5.
Activiteiten
5.1
Mensenrechten in Nederland
Ook Nederland heeft te maken met problemen van discriminatie, uitsluiting en onderdrukking van bepaalde groepen. Mensen zonder geldige verblijfspapieren en slachtoffers van mensenhandel kunnen slechts beperkt deelnemen aan de samenleving. Het is noodzaak dat ook Nederland voldoet aan de internationale normen voor mensenrechten. In het bijzonder vraagt Justitia et Pax aandacht voor mensen zonder verblijfsvergunning. Zij leven in Nederland onder zeer benarde omstandigheden. De oorzaak hiervan is dat zij geen rechten hebben om een normaal leven te leiden. Zij kunnen geen officieel werk doen, kunnen geen huis huren en hebben moeilijk toegang tot medische voorzieningen en onderwijs. Zij zijn aangewezen op een gevaarlijk circuit van criminele werkgevers en huurbazen. Bovendien lopen zij elk moment het risico gearresteerd en vastgezet te worden in vreemdelingenbewaring. Onder hen zijn mensen zonder verblijfsvergunning die niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst of rechtmatig kunnen verblijven in een ander land.Deze situatie is onhoudbaar, onnodig en schadelijk voor de betrokkenen en de maatschappij.
o
Vluchtelingen- en asielbeleid
Op de internationale dag tegen racisme (21 maart) organiseerde Justitia et Pax samen met verschillende andere Haagse organisaties een discussie over het voornemen van het kabinet om illegaal verblijf strafbaar te stellen. Naar aanleiding van deze bijeenkomst hebben zowel de gemeenteraad als de burgemeester van Den Haag stelling genomen tegen het kabinetsvoornemen. Een groot aantal mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties, waaronder Justitia et Pax, hield op 20 juni, Wereldvluchtelingendag, een manifestatie voor kinderrechten op het Spuiplein in Den Haag. Tijdens deze manifestatie legden asielzoekerskinderen hun zaken voor aan een ‘rechtscollege’ dat, aan de hand van een Verklaring voor Kinderrecht, concludeerde dat de uitvoering van het Nederlandse beleid op gespannen voet staat met het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties. In de aanloop naar de landelijke verkiezingen van september riep Justitia et Pax politieke partijen op om bij het opstellen van de partijprogramma’s meer rekening te houden met de mensenrechten van migranten zonder verblijfsvergunning. Groen Links nam dit punt mee in zijn programma. o
Vreemdelingenbewaring
In januari publiceerde Justitia et Pax haar rapport Effect door respect; alternatieven voor vreemdelingenbewaring in Nederland. Uitgangspunt voor deze alternatieven is, dat asielzoekers en ongedocumenteerde migranten een betere behandeling verdienen dan nu het geval is. Lichtere, zowel respectvolle als effectieve middelen zijn beschikbaar en maken vreemdelingenbewaring in de meeste gevallen overbodig. Vreemdelingenbewaring moet gericht zijn op uitzetting, niet op bestraffing. Minister Leers nodigde Justitia et Pax uit voor een gesprek over de aanbevelingen. In zijn in de zomer verschenen rapport “Vreemdelingenbewaring: strafregime of maatregel om uit te zetten” stelde de Nationale Ombudsman Brenninkmeijer kritische vragen bij het huidige regime van vreemdelingenbewaring. Ook het European Committee for the Prevention of Torture van de Raad van Europa stelt fundamentele vragen bij de manier waarop in Nederland met ongewenste vreemdelingen wordt omgegaan. Daarmee onderschrijven zij nog eens de kritiek die eerder is geuit door Justitia et Pax, Amnesty International en de VN Mensenrechtenraad. In deze kritiek staat de vraag centraal of het
wel behoorlijk of humaan is om mensen zonder veroordeling op te sluiten in een systeem dat is gebaseerd op de Penitentiaire Beginselenwet, geschreven vanuit het beginsel van bestraffing. Verder bestaan er grote zorgen over de toegankelijkheid en kwaliteit van de medische zorg, de gebruikte dwangmiddelen (zoals het gebruik van de isoleercel), de beperkte bezoekregeling, het ontbreken van zinnige dagbesteding, de veiligheidsmaatregelen (geboeid vervoer naar het ziekenhuis) en de vernederende visitaties. Bij zijn onderzoek betrok de Ombudsman onder meer de rapporten van Justitia et Pax. Het uitbrengen van het rapport van de Nationale Ombudsman was aanleiding voor Justitia et Pax om samen met andere organisaties een expertmeeting te organiseren met leden en medewerkers van de Tweede Kamer over vreemdelingenbewaring. Deze expertmeeting vond plaats op 10 december 2012, de dag van de mensenrechten. o
Nederland verantwoordt zich bij de VN voor zijn mensenrechtenbeleid
Op donderdag 31 mei moest Nederland zich bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties verantwoorden over zijn mensenrechtenbeleid. Nederland, vertegenwoordigd door minister Spies, kreeg vaak het compliment dat het al veel gedaan heeft met de aanbevelingen die voortkwamen uit de vorige Universal Periodic Review. Zo werd Nederland geprezen voor het feit dat er nu een mensenrechteninstituut in oprichting is en dat het een kinderombudsman heeft geïnstalleerd. Naast complimenten was er ook kritiek. Meer dan 40 landen hadden kritische vragen en aanbevelingen voor Nederland. Het viel Justitia et Pax op dat er bijzonder veel aandacht ging naar racisme en discriminatie. Daarnaast kwam ook vaak naar voren dat Nederland tot op heden nog geen actieplan mensenrechten heeft en dat mensenrechteneducatie nog steeds geen onderdeel is van het onderwijscurriculum. Vreemdelingendetentie, een onderwerp waar Justitia et Pax extra aandacht voor heeft gevraagd rondom deze UPR, kwam ook aan de orde. Deze en andere aanbevelingen van landen komen voor een groot deel overeen met het stakeholdersrapport dat Justitia et Pax samen met andere Nederlandse NGO’s heeft geschreven. Na de officiële vergadering van de Universal Periodic Review van Nederland was er een side event voor iedereen die wilde doorpraten over de mensenrechtensituatie in Nederland. Daar kwamen ongeveer 50 mensen op af, niet alleen mensen die vanuit Nederland met de UPR betrokken waren, maar ook van verschillende delegaties, waaronder Ierland en Australië. Een van de sprekers was Victor Scheffers. Met concrete voorbeelden liet hij zien dat mensen die niet terug kunnen naar hun land en niet meer in de asielprocedure zitten door ontbrekende en onduidelijke procedures, vaak in detentie worden geplaatst. Dit terwijl detentie eigenlijk de laatste, en niet de enige optie zou moeten zijn. o
Staatloze Roma in Nederland
In juni 2012 publiceerde Justitia et Pax het rapport Tussen wal en schip. Staatloze Roma in Nederland. Het betreft een analyse van de problematiek van Roma in Nederland. Deze houdt ondermeer verband met de stateloze positie van een aanzienlijk deel van de Roma gemeenschap. Een belangrijke conclusie is dat er tussen de Roma gemeenschap in Nederland en de Nederlandse overheid een groot gebrek aan communicatie bestaat. Het rapport beveelt aan om de zaken van staatloze Roma nog eens individueel en zorgvuldig te laten bekijken door een gespecialiseerde instantie die daarvoor moet worden opgericht. Ook dient er op regelmatige basis contact te zijn tussen de overheid en vertegenwoordigers van de Roma gemeenschap, zodat er een open en welwillende dialoog kan ontstaan. Daarvoor is het wel nodig dat Roma in Nederland zich beter en eensgezinder organiseren dan tot op heden het geval is geweest. In
september zijn de aanbevelingen besproken met de ministers Spies (Binnenlandse Zaken) en Leers (Integratie). Zij beloofden zich in te zetten voor een betere dialoog over concrete aandachtspunten. Het project in Nederland is onderdeel van een driejarig project (2011/13) met partners in Bulgarije en Roemenië. Het Nederlandse deel werd in november afgesloten met een ronde- tafelbijeenkomst tussen beleidsmakers, NGO’s en Roma uit Nederland, Bulgarije en Roemenië. ____________________________________________________________________ 5.2
Shelter City
Vanaf 10 december 2010 voerde Justitia et Pax Nederland een stevig pleidooi voor shelter city Den Haag. Daarom waren we verheugd dat de gemeenteraad op 15 maart 2012 besloot dat Den Haag de eerste shelter city (vertaald ‘schuilplaats’) van Nederland zal worden. Het voorstel dat aan de raad was voorgelegd, was grotendeels gebaseerd op het projectplan van Justitia et Pax. De stad Den Haag heeft Justitia et Pax Nederland, als Haagse mensenrechtenorganisatie, gevraagd de uitvoering en coördinatie van de opvang van mensenrechtenverdedigers gedurende een jaar (het is een “pilot-project”) voor haar rekening te nemen. Bedreigde mensenrechtenverdedigers kunnen tijdelijk onderdak vinden in Den Haag wanneer zij in gevaar verkeren. Den Haag gaat hiermee deel uitmaken van een groeiend netwerk van Europese steden die bescherming beiden aan mensenrechtenactivisten. De opvang van deze mensenrechtenverdedigers kan de (levens-)bedreigende situatie doorbreken, waarin zij zich bevinden. En na een korte periode kan er een veilige terugkeer worden geregeld, waarna ze vervolgens door kunnen gaan met hun belangrijke werk. Shelter City is een laatste redmiddel wanneer opvang in de regio niet mogelijk blijkt en de veiligheid van de mensenrechtenverdediger in kwestie niet te garanderen is. Een belangrijk uitgangspunt en doel van Shelter City is dat mensenrechtenverdedigers hun werk voort te kunnen zetten, ook als dat tijdelijk op afstand is. Justitia et Pax zal zich binnen het Shelter City Initiatief in eerste plaats richten op een goed verloop van het pilot programma. Dit concentreert zich rond de opvang van vier mensenrechtenverdedigers, een in 2012 en drie in 2013, elk voor een periode van drie maanden. Zo kunnen ze tijdelijk ontsnappen aan een bedreigende situatie. Binnen het programma zal voor huisvesting, verzekeringen, trainingen, en een dagvergoeding worden gezorgd. Daarnaast biedt Shelter City de mensenrechtenverdedigers de mogelijkheid zijn/haar verhaal met een breder publiek te delen. Het doel is dat de mensenrechtenverdedigers na drie maanden met nieuwe energie en gesterkt met nieuwe kennis en contacten hun werk in eigen land kunnen voortzetten. Daarnaast richt Justitia et Pax zich ook op het versterken van het draagvlak voor dit initiatief en het bevorderen van het bewustzijn rond de noodzaak van mensenrechten en kennis over mensenrechtenschendingen bij inwoners in Den Haag. Zo worden er ontmoetingen georganiseerd tussen scholieren en de mensenrechtenverdediger. Voor de scholieren wordt lesmateriaal ontwikkeld worden, zodat zij zich goed kunnen voorbereiden op deze ontmoeting. In 2013 zal voor het Shelter City Initiatief een cruciaal jaar zijn; het zal zich richten op een succesvolle afronding van het eerste pilot jaar van het programma met als uiteindelijk doel het project te continueren na oktober 2013. ____________________________________________________________________ 5.3
Rechtvaardigheid en verzoening in conflictgebieden
Conflictgebieden als Burundi, DR Congo, Haïti en Zuid-Soedan ontberen een goed functionerend democratisch bestuur en een functionerende infrastructuur. Sociale structuren zijn verwoest en krijgen geen
kans zich te herstellen. Rechtsstructuren functioneren niet, door de straffeloosheid overheerst een gevoel van onveiligheid. Corruptie, geweld en mensenrechtenschendingen vinden op grote schaal plaats. Voor mensenrechtenverdedigers is het vrijwel onmogelijk hun werk te doen. In deze situatie blijken vooral vrouwen kwetsbaar, ze zijn vaak slachtoffer van seksueel geweld. Burgers van deze landen zijn niet of onvoldoende beschermd door hun overheden. Maatschappelijke organisaties hebben deze rol op zich genomen en initiatieven ontplooid voor het bevorderen van rechtvaardigheid en verzoening. Hun ervaring en positie in lokale gemeenschappen is onmisbaar voor de overgang naar een democratische rechtstaat (transitional justice). Sociale structuren moeten weer worden hersteld. Hierbij spelen vrouwen een belangrijke rol. In Burundi, Congo en Zuid-Soedan zet Justitia et Pax vooral in op trainingen en workshops. Daarvoor is een “toolkit” ontwikkeld met modules over Burgerschap en goed beleid, Conflict en verzoening, Gerechtigheid en verzoening, Beleidsbeïnvloeding, Bestrijden van geweld tegen vrouwen, Wat is een Justitia et Pax commissie, Katholieke sociale leer, en Mensenrechten. In het afgelopen jaar zijn in tientallen workshops medewerkers en leden van Justitia et Pax commissies getraind om in hun eigen gemeenschappen hun kennis over te dragen. Zo zijn inmiddels vele honderden mensen bereikt. Burundi o
Samenwerking met Justitia et Pax
In februari ontving Justitia et Pax twee vertegenwoordigers van de Justitia et Pax commissie van het aartsbisdom Bujumbura. Het bezoek diende om in gesprek te komen over de huidige situatie in Burundi en om de mogelijkheden om tot verdere samenwerking te onderzoeken op het gebied van goed bestuur, burgerparticipatie en lobby en advocacy. Hiernaast bespraken we de instelling van een Vrede en Verzoeningscommissie door de regering van Burundi en de rol en positie van de Katholieke Kerk van Burundi bij dit proces. In maart bezochten twee programmamedewerkers van Justitia et Pax Nederland Burundi voor gesprekken met de nationale Justitia et Pax commissie (CEJP). Er werden ook bezoeken gebracht aan de Nederlandse ambassade, de vertegenwoordiger van Impunity Watch Burundi en verschillende andere organisaties. Deze ontmoetingen hebben de grondslag gelegd voor verdere contacten en samenwerking. Uit de gesprekken komt een somber beeld tevoorschijn over de huidige situatie in Burundi. Met name de vrijheid van meningsuiting en de beknotting van de ruimte voor diverse media is zorgwekkend. Media worden meer en meer beperkt in hun werk en lopen steeds meer risico. Hoewel de creatie van een Vrede en Verzoeningscommissie in zichzelf een goede zaak is, is de gang van zaken wat dat betreft een zorgpunt. Er zijn knelpunten zoals onder meer het mandaat van de commissie, en welk tijdsvak de commissie gaat bestrijken. De aartsbisschop van Bujumbura heeft Justitia et Pax gevraagd om een training beleidsbeïnvloeding te verzorgen met en voor de Burundese bisschoppen. Die staat voor april 2013 gepland. o
Mensenrechtenverdedigers
In gesprekken met mensenrechtenverdedigers en andere vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld werd ons een alamerend beeld geschetst. Helaas werd dit beeld bevestigd door onder andere de Nederlandse ambassade in Burundi. De geruchten over ontevreden oppositieleiders die dreigen met gewapend verzet als gelegitimeerde vorm van protest tegen de huidige regering baart grote zorgen, evenals de reactie van diezelfde overheid die reageert door nog strenger te handelen. Mensenrechtenverdedigers maken zich zorgen over hun (persoonlijke) veiligheid.
Een positief teken is de creatie van een onafhankelijke mensenrechtencommissie die geleid wordt door een prominent lid van het maatschappelijk middenveld. Een kanttekening hierbij is dat er helaas wel tekenen zijn dat de overheid probeert invloed uit te oefenen op de gang van zaken binnen de commissie. o
Project Ontwikkeling
Een nieuw project is ontwikkeld door de diocesane Justitia et Pax commissie van Bujumbura in de laatste maanden van 2012. Het doel van het project is om academische studenten te betrekken bij en te trainen in thema’s als goed bestuurd, democratie, actief burgerschap en goed leiderschap. Het eerste projectjaar (2013) zal een pilotjaar zijn. Als de resultaten bemoedigend zijn zal er een mogelijk vervolg komen in 2014 en 2015, waar Justitia et Pax in Nederland fondsen voor zal werven in de loop van volgend jaar.
Democratische Republiek Congo o
Mensenrechtenverdedigers
In de eerste helft van 2012 constateerde Justitia et Pax een sterke toename van verbale en fysieke bedreigingen van mensenrechtenverdedigers in Congo. als verbaal. In januari werd het huis van Dismas Kitenge, een mensenrechtenverdediger uit Kisangani, in brand gestoken nadat hij zich had uitgesproken over de resultaten en gang van zaken rondom de presidentsverkiezingen van november 2011. In april moest Justine Masika Bihamba vluchten uit Goma nadat zij een interview aan de BBC gaf naar aanleiding van de veroordeling van Thomas Lubanga door het Internationaal Strafhof. Zij verblijft nog steeds in Europa omdat de situatie voor haar nog te onveilig is om terug te keren. Justitia et Pax organiseerde een tweetal bezoeken van Justine Masika aan Den Haag, waaronder een persoonlijk gesprek met Dr. Ben Knapen, staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking. Justitia et Pax onderhoudt intensief contact met medewerkers van zowel het Ministerie van Buitenlandse Zaken als de ambassade in Kinshasa over de situatie van mensenrechtenverdedigers in Congo. Recentelijk zijn contacten gelegd met vertegenwoordigers van de Belgische ambassade in Kinshasa.. In maart bezocht de programma medewerker voor Congo Uvira en Goma om daar te spreken met partnerorganisaties en vertegenwoordigers van internationale organisaties, waaronder de Amerikaanse ambassade, MONUSCO en de Nederlandse ambassade. Er is een effectieve communicatielijn opgezet met de Nederlandse ambassade in Kinshasa samen met partner organisaties in zowel de DR Congo als in Nederland om de bedreigingen aan het adres van verscheidene mensenrechtenverdedigers te blijven volgen. Mensenrechtenverdedigers kunnen ook zelf direct contact opnemen met de Ambassade. Op regelmatige basis kwam het Congo Platform van Nederlandse NGO’s bijeen om elkaar op de hoogte te houden van de diverse programma activiteiten en het laatste nieuws uit het conflictgebied van Oost Congo. Dit kwam tot een hoogtepunt bij de inname van de M23 rebellen van Goma, de hoofdstad van Noord Kivu. Extra bijeenkomsten werden belegd met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Ambassade in Kinshasa waar Justitia et Pax en de andere NGO’s hun zorgen en aanbevelingen hebben ingebracht. o
Advocacy
Van februari tot april hebben verschillende gesprekken plaatsgevonden met Tweede Kamerleden in het kader van het “parrainage” project. In april had Justitia et Pax toezeggingen van een vijftal Kamerleden (2 van de PvdA, 2 van Groen Links en één van het CDA) om een band aan te gaan met een mensenrechtenverdediger in DR Congo. Door het mislukken van het “Catshuisoverleg” en de val van het kabinet Rutte hebben we helaas moeten besluiten om het project tijdelijk stil te leggen. Justitia et
Pax besloot rond oktober om het parrainage project pas weer op te pakken in januari 2013, aangezien de tijd na de verkiezingen in september geen ruimte gaf in de agenda’s van de Tweede Kamerleden om gelinkt te worden aan Congolese mensenrechtenverdedigers. Enig voorbereidend werk is wel gedaan, onder andere door het project wederom op te nemen in een memo aan de nieuwe Kamerleden en door de profielen van de potentiële mensenrechtenverdedigerskandidaten bij te werken. o
Actie onderzoek (action research): gender gelijkheid en mannelijkheid (masculinity)
Justitia et Pax neemt deel aan een ‘Action Research’ project dat door PSO werd begeleid en gefinancierd. Samen met drie partners in Oost Congo (de JP commissie in Uvira, GADHOP uit Butembo en GLHRP uit Beni) werd een onderzoek uitgevoerd hoe een ‘gender sensitive’ aanpak in het discours over seksueel geweld in te voeren. Daarnaast werd gekeken naar hoe mannen meer en beter betrokken kunnen worden in de strijd tegen seksueel geweld. Tot slot is Justitia et Pax bezig met het introduceren van een gender sensitive approach in al haar eigen programma’s. De eerste resultaten tonen dat de aanpak om aspecten van masculiniteit en gender sensitivity in te brengen in de discussie over seksueel geweld en de bestrijding daarvan zeer hoopgevend en vernieuwend zijn. In september werd het project gepresenteerd en geëvalueerd in Den Haag in aanwezigheid van de drie Congolese partner organisaties. Hierna is het eindrapport opgesteld. De positieve resultaten van het PSO pilot project, samen met het enthousiasme en de nauwe betrokkenheid van de Congolese partners, zijn een zeer goede stimulans om dit project te vervolgen. De conclusies zullen ook worden gebruikt in ons verdergaande werk om seksueel geweld te bestrijden. Intern heeft Justitia et Pax workshops gehouden over de vraag hoe gendergelijkheid in onze projecten toe te voegen, bijvoorbeeld door een Nederlandse theologe uit te nodigen om de feministische interpretatie van Bijbelteksten te bespreken. o
Trainingen goed bestuur, burgerparticipatie en beleidsbeïnvloeding in Noord Kivu
In april gaven twee consultants trainingen op het gebied van goed bestuur, burgerparticipatie en lobby en advocacy in Kamituga en Goma. In totaal 40 mensen werden getraind op analyse instrumenten en lobby technieken. In augustus hebben dezelfde twee consultants nogmaals drie trainingen gegeven, dit keer in Bukavu, Butembo en Kisangani. In een debriefing begin oktober zijn deze trainingen geëvalueerd met de twee consultants. De consultants keerden terug met constructieve en kritische noten. In Bukavu en Butembo lijken vervolgtrainingen nuttig en wenselijk in de toekomst. Over alle trainingen is goed gerapporteerd en de geleerde lessen worden meegenomen in vervolgtrainingen. Haïti o
Onderzoek
Tussen januari 2012 en augustus 2012 was een medewerker van Justitia et Pax gedetacheerd voor onderzoek voor Cordaid. De onderzoeksdoelstelling was om een mapping te maken van lokale vrouwen- en mensenrechtenorganisaties en netwerken in Haïti, en om te zien waar Cordaid het beste een bijdrage kan leveren ten einde de capaciteiten van deze organisaties/ netwerken te versterken. Capaciteitsversterking op de thematiek van mensenrechten was een specifieke insteek van dit onderzoek, en Justitia et Pax heeft hiervoor voldoende kennis en ervaring om de uitkomsten van het onderzoek ook met een mensenrechtenbril te bezien en daar waar wenselijk een rol te spelen in de opvolging. Daarnaast is er een track record gemaakt van de geschiedenis die Cordaid en Justitia et Pax (samen) in Haiti hebben (gehad). Hieruit blijkt dat de Bisschoppenconferentie in Haiti een rol heeft gespeeld, de
ene keer een positieve, de andere keer een negatieve, tijdens de conflicten en grove structurele mensenrechtenschendingen onder de diverse bewindvoeringen (de Duvaliers, en ook onder Aristide). Het herstellen, of opnieuw investeren in een dialoog met de katholieke hirachie zou het programma en de legitimiteit van Cordaid kunnen versterken, met name waar zij wil samenwerken met state-actors. Bij het onderzoek zijn contacten zijn gelegd met drie mensenrechten NGO-netwerken, met acht women’s rigths organisaties, met tien lokale en nationale mensenrechtenorganisaties, met vijf internationale organisaties en met dertien resource personen, waaronder met diaspora in Engeland, Belgie en Nederland. Met de Commission nationale Justice et Paix in Port-au-Prince is er een uitwisseling geweest betreft trainingen en modules, en zijn materialen gedeeld om te zien waar wij elkaar eventueel kunnen versterken. In 2013 zullen de aanbevelingen uit dit onderzoek onder meer worden vertaald in een samenwerkingsprogramma tussen de Justitia et Pax commissies van Nederland en Haiti. Zuid Soedan o
Conflictanalyse
Zuid Soedan is sinds 9 juli 2012 een onafhankelijke republiek. Hoewel er met deze onafhankelijkheid formeel een einde is gekomen aan de jarenlange strijd tussen het noorden en zuiden van Soedan, is vrede nog steeds niet gegarandeerd. De conflicten waar Zuid Soedan op het moment mee te maken heeft, gaan over grensafbakening met het buurland Soedan en het delen van de schulden en de olie opbrengsten met dat land. Binnen de grenzen van Zuid Soedan heeft het land ook te maken met strubbelingen. Er zijn interne conflicten, zoals over land en grenzen; het land gaat gebukt onder corruptie en in het zuiden hebben de bewoners te maken met het geweld van het Verzetsleger van de Heer (the Lord’s Resistance Army of kort LRA). Onze partner in het zuidwesten van het land, Justice and Peace Tambura-Yambio, wil werken aan grens- en landconflicten en aan het versterken van veiligheid i.v.m. geweld van de LRA. In mei 2012 brachten twee medewerkers een bezoek aan Yambio om een workshop te faciliteren over Conflict Analyse. Dit onderwerp sluit aan bij de programmaplanning van Justice and Peace TamburaYambio: de kennis over het analyseren van conflicten is nog gebrekkig. Deze workshop is de eerste stap die moet toewerken naar workshops over advocacy met als uitkomst een advocacy strategie. De workshop werd goed ontvangen. De deelnemers zijn begonnen met de toepassing van de instrumenten die hen zijn geleerd. Het hoofd van de landcommissie die aanwezig was tijdens de workshop, heeft grote interesse om samen met JP-groepen te werken en ziet een belangrijke rol voor Justice and Peace Tambura-Yambio om dit contact te faciliteren. Op dit moment werkt Justitia et Pax Nederland samen met haar partner in Tambura-Yambio aan het analyseren van conflicten in de regio. In 2013 zijn twee workshops gepland die meer toewerken naar het maken van een advocacy strategie. Daarna kunnen we ons concentreren op workshops gerelateerd aan advocacy en het bestrijden van seksueel geweld. ____________________________________________________________________ 5.4
Gelijke toegang tot recht in rechtsstaten
Landen zoals Bangladesh, Ethiopië, India, Pakistan en Suriname zijn rechtsstaten. Dat wil zeggen dat de overheden, instituten en personen moeten handelen volgens de normen en de wetten van een rechtsstaat en hieraan kunnen worden getoetst. Het maatschappelijke middenveld is georganiseerd en richt zich onder andere op de toegang tot recht. Conflictsituaties maken echter dat de rechtsstaat in deze landen in
het geding komt. Dit leidt vaak tot discriminatie, straffeloosheid, uitsluiting en onderdrukking van bepaalde groepen en minderheden. Mensenrechtenorganisaties, het maatschappelijke middenveld en religieuze groepen en instellingen zijn in deze landen meestal goed georganiseerd. Ze hebben een duidelijke visie op de sociale en politieke context en de oorzaken van de problemen. Op lokaal en nationaal niveau zijn ze sterk. Justitia et Pax steunt deze organisaties daarom met het leggen van contacten met gelijksoortige regionale initiatieven en het inbrengen van hun cases in internationale fora, zoals de VN en de Raad van Europa. In deze programma’s ligt de nadruk op het versterken van de eigen capaciteit van onze partnerorganisaties om op effectieve manier aan beleidsbeïnvloeding te doen, in dialoog met hun eigen (regionale en nationale) overheden, en op internationaal niveau met bijvoorbeeld de Verenigde Naties en de Europese Unie. Justitia et Pax faciliteert deze internationale contacten en begeleidt partners bij het schrijven van hun lobbydocumenten en schaduwrapporten, zoals voor de Universal Periodic Review, het mensenrechtenexamen dat alle landen eens in de vier jaar moeten doen voor de VN Mensenraad in Genève. In dit verband volgen wij ook de ontwikkelingen in het Nederlandse mensenrechtenbeleid van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het mensenrechtenbeleid van de Europese Unie.
India o
Vrouwenrechten
Vanaf de VN-Conferentie tegen racisme, Durban 2001, heeft Justitia et Pax zich samen met Indiase, Nederlandse en internationale mensenrechtennetwerken en ontwikkelingsorganisaties ingezet om de mensenrechtenschendingen van Dalits en in het bijzonder van Dalit vrouwen in India op verschillende politieke niveaus aan te kaarten. In 2012 hebben twee medewerkers tijdens een bezoek aan Chennai een training gegeven aan lokale partners, specifiek op het gebied van geweld tegen vrouwen en hoe organisaties zelf meer bewustzijn kunnen creëren met betrekking tot deze wijdverbreide schending van vrouwenrechten. In de laatste maanden van het jaar zijn onze partners actiever geweest dan ooit in hun lobby bij de Indiase overheid om geweld tegen vrouwen goed aan te pakken en de straffeloosheid te bestrijden, nu dit onderwerp zo veel aandacht krijgt van de nationale en internationale media. o
Afbouw van ons programma
In het kader van ons Meerjarenplan 2011-2015 is besloten het Indiaprogramma af te bouwen. Daarvoor is een aantal argumenten te noemen. Om te beginnen: de positieve ontwikkelingen waaraan ook Justitia et Pax heeft bijgedragen. Maatschappelijke organisaties in India zijn in de afgelopen jaren sterk geprofessionaliseerd en zij worden uitstekend ondersteund door het International Dalit Solidarity Network (IDSN) voor internationale advocacy activiteiten die wel plaats vinden. Dalit organisaties in India hebben hun focus verplaatst van de internationale naar de nationale arena, gericht op de implementatie van nationale wetgeving. Door middel van de ‘Right to Information Act’ (RTA), de Indiase versie van de Wet Openbaar Bestuur (WOB), is misbruik van de overheid via de gerechtelijke weg aan te vechten. Dit heeft al meerdere malen geleid tot het uitbetalen van schadevergoedingen. Daarnaast is de RTA een uitstekend middel om de non-implementatie van wetgeving aan te vechten, en heeft dit al veel successen opgeleverd.
De onzekerheid voor het verkrijgen van financiering voor mensenrechtenorganisaties in India heeft ervoor gezorgd dat er meerdere organisaties hun activiteiten hebben moeten terugschroeven. Zonder regelmatige input van onze partners is het moeilijk om onze werkzaamheden uit te voeren. Dit heeft uiteraard dan ook gevolgen gehad voor de werkzaamheden van Justitia et Pax Nederland. Daarnaast is de steun voor het benoemen van mensenrechtenschendingen in India sterk teruggelopen en zijn staten terughoudend India kritisch te benaderen van wegen de steeds belangrijkere economischer rol van India. Deze ontwikkelingen hebben zich in 2012 sterker doorgezet. India is een opkomende economisch en militaire macht. Hierdoor heeft het land sterk aan kracht gewonnen binnen de internationale gemeenschap. Dit vertaalt zich ook in de positie van India in internationale fora zoals de Verenigde Naties en in de relatie met de Europese Unie. Hierdoor zijn Westerse landen minder bereid om India aan te spreken op mensenrechtenschendingen in het land, omdat men bang is voor economische schade. Lobby door internationale organisaties is als gevolg daarvan minder effectief. India zal niet helemaal van de agenda van Justitia et Pax verdwijnen. We blijven communiceren met onze partners, we blijven het werk volgen van de raadswerkgroep mensenrechten van de Europese Unie over de mensenrechtenstrategie aangaande India, en we blijven een deelnemer in het Dalit Netwerk Nederland. Zo willen we eraan bijdragen dat de Dalits niet worden vergeten in het Nederlandse buitenlandbeleid. Pakistan o
Vrouwen en minderheden
Samen met Pakistaanse en Nederlandse mensenrechtennetwerken- en ontwikkelingsorganisaties zet Justitia et Pax zich in om de mensenrechtenschendingen van vrouwen en minderheden die in Pakistan plaatsvinden, op verschillende politieke niveaus aan te kaarten. Hoewel er voor Pakistan steeds minder fondsen beschikbaar zijn, blijft de politieke interesse in het gebied ongekend hoog. Dit komt ook omdat er nog maar weinig organisaties werken op het gebied van mensenrechten in Pakistan, en omdat Justitia et Pax Pakistan een duidelijke toegevoegde waarde heeft door haar mensenrechtenbenadering, de focus op minderheden en rechten van vrouwen en de lokale organisaties in haar netwerk. o
Verenigde Naties
2012 was een belangrijk jaar voor Pakistan bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties wegens de Universal Periodic Review. Justitia et Pax heeft samen met meer dan 30 lokale organisaties en schaduwrapportage opgesteld en ingediend bij Verenigde Naties. Het rapport is positief ontvangen en gebruikt door het kantoor van De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties bij het samenstellen van het stakeholders rapport. Lobbybezoeken van Justitia et Pax aan Genève hebben er voor gezord dat de belangrijkste mensenrechtenschendingen onder de aandacht van de internationale gemeenschap zijn gebracht. o
Focus
De Pakistaanse partners zijn zich blijven zich richten op gevallen van institutionele discriminatie. Daarom is Justitia et Pax zich blijven inzetten voor het verbeteren van de zaken gerelateerd aan dsciminerende wetgeving en de positie van minderheden. Hierbij werd ook aandacht besteed aan besteed aan het curriculum dat wordt gebruikt in de Pakistaanse scholen. In het curriculum worden niet-moslims nog altijd negatief afgebeeld. Daarnaast zijn de aankomende verkziezingen van 2013 reden om extraa aandacht te gevemn aan kiezersregistratie en de teoegang van minderheden en vrouwen tot de stembureaus.
o
Mensenrechtenverdedigers
Mensenrechtenverdedigers hebben melding gemaakt van een afname van ruimte voor het maatschappelijk middenveld in 2012, Dit is o.a. te wijten aan de komende verkiezingen en de toegenomen spanningen tussen de politiek partijen. Daarnaast heeft een stijging van het sektarisch geweld ook een destabiliserende invloed op de samenleving. Deze ontwikkelingen hebben de positie van mensenrechtenverdeigers verder ondermijnd. Mensenrechtenverdedigers hebben zich bij diverse gelegenheden onthouden van het spreken in het openbaar vanwege veiligheidsredenen. Dit biedt nog steeds uitdagingen voor het ondernemen van lobbyactiviteiten. Een manier om deze uitdaging te ondervangen is om meer evenementen achter gesloten deuren te organiseren. Bovendien kiezen mensenrechtenverdedigers er steeds vaker zelf voor om zichzelf censureren wanneer hun wordt aangeboden om op een openbaar podium te spreken. Gedurende het project lieten partners aan Justitia et Pax weten dat ze geïnteresseerd zijn in het krijgen van trainingen op het gebied van fysieke en digitale veiligheid. Deze verzoeken kwam na een toename van de aanvallen en invallen in kantoren evenals verhoogde bewaking van hun communicatiekanalen. Daarom zal Justitia et Pax voor 2013 een security training organiseren voor haar Pakistaanse partners.
Ethiopië o
Mensenrechtenverdedigers
Bescherming van mensenrechtenverdedigers staat centraal in het Ethiopië-programma (september 2011 – augustus 2012) van Justitia et Pax Nederland. Capaciteitsversterking, netwerking en beleidsbeïnvloeding zijn de drie belangrijkste doelstellingen van dit project. In maart is een bezoek gebracht aan Addis Abeba om te spreken met de nationale Justitia et Pax Commissie, met maatschappelijke organisaties en mensenrechtenverdedigers over de huidige mensenrechtensituatie in Ethiopië. Het doel van het bezoek was het verbeteren van de contacten met Justitia et Pax en met de mensenrechtenverdedigers. Tijdens het bezoek wilden wij inzicht krijgen in de prioriteiten rond de ondersteuning van mensenrechtenverdedigers naar aanleiding van de verdere aanscherping van maatregelen die de Ethiopische overheid heeft genomen in het afgelopen jaar t.o.v. maatschappelijke organisaties. Ook zijn gesprekken gevoerd met de Nederlandse, Belgische en Europese vertegenwoordiging. Verder hebben we kunnen spreken met de voorzitter van de Ethiopische nationale mensenrechtencommissie en met de Nuntius. Uit de gevoerde gesprekken is duidelijk geworden dat de situatie van mensenrechtenverdedigers is verslechterd. Het wordt hen moeilijk gemaakt hun werk te doen, omdat ze worden gevolgd en afgeluisterd, en dit maakt hen angstig als het gaat om openlijk te spreken over de mensenrechtensituatie en contact te zoeken met internationale organisaties of vertegenwoordigingen. Bescherming van deze mensenrechtenverdedigers en het bevorderen van een veilig werkklimaat hebben dan ook een hoge prioriteit. Tegelijk is de boodschap van de bezochte ambassades en de EUdelegatie dat het erg lastig is om contacten te onderhouden met mensenrechtenverdedigers en daardoor steun aan hen zo goed als onmogelijk is geworden. Na het werkbezoek aan Ethiopië heeft Justitia et Pax het Ministerie van Buitenlandse Zaken (afdeling DMH/DAF) bezocht en bijgepraat over de bevindingen in Ethiopië. In mei is er samen Frontline Defenders een training gefaciliteerd in Kampala over digitale veiligheid voor een groep van acht mensenrechtenverdedigers uit Ethiopië.
Er zijn lobbybezoeken gebracht aan Brussel en Genève, en er is een onderzoeksrapportage uitgevoerd en gepresenteerd over landrechten, omdat er problemen zijn met landrechten en illegale toeëigening van land in Ethiopië. Het door het Ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierde Ethiopië-project werd in september afgesloten. In het najaar werd het project geëvalueerd. De evaluator spreekt over een succesvol programma, gegeven het beperkte tijdspad en budget. Hij formuleert ook aanbevelingen voor verbeteringen in onze eigen resultaatgerichte werkwijze. De contacten met Justitia et Pax in Ethiopië (met een nationaal bureau en units in alle diocesen) zijn sterk verbeterd. Er is een overeenstemming over het ontwikkelen van een samenwerkingsprogramma, gericht op capaciteitsversterking in het nationale netwerk. In maart 2013 zal de eerste workshop plaatsvinden over de katholieke sociale leer en mensenrechten. Suriname o
Versterking van Justitia et Pax
De politieke en maatschappelijke verhoudingen in Suriname vragen om een actieve inzet van de civil society en van de kerk in het bijzonder voor sociale gerechtigheid. In de katholieke kerk kan en moet de commissie Justitia et Pax daarbij een voortrekkersrol vervullen door aandacht te vragen voor mensenrechten, respect voor de menselijke waardigheid te bevorderen, door mensen in de geloofsgemeenschap bewust te maken van hun rechten en hun plichten tegenover elkaar, door de kennis van de katholieke sociale leer te bevorderen en de beginselen van de sociale leer ook in praktijk te brengen, thuis, op het werk, in de samenleving. Maar het ontbreekt aan professionele ondersteuning om deze activiteiten echt van de grond te krijgen. Ook de kerkelijke ambtsdragers zijn onvoldoende geschoold in de katholieke sociale leer. De bisschop van Paramaribo heeft Justitia et Pax Nederland gevraagd hem te helpen bij het versterken van de commissie, zowel in samenstelling als in draagvlak. Tijdens een bezoek van de directeur van Justitia et Pax Nederland aan Paramaribo, in november 2012, werden daarvoor de plannen gemaakt. Doelstelling van het samenwerkingsprojectdit project is om de Commissie Justitia et Pax Suriname krachtig genoeg te maken en dusdanig in te bedden in het Bisdom dat het inhoudelijk goed en financieel blijvend kan blijven functioneren. Door de aanstelling van een uitvoerend secretaris voor 4 uur per week is het mogelijk om de voorbereiding en uitvoering van de activiteiten van de Commissie ter hand te nemen. Tegelijkertijd wordt in 2013 gewerkt aan de versterking van de commissie, in samenstelling, draagvlak en deskundigheid. ____________________________________________________________________ 5.5
Communicatie met de achterban
Om de achterban, en in het bijzonder de donateurs van de Stichting Vrienden van Justitia et Pax, op de hoogte te houden van het werk van Justitia et Pax, zijn de website en de (electronische) nieuwsbrieven van groot belang. In de tweede helft van 2012 is veel tijd geïnvesteerd in het herordenen van de Nederlandse website, en in het opbouwen van nieuwe websites in de Engelse en Franse taal. Alle basisinformatie van en over Justitia et Pax is nu in drie talen beschikbaar. Met enige regelmaat kwam Justitia et Pax in het nieuws, onder andere in de Volkskrant, het Reformatorisch Dagblad en HPdeTijd, op NRC.nl, Nu.nl, NOS.nl en DutchNews.nl, in uitzendingen van KRO-RKK, in Diakonie & Parochie, en in lokale media.
Op 18 oktober 2012 tekenden Justitia et Pax en Humanity House een samenwerkingsovereenkomst. Daarmee kreeg Justitia et Pax toegang tot een belangrijk podium in Den Haag om zich naar een breder publiek te profileren. Humanity House is de plek voor iedereen die zich betrokken voelt bij mensen die (over)leven in een gebied waar een conflict heerst, een (natuur)ramp heeft plaatsgevonden of bij mensen voor wie kinder- en mensenrechten niet vanzelfsprekend zijn. Justitia en Pax levert met haar kennis en ervaring op het gebied van mensenrechten een bijdrage aan het programma van Humanity House, gericht op onderwijs/schoolklassen, professionals en cultuurconsumenten. En zij zal in het pand Prinsengracht 8 ook haar eigen programma’s kunnen organiseren. Stafleden van Justitia et Pax hielden in het afgelopen jaar op verschillende plaatsen in het land lezingen en zij verzorgden workshops en bijeenkomsten. Bij minimaal veertien publieke bijeenkomsten heeft Justitia et Pax via film, debat en/of lezing bijgedragen aan de informatievoorziening en bewustwording van Nederlandse burgers over het Nederlandse beleid van vreemdelingenbewaring. Hierbij waren in totaal ongeveer 750 mensen aanwezig. Bij de organisatie van diverse manifestaties heeft Justitia et Pax zich uitgesproken tegen de strafbaarstelling van illegaliteit en voor de rechten van kinderen van asielzoekers en immigranten. Hierbij waren naar schatting in totaal 800 mensen aanwezig. Met de lezingen die Victor Scheffers verzorgde over Marga Klompé in het kader van de viering van haar honderdste geboortejaar, werd een breed publiek bereikt, meer dan 500 mensen. Publicaties: Jaarverslag 2011 Twee nieuwsbrieven (juni, december) Effect door respect. Alternatieven voor vreemdelingenbewaring in Nederland. The Human Rights Vacuum. Land Grabbing in Africa; Ethiopia as a Case Study. Tussen wal en schip: Staatloze Roma in Nederland. The Condition of Roma Precarity: a stalemate for statelessness or dialogue for development?
5.6
Samenwerking
Justitia et Pax heeft sterke wortels in de Nederlandse samenleving. Als bisschoppelijke commissie maakt zij deel uit van de kerkelijke structuur. Zij heeft strategische samenwerkingverbanden met de maatschappelijke organisaties die deel uitmaken van de Commissie. De kerkelijke setting, het internationale netwerk van Justitia et Pax, en de kennis op het gebied van mensenrechten en van het christelijk sociale gedachtegoed dragen ertoe bij dat Justitia et Pax in deze samenwerkingsverbanden een stevige rol speelt die door de partners op waarde wordt geschat. Door deze samenwerkingverbanden kan een diversiteit aan financieringsbronnen worden gerealiseerd. o
Bisschoppenconferentie
In de Bisschoppenconferentie zijn de werkvelden verdeeld onder bisschop-referenten en bisschopportefeuillehouders. Justitia et Pax valt binnen het werkveld Kerk en Samenleving met bisschop Dr. G. de Korte als bisschop-referent. Justitia et Pax staat de bisschoppen en in het bijzonder de bisschop-referent met advies terzijde. De bisschop-referent wordt regelmatig geïnformeerd over en is ook betrokken bij de activiteiten van Justitia et Pax.
o
Multilateraal Beraad Kerk en Samenleving
Tweemaal per jaar vindt overleg plaats tussen de bisschop-referent Kerk en Samenleving en relevante landelijke en diocesane instellingen op dit gebied: het Multilateraal Beraad Kerk en Samenleving. Het overleg dient ter wederzijdse informatie en coördinatie. o
Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad
Het LKDB is een overlegorgaan van Justitia et Pax, LIAN/DISK, Vastenaktie, Vincentiusvereniging en diocesane diaconale functionarissen. o
Diaconale Alliantie
De Diaconale Alliantie wil het diaconale werk dat gebeurt met, door en voor mensen in nood en in de marge, helpen versterken. Dat doet zij met een website (www.rkdiakonie.nl) en met een educatieve impuls. De Diaconale Alliantie is een samenwerkingsverband van het LKDB, Arbeidspastoraat-DISK en Justitia et Pax. o
Raad van Kerken
Justitia et Pax is een actieve participant van de Projectgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken. Deze projectgroep signaleert en analyseert ontwikkelingen op het terrein van asielbeleid en adviseert de Raad van Kerken over standpunten en activiteiten. o
Cordaid
Met Cordaid bestaat al vele jaren een intensieve samenwerking, die zich ook vertaalt in een grote mate van financiële ondersteuning aan Justitia et Pax, zowel voor het internationale programma als voor de activiteiten in Nederland. Voor de periode 2011-2015 hebben Cordaid en Justitia et Pax een overeenkomst getekend voor samenwerking rond het thema conflicttransformatie. Een vergelijkbare overeenkomst bestaat tussen Cordaid NL en Justitia et Pax voor het binnenlands programma, voor de periode 2011 – 2013. o
Breed Mensenrechten Overleg BMO
Samen met andere mensenrechtenorganisaties werkt Justitia et Pax in het BMO aan de dialoog met politici en beleidsmakers, vooral rond een effectieve inzet op mensenrechten in het buitenlands beleid. Sinds november 2012 is het BMO-secretariaat gevestigd bij Justitia et Pax en is de coordinator in dienst bij de Stichting Justitia et Pax Nederland. o
Europese Conferentie Justitia et Pax
Justitia et Pax Nederland is lid van de Conferentie van Europese Justitia et Pax commissies, het samenwerkingsverband van 31 nationale commissies in Europa. Victor Scheffers is lid van het Executive Committee van de Conferentie. Naast de gezamenlijke activiteiten in Europees verband wordt ook op bilateraal niveau samengewerkt. Victor Scheffers is lid van de Werkgroep Mensenrechten en Menselijke Waardigheid van de Duitse Commissie Justitia et Pax.
o
Het internationale Justitia et Pax-netwerk
Het wereldwijde netwerk van Justitia et Pax-commissies is voor de Nederlandse commissie van grote waarde. In de verbinding met deze commissies komen onze internationale programma’s tot stand. De betrokkenheid van de lokale kerk is een conditio sine qua non voor elk programma. Zo zijn de vragen en aandachtspunten die Justitia et Pax Nederland aan politici en beleidmakers voorlegt, veelal afkomstig uit dit internationale netwerk. o
Overige contacten
Justitia et Pax vindt haar bondgenoten en samenwerkingspartners niet alleen in de katholieke wereld. In oecumenisch verband wordt samengewerkt met ICCO/Kerkinactie, met de Raad van Kerken in Nederland, met de Wereldraad van Kerken in Genève, en met diverse interreligieuze organisaties en netwerken op nationaal en internationaal niveau. In het dagelijks werk treffen we regelmatig andere Nederlandse mensenrechtenorganisaties, en het internationale werk zou ondenkbaar zijn als Justitia et Pax niet zou kunnen terugvallen op organisaties en verbanden als het Africa-Europe Faith and Justice Network, Franciscans International en Dominicans for Justice and Peace, Lutheran World Federation, Caritas Internationalis, studie- en onderzoekscentra van congregaties en van religieuze instituten, en de International Service for Human Rights in Genève.
