A 360061
Mensenrechten in het bedrijfsleven Toch meer dan windowdressing
Philip Nauwelaerts Danny Cassimon Hendrik Opdebeeck (eds.)
JBT P R O V I N C I E
ANTWERPEN
UNIV EBSITEIT
ANTWERPEN
Intersentia Antwerpen-Groningen
INHOUDSTAFEL lijst van auteurs
9
Mensenrechten in het bedrijfsleven: een zicht op het uitstalraam van deze bundel Danny CASSIMON
11
Woord vooraf Jos GEUENS
17
DEEL I. ACADEMISCHE INVALSHOEK
23
Mensenrechten in het bedrijfsleven: over de beschavende werking van de hypocrisie Toon VANDEVELDE
25
1. 2. 3. 4. 5.
26 27 29 31 32
De grens van het recht Oude en nieuwe economie Schandaalgevoeligheid Beschavende hypocrisie De bedrijfsgiftenbank
Mensenrechten in het bedrijfsleven, toch meer dan windowdressing Philip NAUWELAERTS
35
1. 2. 3. 4. 5. 6.
De stakeholders Verantwoordelijkheid van bedrijven Ethische code en bedrijven Overheidsinitiatieven Besluit Literatuur
35 37 39 39 41 41
Ethische codes en het internationale fiscale discours Lieven DENYS
43
1. 2. 3. 4. 5.
Inleiding Verantwoordelijkheid van internationale ondernemingen Mensenrechten kosten geld Fiscale ethiek De internationale fiscale context
Intersentia
43 43 45 46 47 5
Inhoudstafel
6. 7.
Internationale tax planning en ethische codes Bij wijze van conclusie
53 58
Het nieuwe patentregime en het algemeen belang: de geruisloze ontbinding van een huwelijk? Sigrid STERCKX DEEL II. BEDRIJVEN E N WERKGEVERSORGANISATIES
61 ...
75
O n d e r n e m e n e n d e rechten van d e andere m e n s
August VAN PUT
77
1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 2. 2.1. 2.2.
77 77 78 79 80 81 81
2.2.1. 2.2.2.
De dubbelzinnigheid van de universele verklaring Het hondje van Pascal Het a priori van het recht op vrijheid van elke mens . . . Een recht op vrijheid-in-rationaliteit? Een recht op vrijheid-in-broederlijkheid Ondernemen met de rechten van de mens De vrijheid van het rationeel ondernemen De wijsheid van het ondernemen: ondernemen in een geest van broederlijkheid Het ondernemingscharter Primaire belanghebbenden (primary of sovereign stakeholders) a. Het eigendomsrecht van de aandeelhouder b. Het mercenair-recht van de medewerker Secundaire belanghebbenden a. Sectorale deontologische code b. Cliëntencharter en producten
83 84
Besluit
86 86 86 91 91 93 94
Corporate governance in het ondernemingsbeleid Karel VlNCK
97
2.2.3.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
De drie stappen De missie, de strategie en het plan De tripple bottom line De transparantie Culturele aspecten Het bedrijfin de wereld
97 98 100 103 104 105
Intersentia
Inhoudstafel
Gerede twijfel en weifelende antwoorden over mensenrechten en bedrijfsleven Herman SlEBENS 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Schindler's list: de probleemstelling Ondernemingen versus mensenrechten: enkele voorafgaande opmerkingen Welke hulpinstrumenten kunnen bedrijven helpen? . . . Welke hulpinstrumenten kunnen "solidaire stakeholders" helpen om inzicht te krijgen in visie, strategie en beleid van de ondernemingen? Geen zwart of wit, maar veel grijs Een optie voor zelfregulering Conclusie Literatuur
107 107 109 115 119 120 124 125 126
DEEL III. 'MAATSCHAPPELIJKE AANDEELHOUDERS'
127
(Ver/on)handelbare mensenrechten 10 jaar corporate social responsibility research Herwig PEETERS en Christian ROUSSEAU
129
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Een keurmerk voor "duurzame" beleggingsproducten .129 Onhandelbare mensenrechten 130 Betwistbare praktijken en landen? 131 Zijn mensenrechten verhandelbaar? 132 Recente ontwikkelingen 133 Dwang of vrijwilligheid 134 Wat is de toegevoegde waarde van een "ethische screening"? 135
Verantwoord ondernemerschap Dirk VAN EVERCOOREN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Inleiding Korte schets van het begrip "verantwoord ondernemerschap" Consequenties van het afbakenen van "verantwoorde ondernemers" Vanwaar de interesse voor verantwoorde ondernemers? Welke criteria om verantwoorde ondernemers te identificeren? Enkele lessen uit de praktijk Syndicale relevantie van het debat
Intersentia
139 139 139 141 142 143 144 145 7
Inhoudstafel
De ethische gedragscode van bedrijven: beginnen met een intentieverklaring Peter FRANKENTAL 1. 2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 3. 3.1. 3.2. 3.3.
147
Inleiding Fundamentele barrières voor de toepassing van mensenrechten in gedragscodes Te weinig kennis van mensenrechten Het ontbreken van een vaste plaats voor mensenrechten binnen het beleid Het onvoldoende erkennen door bedrijven dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor de impact van hun activiteiten op het vlak van de mensenrechten Ontbreken van een evaluatie van de impact inzake mensenrechten De gedragscode als instrument om barrières te ruimen Het afbakenen van de gerechtvaardigde invloedssfeer van een bedrijf De controle over het naleven van een gedragscode . . . Een gedragscode betekent niet automatisch een concurrentievoordeel
147 150 150 151 151 151 152 152 153 154
Bedrijven, ontwikkelingssamenwerking en de verhouding met NGO'S Han VERLEYEN
1. 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2. 2.3. 3. 4.
157
Bedrijven en ontwikkelingsngo's: spelers op hetzelfde terrein Bedrijven en hun verantwoordelijkheden Internationaal Global Compact Initiatieven binnen de OESO Nationaal: Belgische wetgeving Op bedrijfsniveau: zelfregulering De bedrijfsgiftenbank Naar een meer sluitende verantwoordelijkheid voor bedrijven
157 158 158 158 160 162 163 166 167
Epiloog mensenrechtenethiek en het bedrijfsleven Hendrik OPDEBEECK
171
Bibliografie en websites
175
KAURIvzw Bedrijven en NGO's in dialoog
181
8
Intersentia
