4. Wat kunt u met huwelijksvoorwaarden regelen?
4. Wat kunt u met huwelijksvoorwaarden regelen?
4.1. INLEIDING Als mensen gaan trouwen hebben ze de keus of ze dat willen doen in gemeenschap van goederen of dat ze daarvan willen afwijken. Om in gemeenschap van goederen te trouwen hoeft u van tevoren niets te doen. Want de wet zegt dat u samen met uw echtgenoot een gemeenschappelijk vermogen heeft als u vóór de huwelijksvoltrekking niets heeft geregeld. Maar als u om welke reden dan ook niet wilt dat de beide privé-vermogens na de bruiloft één gemeenschappelijk vermogen gaan vormen, dan zult u daarvoor actie moeten ondernemen. Hoe u dat moet doen, zullen we in paragraaf 4.3. aan de orde stellen. En welke mogelijkheden u daarbij heeft, komt aan bod in de daarop volgende paragraaf. Maar eerst zullen we bekijken wat de huwelijksvoorwaarden eigenlijk betekenen. Wat houdt het in en waar moet u rekening mee houden?
4.2. HET KARAKTER VAN DE HUWELIJKSVOORWAARDEN
Kort samengevat: hoe groot wordt de gemeenschappelijke pot en hoe groot blijven de beide privé-potjes?
Het vaststellen van huwelijksvoorwaarden is niets meer of minder dan een overeenkomst tussen de (aanstaande) echtgenoten omtrent hun vermogen. Onderling bepalen ze of (een deel van) hun vermogen gemeenschappelijk wordt of dat de beide privé-vermogens strikt gescheiden blijven. Kort samengevat: hoe groot wordt de gemeenschappelijke pot en hoe groot blijven de beide privé-potjes? En komt er ter compensatie nog een verrekening van hun inkomsten? Dat lijkt misschien een vrij kille, zakelijke benadering van een verbintenis die verder meestal op hartstochtelijke gronden is gebaseerd. Maar vergist u zich daarin niet. Want bij de discussies over huwelijksvoorwaarden kunnen de emoties soms behoorlijk hoog oplopen. In vroegere tijden ging het dan meestal om het veilig stellen van het familievermogen dat in de loop der jaren bijeen was vergaard. Het idee dat een kwaadwillende schoondochter of schoonzoon (in deze context vaak aangeduid met ‘de koude kant’) door de werking van het erfrecht of het huwelijksvermogensrecht met de helft van het familiekapitaal aan de haal ging, was een gedachte die menig ONDERNEMEN EN PRIVÉ. JURIDISCH GOED VOOR ELKAAR!
49
4. Wat kunt u met huwelijksvoorwaarden regelen?
liefhebbende ouder langdurig van een gezonde nachtrust kon beroven. Menigmaal werd door de ouders dan ook de eis gesteld dat er eerst een zakelijke overeenkomst op papier moest worden gezet omtrent het familievermogen waarover het eigen kind te zijner tijd zou kunnen beschikken, alvorens er getrouwd zou kunnen worden. Deze overeenkomst was dus een voorwaarde om te kunnen trouwen. Vandaar ook de term ‘huwelijkse voorwaarden’ (of ‘huwelijksvoorwaarden’; beide termen worden door elkaar gebruikt en betekenen precies hetzelfde).
4.2.1. Niet de ouders maar de kinderen
Daar komt bij dat indien ouders graag willen dat het familievermogen ook daadwerkelijk binnen de familie blijft, ze dat tegenwoordig ook zelf kunnen regelen.
In deze moderne tijd komt het nog maar zelden voor dat ouders voor de huwelijksvoltrekking van hun kinderen de eis stellen dat er huwelijksvoorwaarden moeten worden opgesteld. Dat komt met name omdat er steeds minder sprake is van een ‘oud’ traditioneel familiekapitaal. Vaker hebben de kinderen zelf het grootste deel van hun inkomen en vermogen vergaard. De trouwlustige jeugd is tegenwoordig mondig genoeg om zelf te beslissen wat daarmee gebeurt. Inmenging van hun ouders wordt dan ook moeilijk geaccepteerd. Daar komt bij dat indien ouders graag willen dat het familievermogen ook daadwerkelijk binnen de familie blijft, ze dat tegenwoordig ook zelf kunnen regelen. Op elke schenking of erfenis kunnen zij immers de ‘uitsluitingsclausule’ van toepassing verklaren, zoals we in paragraaf 3.4.2. hebben gezien. Het maakt dan niet uit of hun kind in gemeenschap van goederen is getrouwd of na het maken van huwelijksvoorwaarden. Tegenwoordig is het juist vaak andersom dat kinderen zich gaan bemoeien met het huwelijksvermogen van hun (gescheiden of langstlevende) ouder die op zijn of haar oude dag nog het grote geluk heeft gevonden en opnieuw wil gaan trouwen. Regelmatig komt het voor dat deze ongelukkige ouder en de minstens zo ongelukkige partner met zachte doch dringende hand door de kinderen richting de notaris worden geduwd om vóór de huwelijksvoltrekking huwelijksvoorwaarden (met ‘koude uitsluiting’, zie paragraaf 4.4.9.) op te laten maken. En nu ze daar tóch zijn kan er misschien ook wel meteen een testament worden opgesteld ten behoeve van de eigen kinderen? Want dat gaat dan mooi in een moeite door. Menig notaris in Nederland kan u daar meer of minder frisse anekdotes over vertellen.
4.2.2. Een goede belangenafweging is van groot belang Bij het opstellen van huwelijkse voorwaarden moet u niet over één nacht ijs gaan.
Bij het opstellen van huwelijkse voorwaarden moet u niet over één nacht ijs gaan. U moet rekening houden met vele factoren en vele verschillende belangen kunnen daarbij een rol spelen. Het is niet mogelijk om zomaar in het algemeen huwelijkse voorwaarden op te stellen die voor iedereen zouden kunnen gelden. Integendeel zelfs. Huwelijkse voorwaarden is 50
ONDERNEMEN EN PRIVÉ. JURIDISCH GOED VOOR ELKAAR!
4. Wat kunt u met huwelijksvoorwaarden regelen?
maatwerk en de concrete inhoud daarvan zal voor iedereen verschillend zijn. Deskundig advies van uw notaris is daarbij onontbeerlijk. Hij kan u wijzen op, zoals dat juridisch wordt genoemd, de ‘vermogensrechtelijke verhouding’ tussen de beide echtgenoten. Dan hebben we het over het ‘interne aspect’ dat samenhangt met de huwelijkse voorwaarden. Komt alles, zoals dat populair wordt gezegd, ‘op één naam’ te staan? Hoe zit het dan met de belangen van de andere partner, vooral als deze zelf weinig of geen inkomsten heeft omdat ze thuis voor het huishouden en de kinderen moet zorgen? Hoe rechtvaardig is dat ten opzichte van de partner? Met dat belang zal toch terdege rekening moeten worden gehouden. En de notaris zal u er óók op wijzen dat het mes altijd aan twee kanten snijdt. Want als het vermogen tussen de beide echtgenoten ongelijk is verdeeld, hoe zit het dan met de aansprakelijkheid en het verhaalsrecht van schuldeisers? Welke risico’s loopt u dat het grootste deel van het vermogen door schuldeisers wordt uitgewonnen? Op dat moment komt het externe aspect van de huwelijkse voorwaarden aan de orde.
4.2.3. Het interne aspect kan zwaar doorwegen De vraag is dan: wat geeft daarbij de doorslag? Het gevaar van de koude kant ingeval van een echtscheiding of het spook van de schuldeisers die verhaal zoeken op uw vermogen?
In samenspraak met de notaris zal er een goed evenwicht moeten worden gevonden tussen het interne- en het externe aspect. De vraag is dan: wat geeft daarbij de doorslag? Het gevaar van de koude kant ingeval van een echtscheiding of het spook van de schuldeisers die verhaal zoeken op uw vermogen? In de praktijk blijken veel mensen geneigd te zijn om het interne aspect zwaar te laten meetellen. En gezien het groot aantal echtscheidingen in Nederland is dat misschien ook niet onbegrijpelijk. Want het is natuurlijk ook zuur als het vermogen of het bedrijf dat bij de huwelijkssluiting door een van de echtgenoten is aangebracht, na enkele jaren van ellende voor de helft verdwijnt naar de ex-partner waar men op dat moment misschien slaande ruzie mee heeft. Bij een echtscheiding staat het eigenbelang voorop en hoe de wederpartij (de ex-partner) in de toekomst verder moet, is op dat moment misschien niet uw zaak. Alles op mijn eigen naam, is dan ook vaak het devies aan de notaris. Maar die zal u bij het maken van de huwelijkse voorwaarden in de eerste plaats wijzen op de gerechtvaardigde belangen van uw (dan nog) toekomstige echtgenote. En tevens kan hij u uitleggen dat ingeval het gehele vermogen op uw naam staat, dat ook een groot risico met zich meebrengt.
4.2.4. Maar ook het externe aspect is van belang Zoals we in paragraaf 3.5.4. hebben gezien, hebben schuldeisers verhaal op het gemeenschappelijke vermogen van de beide echtgenoten ONDERNEMEN EN PRIVÉ. JURIDISCH GOED VOOR ELKAAR!
51
4. Wat kunt u met huwelijksvoorwaarden regelen?
én op het privé-vermogen van de echtgenoot die persoonlijk voor de voldoening van de schulden aansprakelijk is. Het maakt daarbij niet uit of de echtgenoten in gemeenschap van goederen zijn gehuwd dan wel na het maken van huwelijkse voorwaarden. Een echtgenoot die alles op zijn eigen naam heeft laten zetten, loopt dus een extra groot risico. Want als hij persoonlijk failliet wordt verklaard of het gaat mis met zijn bedrijf, dan riskeert hij dat hij alles kwijt raakt. Hij kan er dan wel voor gezorgd hebben dat hij er warmpjes bijzit als het op een echtscheiding aankomt, maar dat zal niet meer het geval zijn als de schuldeisers bij hem op de stoep staan te dringen. Op dat moment zou het hem (en zijn familie!) beter uitkomen als er wat meer in het privé-potje van zijn echtgenote zou hebben gezeten. En om op het laatste moment, teneinde de schuldeisers van de man dwars te zitten, het woonhuis dan maar even snel op naam van de echtgenote te zetten, biedt jammer genoeg vaak ook geen soelaas. Want niet alleen zal de notaris u uitleggen dat er over de werkelijke waarde van het pand (de verkoopwaarde in vrij opleverbare staat!) in ieder geval 6% overdrachtsbelasting betaald moet worden (nog afgezien van de andere kosten, zoals de kosten voor de notaris en de kadasterkosten). Maar ook heeft de overdracht van het woonhuis alleen maar zin als de echtgenote ook ten minste de helft van de financiering, te betalen uit haar eigen privé-potje, voor haar rekening kan nemen. Is dat niet het geval, dan wordt de hele actie alleen maar gezien als een slinks middel om de schuldeisers te benadelen. De overdracht van het pand werkt dan ook niet tegen de schuldeisers van de man. Zij hebben in dat geval nog steeds verhaal op het pand, óók al staat het woonhuis inmiddels op naam van de vrouw. Met andere woorden: u heeft zich een hoop kosten op uw hals gehaald zonder dat het effect heeft gehad. De enige die er beter van is geworden is de Belastingdienst (en de notaris!). Even terzijde: de problematiek van huwelijkse voorwaarden en uw bedrijf, zowel wat betreft het interne als het externe aspect van huwelijkse voorwaarden waar we het hier zojuist over hebben gehad, zullen we nog in de laatste twee paragrafen van dit hoofdstuk nader bekijken.
4.3. HOE REGELT U DE HUWELIJKSVOORWAARDEN? Huwelijkse voorwaarden kunnen zowel vóór de huwelijksvoltrekking als tijdens het huwelijk worden opgemaakt.
Huwelijkse voorwaarden kunnen zowel vóór de huwelijksvoltrekking als tijdens het huwelijk worden opgemaakt. In beide gevallen moet de notaris worden ingeschakeld. Maar in beide gevallen zijn er ook verschillende procedureregels van toepassing die moeten worden nageleefd. Daarvan hoeft u overigens niet onmiddellijk wakker te liggen, want dat zijn zaken die de notaris voor u in de gaten houdt. Aan te raden is overigens wél om de huwelijkse voorwaarden op te laten maken voordat het huwelijk wordt gesloten. Want dat scheelt behoorlijk in de kosten. 52
ONDERNEMEN EN PRIVÉ. JURIDISCH GOED VOOR ELKAAR!
4. Wat kunt u met huwelijksvoorwaarden regelen?
4.3.1. Vóór het huwelijk De achterkant van een kladblaadje waar de beide partners enkele afspraken hebben genoteerd met daaronder hun beide handtekeningen, is dus niet geldig.
Huwelijkse voorwaarden tussen echtgenoten kunnen alleen worden opgemaakt in een notariële akte. De achterkant van een kladblaadje waar de beide partners enkele afspraken hebben genoteerd met daaronder hun beide handtekeningen, is dus niet geldig. Het is trouwens ook wel aan te raden om eerst uw notaris te raadplegen over de inhoud van de huwelijkse voorwaarden. Want hij is bij uitstek de deskundige om u daarover te adviseren. De echtgenoten zijn verder zelf geheel vrij om de inhoud van de huwelijkse voorwaarden in onderling overleg te bepalen. Maar natuurlijk mogen ze niet in strijd zijn met andere wettelijke bepalingen, met de goede zeden of met de openbare orde. Dat laatste zal overigens niet zo snel het geval zijn. Nadat de akte van huwelijkse voorwaarden door de beide partners is goedgekeurd en (vóór het huwelijk!) bij de notaris is getekend, is de notaris verplicht om de akte in te schrijven in een register. Dat gebeurt in het huwelijksgoederenregister dat wordt aangehouden bij de griffie van de rechtbank van het rechtsgebied waarbinnen het huwelijk is gesloten. Voorbeeld Van partners die gaan trouwen in Eindhoven worden de huwelijkse voorwaarden ingeschreven bij de griffie van de rechtbank in ’s-Hertogenbosch, omdat Eindhoven tot het rechtsgebied van die rechtbank behoort. Van Nederlandse personen die in het buitenland trouwen, worden de huwelijkse voorwaarden ingeschreven in het huwelijksgoederenregister bij de griffie van de rechtbank te ’s-Gravenhage.
TIP. Het huwelijksgoederenregister is een openbaar register. Dat betekent dus dat (net zoals bij het Kadaster of bij het handelsregister) iedereen daarin inzage heeft of daaruit gegevens kan opvragen. Dat zal met name gebeuren door schuldeisers die willen weten in hoeverre zij zich kunnen verhalen op het privé-vermogen of het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoot die voor de schulden aansprakelijk is. Huwelijkse voorwaarden die vóór het huwelijk zijn opgesteld, treden in werking op de dag dat het huwelijk wordt gesloten. Een andere datum is niet mogelijk. Vandaar ook dat de notaris voor alle duidelijkheid dat datum van huwelijksvoltrekking in de akte van huwelijkse voorwaarden opneemt.
4.3.2. Tijdens het huwelijk Als u in gemeenschap van goederen bent gehuwd, kunt u tijdens het huwelijk nog huwelijkse voorwaarden maken. Of als u al huwelijkse voorwaarden heeft, kunt u die nog wijzigen of opheffen. In dat laatste geval bent u daarna weer in gemeenschap van goederen gehuwd. ONDERNEMEN EN PRIVÉ. JURIDISCH GOED VOOR ELKAAR!
53
