4 Имена существительные Zelfstandige naamwoorden

4 Имена существительные  –   Zelfstandige naamwoorden Zelfstandige naamwoorden hebben geen lidwoord Russische zelfstandige naamwoorden hebben geen lidwoord. Of een zelfstandig naamwoord bepaald of onbepaald is, is voor de Russen van weinig belang. Ze zijn daarentegen sterk geïnteresseerd in de aspecten van het werkwoord ( Hoofdstuk 9). Als een zelfstandig naamwoord toch nader bepaald moet worden, kunnen afhankelijk van de context onbepaalde voornaamwoorden en aanwijzende voornaamwoorden ( Hoofdstuk 6) (какой́ -то, эт́ от et cetera) gebruikt worden: Она́ купил́ а себе́ машин́ у. Она́ купил́ а себе́ какую ́ -то машин́ у.    Дай мне, пожал́ уйста, отвёртку!    Дай мне, пожал́ уйста, эт́ у отвёртку!

Ze heeft de / een auto gekocht. Ze heeft een of andere auto gekocht. (we weten niets over de auto). Kun je mij de / een schroevendraaier   aangeven? Kun je mij die schroevendraaier aangeven?

De Russische naamvallen en hun functies Russische zelfstandige naamwoorden worden verbogen, waarbij per naamval een andere uitgang aan de stam van het woord toegevoegd wordt. De klemtoon binnen een woord kan daarbij verschuiven. Er zijn in het Russisch zes naamvallen, die kort gezegd antwoord geven op de volgende vragen: Nominatief Именит́ ельный падеж Wie? Wat? (als onderwerp) ́ Кто? Что? Genitief Родит́ ельный падеж ́ Кого?́ Чего?́ Van wie? Waarvan? Datief Дат́ ельный падеж Кому?́ Чему?́ Aan wie? Waaraan? ́ Accusatief Винит́ ельный падеж Wie? Wat? (als lijd. voorw.) ́ Кого?́ Что? Instrumentalis Творит́ ельный падеж Waarmee? Door wie? ́ Кем? Чем? Locatief Предлож ́ ный падеж ́ О ком? О чём? Over wie? Waarover?

Nominatief De nominatief duidt het grammicaal onderwerp van de zin aan: Эта девушка поёт оченъ хорошо

Dat meisje zingt heel goed.

Genitief De genitief duidt een bezitsrelatie aan en wordt ook gebruikt na een aantal werkwoorden en voorzetsels. Daarnaast wordt de genitief gebruikt in ontkennende zinnen. Это машина моего отца gen. Dat is de auto van mijn vader. Школа находится против церкви gen. De school bevindt zich tegenover de kerk. У меня нет времени gen. Ik heb geen tijd. 17

Datief De datief wordt gebruikt voor een meewerkend voorwerp en na een aantal werkwoorden en voorzetsels: Он дал дочери денъги dat. Hij gaf het geld aan zijn dochter. Филмь мальчику оценъ нравится dat. De jongen vindt de film heel mooi.

Accusatief acc De accusatief duidt het lijdend voorwerp aan en wordt daarnaast gebruikt na een aantal werkwoorden en voorzetsels: Я встретил своего соседа в   магазине acc. Мы говорили про него acc.

Ik kwam mijn buurman in de winkel   tegen. Wij spraken over hem.

Instrumentalis De instrumentalis wijst op een „instrument“, d.w.z. een persoon, een ding of een proces, die een bepaalde handeling veroorzaakt: Я реж ́ у ножом ́ inst. хлеб. Решен́ ие прин́ ято   комис́ сией inst.

Ik snijd brood met het mes. De beslissing werd genomen door de   commissie.

Veel werkwoorden en voorzetsels vereisen de instrumentalis op zuiver formele gronden, zonder dat de hierboven beschreven betekenis behouden blijft: Мой знаком ́ ый интересуе́ тся   жив́ описью inst. Лам ́ па висит́ над столом ́ inst.

Een kennis van mij is geïnteresseerd in  schilderkunst. De lamp hangt boven de tafel.

Locatief De locatief wordt uitsluitend gebruikt in combinatie met enkele voorzetsels (meestal als antwoord op de vraag где? – waar?): Ден́ ьги при мне loc. Маш ́ а работ́ ает в бан́ ке loc.

18

Ik heb het geld bij me. Masja werkt bij een bank.

Grammaticaal geslacht Het grammaticaal geslacht is belangrijk voor de verbuiging van zelfstandige naamwoorden. Wat betreft het grammaticaal geslacht zijn Russische zelfstandige naamwoorden overeenkomstig hun uitgang in te delen in: mannelijke zelfstandige naamwoorden 1. Alle zelfstandige naamwoorden op harde medeklinkers en -й: стол, ящ ́ ик, музей́ tafel, kist, museum 2. Veel zelfstandige naamwoorden op -ь: руль, день stuur, dag

vrouwelijke zelfstandige naamwoorden

onzijdige zelfstandige naamwoorden

1. De meeste zelfstan1. Alle zelfstandige dige naamwoorden op naamwoorden op -o, -а, -я, -ь: -e, -мя: страна,́ недел́ я, кроват́ ь land, week, bed

окно,́ мор́ е, врем ́ я raam, zee, tijd

2. Alle zelfstandige naamwoorden op -жь, -чь, -шь, -щь: рожь, ночь, мышь, вещь rogge, nacht, muis, zaak

Verbuigingsmodellen Algemene aanwijzingen Al naargelang het geslacht en de uitgang van de nominatief enkelvoud, krijgen Russische zelfstandige naamwoorden verschillende uitgangen, die in enkele verbuigingsmodellen onderverdeeld kunnen worden. Algemene aanwijzingen voor verbuiging: 1. Veel Russische zelfstandige naamwoorden veranderen bij verbuiging in meervoud en/of enkelvoud van klemtoon: стол  стола́ et cetera. Er bestaan helaas nauwelijks betrouwbare regels voor de klemtoonwisseling, het is daarom aan te raden om bij twijfel een woordenboek te raadplegen. 2. Een groot aantal Russische zelfstandige naamwoorden wijkt in de verbuiging af van de regels (onregelmatige meervoudsvormen, het invoegen van vluchtige klinkers, et cetera). Daarom is het aan te bevelen om er bij verbuiging van zelfstandige naamwoorden het woordenboek op na te slaan

Bezielde en onbezielde zelfstandige naamwoorden Alle zelfstandige naamwoorden die verwijzen naar mensen en dieren zijn bezield, alle andere zelfstandige naamwoorden zijn onbezield. Dit onderscheid in bezield en onbezield is uitermate belangrijk voor de verbuiging van zelfstandige naamwoorden want: 1. Bezielde mannelijke zelfstandige naamwoorden hebben in de genitief en accusatief enkelvoud dezelfde vorm. Alle bezielde zelfstandige naamwoor-

19

den hebben in de genitief en accusatief meervoud dezelfde vorm. 2. Alle onbezielde mannelijke en onzijdige zelfstandige naamwoorden en alle vrouwelijke zelfstandige naamwoorden eindigend op -ь hebben in de nominatief en accusatief enkelvoud dezelfde vorm. Alle onbezielde zelfstandige naamwoorden hebben in de nominatief en accusatief meervoud dezelfde vorm. De categorie bezield/onbezield heeft invloed op alle bij het zelfstandig naamwoord behorende bepalingen: bijvoeglijke naamwoorden, voltooide deelwoorden et cetera volgen deze regel en worden verschillend verbogen al naargelang ze betrekking hebben op een zelfstandig naamwoord dat een mens of dier aanduidt, of op een onbezield zelfstandig naamwoord. ( Hoofdstuk 5 Bijvoeglijke naamwoorden)

Verbuiging van vrouwelijke zelfstandige naamwoorden Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -а / -я / biologisch geslacht Doordat het bij het geslacht van zelfstandige naamwoorden om het grammaticaal geslacht gaat, behoort tot de vrouwelijke zelfstandige naamwoorden ook een groep zelfstandige naamwoorden waarvan het biologisch geslacht mannelijk is, zoals bijvoorbeeld: дед́ ушка, юн́ оша, дяд́ я

grootvader, jongere, oom

Ook een aantal tweeslachtige zelfstandige naamwoorden zijn grammaticaal vrouwelijke zelfstandige naamwoorden, bijvoorbeeld: пьян́ ица de dronkaard сирота́ de weesjongen / het weesmeisje плаќ са de huilebalk Dit is van belang, aangezien de bepalingen die horen bij een zelfstandig naamwoord – zoals bijvoeglijke naamwoorden, voltooide deelwoorden, et cetera – zich evenals werkwoorden over het algemeen richten naar het biologische geslacht en niet naar het grammaticale geslacht: Мой (m) дед́ ушка любил́ (m)   пить вино.́

20

Mijn grootvader dronk graag wijn.

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker, г, к, х in de stamuitgang en de uitgang -а

bezield

onbezield

bezield

onbezield

enkelvoud

nominatief genitief datief accusatief instrumentalis locatief

мам ́ а мам ́ ы мам ́ е мам ́ у мам ́ ой (о) мам ́ е

машин́ а машин́ ы машин́ е машин́ у машин́ ой (о) машин́ е

старух́ а старух́ и ¹ старух́ е старух́ у старух́ ой (о) старух́ е

книѓ а книѓ и ¹ книѓ е книѓ у книѓ ой (о) книѓ е

meervoud

Vrouwelijke zelfstan- Vrouwelijke zelfstandige dige naamwoorden met naamwoorden met de de stam op een harde stam op г, к, х en de uitmedeklinker en de uitgang -a gang -a


мам ́ ы мам мам ́ ам мам мам ́ ами (о) мам ́ ах

машин́ ы машин́ машин́ ам машин́ ы машин́ ами (о) машин́ ах

старух́ и ¹ старух́ старух́ ам старух́ старух́ ами (о) старух́ ах

книѓ и ¹ книѓ книѓ ам книѓ и ¹ книѓ ами (о) книѓ ах

Nederlands:

mama

auto

oude vrouw

boek

¹ Volgens de spellingsregels staat na г, к, х altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), daarom in de uitgang: и in plaats van ы.

21

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ч, ш, щ of ц en de uitgang -а

bezield

onbezield

bezield

onbezield

enkelvoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op ц en de uitgang -a


тёща тёщи ¹ тёще тёщу тёщей ² (о) тёще

свеча́ свечи́ ¹ свече́ свечу́ свечой́ ² (о) свече́

овца́ овцы́ овце́ овцу́ овцой́ ² (об) овце́

пер́ ечница пер́ ечницы пер́ ечнице пер́ ечницу пер́ ечницей² (о) пер́ ечнице

meervoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ч, ш, щ en de uitgang -a


тёщи ¹ тёщ тёщам тёщ тёщами (о) тёщах

свеч́ и ¹ свечей́ 4 свечам ́ свеч́ и свечам ́ и (о) свечах́

ов́ цы овец́ ³ ов́ цам овец́ ³ ов́ цами (об) ов́ цах

пер́ ечницы пер́ ечниц пер́ ечницам пер́ ечницы пер́ ечницами (о) пер́ ечницах

Nederlands:

schoonmoeder

kaars

schaap

peperbus

¹ Volgens de spellingsregels staat na de sisklanken ж, ч, ш, щ altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), ), daarom in de uitgang: и in plaats van ы. ² Na de sisklanken ж, ч, ш, щ en ц wordt in beklemtoonde positie o geschreven en in onbeklemtoonde positie e: пер́ ечницей – овцой́ . ³  Hoofdstuk 4 Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -a / -я met de vluchtige klinkers -o-, -e-, -ё Een aantal zelfstandige naamwoorden uit deze groep (bijvoorbeeld свеча,́ юн́ оша – jongere) vormt een uitzondering op de regel en heeft een genitief meervoud op de uitgang -ей: свеча́  свечей́ , юн́ оша  юн́ ошей. Maar volgens de regels is het wel: дач́ а  дач (datsja).

4

22

Vrouwelijke zelfstan- Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met dige naamwoorden de stam op een zachte met de stam op een medeklinker en de uit- klinker en de uitgang gang -я -я (behalve vrouwelijke (behalve vrouwelijke zelfstandige naamwoor- zelfstandige naamden op -ья) woorden op -ия)

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ия

bezield

onbezield

bezield

onbezield

onbezield

enkelvoud

nom. gen. dat. acc. ins. loc.

богин́ я богин́ и богин́ е богин́ ю богин́ ей ¹ (о) богин́ е

яб́ лоня яб́ лони яб́ лоне яб́ лоню яб́ лоней ¹ (о) яб́ лоне

змея́ змеи́ змее́ змею́ змеёй ¹ (о) змее́

аллея́ аллеи́ аллее́ аллею ́ аллее́ й ¹ (об) аллее́

акац́ ия акац́ ии акац́ ии акац́ ию акац́ ией ¹ (об) акац́ ии

meervoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een zachte medeklinker of een klinker en de uitgang -я (behalve vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья)

nom. gen. dat. acc. ins. loc.

богин́ и богин́ ь богин́ ям богин́ ь богин́ ями (о) богин́ ях

яб́ лони яб́ лонь яб́ лоням яб́ лони яб́ лонями (о) яб́ лонях

змеи́ змей́ змея́ м змей́ змея́ ми (о) змея́ х

аллеи́ аллей́ аллея́ м аллеи́ аллея́ ми (об) аллея́ х

акац́ ии акац́ ий акац́ иям акац́ ии акац́ иями (об) акац́ иях

Ned.

godin

appelboom

slang

laan

acacia

¹ Na zachte medeklinkers en klinkers wordt in beklemtoonde positie ё geschreven en in onbeklemtoonde positie e. Een aantal vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op de uitgang -ня die op een medeklinker volgt, heeft in de genitief meervoud een harde uitgang zonder -ь aan het einde van het woord: Maar: баш ́ ня  баш ́ ен toren дерев́ ня  деревен́ ь пес́ ня  пес́ ен lied кух́ ня  кух́ онь

dorp keuken

23

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья

bezield

onbezield

enkelvoud


Мар́ ья Мар́ ьи Мар́ ье Мар́ ью Мар́ ьей ¹ (о) Мар́ ье

семья́ семьи́ семье́ семью́ семьёй ¹ (о) семье́

meervoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ья


Мар́ ьи Мар́ ий Мар́ ьям Мар́ ий Мар́ ьями (о) Мар́ ьях

сем ́ ьи семей́ сем ́ ьям сем ́ ьи сем ́ ьями (о) сем ́ ьях

Nederlands:

Marja (vrouwennaam)

gezin

¹ N a zachte medeklinkers en klinkers wordt in beklemtoonde positie ё geschreven en in onbeklemtoonde positie e.

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -а, -я met de vluchtige klinkers -о-, -е- en -ёVluchtige klinker -oBij veel vrouwelijke zelfstandige naamwoorden die uitgaan op een harde medeklinker en de uitgang -ка komt er in de genitief meervoud (bij bezielde vrouwelijke zelfstandige naamwoorden ook in de accusatief meervoud) een vluchtige klinker -о- tussen -к en de harde medeklinker ervoor te staan, bijvoorbeeld: доска́ стрел́ ка палат́ ка

  

досоќ стрел́ ок палат́ ок

bord wijzer tent

De vluchtige vokaal -о- staat ook in de genitief meervoud bij enkele andere vrouwelijke zelfstandige naamwoorden die niet op -ка eindigen, bijvoorbeeld: куќ ла  куќ ол pop кух́ ня  кух́ онь keuken Vluchtige vokaal -еBij veel vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op de uitgang -а / -я na twee medeklinkers wordt in de genitief meervoud (bij bezielde vrouwelijke zelfstandige naamwoorden ook in de accusatief meervoud) tussen de beide eindmedeklinkers een vluchtige vokaal -е- geplaatst, bijvoorbeeld: 24

доч́ ка дев́ очка баш ́ ня копей́ ка пес́ ня свад́ ьба сосна́

      

доч́ ек дев́ очек баш ́ ен копее́ к ¹ пес́ ен свад́ еб ² сос́ ен

dochter meisje toren kopeke lied bruiloft den

¹ De vluchtige vokaal -е- vervangt hier й. ² De vluchtige vokaal -е- vervangt hier ь. Vluchtige vokaal -ё- In zeldzame gevallen worden vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -а / -я in de genitief meervoud met de vluchtige vokaal -ё- geschreven, bijvoorbeeld: серьга ́ сестра ́

 

серёг сестёр

oorbel zuster

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь en het mannelijke zelfstandig naamwoord путь

bezield

onbezield

bezield

onbezield

enkelvoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -жь, -чь, -шь,-щь


форел́ ь форел́ и форел́ и форел́ ь форел́ ью (о) форел́ и

тетрад́ ь тетрад́ и тетрад́ и тетрад́ ь тетрад́ ью (о) тетрад́ и

мышь мыш ́ и мыш ́ и мышь мыш ́ ью (о) мыш ́ и

вещь вещ ́ и вещ ́ и вещь вещ ́ ью (о) вещ ́ и

meervoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь (außer -жь, -чь, -шь, -щь)


форел́ и форел́ ей форел́ ям форел́ ей форел́ ями (о) форел́ ях

тетрад́ и тетрад́ ей тетрад́ ям тетрад́ и тетрад́ ями (о) тетрад́ ях

мыш ́ и мышей́ мышам ́ ¹ мышей́ мышам ́ и¹ (о) мышах́

вещ ́ и вещей́ вещам ́ ¹ вещ ́ и вещам ́ и¹ (о) вещах́

Nederlands:

forel

schrift

muis

zaak

¹ Volgens de spellingsregels staat na de sisklanken ж, ч, ш, щ alsmede na г, к, х altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), ), daarom in de uitgang: а in plaats van я. Het mannelijk zelfstandig naamwoord путь (weg) wordt verbogen als een vrouwelijk zelfstandig naamwoord op -ь met de klemtoon op de laatste lettergreep, in de instrumentalis enkelvoud heeft het de onregelmatige vorm путём.

25

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь: uitzonderingen Een reeks vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь vertoont bijzonderheden in de verbuiging. De belangrijkste uitzonderingen staan in dit schema vermeld:

bezield

bezield

onbezield

onbezield

enkelvoud


мать мат́ ери ¹ мат́ ери мать мат́ ерью (о) мат́ ери

дочь доч́ ери ¹ доч́ ери дочь доч́ ерью (о) доч́ ери

цер́ ковь цер́ кви ² цер́ кви цер́ ковь цер́ ковью (о) цер́ кви

любов́ ь любви́ ² любви́ любов́ ь любов́ ью (о) любви́

meervoud

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op -ь: uitzonderingen


мат́ ери матерей́ матерям ́ матерей́ матерям ́ и (о) матерях́

доч́ ери дочерей́ дочерям ́ дочерей́ дочерям ́ и (о) дочерях́

цер́ кви церквей́ церквам ́ цер́ кви церквам ́ и (о) церквах́

geen meervoud

Nederlands:

moeder

dochter

kerk

liefde

¹ De zelfstandige naamwoorden мать en дочь hebben in alle naamvallen behalve de nominatief en accusatief enkelvoud een uitgang op -ер. ² Bij een aantal vrouwelijke zelfstandige naamwoorden valt in de genitief, datief en locatief enkelvoud (bij цер́ ковь ook in alle meervoudsvormen) de -о- in de uitgang weg. Volgens dit patroon worden ook ложь, рожь (leugen, rogge) verbogen: лжи, ржи et cetera. Maar: морков́ ь, свекров́ ь (wortels, schoonmoeder van de vrouw) worden regelmatig verbogen: морков́ и, свекров́ и et cetera.

26

Verbuiging van mannelijke zelfstandige naamwoorden Het leenwoord коф ́ е (koffie) wordt niet verbogen.

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en op г, к, х

bezield

onbezield bezield

onbezield

enkelvoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op г, к, х


студен́ т студен́ та студен́ ту студен́ та студен́ том (о) студен́ те

пруд пруда́ пруду́ пруд прудом ́ (о) пруде́

лётчик лётчика лётчику лётчика лётчиком (о) лётчике

пирог пирога́ пирогу́ пирог пирогом ́ (о) пироге́

meervoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker


студен́ ты студен́ тов студен́ там студен́ тов студен́ тами (о) студен́ тах

пруды́ прудов́ прудам ́ пруды́ прудам ́ и (о) прудах́

лётчики ¹ лётчиков лётчикам лётчиков лётчиками (о) лётчиках

пироги́ ¹ пирогов́ пирогам ́ пироги́ ¹ пирогам ́ и (о) пирогах́

Nederlands:

student

vijver

piloot

pastei

¹ Volgens de spellingsregels staat na г, к, х altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), daardoor in de uitgang: и in plaats van ы.

27

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ш, ч, щ of ц

bezield

onbezield

bezield

onbezield

enkelvoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op ц


врач врача́ врачу́ врача́ врачом ́ ¹ (о) враче́

марш мар́ ша мар́ шу марш мар́ шем ¹ (о) мар́ ше

жеребец́ жеребца́ ³ жеребцу́ жеребца́ жеребцом ́ ¹ (о) жеребце́

пал́ ец пал́ ьца ³ пал́ ьцу пал́ ец пал́ ьцем ¹ (о) пал́ ьце

meervoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ш, ч, щ


врачи́ ² врачей́ врачам ́ врачей́ врачам ́ и (о) врачах́

мар́ ши ² мар́ шей мар́ шам мар́ ши мар́ шами (о) мар́ шах

жеребцы́ жеребцов́ жеребцам ́ жеребцов́ жеребцам ́ и (о) жеребцах́

пал́ ьцы пал́ ьцев пал́ ьцам пал́ ьцы пал́ ьцами (о) пал́ ьцах

Nederlands:

arts

mars

hengst

vinger

¹ Na de sisklanken ж, ч, ш, щ en ц wordt in beklemtoonde positie o geschreven en in onbeklemtoonde positie e. ² Volgens de spellingsregels staat na de sisklanken ж, ч, ш, щ altijd и, у, а (en niet ы, ю, я), daarom in de uitgang: и in plaats van ы. ³  Hoofdstuk 4 Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- / -е-

28

Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ь, -анин / -янин en -ёнок / -онок

meervoud

enkelvoud

Mannelijke zelfstandige Mannelijke naamwoorden op -ь zelfstandige naamwoorden op -анин / -янин

Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ёнок / -онок

bezield

onbezield

bezield


строит́ ель строит́ еля строит́ елю строит́ еля строит́ елем ¹ (о) строит́ еле

словар́ ь словаря́ словарю́ словар́ ь словарём ¹ (о) словаре́

гражданин́ гражданин́ а гражданин́ у гражданин́ а гражданин́ ом (о) гажданин́ е

цыплёнок цыплёнка 4 цыплёнку цыпaлёнка цыплёнком (о) цыплёнке


строит́ ели строит́ елей строит́ елям строит́ елей строит́ елями (о) строит́ елях

словари́ словарей́ словарям ́ словари́ словарям ́ и (о) словарях́

граж ́ дане ² граж ́ дан граж ́ данам граж ́ дан граж ́ данами (о) граж ́ данах

цыплят́ а ³ цыплят́ цыплят́ ам цыплят́ цыплят́ ами (о) цыплят́ ах

Nederlands:

bouwvakker

woordenboek

burger

kuiken

¹ Na zachte medeklinkers wordt in beklemtoonde positie ё geschreven, in onbeklemtoonde positie e. ² Alle meervoudsvormen zonder het achtervoegsel -ин-. ³ In het meervoud staat in plaats van -ёнок- / -онок- het achtervoegsel -ят- / -ат-. 4  Hoofdstuk 4 Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- /-е-

29

Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -й en -ий

bezield

onbezield

bezield

onbezield

enkelvoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ий


муравей́ муравья́ ² муравью́ муравья́ муравьём (о) муравье́

музей́ музея́ музею ́ музей́ музее́ м (о) музее́

пролетар́ ий пролетар́ ия пролетар́ ию пролетар́ ия пролетар́ ием (о) пролетар́ ии¹

санатор́ ий санатор́ ия санатор́ ию санатор́ ий санатор́ ием (о) санатор́ ии¹

meervoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden op -й (behalve -ий)


муравьи́ муравьёв муравьям ́ муравьёв муравьям ́ и (о) муравьях́

музеи́ музее́ в музея́ м музеи́ музея́ ми (о) музея́ х

пролетар́ ии пролетар́ иев пролетар́ иям пролетар́ иев пролетар́ иями (о) пролетар́ иях

санатор́ ии санатор́ иев санатор́ иям санатор́ ии санатор́ иями (о) санатор́ иях

Nederlands:

mier

museum

proletariër

sanatorium

¹ In de locatief enkelvoud hebben de mannelijke zelfstandige naamwoorden op -ий de uitgang -ии. ² Bij mannelijke zelfstandige naamwoorden op -й met de klemtoon op de laatste lettergreep (behalve -ий) verandert -е- vanaf de genitief enkelvoud in -ь-. Hiertoe behoren onder andere соловей́  соловья́ (nachtegaal), воробей́  воробья́ (mus).

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- / -еEen groot aantal een- en meerlettergrepige mannelijke zelfstandige naamwoorden verliest de laatste -о- / -е- van de stam bij de verbuiging in alle naamvallen in zowel meervoud als enkelvoud van genitief tot locatief (bij bezielde mannelijke zelfstandige naamwoorden) en in de genitief, datief, instrumentalis en locatief enkelvoud (bij onbezielde mannelijke zelfstandige naamwoorden). Helaas bestaan er nauwelijks regels voor de verbuiging van mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о- / -е-. Het is daarom aan te bevelen om in geval van twijfel het woordenboek te raadplegen.

30

bezield

onbezield

bezield

onbezield

enkelvoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -е-


посол́ посла́ послу́ посла́ послом ́ (о) после́

рот рта рту рот ртом (о) рте

отец́ отца́ отцу́ отца́ отцом ́ (об) отце́

день дня дню день днём (о) дне

meervoud

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met een vluchtige -о-


послы́ послов́ послам ́ послов́ послам ́ и (о) послах́

рты ртов ртам ́ и рты ртам ́ и (о) ртах

отцы́ отцов́ отцам ́ отцов́ отцам ́ и (об) отцах́

дни дней дням дни дням ́ и (о) днях

Nederlands:

ambassadeur

maan

vader

dag

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met locatief enkelvoud op -у́ / -ю́ 1. Een uitzondering op de regel vormt een groot aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden met meestal een eenlettergrepige stam, die na de voorzetsels в en на in de locatief enkelvoud eindigen op een beklemtoonde -у / -ю, bijvoorbeeld:

лес мост рай шкаф

 в лесу ́  на мосту́  в раю́  в шкафу,́ на шкафу́

in het bos op de brug in het paradijs op de plank

2. Een aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden kan in de locatief enkelvoud na de voorzetsels в en на eindigen op zowel -у / -ю als -е, waarbij zich normaal gesproken verschillen in stijl en betekenis voordoen, bijvoorbeeld: от́ пуск  в от́ пуске / в отпуску́ край  на краю́ гор́ ода / в наш ́ ем крае́

op vakantie (neutraal / spreektaal) aan de rand van de stad / in onze streek

31

Mannelijke zelfstandige naamwoorden met nominatief meervoud op -а́ / -я́ 1. Een uitzondering op de regel vormt een groot aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden die in de nominatief meervoud eindigen op een beklemtoonde -а / -я, bijvoorbeeld: ад́ рес  адреса́ adressen веч́ ер  вечера ́ avonden глаз  глаза ogen дом  дома ́ huizen пас́ порт  паспорта́ paspoorten пое́ зд  поезда ́ treinen учит́ ель  учителя́ leraren 2. Een aantal mannelijke zelfstandige naamwoorden heeft in de nominatief meervoud twee verschillende vormen: een regelmatige en een op -а / -я. Deze beide vormen hebben over het algemeen een verschillende betekenis, bijvoorbeeld: зуб  зуб́ ы / зуб́ ья tanden (anat.) / tanden van een tandrad лист  листы́ / лис́ тья papieren vellen / bladeren van een boom

32

Verbuiging van onzijdige zelfstandige naamwoorden Een aantal leenwoorden die eindigen op een klinker wordt niet verbogen, de belangrijkste zijn: ателье,́ бюро ́ кафе,́ кино,́ интервью́ купе,́ меню,́ метро ́ пальто,́ такси́

atelier, bureau café, bioscoop, interview coupé, metro jas, taxi

Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en de uitgang -о / Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op de sisklanken ж, ч, ш, щ of ц en de uitgangen -о / -е

enkelvoud

Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op ж, ч, ш, щ of ц en de uitgang -о / -е


одеял́ о одеял́ а одеял́ у одеял́ о одеял́ ом (об) одеял́ е

лицо́ лица́ лицу́ лицо́ лицом ́ ¹ (о) лице́

чудов́ ище чудов́ ища чудов́ ищу чудов́ ище чудов́ ищем ¹ (о) чудов́ ище

meervoud

Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een harde medeklinker en de uitgang -о


одеял́ а одеял́ одеял́ ам одеял́ а одеял́ ами (об) одеял́ ах

лиц́ а лиц лиц́ ам лиц́ а ² лиц́ ами (о) лиц́ ах

чудов́ ища чудов́ ищ чудов́ ищам чудов́ ищ чудов́ ищами (о) чудов́ ищах

Nederlands:

deken

gezicht, persoon

monster

¹ Na de sisklanken ж, ч, ш, щ en ц wordt in beklemtoonde positie o geschreven en in onbeklemtoonde positie e. ² In de betekenis лицо – persoon luidt de accusatief meervoud лиц.

33

Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de vluchtige vokaal -о- / -е- in de genitief meervoud Bij veel onzijdige zelfstandige naamwoorden op -о en -е met twee medeklinkers in de stamuitgang worden in de genitief meervoud de vluchtige vokalen -о- of -е tussen de beide laatste medeklinkers gevoegd: | Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op twee medeklinkers en de vluchtige klinker -о- / -е- in de genitief meervoud Vluchtige klinker -о Vluchtige klinker -е De stam eindigt op: De stam eindigt op г/к en л/м/н/р ander medeklinkers dan г/к en л/м/н/р

Laatste medeklinker in de stam: к of ц

nominatief enkelvoud

окно́

число́

полотен́ це

genitief meervoud

оќ он

чис́ ел

полотен́ ец

Nederlands: raam

getal

handdoek

Uitzonderingen: bijzondere gevallen van meervoudsvorming

meervoud

Een aantal onzijdige zelfstandige naamwoorden heeft meervoudsvormen die gedeeltelijk van de regels afwijken. De belangrijkste daarvan worden in dit schema samengevat: дер́ ево ¹

яб́ локо

плечо́

ух́ о

яйцо́


дерев́ ья дерев́ ьев дерев́ ьям дерев́ ья дерев́ ьями (о) дерев́ ьях

яб́ локи яб́ лок яб́ локам яб́ локи яб́ локами (о) яб́ локах

плеч́ и плеч плечам ́ плеч́ и плечам ́ и (о) плечах́

уш ́ и ушей́ ушам ́ уш ́ и ушам ́ и (об) ушах́

яй́ ца яиц́ яй́ цам яй́ ца яй́ цами (о) яй́ цах

Nederlands:

boom

appel

schouder

oor

ei

¹ Volgens dit patroon ook: enkelvoud meervoud звено́  звен́ ья, звен́ ьев крыло́  крыл́ ья, крыл́ ьев перо́  пер́ ья, пер́ ьев полен́ о  полен́ ья, полен́ ьев

34

schakel vleugel veer houtblok

Onzijdige zelfstandige naamwoorden met de stam op een zachte medeklinker en -е, -ье, -ие aan het einde van het woord / Onzijdige zelfstandige naamwoorden op -мя

meervoud

enkelvoud

Onzijdige zelfstandige naamwoorden Onzijdige met de stam op een zachte klinker en zelfstandige -е, -ье, -ие aan het einde van het woord naamwoorden op -мя -е

-ье

-ие


мор́ е мор́ я мор́ ю мор́ е мор́ ем (о) мор́ е

воскресен́ ье воскресен́ ья воскресен́ ью воскресен́ ье воскресен́ ьем (о) воскресен́ ье

издан́ ие издан́ ия издан́ ию издан́ ие издан́ ием (об) издан́ ии

врем ́ я врем ́ ени врем ́ ени врем ́ я врем ́ енем (о) врем ́ ени


моря́ морей́ морям ́ моря́ морям ́ и (о) морях́

воскресен́ ья воскресен́ ий воскресен́ ьям воскресен́ ья воскресен́ ьями (о) воскресен́ ьях

издан́ ия издан́ ий издан́ иям издан́ ия издан́ иями (об) издан́ иях

времена́ времён временам ́ времена́ временам ́ и (о) временах́

Nederlands:

zee

zondag

uitgave (bijv. tijd van een boek)

35

De partitieve genitief Na werkwoorden die de accusatief regeren kunnen eet- en drinkbare objecten ook in de genitief staan, wanneer deze objecten slechts betrekking hebben op een (kleiner) deel van de voorhanden zijnde voorraad levensmiddelen. De partitieve genitief wordt alleen in combinatie met perfectieve werkwoorden gebruikt: Кот поел́ pf рыб́ ы gen и   попил́ pf молока́ gen.

De kater heeft (een beetje) vis gegeten   en (een beetje) melk gedronken.

Mannelijke zelfstandige naamwoorden hebben naast regelmatige ook spreektaalvormen vormen van de partitieve genitief op -у / -ю: Маш ́ а вып́ ила соќ а / соќ у и   чая́ / чаю ́ .

Masja heeft (een beetje) van het sap en   van de thee gedronken.

De accusatief van de hierboven genoemde objecten wordt zowel met perfectieve als met imperfectieve werkwoorden gebruikt. Daarbij wijzen de imperfectieve vormen op een onbepaalde hoeveelheid en de perfectieve vormen op de gehele hoeveelheid: Кот ел impf рыб́ у acc и пил De kater heeft vis gegeten en melk ge  молоко́ acc.   dronken (het is onduidelijk hoeveel). Кот съел́ impf рыб́ у acc. и De kater heeft de hele vis opgegeten en   вып́ ил молоко́ acc.   de melk opgedronken.

36

De verbuiging van eigennamen en aardrijkskundige namen 1. In het Russisch hebben de meeste achternamen al naargelang het geslacht van de persoon vrouwelijke en mannelijke vormen. In het enkelvoud worden mannelijke achternamen op -ов, -ев, -ёв, -ин, -ын overwegend als mannelijke zelfstandige naamwoorden verbogen. De vrouwelijke achternamen op -ова, -ева, -ёва, -ина, -ына worden in het enkelvoud overwegend als bijvoeglijke naamwoorden verbogen. In het meervoud worden achternamen op -овы, -евы, -ёвы, -ины, -ыны als bijvoeglijke naamwoorden verbogen.

enkelvoud


Иванов́ Иванов́ а Иванов́ у Иванов́ а Иванов́ ым ¹ (об) Иванов́ е

meervoud (als bijv. nw)

Mannelijke achternamen Vrouwelijke achternamen (overwegend als znw.) (overwegend als bnw.)


Иванов́ ы Иванов́ ых Иванов́ ым Иванов́ ых Иванов́ ыми (об) Иванов́ ых

Иванов́ а Иванов́ ой Иванов́ ой Иванов́ у ² Иванов́ ой (об) Иванов́ ой

¹ In de instrumentalis enkelvoud worden bovengenoemde mannelijke achternamen verbogen als bijvoeglijke naamwoorden -ым. ² In de accusatief enkelvoud worden bovengenoemde vrouwelijke achternamen verbogen als zelfstandig naamwoord -у. 2. Voornamen en vadernamen worden in tegenstelling tot achternamen als normale zelfstandige naamwoorden verbogen: Договор́ был подпис́ ан Dit verdrag werd door Michail Sergejevitsj   Михаил́ ом Сергее́ вичем   Gorbatsjov ondertekend.   Горбачёвым inst. Это дочь Лид́ ии Степан́ овны Dat is de dochter van Lidia Stepanovna   Чубан́ овой gen.   Tsjoebanova. 3. Aardrijkskundige namen worden als zelfstandige naamwoorden verbogen: Рая живёт в Амстердаме. Raja woont in Amsterdam. Род́ ом она́ из Архангельска. Ze is in Archangelsk geboren. Niet 1. 2. 3. 4. 5.

verbogen worden: Oekraïense achternamen op -ко: Russische achternamen op -их/-ых: Russische achternamen op -ич en niet-Russische achternamen op een medeklinker, als ze betrekking hebben op vrouwen: Niet-Russische achternamen op een klinker: Niet-Russische aardrijkskundige namen op -е, -и, -о, -у:

Петре́нко, Иване́нко Долги́х, Бескро́вных Наде́жда Бейнаро́вич, У́тэ Но́йманн Пика́ссо, Оливе́тти Баку́, Мона́ко, Со́чи

37

4 Имена существительные Zelfstandige naamwoorden

Recommend Documents