Magazine over application lifecycle management
Jaargang 3, mei 2011
3/4
interview IT-professional moet communiceren integratie ERP gekoppeld aan magazijnbeheer gadgets Werken met gadgets
Ontwikkelen
Slim programmeren is ‘groen’
12 MM X 16.5 MM (WERKELIJK FORMAAT)
CODEMETER/C
DE KLEINSTE DRM OPLOSSING TER WERELD
BECAUSE SIZE MATTERS
6.000 LICENTIES PRIVATE KEYS EN/OF PKCS#11/CSP CERTIFICATEN VEILIG OPGESLAGEN ÉN BESCHERMD MET DE KLEINSTE EN MEEST GEAVANCEERDE OPLOSSING OOIT ONTWIKKELD VOOR SOFTWAREBESCHERMING EN LICENTIËRING. MAAR GELOOF ONS NIET ZOMAAR. GA NAAR WIBU-SYSTEMS.NL/SIZE EN OVERTUIG UZELF OF BEL ONS! 074 75 01 495
in dit nummer
redactioneel
Groen schrijven
Korte berichten
4
Omslagverhaal Slim programmeren is 'groen'
10
ERP en magazijnbeheer stroomlijnen
Hoe minder vaak een programma een beroep hoeft te doen op de processor, het werkgeheugen of opslag, hoe zuiniger de applicatie. Dan heb ik het niet over die Hollandse zuinigheid
Moderne IT-professional communiceert
van één kaakje bij de thee, maar over efficiënt energieverbruik. Met als doel de vermindering van de uitstoot van koolstofdioxide. Want elk stroompje dat een programma gebruikt, komt
De mooiste cloud-applicatie
grotendeels uit vervuilende energiecentrales (kolen, gas, kernenergie – het is een fabeltje dat kernenergie geen koolstofdioxide-uitstoot kent, want bij de winning van uranium en het transport van de op te werken staven of radioactief afval komt CO2 vrij). Pas als een computer
Danone naar Enterprise 2.0
(of een heel rekencentrum) op vernieuwbare energie draait, hoef je je niet extra in te span-
In zes stappen naar betere UI’s
nen om de applicatie duurzaam te maken. Niettemin is het dan ook een verheven kunst om
(deel 1)
‘groen te schrijven’. De elegantie om met minder nullen en enen dezelfde uitkomst te krijgen, moet in zichzelf al voldoende uitdaging hebben. Een manco van gesloten software is dat anderen nooit
Boeken en zo
kunnen zien hoe je je stinkende best hebt gedaan om echt diep donkergroen te programmeren.
Kersverse Java Champion
Die elegantie sterft in schoonheid. Wie deze AppWorks doorbladert, zal wederom moeten erkennen dat ontwikkelaars (en testers) uitdagingen te over hebben. Is het niet om een steentje bij te dragen aan vermindering van
Werken met gadgets
de klimaatverandering, dan wel om bijvoorbeeld applicaties aan apps te koppelen. Of om datgene te ontwikkelen waar de gebruikersorganisatie echt behoefte aan heeft. En dan blijkt dat
Unieke kennis is niet gratis
het métier zich veel verder strekt: je moet niet alleen aan mooischrijverij doen, maar ook aan mooipraterij: communiceren en nog eens communiceren. Wij proberen ons steentje daaraan
Legal Look
14 16 19 20 22 25 26 28 34 37
bij te dragen door de onderwerpen te belichten die voor u van belang zijn.
Cloud gemangeld tussen ‘open’ en ‘gesloten T M
Webrichtlijnen 2
HOOFDREDACTEUR APPWORKS
[email protected]
Column Warmerdam
appworks mei 2011
3
38 40 42
kort
Holograf¡sche chats over vijf jaar De ontwikkeling van 3D-films, -tv en holografische camera’s zal er binnen vijf jaar toe leiden dat je kunt chatten met een hologram van de gesprekspartner. Dit is de verwachting van IBM die nog vier andere innovaties op ons af ziet komen die de manier van werken veranderen. Wetenschappers bij Big Blue werken aan nieuwe technieken om 3-D
verzamelen zoveel informatie dat wetenschappers – een speciale
data te visualiseren. Ze werken aan een manier die het voor ingenieurs
groep: stadswetenschappers – ermee uit de voeten kunnen om
mogelijk maakt in hun ontwerpen te stappen; van gebouwen tot
klimaatverandering te bestrijden of te voorkomen dat diersoorten
softwareprogramma’s. Real-time kunnen ze dan nagaan wat de effecten
uitsterven. Alle informatie van alle inwoners bij elkaar geeft een goed
van aanpassingen zijn.
beeld.
De onderzoekers zetten eveneens hun pogingen voort om batterijen
De vierde ontwikkeling betreft het kunnen geven van aanbevelingen
kleiner te maken en een langer leven te gunnen. Zij menen zelfs dat
voor routes woon/werk-verkeer die op de persoon zijn afgestemd. Met
kleine apparaten, zoals mobiele telefoons, helemaal geen batterij meer
informatie van sensoren, gps-data en software om die gegevens slim te
nodig hebben. Zij laden zichzelf op door de bewegingen die de gebruiker
verwerken, hoef je over vijf jaar nooit meer in de file te staan.
maakt, terwijl hij loopt. Sommige polshorloges werken tegenwoordig al
Ten slotte zullen computers, uitgerust met een watergekoelde chip
volgens dit principe.
waaraan IBM nu werkt, steden gaan verwarmen. Vooral als al die
Sensoren in de telefoon, auto, laptop, of zelfs de portemonnee
computers bij elkaar staan in een rekencentrum.
Benelux vecht samen tegen cybercrime Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie, de Belgische minister van Justitie De Clerck en de Luxemburgse minister van Justitie Biltgen hebben in Maastricht een intentieverklaring getekend voor samenwerking op het gebied van Cyber Security.. Nederland gaat samen met België en Luxemburg de mogelijkheden van het systeem Honey Spider Network verkennen en dit gezamenlijk uitwerken in een proef. Het Honey Spider Network kan actief veel websites scannen op eventuele virussen. Tevens delen de landen ervaringen over bijvoorbeeld de aanpak van botnets, het beter zicht krijgen op aard en omvang van cyber incidenten, en het stimuleren van informatieuitwisseling tussen publieke en private partijen. De partijen spraken af in het vervolg regelmatig met elkaar te spreken over de aanpak van cybercrime.
4
appworks mei 2011
Tablets overspoelen markt Marktonderzoekers van IDC verwachten dat er in 2011 in de EMEAregio ongeveer 22 miljoen tablets over de toonbank zullen gaan. Vorig jaar waren dit er nog ‘maar’ 6 miljoen. Dit komt neer op een verdrievoudiging. De meeste zullen in West-Europa worden verkocht.
AppCircus is in town Tijdens de vierde Mobile Unconference, ditmaal in Rotterdam, vindt voor het eerst in Nederland het AppCircus plaats. Ontwikkelaars
Volgens IDC zijn het vooral consumenten die
volgens IDC in 2011 wel blijven. In Nederland
de apparaten kopen, maar zien bedrijven in
is Acer evenwel een offensief begonnen. Bij de
toenemende mate het nut in van de draagbare
presentatie van de Iconia-series tablets liet Acer
computers. Vooral voor productiviteitverhoging
weten een belangrijke speler op de Nederlandse
en promotionele doeleinden. De onderzoekers
markt te willen zijn. De Iconia W500 komt
menen dat de Windows-tablets aantrekkelijk zijn
met een volledig Windows7 Home Premium-
voor bedrijven, omdat ze goed zijn te integreren
besturingssysteem.
in een bedrijfsomgeving.
zijn gebaseerd op Android en meer voor de
De naam Unconference is gekozen, omdat er
Apple is nog steeds koploper en zal dat
consumentenmarkt bedoeld.
geen lijst met sprekers is, maar dat de agenda
Twee
andere
modellen
van mobiele apps komen bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en kennis te delen. De Unconference is een internationaal evenement.
wordt ingevuld door de bezoekers. Tijdens de Unconference op 16 mei 2011 in ‘De Machinist’
Android loopt behoorlijk in
te Rotterdam bespreken ontwikkelaars, onder-
Aan het eind van 2011 is Android het populairste besturingssysteem op
mobiele software. Dit evenement is een initiatief
mobiele telefoons, zo verwacht Gartner. Het onderzoeksbureau meent
van een aantal enthousiaste professionals uit de
voorts dat mensen een tablet pc gaan kopen dat hetzelfde OS heeft als de
Codeglue en MobileGamesBlog.com. Zij krijgen
smart phone waarmee ze werken.
ondersteunen van Syntens en de Rotterdam
De prijzen van telefoons met een open OS (zo-
innemen, ondanks een geringe daling na 2011.
met het AppCircus. ’s Avonds presenteren
als Android, Windows Phone, Blackberry OS en
Gartner verwacht dat de producten van Apple
ontwikkelaars in een 3-minuten pitch hun, door
Linux) zullen tegen 2015 300 dollar of minder
duur zullen blijven en dat dit zeker in de opko-
de online jury geselecteerde, mobiele applicatie.
gaan kosten, waarmee ze volgens Gartner een
mende markten een nadeel zal blijken. Dankzij
Een offline jury beoordeelt de apps. De winnaars
echt consumentenartikel zijn geworden.
de samenwerking tussen Nokia en Microsoft zal
maken kans om genomineerd te worden voor de
Apple’s iOS zal tot aan 2014 de nummer 2 positie
Windows Phone flinke wind in de rug geven.
jaarlijkse Mobile Premier Awards in Barcelona.
nemers, start-ups en bedrijven op een laagdrempelige manier de trends op het gebied van
interactieve media- en gamingsector: Mangrove,
Media Commission, Nieuw dit jaar is de koppeling
De deadline voor het insturen van apps voor Worldwide Mobile Communications Device Open OS Sales to End Users by OS (Thousands of Units) OS 2010 2011 2012 2015 Symbian 111,577 89,930 32,666 661 Market Share (%) 376 192 52 1 Android 67,225 179,873 310,088 539,318 Market Share (%) 227 385 492 488 Research in Motion 47,452 62,600 79,335 122,864 Market Share (%) 160 134 126 111 iOS 46,598 90,560 118,848 189,924 Market Share (%) 157 194 189 172 Microsoft 12,378 26,346 68,156 215,998 Market Share (%) 42 56 108 195 Other Operating Systems 11,417 18,392 21,384 36,134 Market Share (%) 38 39 34 33 Total Market 296,647 467,701 630,476 1,104,898 Source: Gartner (April 2011)
deelname aan het AppCircus is 6 mei. Meer informatie op www.mobileunconference. com en www.appcircus.com.
appworks mei 2011
5
IT’ers zoeken andere baan Intel nu ook bij OndernemersPC Intel is lid geworden van de Stichting OndernemersPC. Een ondernemersPC is een veilige pc met soft- en hardwarespecificaties die voldoen aan de eisen van de kleinzakelijke markt. De stichting en het bijbehorende keurmerk zijn twee jaar geleden
Uit gezamenlijk onderzoek van Automatisering Gids en IT Job Board blijkt dat ruim twintig van de IT‘ers liefst binnen nu en drie maanden van functie wil verwisselen. En 37 procent is van plan om binnen nu en een half jaar van baan te veranderen. Pete Healy, sales director van IT Job Board,
de vader van de gedachte is, want er is dan
verklaart die onrust onder IT’ers uit de
wel sprake van licht herstel in de markt,
economische crisis van de afgelopen jaren.
dat wil nog niet zeggen dat de banen
Velen zijn toen blijven zitten in een baan
voor het opgrijpen liggen. Healy geeft
die ze eigenlijk niet zo prettig vinden, of
aan dat de uitkomst van het onderzoek
tegen een salaris dat zij eigenlijk te laag
voor werkgevers aanleiding moet zijn om
vinden, maar zagen geen kansen daar
openhartig met het personeel om te gaan,
verandering in aan te brengen.
om gevoelens van onvrede te vermijden
De vraag is overigens of hier niet de wens
of verminderen.
officieel geïntroduceerd.
Veiligheid online staat bovenaan
Henk van den Eeckhout, director business-tobusiness bij Intel Benelux stelt dat Intel vierkant achter de doelstellingen van de stichting staat. “De kleinere bedrijven hebben vaak moeite bij
Twee derde van de consumenten in 21 landen is bezorgd
het maken van de juiste keuzes op IT-gebied. Ze hebben weinig tot geen kennis in huis, maar
over veiligheid en virussen als zij online surfen. Andere
het gaat wel over aanzienlijke investeringen.
punten van zorg zijn snelheid, gebruiksgemak en
Daarom is het heel goed dat de Stichting OndernemersPC deze bedrijven zekerheid en
bescherming van persoonsgegevens. In Nederland is
helderheid biedt wanneer ze een zakelijke pc
veiligheid voor zelfs bijna drie kwart de belangrijkste zorg.
aanschaffen.” Intels rol is vooral adviserend. Ook gezamenlijke marketingacties behoren tot de mogelijkheden.
Dit blijkt uit een onderzoek dat Microsoft
Internet Explorer 9 voorzieningen die
Eerder traden onder meer Acer, Dell, Microsoft
onlangs via MSN heeft gehouden
consumenten helpen bepalen welke
en Toshiba toe tot de stichting. Inmiddels zijn
onder 11.000 internetgebruikers in 21
downloads veilig zijn.”
er vijftien leden, waaronder hardware- en
landen. Een merkwaardige uitkomst is
Becks zegt ook dat de studie eveneens
softwareleveranciers,
dat veiligheid dan wel bovenaan staat,
uitwijst dat veel mensen meer tijd
dertig procent toegeeft bestanden te
besteden aan het kiezen van hun wc-
downloaden waarvan zij weten dat ze
papier dan aan het kiezen van een
verdacht zijn.
internetbrowser.
integrators.
retailers
en
system
Ralf
Becks,
Windows
Consumer
business group lead bij Microsoft Nederland: “Met het downloaden van onveilige bestanden neem je een enorm risico. Niet alleen jouw persoonlijke informatie loopt gevaar, maar jouw hele computer en alles wat erop staat. Om cyberaanvallen te voorkomen, zitten er bijvoorbeeld in
6
appworks mei 2011
kort
Barcode scanner voor zebra’s Ooit gedacht dat de zwart-witte strepen van zebra’s lijken op een biologische barcode? Welaan, een team van computerwetenschappers en biologen in de VS heeft een scanner ontwikkeld die elke zebra kan identificeren op een foto. De StripeSpotter, zoals het systeem is genoemd, behoeft slechts geringe menselijke invoer. Je hoeft alleen een rechthoek te tekenen op de zijkant van een zebra. Dit deel wordt dan omgezet in horizontale strepen waarbij elke pixel volledig zwart of wit wordt gemaakt. Elke streep wordt gecodeerd als een StripeString, het geheel vormt een Stripecode, het zebra-equivalent van de barcode. Als de zebra eenmaal in de database zit, kunnen onderzoekers meerdere StripeStrings van hetzelfde dier op andere lichaamsplaatsen met elkaar vergelijken. Op die manier is op een foto elk dier afzonderlijk te identificeren. Andere identificatiemethoden zijn complexer, duurder en minder accuraat. De StripeSpotter is ook bruikbaar voor tijgers en giraffen. Meer informatie op http://code.google.com/p/stripespotter/.
Nationale ICT~Awards van start Voor de twaalfde keer vinden dit jaar weer de Nationale ICT~Awards plaats. Doel is het beter en slimmer inzetten van ICT in het bedrijfsleven, bij de non-profit sector en de overheid te stimuleren. De uitreiking is op 23 juni in Hotel Huis ter Duin te Noordwijk.
Domotica zet door Domotica, ook wel huisautomatisering genoemd, blijkt in de zorgsector voet aan de grond te hebben gekregen. De ICT-oplossingen helpen ouderen langer zelfstandig te laten wonen, waardoor besparingen zijn te halen binnen de zorgsector. Volgens onderzoeksbureau MarketCap gebruikt een kwart van de zorgsector dergelijke oplossingen. MarketCap heeft het onderzoek uitgevoerd in opdracht van NEC Unified
De wedstrijd is een initiatief van brancheorganisatie ICT~Office,
Solutions. Nederlanders leven langer, terwijl er minder kinderen worden
de ministeries van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie
geboren. Er zijn simpelweg minder mensen beschikbaar om de ouderen
en Binnenlandse Zaken & Koninkrijkrelaties, en de Stichting
te verzorgen. Door senioren de middelen te geven langer thuis te kunnen
ICT~Milieu.
wonen, is de vraag naar betaalbare zorg bij te benen. ICT speelt hierin
Er zijn drie categorieën. De Aanbesteding Award is voor de
een belangrijke rol. Softwareprogramma’s zijn en worden ontwikkeld om
beste Europese aanbesteding door een overheidsinstelling op
de signalen van veel sensoren te interpreteren en eventueel via sms of
het gebied van ICT. De Innovatie Award beloont de persoon of
anderszins zorg in te schakelen als dat nodig is.
organisatie die een pluim of aanmoeding verdient gezien zijn
Bij de zorginstelling voor verstandelijk beperkte mensen Novo in Groningen
of haar strategische en leidende rol in een innovatietraject. De
bijvoorbeeld is de Hanzehogeschool Groningen bezig een systeem te
ICT~Milieu Award wordt toegekend aan de meest aansprekende
ontwikkelen om mensen te helpen op tijd op te staan, op tijd naar bed te
ICT-oplossing voor vermindering van energieverbruik, bevordering
gaan en ze te volgen als zij de bus naar hun werk nemen. Dit is bedoeld
van recycling of reductie op gebruik van schaarse grondstoffen.
om mensen te helpen niet in de neerwaartse spiraal te belanden van niet
Meer informatie op www.ictawards.nl.
op tijd op werk komen en uiteindelijk werkloos raken.
appworks mei 2011
7
Actuele IT cursussen in 2011! ◆
Enterprise Application Integration (EAI) Enterprise Application Integration is zonder twijfel een van de belangrijkste IT-uitdagingen van dit moment. In deze professionele cursus - grotendeels geschreven door de werkgroep EAI van het NGI - leert u hoe u een integratiestrategie kunt opzetten, uit welke oplossingen u kunt kiezen en hoe u een integratieproject tot een succesvol einde kunt brengen
◆
Enterprise Architectuur (EA) Deze cursus geeft u inzicht in de ins en outs van EA. Wat is het? Wat kun je ermee? Hoe doe je het? Wat komt er bij kijken? Hoe voer je het in? Hoe verbeter je? Welke hulpmiddelen zijn er? Dit alles voorzien van vele praktijkcases!
◆
Projectmanagement De schriftelijke cursus Project Management is uitermate geschikt als u relatief weinig ervaring heeft met het werken in projecten en behoefte heeft aan basiskennis en
Geachte AppWorks lezer, Op deze pagina treft u een overzicht aan van een aantal opleidingen op uw vakgebied. Een groot deel hiervan betreft schriftelijke cursussen. Een schriftelijke cursus heeft tal van voordelen, zoals: ◆ U studeert in uw eigen tempo, waar en wanneer ú dat wilt ◆ Geen out of pocket kosten: geen reistijd, geen reiskosten en belangrijker nog, u bent niet dagen van kantoor weg. U bespaart 40-60% op de kosten van een mondelinge cursus ◆ U kunt uw vragen rechtstreeks aan de auteurs stellen ◆ Na afloop van de cursus heeft u een gedegen en praktisch naslagwerk Wij nodigen u uit een kijkje te nemen op onze website www.imf-online.com/partner/works
-vaardigheden in dit vakgebied. De cursus is ook geschikt als een gedegen ‘opfrisser’ van weggezakte kennis en kunde. ◆
Verandermanagement in (IT) organisaties Veranderen is in veel organisaties bijna een continu proces geworden. Informatiseren is veranderen en deze verandering heeft zijn weerslag op de hele organisatie. Wilt u ook inzicht krijgen in de complexe krachtenvelden en weerstanden binnen uw organisatie en hoe u hiermee effectief kunt omgaan, dan is deze cursus een absolute
Startdata De schriftelijke cursussen starten elke derde donderdag van de maand. Kijk voor meer informatie op onze website www.imf-online.com/partner/works
aanrader! ◆
Succesvol implementeren van IT Deze schriftelijke cursus is gebaseerd op Regatta®, het denk- en werkmodel voor gestructureerd implementeren van Sogeti. De cursus is sterk op de praktijk gericht. U krijgt concrete handvatten voor het inrichten en professionaliseren van implementatietrajecten.
◆
Functioneel Beheer
In-company Al vanaf 7 deelnemers kunnen wij deze cursussen tegen een zeer aantrekkelijke prijs in-company bij u organiseren. Neem contact met ons op voor de mogelijkheden via 040 - 246 02 20.
Modulaire leergang, mede gebaseerd op BiSL. Stel uw eigen leergang samen met tal van certificeringsmogelijkheden! ◆
SABSA Foundation SABSA is voor Security Management wat ITIL is voor Service Management en PRINCE2 voor Project Management. Het SABSA model sluit vrijwel naadloos aan op het Enterprise Architecture model van John A. Zachman. Laat u nu certificeren!
TOGAF 9 Foundation Deze certificeringscursus behandelt de hele inhoud van TOGAF 9 èn ArchiMate en bereidt u voor op het officiële TOGAF 9 Foundation (level 1) examen.
Voor meer informatie en inschrijven: www.imf-online.com/partner/works
kort
Veel vertrouwen in ICT-personeel 35 Procent van de Nederlandse bedrijven in de financiële sector geeft disaster recovery een lage prioriteit, omdat ze tot dusver geen gevallen van gegevensverlies hebben meegemaakt. In vergelijking met andere landen stellen de Nederlandse financiële dienstverleners veel vertrouwen in het ICT-personeel en zijn
Intel en Apple zonder confflictmineralen De twee computergiganten
vermogen effectief te reageren op uitval van systemen.
Intel en Apple hebben besloten In opdracht van Acronis, leverancier van backup- en hersteloplossingen, heeft het Amerikaanse Ponemon Institute onder meer dan drieduizend kleine en middelgrote ondernemingen in de financiële sector in 13 landen onderzocht hoe het staat met de maatregelen om gegevensverlies
geen conflict-mineralen meer te gebruiken in hun producten. Dat zijn mineralen die komen uit
tegen te gaan. Acronis zegt dat er een ‘pijnlijk gebrek is aan een strategie voor het opslaan van backups op externe locaties’. “Meer dan een derde (37%) van de bedrijven beschikt niet over een externe backup- en disaster recovery strategie. Hierdoor worden ze in het geval van een natuurramp of diefstal aan aanzienlijke risico’s blootgesteld. Bijna de helft (45%) maakt nog altijd aan het einde van de dag een backup naar een schijf of tape, die vervolgens op een externe locatie wordt ondergebracht.”
oorlogsgevoelige gebieden en waarvan de opbrengst vaak dient om nieuwe wapens te kopen.
De meeste financiële instellingen voorspellen dat 20 procent van hun ICT-infrastructuur tegen het einde van het jaar binnen de cloud zal zijn ondergebracht. ICT-managers noemen snelheid van
De honger naar elektronische apparatuur leidt tot
herstel, naleving van wet- en regelgeving en beperking van beveiligingsrisico’s als de belangrijkste
een wedloop op grondstoffen. Sommige waarvan
drie uitdagingen die met de overstap naar de cloud gepaard gaan.
de meesten nog nooit hebben gehoord. Koper is allen wel bekend, maar mineralen als tungsten,
Hack de Overheid levert wat op
neodysium, dysprosium, coltan en terbium
De derde editie van Hack de Overheid in Amsterdam heeft
de grondstoffen komen uit het oosten van de
leuke apps opgeleverd voor de hoofdstad. Programmeurs zijn levenslustig aan de slag gegaan en hebben hun eigen ideeën vlot uitgewerkt. Wat bijvoorbeeld te denken van de WC-vinder die laat zien waar de openbare toiletten zijn in de stad?
vinden eveneens hun weg naar de felbegeerde tablet pc’s, telefoons of pc’s. De meeste van Democratische Republiek Congo, bij de grens met Rwanda. Hoewel oorlogen in deze regio officieel per 2003 beëindigd zouden zijn, gaan de conflicten nog steeds door. Onder druk van activisten, bewuste consumenten heeft een groep van producenten, overheid en non-profit organisaties vorig jaar december het Conflict-
Lex Slaghuis, directeur van Wikiwise, is initiator
succes/. Zo noemen we de ‘gemeente-loket
Free Smelter (CFS)-programma gelanceerd. De
van ‘Hack de Overheid’. Hij meldt dat meer dan
inchecker’ waardoor je niet meer in de rij hoeft te
CFS bepaalt welke grondstoffen zijn te betitelen
honderd coders, ambtenaren en journalisten op het
staan voor een ambtenaar die er eigenlijk ook niet
als conflict-mineralen. De Congo valt hieronder
evenement zijn afgekomen. De gebeurtenis stond
wil zijn, maar kun je vanuit de luie stoel thuis een
en Apple en Intel hebben nu besloten deze regio
geheel in het teken van ‘Apps for Amsterdam’. De
volgnummer trekken. Of neem ‘het snelste pontje’.
te mijden.
dag begon met een presentatie van Toby Barnes,
Deze app is bedoeld voor mensen die in Noord
Voordat de activisten zich op de borst kloppen:
eigenaar van het Britse Mudlark dat applicaties
wonen en in de rest van Amsterdam werken/
de twee bedrijven hebben eigenlijk geen keus.
maakt op het snijvlak van ontwerp, spel en
naar school gaan (of andersom) en willen weten
Afgelopen juli heeft de Amerikaanse senaat de
technologie. Hij vertelde over het spel Chromaroma
welke pont ze moeten nemen om het snels ter
Dodd-Frank Wall Street Reform Act aangenomen.
waarin informatie van het openbaar vervoer wordt
bestermder plekke te komen.
Ergens begraven in die wet staat dat met
gebruikt om het gedrag van reizigers te beïnvloeden.
Jouw kennis van Amsterdam kun je voortaan
ingang van april 2011 geen conflict-mineralen
De dag heeft een aantal apps voortgebracht, die
controleren via de Amsterdam Quiz. Deze app
mogen worden gekocht. De SEC (Securities and
zijn te vinden op http://www.hackdeoverheid.
gebruikt historische foto’s en beelden van de stad
Exchange Commission) gaat hierop toezien.
nl/2011/03/hackdeoverheid-wederom-een-
en vraagt in een spelletje of je ze herkent. appworks mei 2011
9
ontwikkelen
Slim programmeren is ‘groen’ Applicatiebeheer en softwareontwikkeling kunnen een substantiële bijdrage leveren aan verduurzaming van het gebruik van IT middelen. Bij softwareontwikkeling gaat het om efficiënter programmeren en gebruik van de mogelijkheden die open source biedt. Voor applicatiebeheer liggen er vooral kansen bij goed lifecycle management en het opschonen van het applicatielandschap. Voorwaarde is aansluiting op het MVO-beleid van de organisatie om mogelijke weerstanden te overwinnen. R V
De focus van Green IT ligt tot nu toe primair
& Young dat regelmatig sinds december 2001
de de Brundtland-commissie. In 1987 leverde
op verduurzaming van de IT-infrastructuur. Zo
wordt gehouden onder gemiddeld zeshonderd
de Brundtland-commissie haar rapport af,
baseert Wikepedia haar definitie van Green IT
Nederlandse directeuren, managers en profes-
getiteld ‘Our Common Future’, beter bekend als
op het artikel ‘Harnessing Green IT: Principles
sionals uit het bedrijfsleven, onderverdeeld
het Brundtland-rapport.
and Practices’, geschreven door de Australische
naar productie/industrie, handel/distributie en
De Brundtland-commissie concludeert in haar
consultant San Murugesan. Hij beschrijft ‘green
dienstverlening/financiële instellingen en de
rapport dat wereldvraagstukken als milieu, ont-
computing’ als: ‘The study and practice of de-
(semi)overheid. De ondervraagde groep wordt
wikkeling en vrede onderling sterk samenhan-
signing, manufacturing, using, and disposing
online geënquêteerd over wisselende onder-
gen Het meest geciteerde deel van het Brundt-
of computers, servers, and associated sub-
werpen.
land-rapport is de omschrijving van duurzame ontwikkeling: “Sustainable development is
systems—such as monitors, printers, storage
10
devices, and networking and communications
Brundtland-commissie
development that meets the needs of the pre-
systems—efficiently and effectively with mini-
Het begrip Green IT duikt voor het eerst op in
sent without compromising the ability of future
mal or no impact on the environment’. Ook uit
2006 tegen de achtergrond van toenemende
generations to meet their own needs” .
de ICT Barameter over Green ICT (22 juni 2010)
zorg over CO2-uitstoot, klimaatverandering en
komt het beeld naar voren dat er veel aandacht
de noodzaak van een meer duurzame samen-
Bosbouw
is voor zaken als uitzetten van apparaten, ef-
leving. Het begrip duurzaamheid heeft vooral
Voordat de Brundtland-commissie het begrip
ficiënt gebruik van printers en dergelijke, maar
bekendheid gekregen door het werk van World
duurzaamheid weer nieuw leven inblies, had
betrekkelijk weinig aandacht voor de inzet van
Commission on Environment and Development
dit idee echter al een lange geschiedenis achter
duurzame software. Toch valt juist aan de kant
(WCED). Deze commissie is in 1982 in Nairobi
de rug. Voor het auteursrecht van het begrip
van de software ontwikkelings en applicatiema-
tijdens een door de VN georganiseerde mili-
‘duurzaamheid’ in onze betekenis moeten we
nagement heel veel te winnen als het gaat om
euconferentie ingesteld met als voorzitter de
volgens de historicus Van Zon niet bij de Brundt-
duurzame inzet en gebruik van IT middelen.
Noorse premier Gro Harlem Brundtland. Deze
land-commissie in 1987 zijn, maar bij Hans Carl
De ICT Barometer is een onderzoek van Ernst
commissie is vervolgens bekend geworden als
von Carlowitz, een Duitse mijnbouwkundige. Hij
appworks mei 2011
hield zich ook bezig met bosbouw en gebruikte in 1713 het begrip ‘nachhaltige Entwicklung’ (nachhaltig betekent duurzaam) in zijn ‘Sylvicultura Oeconomica’ (Economische Bosbouw). Er dreigde in die periode een tekort aan hout in Duitsland en andere Europese landen door afnemende houtvoorraden en een toenemende bevolking. Hout was in die tijd de voornaamste bron voor verwarming (brandhout) en energie (houtskool) voor industriële processen. Bovendien was hout een belangrijke grondstof voor de vervaardiging van gereedschappen en een onmisbaar materiaal voor de bouw van huizen, gebouwen en schepen. Bij sommigen bestond daarom de vrees dat de grondslag van het bestaan werd bedreigd. De visie van Von Carlowitz (die we nu zouden duiden als ‘duurzaamheidsdenken’) berust op drie punten: • Economische vooruitgang dient de gemeenschap ten goede te komen. De arme onderdanen hebben recht op voldoende voeding en onderhoud. • Datzelfde recht komt ook het nageslacht toe. • Daartoe moet men voorzichtig met de natuur omgaan en heeft men ook een soort verantwoording aan toekomstige generaties af te leggen. Vertaald naar de bosbouwkundige praktijk betekende dit: streven naar een evenwicht tussen de aanwas en kap van bomen. Op die manier viel in principe een voortdurende exploitatie (nachhaltende Nutzung) tot stand te brengen. Het idee van ‘nachhaltige Entwicklung’ werd in de 18de eeuwse Duitse bosbouw gestimuleerd en de maatregelen die daarbij zijn uitgewerkt, vormden de grondslag voor de bosbouw in de 19e en een deel van de 20ste eeuw (Van Zon, 2002: 19-20, Duurzame ontwikkeling in historisch perspectief).
Overbodige applicaties Het woord ‘nachhaltend’ betekent zoveel als blijvend, iets in stand houden. Een bos op een goede wijze in stand houden, betekent zorg en aandacht voor aanwas, onderhoud en kap. Deze manier van denken doorgetrokken naar softwareontwikkeling en applicatiemanageSlim programmeren kan bijdragen aan natuurbehoud.
ment betekent: denken vanuit de levenscyclus van applicaties en daarmee het plegen van appworks mei 2011
11
Uit de ICT Barometer over Green ICT blijkt
afgelopen decennium hebben steeds meer organisaties maatschappelijk verantwoord on-
dat 70% van de bedrijven kostenvoordeel
dernemen onderdeel gemaakt van hun visie en strategie. De ontwikkelingen aan dit front zijn
van ‘Groene ICT’ laat liggen.
de afgelopen 10 jaar bijzonder snel gegaan. In 2000 publiceerde de SER zijn advies ‘De winst van waarden’. Maatschappelijk verant-
onderhoud op het applicatielandschap. Andy
snel in een mijnenveld terecht, waarin het sa-
woord ondernemen is volgens dit advies het
Kyte van Gartner heeft recent in zijn voordracht
neringsproject – en mogelijk ook de CIO zelf -
bewust richten van ondernemingsactiviteiten
op Gartners ITxpo in Cannes aangegeven dat
vaak sneuvelt.”
op langere termijn in drie dimensies: people,
organisaties grote bedragen vergooien aan
Opvallend is dat noch Gartner, noch de auteurs
planet en profit. Sindsdien is maatschappelijk
overbodige applicaties. Gartner schat achter-
van de Cap Gemini/HP-white paper het onder-
verantwoord ondernemen onderdeel gaan
stallig onderhoud wereldwijd op zo’n 500 mil-
houd op de applicatieportfolio in het kader en
uitmaken van het overheidsbeleid, zijn steeds
jard dollar (AG, 18 februari 2011). Deze stelling
perspectief van duurzaamheid zetten. Aan de
meer bedrijven met dit onderwerp aan de slag
wordt onderschreven in een white paper van
IT-kant valt veel winst te behalen in de vorm
gegaan en moeten beursgenoteerde bedrijven
Cap Gemini, ‘Capgemini and HP help modernize
van besparingen en het vrij kunnen maken
sinds 2010 over hun MVO-beleid rapporteren.
your application landscape’(2010), waarin de
van schaarse specialisten voor diensten met
Veel bedrijven doen dat ondertussen op ba-
auteurs aangeven dat ‘most companies don’t
een hogere toegevoegde waarde, maar aan
sis van de MVO-rapportage richtlijnen van het
have clear criteria for decommissioning a pro-
de business-kant zit blijkbaar de nodige weer-
Global Reporting Initiative (GRI). Op de website
duction system. Companies typically view the
stand.
van de GRI (www.globalreporting.org) zijn 65 (merendeels grote) Nederlandse bedrijven te
application lifecycle as a three step approach: build, deploy and maintain. But the fourth step
Aansluiting vinden
vinden die in 2010 een MVO-verslag hebben
–retirement or end-of-life is an equally essen-
Een belangrijke succesfactor bij het invulling
gepubliceerd.
tial part of the lifecycle and requires its own
geven aan Green IT is het aansluiting vinden bij
Hier liggen de aanknopingspunten om de busi-
building-blocks and careful asessesment.’
het MVO- beleid (Maatschappelijk Verantwoord
ness mee te krijgen in Green IT-initiatieven, zo-
De link met duurzaamheid en Green IT is hier
Ondernemen) van de eigen organisatie. In het
als de opschoning van het applicatielandschap.
snel gelegd. Applicaties en de bijbehorende data leggen beslag op applicatie- en dataservers. Het archiveren van de data en uit gebruik nemen van de applicatie kan daardoor en flinke besparing op de energierekening opleveren. Tevens levert dit grote besparingen op doordat ondersteunende staf veel minder tijd kwijt is met ondersteuning geven aan gearchiveerde systemen dan aan productiesystemen.
Mijnenveld Als hier zulke grote besparingen te realiseren zijn, waarom is hier in de praktijk veel te weinig aandacht voor? Andy Kyte stelt dat dat veel te maken heeft met het feit dat overleefde applicaties vaak felle en invloedrijke sponsors hebben binnen de organisatie. “Applicaties zijn immers veelal nauw verbonden met een specifieke inrichting van bedrijfsprocessen. En er zijn altijd functionarissen genoeg, die hun positie te danken hebben aan die specifieke inrichting. Met voorstellen om applicaties te saneren of samen te voegen, kom je als IT manager als
12
appworks mei 2011
Het milieu is erbij gebaat applicaties die niet bijdragen aan efficiënte bedrijfsvoering gecontroleerd weg te nemen.
De natuurlijke bondgenoot van de CIO (of IT-ma-
parallelle, multiprocessor architecturen is het no-
nager) is het lid van de Raad van Bestuur, c.q.
dig ‘slimmere’ software te ontwikkelen, die op
directielid met MVO in zijn of haar portefeuille.
een zo efficiënt mogelijke wijze gebruik maakt
Uit de ICT Barometer over Green ICT blijkt dat
van de hardware. Hierbij valt terug te grijpen op
70% van de bedrijven kostenvoordeel van
het ethos van de periode dat hardwareresources
‘groene ICT’ laat liggen. Door de verbinding te
schaars waren en zo efficiënt mogelijk moesten
leggen tussen ‘groene ICT’ en maatschappelijk
worden benut. Daarbij is het wel nodig het zoge-
verantwoord ondernemen is een krachtige co-
noemde Y2K-probleem te vermijden. Dit slaat op
alitie tussen de IT en business mogelijk, waar-
het fenomeen waarbij programmeurs uit zuinig-
mee weerstanden tegen duurzaam onderhoud
heidsoverwegingen jaartallen afkortten tot twee
van het applicatielandschap zijn te overwinnen.
cijfers. Daarbij staan 1999 en 2000 ingegeven als 99 en 00, hetgeen notaties zijn die elders in
Bijdrage softwareontwikkelaars
de software tot grote problemen zouden leiden.
Softwareontwikkelaars kunnen echter ook een
Weglaten is dus goed, maar het moet wel door-
directe, eigen bijdrage leveren aan het verduur-
dacht gebeuren.
Een zoekopdracht op Google verbruikt evenveel energie als een uur een spaarlamp laten branden. Dit energieverbruik is op een aantal manieren te verminderen. zamen van de inzet en gebruik van IT-middelen.
Open source
Het Green IT-verhaal gaat immers voor een be-
Een andere positieve ontwikkeling is het ge-
langrijk deel over efficiënter om gaan met ener-
bruik van open source software. Open Source
gie. Iedere instructiebit verbruikt een heel klein
gebruikt over het algemeen minder resources
de of hergebruikte apparatuur. Distributie vindt
beetje energie (via de processor, geheugen,
en is daardoor ook energie-efficiënter. Open
meestal plaats via download mechanismen,
Ethernetpoorten, etcetera). Een zoekopdracht op
source ontwikkelaars hechten er over het alge-
waardoor geen verpakkingsmateriaal gebruikt
Google verbruikt evenveel energie als een uur
meen waarde aan om zo efficiënt mogelijk te
hoeft te worden en geen transport (met de
een spaarlamp laten branden. Dit energiever-
programmeren, waardoor open source software
daaraan gerelateerde CO2-uitstoot) hoeft plaats
bruik is op een aantal manieren te verminderen.
over het algemeen minder resources verbruikt
te vinden. In dit licht is cloud computing even-
Allereerst door gebruik te maken van meer effi-
en daardoor ook energie-efficiënter is.
eens een ‘groene ontwikkeling’.
ciënte coderingsstrategieën. Een stimulans daar-
Open source software draait vaak op commo-
Alles in ogenschouw nemend, is de stelling ge-
voor zijn de ontwikkelingen in ‘high performance
dity hardware, waardoor bij de vervanging van
rechtvaardigd dat softwareontwikkeling én soft-
computing’. Om gebruik te kunnen maken van
een server gebruik is te maken van gerepareer
warebeheer een substantiële bijdrage kunnen
Bij “Green IT’ gaat het erom de CO2-uitstoot te verminderen.
leveren aan ‘Groene IT’. Slimmer programmeren en een beter beheer van de levenscycli van ap-
Literatuur
plicaties zijn de steekwoorden. Om eventuele
Van Zon, Duurzame ontwikkeling in historisch perspectief (2002)
weerstand binnen de organisatie te overwinnen,
Brundtland-commissie, Our Common Future (1982)
is het nodig aan te sluiten op de MVO-strategie
Hoog tijd voor een grote schoonmaak in de applicatieportfolio, AG (18 februari 2011)
van het bedrijf of overheidsorgaan.
R. Tolido, M. Aksu, E. Anderson-Smith, Capgemini and HP, Help modernize your application landscape (2010) SER-advies ‘De winst van waarden’, (2000) Onderzoeksresultaten ICT Barometer over Green ICT, Ernst & Young (22 juni 2010)
René Visser is consultant/trainer bij Rendabel Groen.
appworks mei 2011
13
integratie
ERP en magazijnbeheer stroomlijnen
Om de groei bij te benen en flexibeler dienstverlening naar de klanten te kunnen leveren, heeft Fossil lang geleden SAP AFS (Apparel & Footwear) Industry Solution als ERP-systeem geïmplementeerd. Dit maakte het mogelijk verschillende productgroottes te leveren en meerdere orders van verschillende winkels tegelijkertijd te verwerken. Denk daarbij aan winkelketens als Nieman Marcus, Saks Fifth Avenue, Nordstrom, Dillard’s, JCPenney, Kohl’s en Sears. De automatisering van de back-office was essentieel voor het behoud van het concurrentievoordeel.
Handmatig SAP AFS draait op een IBM AIX-platform. De software voorziet de afdeling F&A van verkoopanalyses en beheermogelijkheden voor klantendiensten. Tegelijkertijd maakt Fossil ook nog steeds gebruik van een AS/400-gebaseerd warehouse management-systeem: PkMS van Manhattan Associates. Dit systeem zorgt voor het beheer van de orderverwerking, het verpakken van de producten en de distributie vanaf het distributiecentrum
Fossil – bij de meesten bekend van de retro-look horloges – is sinds de oprichting in 1984 snel gegroeid. IT-technologie heeft een essentiële rol gespeeld in deze expansie. Om het ERP-systeem te integreren met het magazijnbeheersysteem is UC4 Software aan de slag gegaan. Nu is het mogelijk duizenden jobs per dag zorgvuldig – op straffe van boetes – af te handelen.
in de Verenigde Staten. Fossil krijgt orders via de website, EDI en via zijn retailnetwerk. Al deze verschillende bedrijfsprocessen lopen over meerdere applicaties en computerplatformen heen. Het beheer van dit geheel was nodig om de klanten via de magazijnen wereldwijd te voorzien van de bestelde producten. Om deze uitdaging aan te kunnen, had Fossil een aantal dagelijkse, handmatige procedures in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat de orders zouden binnen komen in SAP en worden verwerkt in PkMS. “De jobs op de achtergrond ware handmatig gescheduled”, zegt Andy Hess, Vice President of Wholesale Applications bij Fossil. “Vertragingen waren ingebouwd in onze workload-plannen om er zeker van te zijn dat de ene taak niet startte voordat een andere was beëindigd. Hierdoor verloren we veel tijd. Toch was ik onder de indruk van de beheerprestaties van de IT-afdeling op het gebied van de coördinatie. Het was behelpen, maar de afdeling haalde het beste uit de situatie. Als de groei van de organisatie niet zo veel was toegenomen, zouden we op deze weg zijn doorgegaan, maar we haalden groeiniveaus van tien, twaalf en achttien procent per jaar. Dat was niet meer vol te houden.”
Parent/child relaties Fossil had behoefte aan een oplossing voor het automatiseren en integre-
H V
ren van de applicatie-workload binnen de SAP- en PkMS-applicaties. Na onderzoek bij verschillende leveranciers koos Fossil voor UC4 . Lennaert de Jong, Sales Manager Benelux & Nordics bij UC4 Software: “Wij bieden verschillende mogelijkheden, zoals het configureren en beheren van UNIX- en OS/400-jobs, het beheren van many-to-one- en parent/ child-relaties en het inzichtelijk maken van end-to-end-processen. Dit alles met één tool.”
Inzicht in processen Het logo van Fossil.
14
appworks mei 2011
Fossil heeft het UC4-platform geïmplementeerd om processen op het
Voor we gebruik maakten van UC4 kregen we regelmatig boetes; nu komt dat nog zelden voor.
gebied van wholesale-retail wereldwijd te automatiseren. De ontvangen
vraag. Ook wordt het platform gebruikt voor onderhoudstaken. Zo worden
orders worden ingeboekt in SAP AFS en doorgevoerd naar PkMS voor de verwerking en distributie. UC4 beheert de relaties tussen deze applicaties, zodat orders door PkMS worden verwerkt en de tracking-nummers terugkomen in SAP. Ook automatiseert UC4 veel van de interne achtergrondprocessen binnen de applicaties van SAP en PkMS.
Fossil is in eerste instantie bekend geraakt met zijn horloges,
“De batch scheduling wordt beheerd door de applicatie-teams, omdat
maar heeft inmiddels een lijn met veel andere assecoires.
wij uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor de afgeronde jobs”, aldus Hess. “Door UC4 zijn we nu minder afhankelijk van de kennis binnen dit team over batch streams. Ook beschikken we over optimaal inzicht in de organi-
de AS/400-systemen en de transfers naar de vestiging in Hong Kong, die
satie en zien we precies hoe processen verlopen. Met één tool kunnen we
’s nachts plaatsvinden, gemonitord.
nu alle job streams die plaatsvinden in de systemen van UNIX en OS/400
Behalve voor het SAP AFS-systeem wordt UC4 ingezet om jobs te draaien
beheren. Iedere tien minuten staan er events gescheduled die ieder we-
op verschillende HR- en retail-systemen. Dit helpt onnodige vertraging
borders sturen naar SAP. De ondersteuning van meerdere triggers biedt
ook op die systemen uit te sluiten. Bovendien beheert het UC4-platform
ons de mogelijkheid om many-to-one-afhankelijke - relaties waar we in
ook de automatisering van de vraagplanning-workload die wordt gegene-
vele jobs mee te maken krijgen - te beheren.”
reerd door SAP APO (Advance Planner & Optimizer) en SAP BI enterpriserapportages.
Berichtgevingen
“Het grootste obstakel is tijd, we hebben geen tijd om te wachten”, zegt
Doordat Fossil in de Verenigde Staten de warehouse-processen beheert
Hess. “Nu we geen vertragingen meer hebben en over verkorte runtimes
(met PkMS) is het tussen zeven uur ’s avonds en twee uur ’s ochtends
beschikken, zijn er nauwelijks nog problemen bij de afhandeling van jobs.
(VS-tijd) erg druk. Dan worden namelijk de bestelorders van grote re-
We hebben nu de schaalbaarheid en flexibiliteit die nodig is om door te
tailers verwerkt in SAP. Fossil produceert al voor twee uur ’s nachts per
groeien.“
order Advanced Shipping Notices (ASNs) zodat klanten weten wanneer hun order zal arriveren. Dit moet zorgvuldig gebeuren, aangezien Fossil een geldboete moet betalen wanneer een berichtgeving (ASN) niet tijdig
Wat is Fossil?
bij een klant aankomt.
Fossil richt zich op ontwerp, ontwikkeling, marketing en distributie
“Door UC4 hebben we inzicht in parent/child jobs en dat is voor ons erg
van consumentenproducten. Tot het basisaanbod van het bedrijf
belangrijk”, aldus Hess. “Facturen van SAP zijn vaak niet representatief.
behoort onder meer een uitgebreide productlijn van horloges. Deze
Het kan zijn dat SAP rapporteert dat het factureringsproces is beëindigd,
horloges zijn te vinden in warenhuizen en speciaalzaken in meer dan
waardoor child-processen worden gestart, terwijl factuur-jobs nog steeds
honderd landen wereldwijd en via de website. Fossil levert daarnaast
bezig zijn. UC4 biedt ons de mogelijkheid om meerdere jobs tegelijkertijd
lederwaren, riemen, handtassen, zonnebrillen, sieraden en andere
te draaien. We kunnen de end jobs van ASN tegenhouden om er zeker
accessoires.
van te zijn dat ze tegelijkertijd starten. Ook is het mogelijk om de ASN-job
In 1984 zette de toen 24-jarige Tom Kartsotis in Dallas, Texas, het
handmatig te starten als een klantfactuur al is afgerond. Voor we gebruik
bedrijf Fossil op. Aanvankelijk om horloges uit het Verre Oosten te
maakten van UC4 kregen we regelmatig boetes; nu komt dat nog zelden
importeren naar de VS. Al snel nam hij een ontwerper in dienst die
voor.”
horloges een retro-look gaf. Dit bleek een doorslaand succes en de basis van een snel groeiend bedrijf.
Geen tijd Lennaert de Jong van UC4: “Het UC4-platform kan ruim tweeduizend jobs per dag schedulen bij Fossil. Alle procesgebieden zijn vertegenwoordigd, zoals orderbeheer (ook via internet), finance en accounting, procurement,
Hans Vandam is freelance journalist.
warehouse-functies, distributie van productie een voorspellen van de
appworks mei 2011
15
Moderne IT-professional communiceert IT is de levensader van vrijwel elk bedrijf. Zeker bij een uitgeverij als Sdu moet de IT-functie innovatie in de bedrijfsvoering mogelijk maken en zorgen voor optimale flexibiliteit. Ondertussen mag er geen twijfel zijn over de betrouwbaarheid en continuïteit van netwerken, systemen en toepassingen. Jos van Leeuwen, directeur Operations bij Sdu, praat over de parallel tussen een piloot en een IT’er, de mindset van de nieuwe generatie IT’ers en de schaalbaarheidsvoordelen van Jos van Leeuwen: “Uiteindelijk zal in een bedrijf als Sdu de IT-strategie steeds verder vervlochten worden met de businessstrategie”.
outsourcing. H V
16
appworks mei 2011
Om met dat laatste te beginnen: Sdu heeft een praktijkvoorbeeld om het
Meedenken met business
belang van schaalbaarheid duidelijk te maken. Een van de activiteiten van
Wat echter nog lastiger is, is om de IT-functie ook daadwerkelijk (strate-
het bedrijf is de jaarlijkse publicatie van de Rijksbegrotingen. Deze zijn
gische) waarde te laten genereren voor de business. De IT-specialist die
toegankelijk via een door Sdu beheerde site waar elk jaar eenmalig een
alleen maar reactief de verzoeken van de business in behandeling neemt
enorme piek optreedt in het aantal bezoekers. Zodra de documenten na
en vervolgens een applicatie gaat bouwen is niet meer van deze tijd. Een
de troonrede worden vrijgegeven, duiken journalisten, commentatoren
moderne IT-professional moet met de business meedenken over kansen
en andere geïnteresseerden er in de uren daarna en masse bovenop. Van
en bedreigingen en voortdurend oog hebben voor verbeteringen. Sterker
Leeuwen: “En dan is het erg fijn dat we de content voor enkele dagen in
nog, IT zou de innovatie moeten aanjagen. “Dat is mijn ideale wereld”,
de cloud van Amazon hebben opgeslagen. Dan kun je de massale vraag
zo stelt van Leeuwen vast, “en ik realiseer me ook wel dat we die ideale
eenvoudig aan, terwijl je dat in eigen beheer veel minder kostenefficiënt voor elkaar zou kunnen krijgen.” De opschalingsmogelijkheden zijn voor Van Leeuwen een van de duidelijke voordelen van outsourcing. “We hebben een paar jaar geleden het besluit genomen om de achterkant van de IT zoveel mogelijk bij derden neer te leggen. Dat past in ons streven om de kwetsbaarheid te verlagen en de eigen organisatie zoveel mogelijk te richten op de kerncompetenties. Met onze eigen producten kunnen we ons onderscheiden, met een datacenter niet.”
Elke IT’er moet voortdurend denken vanuit de klant en bijdragen aan een korte time-to-market met slimme toepassingen.
De outsourcing van het datacenter – in combinatie met een herinrichting van processen – heeft in 2010 plaatsgevonden met hulp van Qhuba. Van Leeuwen kijkt er tevreden op terug: “Het project is binnen tijd en budget
wereld zeker nog niet helemaal hebben bereikt. Maar we zijn stappen
opgeleverd en dat is in de praktijk vaak heel anders. De migratie zelf
aan het zetten, en daar gaat het om. Uiteindelijk zal in een bedrijf als Sdu
verliep ook pijnloos. Fascinerend eigenlijk, dat zo’n migratie naar een an-
de IT-strategie steeds verder vervlochten worden met de businessstrate-
dere serverlocatie kan plaatsvinden zonder dat de winkel ook maar een
gie. Het succes in onze markten hangt voor een belangrijk deel af van de
minuut dicht hoeft. Het succes van de aanpak schuilt volgens mij vooral in
snelheid waarmee we kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen, die
de combinatie van een hoog werk- en denkniveau bij de mensen die het
elkaar juist in de onlinemarkt – een groeimarkt voor uitgevers – in rap
traject trekken en veel no-nonsense daadkracht.”
tempo opvolgen.”
Wederzijdse afhankelijkheid
Weinig zekerheden
Zo’n pijnloze migratie is mooi, maar zij is eigenlijk ook niet meer dan een
Sdu behaalt nu meer dan 40 procent van de inkomsten uit online-uitgaven
begin. Want daarna moet je leren samenwerken met de outsourcing-
en die markt is zeer onvoorspelbaar met trends en uitgeefconcepten die
partner. Van Leeuwen: “Er is sprake van een wederzijdse afhankelijkheid
elkaar in snelle vaart opvolgen. Van Leeuwen: “Er zijn maar weinig zeker-
die veel verder gaat dan een klant-leverancierrelatie. Dit betekent dat je
heden in deze markt, behalve dan de wetenschap dat de groei zal komen
elkaar begrijpt, kennis van elkaars business hebt en ook vroegtijdig in
uit onlinekanalen. In zekere zin dient onze strategie zich te richten op het
gesprek gaat over ontwikkelingen en veranderingen. Daarbij komt dat je
creëren van een ultiem adaptief vermogen. Om de onlinekansen goed te
het over een zeer complexe technische omgeving hebt, waar voortdurend
benutten moeten IT en de business naadloos samenwerken. Daarom heb-
wijzigingen en uitbreidingen in plaatsvinden. Hier hebben we ons van
ben we het projectmanagement voor onlineproducten gedecentraliseerd
beide kanten in het begin wat op verkeken en we hebben in het eerste
naar de bedrijfseenheden, zodat IT dichter op de business komt te zitten
jaar dan ook nog wel wat problemen moeten overwinnen.”
en we gezamenlijk externe IT-projecten opstarten en uitvoeren. Dat is
Een betrouwbare en stabiele backbone is van groot belang voor een uit-
goed voor de flexibiliteit, maar levert ook onvermijdelijk dilemma’s op.
gever als Sdu. Van Leeuwen: “Qua hoeveelheid data zijn we vergelijkbaar
Want zodra je de business volledige vrijheid geeft, kan dat op gespannen
met een kleine bank, naast de vele terabytes aan opslag wordt er het
voet komen te staan met de beheersbaarheid. Het is dan ook voortdurend
nodige doorzocht en rondgepompt. De achterkant moet dan ook staan
zoeken naar het juiste evenwicht.”
als een huis. De inrichting van de achterkant kan dilemma’s opleveren bijvoorbeeld omdat je bij de uitbesteding probeert om voor de contract-
Niets is voor eeuwig
periode toekomstvaste en flexibele constructies te bouwen. Dat levert bij
Sdu heeft enkele duidelijke keuzes gemaakt over de optimale inrichting
de huidige technologische- en businessontwikkelingen nog wel eens een
van de IT-functie. Het projectmanagement ligt zoals gezegd bij de busi-
spanningsveld op, want de praktijk haalt je soms links en rechts in en dan
nessunits zelf; de achterkant van de IT wordt zoveel mogelijk uitbesteed
blijk je minder toekomstvast of flexibel dan gedacht.”
en voor ontwikkeling van specifieke (uitgeef)applicaties worden kleine appworks mei 2011
17
gespecialiseerde partijen ingeschakeld. Van Leeuwen: “Voor ons blijft het lastig om die specialistische kennis in huis te halen. Getalenteerde IT-pro-
De moderne IT’er moet niet alleen verdiept zijn in zijn IT-werk, maar vooral veel communiceren met de business over dat werk.
fessionals hebben van Sdu nog weleens een verkeerd beeld. Ze associëren ons vooral met de Staatscourant en het Groene Boekje en denken dat er hier geen uitdagende omgeving is. De realiteit is heel anders: we zijn een multimediale uitgever van vakinformatie die we verspreiden via print
We moeten ons ook realiseren dat een onlineproduct eigenlijk nooit af
– tijdschriften, dagbladen en boeken – maar vooral ook online – web-
is en continu in ontwikkeling blijft. Altijd in bèta. Google is er groot mee
sites, applicaties, databases, etcetera. Mooi voorbeeld is dat we onlangs
geworden en het past bij deze tijd om voortdurend te experimenteren en
een applicatie voor de iPad hebben gemaakt voor de toepassing van de
te leren. In de klassieke opvattingen over IT was dat allemaal heel anders.
kantonrechtersformule bij ontslag. We opereren in een dynamische om-
Je leverde aan het eind van je project een systeem op, droeg het over
geving en moeten keuzes uit het verleden dan ook regelmatig opnieuw
aan beheer en bleef er dan bij voorkeur zo lang mogelijk van af. Nu is dat
tegen het licht houden. Niets is voor eeuwig.”
volledig anders, dat vergt dus een flinke omschakeling. Ik ben blij met de stappen die wij al gezet hebben. Maar ik realiseer me ook dat we nog midden in die kanteling zitten en ook moeten blijven leren.”
Zodra je de business volledige
Informeren
vrijheid geeft, kan dat op gespannen
Overigens geldt ook voor de IT’er die meer op de achtergrond opereert dat
voet komen te staan met de beheers-
de mindset ‘van vroeger’ echt niet meer kan. Van Leeuwen vergelijkt het
baarheid. Het is dan ook voortdurend
lang stilstaat bij de slurf van de gate vanwege een probleem. Natuurlijk,
zoeken naar het juiste evenwicht.
doen om het probleem snel en goed op te lossen, maar ze moeten daar-
met een vliegtuig waar alle passagiers al aan boord zijn en dat al een uur de piloot en de technici zijn zeer deskundig en moeten er dan alles aan bij vooral ook helder aan de passagiers laten weten dat ze ermee bezig zijn. Dat dit probleem ook bij de NS speelt, is duidelijk geworden uit de
Vanuit de klant denken
Tweedekamerdebatten hierover.
Bij een innovatief bedrijf als Sdu hoort een IT-specialist die zich goed kan
“IT’ers zijn in hun enthousiasme soms geneigd zich helemaal te richten op
inleven in de behoeften van de klant – bijvoorbeeld een advocaat – en
het zo snel mogelijk oplossen van een probleem. En ze vergeten dan soms
feilloos aanvoelt wat er in de business speelt. Volgens Van Leeuwen gaat
om de getroffen gebruikers en klanten daarover te informeren.”
het om de juiste mindset van een IT-professional. “We moeten voortdurend de dialoog met de business aangaan. Communiceren, communiceren, communiceren. Elke IT’er moet voortdurend denken vanuit de klant en bijdragen aan een korte time-to-market met slimme toepassingen.
Advertentie
18
appworks mei 2011
Hans Vandam is freelance journalist.
applicaties
De mooiste cloud-applicatie “Samenwerken bleek de winnende strategie”, zegt Floor Verheul, functioneel CRM-consultant bij Macaw. Zij behoort tot het winnende team dat onlangs de RAD-race won om de mooiste cloud-applicatie te maken. Daarbij ging het vooral om samenwerken tussen Business Intelligence, xRM (voortvloeiend uit CRM) en Systeem Integratie. T M er
We hebben een webservice van Microsoft CRM-
elkaar geleerd – en dat was ook de bedoeling:
verschillende afdelingen te onderscheiden bij
Online gebruikt om de data uit het on-premise
om over de eigen grenzen heen te kijken. Hal-
Macaw. Een applicatie, met onder meer gebruik-
personeelsinformatiesysteem in te laden in de
verwege de dag hebben we een gesprek met de
making van het cloud-applicatieplatform Azure
CRM-Online omgeving. Daarmee
on-
fictieve opdrachtgever gehad en daarin hebben
van Microsoft, trekt zich evenwel niets aan van
premise data naar online-data. Op zichzelf is dat
we achterhaald wat de achterliggende reden
de scheidslijnen tussen de
deze afdelingen.
al mooi, want daarmee kun je in CRM-online in
voor de applicatie was.”
Daarom is tijdens de wedstrijd vooral de nadruk
heel korte tijd voor elkaar krijgen dat je daar
Wat zij zelf heeft geleerd van deze eendaagse
komen te liggen op de onderlinge samenwer-
een aantal processen kunt ondersteunen, zoals
wedstrijd? “Dat het mogelijk is in korte tijd een
ken, meent Verheul. De overige teamleden zijn
het lease-auto-proces en het telefoonproces. Via
koppeling te maken tussen een on-premise ap-
overigens Dave Ruijter, Erik Proost, Antoon Tuijl
de Microsoft CRM-Online webservice hebben we
plicatie en CRM-Online. En ik gemerkt dat wij
en Arjaan Meirink.
data geëxporteerd naar een SQL Azure operati-
in zeer korte tijd een hybride oplossing hebben
Macaw had een bootcamp georganiseerd voor
onal datastore. En van daaruit konden we naar
kunnen neerzitten . Daarnaast vond ik het leuk
de eigen medewerkers om ‘het gevoel van cloud’
verschillende applicaties rapporteren.”
om samen te werken met collega’s die je eigen-
Zoals in ieder gespecialiseerd bedrijf zijn
gaat
lijk nooit ziet.”
in de vingers te krijgen. Om het leuk te maken, is er het wedstrijdelement aan toegevoegd. Zes
Kort en bondig
Belangrijk was dat collega’s onderling meer in-
teams streden om de eeuwige roem.
Daarmee heeft Verheul meteen het geheim van
zicht krijgen in het werk van de ander. Daarom
De business case was om in teamverband een
de smid verklapt, want zij zat in het winnende
moet een BI’er zich bezighouden met SI, en een
Microsoft Dynamics CRM-Online applicatie te
team. “Dat komt vooral door de goede samen-
CRM’er weer met BI.
ontwikkelen waarin registratie van telefoon,
werking die wij in ons team hadden, onder lei-
Macaw gaat uiteindelijk deze applicatie in eigen
leaseauto’s en pc’s kan plaatsvinden.
ding van projectmanager Erik Proost”, meent zij.
bedrijf gebruiken.
Of, zoals Verheul het zegt: “We hebben bij Macaw
“We wisten duidelijk wat we wilden gaan doen,
een personeelsinformatiesysteem on-premise,
zodat we niet veel tijd kwijt waren aan discus-
met onder meer de urenregistratie van de me-
sies. Natuurlijk hebben we gediscussieerd, maar
dewerkers. Dat was eigenlijk het bronsysteem.
dat was kort en bondig. We hebben veel van
Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks.
appworks mei 2011
19
migratie
Danone naar Enterprise 2.0 Danone migreerde in samenwerking met e-office een groot deel van de organisatie naar IBM Lotus Notes. Doel is dat alle landen waarbinnen het bedrijf opereert op één platform werken. Door overnames was dat niet het geval. Tegelijk heeft de multinational stappen gezet binnen de transformatie naar Enterprise 2.0 T M
Over de transitie van Danone hebben wij een
gratietraject voor Danone Nederland en het
specialisten van e-office en Danone op de Lotus
gesprek met Berend-Jan Ros, Global Project
realiseren van de technische migratie strategie
Loves-stand aanwezig voor vragen van mede-
Manager IS bij Danone Nederland, Rene Riet-
voor de globale migratie, maakten we graag
werkers. Daarnaast verzorgden we ook gebrui-
veld, verantwoordelijk voor IBM Lotus Notes bij
gebruik van de expertise van e-office als spar-
kershandleidingen en zijn de antwoorden op de
e-office en Arno Zwaag, consultant bij e-office.
ring partner in samenwerking met de interne
meest gestelde vragen terug te vinden op het
Ros: “Als Global Project Manager IS bij Danone
compentence centers van Danone.”
intranet.” “De extra aandacht die Danone gaf aan het
ben ik verantwoordelijk voor de IT-projecten
20
binnen Danone Nederland. Daarbij maak ik
Lotus loves Danone…
adoptieproces wierp zijn vruchten af”, zegt Ros.
graag verbeterslagen in huidige processen.
De migratie is inmiddels grotendeels afgerond.
“Na ongeveer een maand te werken met Lotus
Groupe Danone is een internationale onderne-
12.000 Medewerkers uit 60 landen zijn gemi-
Notes, werden medewerkers steeds positiever
ming in de voedingsmiddelenindustrie en nam
greerd. 98 Procent van de organisatie is daar-
over de nieuwe werkomgeving. Natuurlijk was
in 2007 de organisatie Numico over. Bij Groupe
mee over op Lotus Notes. De migratie zelf was
het werken met Lotus Notes even wennen voor
Danone werkte men al met Lotus Notes, de
een uitgebreid proces, waarbij de adoptie van
de medewerkers, omdat het anders is dan het
nieuwe divisies (afkomstig uit Numico) werk-
het nieuwe platform onder de gebruikers veel
werken met Exchange. Maar Lotus Notes heeft
ten toen nog met Microsoft Exchange. Vanuit
aandacht kreeg.
nagenoeg dezelfde mogelijkheden.”
het hoofdkantoor van Danone was de wens
Rietveld: “Via de registratietool van e-office
om met één platform te gaan werken. Daarom
konden medewerkers van Danone zich aan-
Dancore applicatieplatform
besloot de organisatie alle divisies te migreren
melden voor het migreren van hun e-mail naar
Nu de migratie nagenoeg is voltooid, is men
naar Lotus Notes.”
Lotus Notes. Zij leverden hun laptop op kantoor
zich bij Danone steeds bewuster van de kracht
“e-office is IBM businesspartner en voerde eer-
in - op de ‘Lotus Loves- stand’ die speciaal was
van het Lotus Notes platform. Met Lotus Notes
der een onderzoek voor ons uit die ons hielp
ingezet voor dit project - gingen in training en
is meer mogelijk dan alleen e-mail en agen-
bij de keuze tussen Microsoft Exchange en IBM
na afloop van de training haalden zij hun laptop
dabeheer. Je kunt het inzetten als een applica-
Lotus Notes”, vervolgt Ros. “Ook voor het mi-
weer bij de stand op. De rest van de dag waren
tieplatform voor bijvoorbeeld workflow, finan-
appworks mei 2011
Berend-Jan Ros: “Wij zijn op dit moment bezig met het ontwikkelen van een applicatie framework onder de naam Dancore.”
ciën, human resource, sales etcetera.
der uitgewerkt. In een volgend artikel gaan
Ros: “Wij zijn op dit moment bezig met het
wij dieper in op dit framework, het proces en
ontwikkelen van een applicatie framework
de ervaringen van medewerkers.
onder de naam Dancore. Binnen de standaar-
Ook voor e-office was en is de migratie naar
den van dit framework wordt het eenvoudig
Lotus Notes en de ontwikkeling van het frame-
om applicaties te ontwikkelen. Op deze ma-
work Dancore een uitdaging. Rietveld: “De sa-
nier vereenvoudigen we voor alle divisies de
menwerking met Danone is prettig. Aan één
‘missing links’ tussen de programma’s en de
woord hebben we genoeg en dat komt de ef-
bedrijfsprocessen. Zo ontstond er binnen ver-
fectiviteit van de projecten ten goede.”
schillende divisies van Danone de behoefte
Ros ervaart e-office als een flexibele partner,
aan een workflow applicatie. Er waren al
die meedenkt in oplossingen en adequaat re-
meerdere losse initiatieven gestart, maar er
ageert.
was nog geen globale aanpak. Dat voeren we
Het idee is om de applicaties aan te bieden in een appstore, waardoor alle applicaties voor alle internationale locaties beschikbaar zijn.
gelijk steeds minder te reizen en toch intensief
nu uit met Lotus Notes. Een ander voorbeeld
Enterprise 2.0
met elkaar samen te werken.
van een applicatie die we gaan ontwikkelen is
Met het ontwikkelen en het globaal toeganke-
Danone zet deze maatregelen in om de CO2-
de vakantiedagen applicatie.”
lijk maken van applicaties, zet Danone ook een
uitstoot te verminderen, de administratieve
“De tweede fase van dit project staat gepland
stap richting het realiseren van een Enterprise
processen samen met de cross-functies te
voor het eerste kwartaal van 2011”, zegt
2.0. Daarbij zet de organisatie een intern social
stroomlijnen en meer uniform te gaan werken
Zwaag. “Het idee is om de applicaties aan te
netwerk (à la Facebook) op en werkt zij steeds
wereldwijd.
bieden in een appstore, waardoor alle applica-
meer met instant messaging (Lotus Sametime)
ties voor alle internationale locaties beschik-
en videovergaderen. Deze nieuwe communi-
baar zijn.”
catiemiddelen en de nieuwe applicaties zijn
In 2011 wordt het idee rondom Dancore ver-
locatieonafhankelijk te gebruiken. Zo is het mo-
Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks.
appworks mei 2011
21
ontwikkelen
In zes stappen naar betere UI’s (deel 1) Softwarebouwers zijn niet sterk in het maken van gebruikersinterfaces (UI’s). Zij hebben zelf altijd hard geleerd met de neus in technische boeken en gaan ervan uit dat andere mensen ook fluitend met complexe systemen uit de voeten kunnen. Dat is niet het geval. Hier zijn zes stappen om betere UI’s te maken. In dit nummer de eerste drie. AppWorks #4 brengt de andere drie.
De smoesjes van weleer (geen ondersteuning of budget) gelden niet meer. Elke directie weet sinds het succes van Apple-producten hoe belangrijk eenvoudig gebruik in de praktijk is. Hoe kom je dan tot betere UI’s? Volg deze zes stappen.
1) Verzamel en prioriteer gebruikersverhalen Alvorens een applicatie te bouwen, is het nodig gebruikersverhalen te verzamelen. Dan gaat het niet om features, maar verhalen die op een hoger niveau de wensen van de gebruiker weergeven. Hier is een voorbeeld: “Als groepsleider heeft Johnny Boss een agenda nodig waar hij een overzicht heeft van alle vakanties van de groepsleden, zodat hij kan zien of er eventueel een overlap is voordat hij toestemming geeft aan iemands vakantievoorstel.” Johnny Boss is een persona. Dat is een fictief karakter dat je maakt voor elke rol die te maken krijgt met jouw applicatie. Deze persona’s zullen je later helpen in hun schoenen te staan. Het is raadzaam om ze een opvallende, makkelijk te onthouden naam te geven. Dus, voordat je een applicatie gaat bouwen, moet je twee of drie persona’s scheppen die de gebruikes vertegenwoordigen, en ongeveer twintig gebruikersverhalen zoals die van Johnny Boss. Het is belangrijk om deze lijst kort te houden. De verhalen moeten op een hoog niveau verkeren, en ze mogen voorbeelden bevatten om ze makkelijker te begrijpen. Na het schrijven van de verhalen kun je ze in een procesdiagram tekenen. Dit helpt de volgorde te visualiseren. Het document met de persona’s, de gebruikersverhalen, en het diagram moet korter zijn dan drie pagina’s. Het is belangrijk om dit te doen voordat je aan een database denkt. Terwijl je hiermee bezig bent, kom je vaak in de verleiding hoe je dit alles gaat structureren in databasetabellen. Een andere, algemene fout is om je te verliezen in details. Vermijd beide; dit gebeurt echt op een hoog niveau. Een ander probleem dat hierbij optreedt is dat mensen geneigd zijn alleen ‘schrijf-verhalen’ op te tekenen: wanneer gebruikers iets doen en de data veranderen. Maar gebruikers zullen het systeem juist vaker gebruiken om alleen informatie te ‘lezen’. Je moet dus ook de ‘lees-verhalen’ optekenen.
T SÐ
Hoe kom je aan de gebruikersverhalen? Dat doe je niet zelf, dat doen de gebruikers. Jij hoeft het alleen maar op te schrijven. Interview de mensen die jouw applicatie gaan gebruiken, probeer te gebrijpen hoe ze de dingen nu uitvoeren. Hoe meer vragen je stelt, hoe beter de gebruikersverhalen zullen zijn. Laat ze vervolgens zien aan de gebruikers en vraag ze de verhalen te helpen verbeteren. Hierna zul je prioriteiten moeten aanbrengen: welke van deze verhalen zijn het ‘gewoonst’? Welke komen elke dag voor? Probeer er drie of vier te selecteren en geef ze het stempel ‘Hoog’. Hierbij gaat het om de 20% van jouw applicatie die voor 80% van de tijd zal worden gebruikt (de 80-20 regel). Dan moet je de rest van de verhalen prioriteren. Ik gebruik een simpel schema: ‘Hoog’, ‘Middel’ en ‘Laag’ om het overzichtelijk te houden. Nogmaals: de gebruikers weten hier mee van dan ieder ander. Bemerk wel dat
Verzamel de gebruikersverhalen en rangschik ze naar belangrijkheid. Zoals deze eekhoorn alle gouden eikels bij elkaar heeft gebracht.
22
appworks mei 2011
verschillende belanghebbenden verschillende perspectieven hebben; en je moet met alle rekening houden. Maar het prioriteiten stellen zal gedaan moeten worden door de mensen die echt met het systeem aan de slag
Studies naar oogbewegingen tonen aan dat de positie van elementen op een webpagina erg belangrijk is. (beeld van Nielsen Norman Group).
gaan. Het prioriteren van de gebruikersverhalen is de belangrijkste stap om
‘onlangs gewijzigd’ of ‘toegang tot data’. Maar uiteindelijk hangt het af van
te komen tot goede UI’s. Als iemand op enig moment gedurende het project
de gebruikersverhalen. Dit gaat ook op voor alle andere UI-elementen. Als
vraagt naar de top 3 gebruikersverhalen, doen moet je die meteen kunnen
je een paar knoppen op een rij moet zetten, dan zou de meest gebruikte
oplepelen. Kun je dat doen voor het project waar je nu mee bezig bent?
linksboven moeten staan. * Schrijf betere lokkertjes.
2) Begrijp de UI-kosten
Tijdens studies naar de bewegingen van het oog, is ook gemerkt dat het
Om een van de gebruikersverhalen te completeren, moet een gebruiker
oog fixeert op grote tekst (of tekst met een afwijkende stijl). Dit zijn ge-
navigeren door de UI van jouw applicatie. We noemen dit het UI-pad. Deze
woonlijk labels, links, prompts en koppen. We noemen die de lokkertjes.
UI-paden brengen kosten met zich mee. Die kosten moet je begrijpen om
Als het oog dus heen een weer springt tussen deze lokkertjes, wat moet
de juiste afwegingen te maken voor het creëren van betere gebruikersinterfaces. Het doel is eenvoudig: de meest voorkomende gebruikersverhalen zouden de goedkoopste UI-paden moeten hebben. Waaruit bestaan de kosten van een UI-pad? Er zijn verschillende componenten: Locatie-kosten: Elke keer als een gebruiker iets moet zoeken op een scherm brengt dit kosten met zich mee. Studies naar oogbewegingen hebben laten zien dat het
Maar laat je niet ringeloren: zelfs met AJAX moet de gebruiker nog steeds wachten. Dus ook hier zijn kosten.
oog springt van het ene element naar het andere op een pagina. Tijdens die sprongen is het oog feitelijk blind. * Bovenaan en links goedkoper dan onderaan en rechts.
een ontwikkelaar dan doen? Schrijf ze beter. Gebruik de taal van de gebrui-
In de Westerse wereld volgt het oog een navigatiepatroon van boven naar
ker voor deze ontwerpelementen. Beter nog: benut de gebruikersdata als
beneden en van links naar rechts dat lijkt op een F. Hieruit volgt dat UI-ele-
het mogelijk is. Voorbeeld: De beste kop voor een pagina die contactinfor-
menten bovenaan of links lagere locatiekosten hebben: zij zijn makkelijker
matiebevat is de naam van dan contact. Nog een voorbeeld: op een pagina
te vinden. Daarom moet je bij het opstellen van een UI-lijst altijd nadenken
met de resultaten van een zoekopdracht via Google, zijn de benamingen
over de sorteervolgorde. Zelfs als de gebruiker die volgorde kan wijzigen,
van de zoekresultaten de benamingen van de pagina’s zelf.
moet je zorgvuldig de standaard sorteervolgorde kiezen. Alfabetisch is ge-
* Groepeer informatie.
woonlijk een slechte keus en sommige voor de hand liggende keuzes zijn
Als er veel informatie op een pagina staat, is het het beste om de gegevens appworks mei 2011
23
te groeperen om ze makkelijk te laten vinden. Meestal hebben die groepjes een eigen titel als lokkertje. Vergelijk het met dit artikel waarin het lezen prettiger is gemaakt door het te presenteren in groepjes informatie. * Minder is Meer. Maar de beste manier om iets makkelijker te laten vinden op een pagina,
Vermijd wacht-kosten. Zelfs bij het gebruik van AJAX
is het weglaten van al het andere. Hoe minder elementen op het scherm,
ontstaan wacht-kosten.
hoe makkelijker ze zijn te vinden. moeten krijgen die afhankelijk is van hoe vaak ze worden ingevuld. Wacht-kosten:
Slimme standaard-invullingen zijn ook een manier om de kosten te ver-
Het begrip wacht-kosten spreekt eigenlijk voor zichzelf: die ontstaan wan-
minderen. Als de meeste gebruikers een bepaalde waarde kiezen in een
neer een gebruiker moet wachten op het systeem, gewoonlijk als gevolg
dropdown, dan zou je die waarde standaard moeten aanbieden om klik-
van latency. Het volgen van een link betekent dat de gebruiker moet wach-
kosten te besparen.
ten op de server-respons. Daarom is AJAX zo populair geworden op het
Waarom is geautomatiseerde aanvulling beter dan een dropdown bij een
web: deze calls zijn sneller en hebben daardoor lagere wacht-kosten. Maar
groot domein? Omdat bij automatische aanvulling je maar twee of drie
laat je niet ringeloren: zelfs met AJAX moet de gebruiker nog steeds wach-
karakters hoeft in te tikken, terwijl je bij een dropdown veel te vaak moet
ten. Dus ook hier zijn kosten.
klikken om aan te wijzen wat je wilt, hetgeen kostenverhogend werkt.
Om deze kosten te vermijden, zou je alles op de homepage van jouw applicatie moeten plaatsen; dit zou alle UI-paden goedkoper maken, toch? Fout!
3) Prototype
De locatie-kosten zouden de pan uitrijzen; het zou erg moeilijk worden iets
Nu weet u wat de meest gangbare gebruikersverhalen zijn en hoe u hun
te vinden op die pagina.
UI-paden zo goedkoop mogelijk moet maken. Nu is het tijd om de oplos-
Hoe middel je hier dan in? Denk aan de randgorde van de gebruikersorga-
sing te implementeren. Toch is het beter eerst een van de krachtigste wa-
nisatie, en plaats de top 3 of 4 op de homepage. Alweer: de meest voorko-
pens te hanteren: het maken van een prototype.
mende gebruikersverhalen hebben de goedkoopste UI-paden nodig.
Hiervoor bestaat een aantal goede gereedschappen. Een paar lege vellen papier, een potlood en een gum zijn alles dat je nodig hebt om met het
Elke directie weet sinds het succes van
schetsen te beginnen. Maak je geen zorgen over de tekenvaardigheden;
Apple-producten hoe belangrijk
browserpagina te printen. Het frame rond mijn tekeningen doet dienst als
eenvoudig gebruik in de praktijk is.
het lege-pagina-syndroom te vermijden, en het geeft me schaalgevoel.
het hoort het ruig uit te zien. Een van de trucs die ik gebruik, is een lege kader, waardoor mijn tekeningen wat minder knullig lijken. Het helpt me Maar als je een echte software-engineer bent en denkt dat alles is op te lossen door het downloaden van software, heb je ook opties: ik heb goede
Invoer-kosten:
resultaten geboekt met Balsamiq. Dit is erg basaal en helpt met te focussen
Vindt u het prettig om formulieren in te vullen op het web? Niemand vindt
op een hoger niveau, de belangrijke zaken.
dat prettig. Dat heeft te maken met de daarmee verbonden kosten. Iedere
Dan moet je de prototypes voorleggen aan de gebruikers.
keer als een gebruiker een toets moet indrukken, kost dat iets. Als zij met
Wie op mij lijkt, denkt dan al snel: ‘Ik heb deze geweldige prototypes ge-
de muis moeten klikken, kost dat ook weer iets. Heen en weer scrollen op
maakt en als ik ze aan iemand laat zien, komt er commentaar en zullen
een pagina,of in een drop-box, heeft zijn kosten. Als gebruikers moeten
ze dit prachte werk verruïneren’. Bang zijn voor feedback is een natuurlijke
wisselen tussen toetsenbord en muis, gaat dat gepaard met kosten. Om dit
reactie; dat zijn dezelfde angsten die ontstaan bij de overschakeling naar
laatste te vermijden, zou je de tab-toets moeten gebruiken om tussen in-
Agile ontwikkelen.
voervelden te springen. Een andere handigheid is om de focus automatisch
Mijn advies: wees geen lafaard. Als ik bang ben voor wat gebruikers gaan
te brengen naar de eerste invoer.
zeggen, dan betekent het eigenlijk alleen maar dat de tijd is gekomen om
Om de andere kosten te verminderen, zou je de benodigde type- en klik-
die mening te vragen. Hoe sneller je de feedback krijgt, hoe beter. Daar
handelingen moeten minimaliseren. Hoe minder verplichte invoer, hoe
maken we die prototypes ten slotte voor.
beter. Sterker nog: hoe minder invoer, hoe beter, aangezien de locatiekosten ook gelden binnen invoerformulieren. Om deze reden is het nuttig de verplichte invoervelden te groeperen bovenaan de pagina, omdat zij immers het belangrijkst zijn. De optionele invoervelden zouden een volgorden
24
appworks mei 2011
Tiago Simões is Senior Software Engineer bij Outsystems.
boeken en zo
Aanvallen op internet
Licenties op het netvlies
G Data heeft een white paper opgesteld over de
Ruim zeventig procent van de organisaties houdt
risico’s van internet. In ‘Aanvallen op internet’
handmatig bij hoe het zit met het softwaregebruik
stelt het bedrijf dat er niet een bepaalde soort
in de onderneming of doet het helemaal niet.
website risicovoller is dan anderen. “Sociale
Licentiebeheer kan heel veel geld besparen,
netwerksites, blogs, nieuwssites, enzovoorts. Het
maar dan moet dit wel geautomatiseerd
onderwerp van de website geeft geen enkele
gebeuren, zo betoogt IDC in een white paper.
garantie voor immuniteit voor SQL-injecties”, zegt Ralf Benzmüller, hoofd G Data SecurityLab.
‘Waste Not; Want Not: Software Li-
gebruik binnen de organisatie. Deze
cense Tracking and Successful Ven-
gegevens zijn nodig om te kun-
dor Relations’ luidt de titel die IDC
nen nagaan of en hoe de licenties
aan de white paper heeft meege-
worden gebruikt. Stap 3 ten slotte
Cybercriminelen weten internet
zouden alle gebruikers goede be-
geven. Zij is geschreven in opdracht
behelst het onderhandelen met
evenzeer goed te gebruiken voor
veiligingssoftware moeten gebrui-
van Flexera Software.
softwareleveranciers. Het beschrijft
hun doeleinden als alle anderen
ken, meent G Data. Tevens zouden
Het document beschrijft drie stap-
verschillende modellen waarop je
internet in toenemende mate
webmasters en webhosters zich
pen die een organisatie zou moeten
softwaregebruik
gebruiken voor hun bedrijfsvoe-
actiever moeten inzetten voor het
zetten om te voorkomen heel veel
Wie weet hoe zijn gebruikers de pro-
ring. Zij kapen computers, stelen
beveiligen van hun websites.
geld weglekt door ongecontroleerd
grammatuur benutten, staat sterker
licentieverbruik.
in de onderhandelingen. De white
data en identiteiten en gebruiken
kunt
afrekenen.
om
De huidige stand van zaken en wel-
Stap 1 is het centraliseren van licen-
paper is te vinden op http://www.
malware en spam te verspreiden.
ke maatregelen nodig zijn om de
tiebeheer. Gedurende deze operatie
idgconnect.com/download/5403/
De recente aanval van Lizamoon,
gevaren te weren, zijn te lezen in
wordt op één plek zichtbaar welke
waste-not-want-not-software-li-
waarbij schadelijke scripts werden
www.gdata.nl/over-g-data/pers
licenties er allemaal zijn en wanneer
cense-tracking-successful-vendor-
geïnjecteerd in SQL-databases is
centrum/persberichten/news-de-
ze aflopen. Stap 2 is het verzame-
relations?source=concib -idgce -
één van de grootste is zijn soort.
tails/article/2054-aanvallen-op-
len en analyseren van het software-
032111flexdu.
Om het internet op te schonen,
het-internet.html.
populaire
internetdiensten
De kunst van het omdenken Als het waait, kun je een windscherm plaatsen, maar ook een molen bouwen. Je kunt de golven niet stoppen, maar je kunt wel leren surfen. Kansen zien waar anderen alleen maar ongeluk en verderf waarnemen. Dat is de kern van het ‘omdenken’ van Berthold Gunster, de oprichter van Ja-Maar. Zijn gedachtengoed heeft Gunster in een tijdschrift
In het magazine een uitgebreid artikel over de tech-
neergelegd. ‘Vastdenken’ omschrijft hij aan de hand
niek van het ‘omdenken’, maar ook ‘praktijk-verhalen’.
van een voorbeeld. Denk aan de vader die, in een
Bijvoorbeeld over de vaak verguisde Noord-Zuidlijn.
poging de sfeer tijdens de maaltijd te bevorderen,
Maak er een pretpark van, een toeristenlokker bij uit-
met zijn vuist op tafel slaat en uitroept: ‘En nu wordt
stek. Of lees alles over positieve psychologie, hoe je
het gezellig!’ ‘Omdenken’ is het tegenovergestelde.
ongeluk kunt voorkomen en geluk kunt realiseren.
Van een probleem een mogelijkheid maken. Dat is de
‘Ja maar ..... dat heb ik weer’ wordt uitgegeven door
kern van dit nieuwe tijdschrift.
Bruna onder ISBN-nummer 978 94 005 0061 7.
appworks mei 2011
25
persoonlijk
Kersverse Java Champion Régina ten Bruggencate
Régina ten Bruggencate is de vijfde in Nederland: een Java Champion. Wereldwijd zijn er ongeveer 150 van dergelijke gelauwerden. Ten Bruggencate is onderscheiden, vanwege haar inzet voor de Java-groep van vrouwen Duchess. Maar ze loopt niet naast haar schoenen en wil blijven doen wat ze deed: software ontwikkelen bij klanten en vrouwen stimuleren in de IT te komen en te blijven.
Tijdens het gesprek in de mooie villa van haar werkgever iProfs in Haarlem is duidelijk te merken dat Ten Bruggencate verslingerd is aan software ontwikkelen in het algemeen en Java in het bijzonder. “Op school was ik altijd al wel goed in de exacte vakken; talen lagen mij minder”, vertelt zij. Toen haar droom om ontwikkelingswerk te gaan doen in duigen viel, heeft zij bewust gekozen voor een cursus Java. “Destijds was Java net op de markt, het was hip. Ik vond het leuk en uitdagend. En nog steeds leer ik; dat maakt dit werk zo boeiend. Bovendien was er een grote vraag naar deskundige Java-programmeurs. Er is altijd wel werk te vinden in dit vak. Tenslotte zit Java bijna overal in.” Zij begon bij een klein bedrijfje in Rotterdam, maar stapte zeven jaar geleden over naar iProfs dat destijds in Utrecht zat; dichterbij haar woonplaats Harderwijk. Maar inmiddels is iProfs verhuisd naar Haarlem. “Ach, meestal zit ik bij de klant. Ik kom maar één keer per week naar Haarlem en ik reis altijd per trein, dan kun je ook nog wat doen.”
Praktijkkennis bloggen Ten Bruggencate zet zich in voor Duchess (http://jduchess.or). De mascotte van de Java-gemeenschap is de Duke, een gestileerde pinguïn met een clownsneus. Duchess is specifiek bedoeld voor vrouwen die met Java werken en is getooid met een rode strik. “Het is zo leuk om te doen. Vrouwen vormen een minderheidsgroepering in de Java-gemeenschap –
T M
in de hele IT eigenlijk – en door samen naar een conferentie te gaan of naar een sessie voel je je prettiger. Er gaat veel vrije tijd in zitten, maar het geeft wel energie. Laatst hadden we een bijeenkomst in Amsterdam, bleek er een vrouw helemaal uit Duitsland speciaal overgekomen om de
26
appworks mei 2011
Tropisch veehoudster Eigenlijk is Régina ten Bruggencate een tropisch veehoudster. Dat is althans wel het vak dat zij heeft geleerd aan de Universiteit Wageningen. “Toen ik op de middelbare school zat, wilde ik ontwikkelingswerk gaan doen. Maar in die tijd wilden heel veel mensen dat gaan doen, dus dacht ik een hogere studie te volgen om mijn kansen te vergroten. Daarom ben ik tropische veehouderij gaan studeren. Maar toen ik klaar was met de studie schroefde de overheid de hoogte van ontwikkelingsgelden stevig terug en was er geen uitzicht op een uitzending. Vrienden wezen me toen op de IT-sector en vervolgens heb ik een opleiding bij PION gedaan.” PION staat voor Promotie van Integratie door Omscholing in Nederland en biedt tal van cursussen aan.
sessie bij te wonen. Zo belangrijk vond zij dat.” De kersverse Java Cham-
JVM’s zijn (Java Virtual Machine): Hotspot van Sun en JRock van Oracle. Ze
pion is erg actief om vrouwen bij IT te betrekken. “Het valt me op dat de
gaan die twee samenvoegen, waarbij Hotspot de standaard is en wordt
laatste tijd veel vrouwen weer uit de IT stappen. En dat is toch zonde,
aangevuld met de goede dingen van JRock. Het zou medio volgende jaar
want ze nemen een berg aan kennis en ervaring mee.” Ze wil meer gaan
klaar moeten zijn.”
bloggen om te beschrijven welke problemen ze in de praktijk tegenkomt en hoe ze die heeft opgelost. “Zo kunnen we van elkaar leren.”
Bagageafhandeling
Wat het haar heeft gebracht, die uitverkiezing tot het selecte gezelschap
De leukste klussen die zij heeft gedaan? Eigenlijk vindt ze ze allemaal
van Java Champions? “Je zit dichter bij Oracle, de nieuwe eigenaar van
leuk, maar er komt er toch een. “Het bagageafhandelingssysteem door
Java. Ik krijg uitnodigingen voor grote conferenties, zoals JavaOne – en
de passagier zelf op Schiphol. Dat was een karwei op de grens van tech-
dat zijn toch dure toegangskaarten. En je krijgt makkelijker contact met
nisch kunnen; bijzonder interessant. Ook had je te maken met menselijke
Java-deskundigen.”
beperkingen. Welke taal kies je bijvoorbeeld? Het is natuurlijk een ratjetoe aan nationaliteiten op Schiphol en die wil je allemaal zelf hun bagage la-
Naar één JVM
ten labelen. We hebben geobserveerd hoe mensen dat doen, we hebben
Zij vertelt dat Oracle na de overname van Sun Microsystems aanvankelijk
mensen vragenlijsten laten invullen, we hebben binnen het team veel
niet goed raad wist met Java, en zeker niet met die Java Communities, die
gediscussieerd. Een leuk project.”
miljoenen programmeurs wereldwijd die al jaren gewend zijn hun eigen
Inmiddels is zij al weer naar een ander project vertrokken. In een nieuw
boontjes te doppen. Na vele gesprekken met de JUG-leaders (Java User
team, waarbinnen het nodig is om haar weg te vinden. “Met Agile ont-
Group) en de Champions zit er nu weer beweging in volgens haar.
wikkelen – hetgeen ik toejuich – gaat het niet meer alleen om hoe goed
“De overname heeft in elk geval duidelijk gemaakt dat Java in de loop
je met Java overweg kunt, maar vooral hoe je met anderen overweg kunt
der tijd erg versnipperd was geraakt. IBM, Sun, enzovoorts hadden al-
en hoe je in staat bent te achterhalen wat de werkelijke wensen van de
lemaal hun eigen Java-versies. En als je iets in Java had geschreven voor
mensen zijn. Daar heb ik altijd voordeel aan mijn studie tropische veehou-
een IBM-server, dan draaide dat echt niet op een andere server. Terwijl
derij, want daar lag ook de nadruk op communiceren met mensen die een
dat eigenlijk wel de belofte van Java was: write once, run anywhere. Dat
andere taal spreken dan de jouwe. Dat gaat me goed af.”
begint nu eindelijk in zicht te komen. Oracle heeft flink geïnvesteerd in de Open Java Developer Kit. Er komen weer nieuwe releases aan. En er is een antwoord op de vraag wat Oracle zou gaan doen met het feit dat er twee
Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks.
appworks mei 2011
27
gadgets
Werken met gadgets OpenSocial is een manier om applicaties te schrijven die overal kunnen draaien. Het mooie ervan is dat je functionele onderdelen kunt schrijven (gadgets genaamd) die aan een applicatie zijn toe te voegen en voor iedereen bereikbaar zijn. Op die manier kunnen ontwikkelteams met elkaar bedrijfsapplicaties bouwen. Het is een andere kijk op het bouwen van toepassingen M H
Als ik mensen vertel dat ik een ‘Chief Imagineer’ ben, dan krijg ik gewoonlijk één van twee reacties. De één gniffelt een beetje en heeft verder een lege blik in de ogen. De ander vertelt dat hij ook wel eens in een Disney-park is geweest. Maar nee: ik bedenk geen attracties voor een pretpark. Daarentegen bedenk ik inventieve manieren om de stekelige uitdagingen waar organisaties voor staan, te combineren met de opwindende zaken die gebeuren op het consumentenweb. Daarom is dit een mooie gelegenheid om te schrijven over hoe Atlassian, het bedrijf waarvoor ik werk, OpenSocial gebruikt voor ondernemingen. Als je aan Walt Disney denkt wanneer je ‘Imagineer’ hoort, zul je bij OpenSocial waarschijnlijk
28
denken aan Orkut (van Google), MySpace en
beter kunnen samenwerken en hun producti-
Bamboo, een continue integratieserver, en
andere sociale netwerken op internet. Toen wij
viteit omhoog kunnen brengen. Velen zullen
Clober, voor het analyseren van testbereik.
hoorden van OpenSocial dachten we: ‘nu is er
wel eens hebben gehoord van twee van onze
OpenSocial daarentegen is een specificatie
coole technologie beschikbaar die we kunnen
meer bekende producten: JIRA, een issue trac-
voor een groepje API’s die het makkelijk maakt
gebruiken om de onderdelen in ons portfolio
ker (een programma dat dient om fouten in
applicaties te bouwen die kunnen draaien op
dichter bij elkaar te brengen, en zeker dichter
software op te sporen en het proces om ze op
tal van verschillende websites. Het beter laten
bij heel veel andere mooie dingen op inter-
te lossen te begeleiden), en Confluence, een
samenwerken van onze eigen applicaties is
net’.
enterprise wiki. De rest van ons porfolio om-
een speerpunt binnen het bedrijfsbeleid van
Atlassian is een jong softwarebedrijf. Acht jaar
vat een reeks ontwikkeltools: FishEye, voor het
Atlassian. Daarom zijn we begonnen de mo-
geleden in Sydney ontstaan. Wij bouwen tools
opzoeken van broncode op het web; Crucible,
gelijkheden van OpenSocial dieper te onder-
voor ontwikkelaars en teams waarmee ze
voor het controleren van code door collega’s;
zoeken.
appworks mei 2011
Wat is OpenSocial?
onderdelen van het ontwikkelproces ondersteu-
gets die zichtbaar zijn te maken in andere
OpenSocial valt uiteen in drie gebieden:
nen. Elk van die acht heeft zijn eigen dashboard
OpenSocial
Een sociaal datamodel dat als represen-
en elk van die acht spuwt data en genereert
iGoogle en Gmail. Authenticatie tussen gadget-
tatie van een persoon is te beschouwen;
activiteiten waarvan anderen voordeel kunnen
producenten en –consumenten wordt afgehan-
eigen een sociale grafiek van die persoon;
hebben. OpenSocial geeft ons een inventieve,
deld via OAuth (Open Authentication), de por-
Een groepje JavaScript API’s die het mak-
bewezen, integratiepatroon: gadgets.
tier van webapplicaties.
kelijk maken om te komen bij die data
Wij hebben gadgets omarmd als een methode
rond een persoon en hun verbindingen;
om onze eigen producten onderling te integre-
Waarom gadgets?
Gadgets: uit componenten samengestelde
ren en met andere bedrijfssoftware. En we ge-
Gadgets zijn makkelijk. Als je een gadget ont-
applicaties die kunnen draaien in meerde-
bruiken OpenSocial gadgets als een mechanis-
werpt, schrijf je eigenlijk functionaliteit voor
re, verschillende gadget-containers, zoals
me om functionaliteit en informatie van onze
een deel van een applicatie, hetgeen altijd
iGoogle, Gmail, JIRA of Jive.
producten te injecteren in andere OpenSocial
eenvoudiger is dan een complete applicatie te
compliant containers op internet, zoals Gmail
schrijven.
Op het eerste gezicht heeft geen van deze ge-
en iGoogle.
Gadgets zijn stabiel, algemeen toegankelijk en
bieden ook maar iets te maken met bedrijfs-
Voor OpenSocial moesen gebruikers inloggen
vormen een begrijpelijke technologie. Als je
compliant
containers,
inclusief
software of het bouwen van tools die de productiviteit van ontwikkelaars moeten opkrikken. Behalve als je nadenkt over de manier waarop de productiviteit van ontwikkelaars tot stand komt: ontwikkelwerk is een sociale activiteit. Ontwikkelaars werken samen in teams, vaak met andere niet-ontwikkelaars zoals product managers en technische schrijvers, vooral als de teams Agile methoden gebruiken. Die groepen werken samen op een verscheidenheid aan gedeelde objecten: specificaties, taken, documentatie, broncode, builds en projecten. Elk van die gedeelde objecten genereert erg veel
Nu is er coole technologie beschikbaar die we kunnen gebruiken om de onderdelen in ons portfolio dichter bij elkaar te brengen, en zeker dichter bij heel veel andere mooie dingen op internet.
activiteit: commentaren, subtaken, het bekend maken van veranderingen en toevoegingen, build fouten, de akkoordverklaring van code, enzovoorts. De teams gebruiken een veelvoud
in verschillende systemen om een holistische
overweg kunt met HTML, JavaScript en CSS dan
aan gereedschappen en systemen: wiki’s, bug
kijk te krijgen op een projectstatus. Maar met
ben je al aardig op weg om jouw eerste gadget
trackers, build automation systems, broncode
OpenSocial gadgets hebben gebruikers alleen
te kunnen schrijven.
repositories, en dergelijke. Dat vormt allemaal
een web browser nodig om via gebruikers-
Gadgets maken het mogelijk één keer te schrij-
bij elkaar een enorm groot, intern gericht soci-
naam en wachtwoord in te loggen in een JIRA-
ven en overal te laten draaien. Elke OpenSocial
aal netwerk.
dashboard en van daaruit op een veilige manier
compliant container zou in staat moeten zijn
Mensen die samenwerken met mensen, men-
informatie op meerdere systemen te ver- en
jouw gadget te tonen.
sen die samenwerken met systemen, en syste-
bewerken.
Als ik zeg: ‘Gadgets zijn makkelijk’, dan zou ik
men die met systemen werken – een vloedgolf
JIRA en Confluence hebben OpenSocial contai-
eigenlijk een stap terug doen en willen naden-
aan activiteiten die getrechterd moet worden
ners geïmplementeerd via Shindig al seen serie
ken over applicaties in meer algemene termen.
naar degenen die het meeste hebben aan die
Atlassian plugins die we de Atlassian Gadgets
Wat is het doel van het schrijven van een toe-
informatie. Onze missie is ontwikkelaars te
plugins noemen. Shindig is een open-source
passing? Het doel is om iets te DOEN of een
helpen makkelijker samen te werken en met
spinoff van de oorspronkelijke software waar-
proces af te ronden.
elkaar te communiceren; opdat ze sneller code
mee Google iGoogle heeft gebouwd en wordt
Elke applicatie bestaat uit drie kerncomponenten:
kunnen schrijven met een hogere kwaliteit.
o.a. gebruikt door LinkedIn, Hyves en Ning.
1. Context: wat is de context waarbinnen je
OpenSocial is de eveneens door Google ontwik-
moet werken. Als je binnen een e-mail ap-
Waarom OpenSocial?
kelde XML standaard voor sociale gadgets.
plicatie werkt, dan is jouw context commu-
Wij hebben acht producten die de verschillende
Alle producten van Atlassian produceren gad-
nicatie; appworks mei 2011
29
2. Inhoud: welke informatie wordt getoond
Gadget als atomaire eenheid van werk:
aan de gebruiker om zijn beslissingen te ondersteunen? In e-mail zou dit de contactinformatie kunnen zijn. Of de tekst van de e-mail, enzovoorts; 3. Actie: welke actie kunnen gebruikers ondernemen in een gegeven context met een gegeven inhoud? Misschien het beantwoorden of doorsturen van een e-mail. Het schrijven van een gadget is niet anders dan het schrijven van een mini-applicatie met dit verschil dat gadgets draaien binnen een container zoals een dashboard. Dit betekent dat gadgets kunnen samenwerken met andere gadgets om zo een applicatie te vormen. Aangezien gadgets kunnen vertrouwen op andere gadgets, kun je de functionaliteit opsplitsen in nog kleinere, atomaire eenheden werk. Als je een gadget ontleed naar een atomaire eenheid van werk, zijn ze ongelofelijk eenvoudig te maken, gebruiken en hergebruiken. Misschien biedt de ene gadget alleen aanvullende context, terwijl een andere gadget ge moge-
Gadgets kun je terug brengen tot atomaire eenheden werk die vervolgens met elkaar zijn samen te
lijkheid biedt om actie te ondernemen. Een
voegen tot een applicatie.
belangrijk bijkomend voordeel is dat, wanneer je gadgets volgens deze principes ontwerpt, het gebruiksgemak voor de eindgebruiker toe-
Een gadget als mini-applicatie:
een enekel API op de achtergrond en doet
neemt.
Deze gadget gedraagt zich al seen mini-ap-
maar één ding. Als je maar één ding doet, kun
plicatie. De gebruiker tikt een JIRA issue key
je dat ene heel goed doen. Het gevolg is dat
Een voorbeeld
en een commentaar. Als de gebruiker op OK
deze gadget makkelijk is te schrijven, gebrui-
Aangezien dit een nieuwe manier van denken
klikt, wordt het commentaar toegevoegd aan
ken en hergebruiken.
over applicatieontwikkeling zou kunnen zijn,
de gespecificeerde JIRA-ticket. Elke actie die
wil ik een voorbeeld geven.
deze gadget aan de gebruiker voorschrijft,
Extra informatie
staat vast.
Wij zijn erg ingenomen met de mogelijkheden van OpenSocial. JIRA dashboards kunnen
Hier is dezelfde gadget opgenomen in een
nu heel snel informatie verzamelen: de build-
Wiki-pagina waar mensen met elkaar samen-
status van Bamboo, projectactualisering van
werken rond een zeker onderwerp. In dit ge-
Confluence, code reviews van Crucible; en dit
val biedt de Wiki-pagina de context, terwijl de
alles binnen de context van de onderwerpen
gadget de mogelijkheid tot actie biedt. Het
en taken waarmee een ontwikkelaar binnen
risico met de mini-applicatie dat de gebruiker
een JIRA-project is belast. Ben je een teamlei-
een verkeerde issue key intikt, ontbreekt hier.
der en breng je de meeste tijd door in Gmail?
Met gadget naar gadget communicatie van
Geen probleem: neem al die informatie mee
OpenSocial 1.1 is het nu mogelijk om context
en parkeer het in Gmail, zodat het zichtbaar is
aan een gadget toe te voegen en dit soort ge-
naast jouw in-box. Voor wie extra informatie
bruikerservaring werkelijkheid te maken.
wil hebben over wat wij doen met OpenSocial hebben we een kleine site ingericht:
Het schrijven van een gadget is makkelijk.
In beide gevallen interacteert de gadget met
30
appworks mei 2011
www.atlassian.com/opensocial.
Producten van Atlassian
oritering en bewaakt de kwaliteit van uw broncode. Test optimalise-
JIRA biedt issue tracking en project tracking voor softwareontwikkel
ringen versnellen unit- en functionele tests door alleen die tests uit
teams met het doel de kwaliteit van de code te verberterren en de
te voeren waarvan de code is gewijzigd t.o.v. de vorige run, of fouten
ontwikkelsnelheid te vergroten. Het product combineert een heldere,
die waren gemeld tijdens de vorige run.
snelle interface voor het ophalen en organiseren van onderwerpen
Bitbucket is een gratis code hosting site voor het populaire distribu-
met aanpasbare workflows, OpenSocial dashboards en een pluggable
ted version control system (DVCS) van Mercurial. Er zijn meer dan
integratie framework. Daarmee vormt JIRA de centrale werkplek voor
90.000 gebruikers. DVCS versterkt de samenwerkingsmogelijkheden
een ontwikkelteam.
binnen een team. Je kunt lokaal (on- en off-line) de activiteitne in
Confluence combineert krachtige online schrijfmogelijkheden, ver-
jouw source tree bijhouden.
gaande Office-integratie en een extensieve plugin catalogus om
JIRA Studio is een softwareontwikkel suite met Subversion hosting,
mensen te helpen beter samen te werken en eenvoudig informatie
JITA issue tracking en met om elke rol binnen een ontwikkelteam
te delen. Dit sloopt informatiedrempels die bestaan tussen teams,
te ondersteunen in elk stadium van een ontwikkelproces. Het maakt
afdelingen en individuen binnen de organisatie en brengt ze samen
niet uit of het team op een locatie is gevestigd of verspreid is over
op één plek.
de wereld.
Greenhopper voegt Agile projectbeheer toe aan een JIRA-project. Voor zowel een gecertificeerde Scrum Master als iemand die net be-
Voor OpenSocial:
gint met Agile, is Greenhopper ingericht om de backlogs te beheren, evenals de sprints te plannen en het hele team te volgen gedurende het complete release-proces. FishEye opent Subversion, Git, Perfoce, ClearCase, CVS en Mercurial met real-time kennisgevingen over veranderingen in de code, en biedt webgebaseerde rapportage, visualisatie, een zoekfunctie en de mogelijkheid code te delen. Voor wie bezig is te coderen, debuggen, testen, refactoring, of gewoon zicht wil houden op de codebase, brengt FishEye de benodigde informatie naar de plek waar jij het wilt
De gebruiker moet inloggen in meerdere toepassingen om zijn
hebben: JIRA issues, Bamboo builds, e-mail/RSS waarschuwingen,
informatie te verkrijgen.
OpenSocial dashboards of jouw eigen IDE (Integrated Development Environment).
Na OpenSocial:
Crucible geeft een team de mogelijkheid tot continue code review. Inline commenting, simpele workflow, asynchrone reviews, e-mail en RSS-waarschuwingen, JIRA-integratie en nog meer mogelijkheden. Bamboo is een continue integratieserver die het bouwen en testen van jouw software automatiseert. Het biedt meteen schaalbaarheid en flexibiliteit door het mogelijk te maken te werken met remote agents die lokaal of in de cloud (via Amazon EC2) draaien. Bamboo biedt instant feedback via e-mail, instant messaging of RSS, zodra veranderingen zijn goedgekeurd. Tweewegverkeer helpt teams problemen op te lossen zodra ze zich voordoen.
De gebruiker heeft aan één dashboard genoeg om alle relevante
De Clover test optimalisatie combineert selectief testen met test pri-
informatie te verzamelen en te ver/bewerken.
Met gadget naar gadget communicatie van OpenSocial 1.1 is het nu mogelijk om context aan een gadget toe te voegen en dit soort gebruikerservaring werkelijkheid te maken.
Mark Halvorson is de Chief Imagineer and OpenSocial Evangelist bij Atlassian Software, een Australisch bedrijf met kantoren in Sydney, Amsterdam en San Francisco.
appworks mei 2011
31
beveiliging
Unieke kennis is niet gratis Nederlanders zijn de waterbouwers van de wereld. Door de eeuwen heen is diepgaande kennis vergaard, waarvan we een gewild exportproduct hebben weten te maken. Als spin-off van de universitaire bemoeienis met het Deltaplan levert Plaxis wereldwijd software voor geotechnische berekeningen. Beveiligingssleutels zorgen ervoor dat die kostbare expertise niet gemakkelijk is te kopiëren. F G
Na de Watersnoodramp in 1953 stortte weg-
Aldus ging in 1993 Plaxis van start met vier
rotsachtige bodems te ‘bedienen’. Gelijktijdig
en waterbouwend Nederland zich massaal op
medewerkers om software te ontwikkelen en
openbaart zich een interessant afzetgebied bij
het indammen van de risicovolle Zeeuwse en
in de markt te zetten waarmee geotechnische
de olie-en offshoresector. Daar komen de Delf-
Zuid-Hollandse wateren en aanpalende water-
ingenieurs de berekeningen en simulaties uit-
tenaren tevens reken- en simulatiesoftware uit
gebieden. Het Deltaplan vormde de opmaat
voeren. Die zijn nodig voor de bouw van brug-
de werktuigbouwkundige hoek tegen en ook
voor een reeks fundamentele wetenschappe-
gen en dammen, dan wel het aanleggen van
de leveranciers daarvan pretenderen een op-
lijke ontwikkelingen, waaronder baanbrekende
dijken, kanalen, en landwinning.
lossing voor een goede prijs prestatieverhouding te kunnen leveren.
studies naar de karakteristieken van de grond op de zeebodem en op het vaste land. Ze resul-
Afzetgebied in olie-en offshore
teerden in zogeheten materiaalmodellen waar-
Inmiddels telt Plaxis veertig medewerkers en
”Nederland dreigt de toonaangevende positie
mee het grondgedrag zich laat simuleren met
is er behalve het kantoor in Delft een kantoor
in grondmechanica te verliezen”, aldus Erwin
behulp van computersystemen.
in Singapore bijgekomen om de afzet in Azië
Beernink, Manager Marketing & Sales bij Plaxis.
De TU-Delft was de katalysator van een bewe-
te bewerkstelligen. Niet dat de groei nu direct
”Om die reden werken we nauw samen met
ging die innovatieve concepten transformeerde
stagneert, maar dankzij de 8000 licenties van
bekende wetenschappelijke instellingen en
naar veelbelovende startende ondernemingen.
de software, geleverd bij 2000 organisaties zijn
universiteiten, zoals NGI, MIT en de universitei-
de Delftenaren op het radarscherm gekomen
ten van Stuttgart, Berkeley en Singapore. Daar
van concurrerende marktpartijen. Hun exper-
werkt men voortdurend aan materiaalmodellen
tise ligt veelal in de mechanische principes van
voor industriële toepassing die, zodra daar be-
rotsbodem, terwijl in ons land de modellen
grijpelijke parameters voor zijn ontwikkeld, zich
voornamelijk zijn toegespitst op zachte gron-
in software laten vatten en testen. Die kunnen
den zoals zand en klei.
wij vervolgens gieten in commerciële pakketten. De kern van de software bestaat uit reken-
Omgekeerd meent Plaxis dat haar software
modellen waaromheen wij een schil hebben
voldoende aanknopingspunten biedt om ook
gelegd. Die user interface maakt de software gebruiksvriendelijk voor de geotechnische in-
De CodeMeter dongle regelt het licentiegebruik van de software van Plaxis.
34
appworks mei 2011
genieur en biedt tevens ’workflow’ eigenschappen die hem of haar verder begeleiden in het doorlopen van het simulatieproces.
De Plaxis-software is tegen ongeoorloofd gebruik beveiligd door een softwaresleutel, oftewel een ’dongle’ in de vorm van een USB-stick.
loofd gebruik beveiligd door een softwaresleutel, oftewel een ’dongle’ in de vorm van een USBstick. De software of bepaalde functionaliteit daarvan werkt alleen wanneer de code van de sleutel correspondeert met het slot-ID van een lokale computer. Dat geldt wanneer alleen een licentie voor een enkelvoudig computersysteem is genomen. Veel gebruikers draaien Plaxis evenwel over een netwerk van computers. Die kopen dus een net-
Hamer voor timmerman
waard om te kopiëren. We hebben in de meeste
werklicentie voor een bepaald aantal systemen.
Volgens Beernink is de geotechnische wereld
landen actieve gebruikersverenigingen. Daar
De sleutel gaat dan in een USB-poort van de net-
tamelijk conservatief ingesteld waardoor er nog
sluiten ook de partijen met de gekraakte soft-
werkserver. Voorheen moesten de Delftenaren
geen vraag is naar nieuwe vormen van soft-
ware zich bij aan om kennis te delen. Op die
bij de uitlevering van een licentie voor lokaal of
waregebruik zoals via cloud computing. Software
manier worden ze erop gewezen dat om mee te
voor netwerk verschillende sleutels meeleveren.
wordt dus ’on premise’ geleverd en geïnstalleerd
profiteren van de ervaringen ze beter een licen-
Dat is voorbij sinds de keuze is gevallen op be-
op lokale servers. De eisen voor de beschikbaar-
tie kunnen kopen. “
veiliging met de Codemeter-sleutels van Wibu. Dit bedrijf levert met zijn sleutels beheersoft-
heid van de programmatuur, gebaseerd op eindige elementen methode, zijn hoog. Beernink:
Intellectueel kapitaal
ware mee die interacteert met de schil van de
”Het is als de hamer voor de timmerman. De
Neemt niet weg dat met de ontwikkeling en
Plaxis-programmatuur. Daarin staan de rechten
professional kan niet werken zonder goed ge-
het onderhoud van Plaxis veel tijd en geld is
vastgelegd en de looptijd van de licentie.
reedschap. Daarbij neemt door de dichtheid van
gemoeid en dat de programmatuur intellectueel
de bebouwing de complexiteit ondergronds toe
kapitaal vertegenwoordigt. Dat geef je niet zo
Sleutelbeheer via CRM-systeem
met de aanleg van tunnels, kabelgoten, enzo-
maar weg. De Plaxis-software is tegen ongeoor-
Beernink: ”We kwamen bij Wibu terecht nadat
voorts. Onze afnemers zijn vooral ingenieursbureaus en wetenschappelijke instellingen. Tot voor een paar jaar geleden groeiden we het hardst in Rusland. Door de economische crisis hield het plotsklaps op, maar inmiddels krijgen we weer orders voor de Russische versie van onze software. We leveren tevens een versie in het Chinees, terwijl er in het verleden ook een Japanse variant was. Daar zijn we door gebrek aan belangstelling mee gestopt, maar wellicht dat nu de vraag weer gaat aantrekken.” Bekend is dat in veel Aziatische landen de regels rond het gebruiksrecht van software minder strikt zijn. Copyright wordt dikwijls uitgelegd als het recht om ongelimiteerd te kopiëren. Ook de Plaxis-programmatuur is wel eens gekraakt, althans de executable uitvoering; de source nooit. ”We zijn die gekraakte versies wel eens op het spoor gekomen”, aldus Beernink. ”Meestal werkten ze niet goed. Aan de ene kant lijkt dit illegale gebruik vervelend, maar aan de andere kant moet je bedenken dat vroeger WordPer-
Voor de bouw van tunnels, zoals hier in de A2 bij Utrecht, is veel kennis van de ondergrond nodig.
fect en van recentere datum AutoCad er groot
Daar is de programmatuur van Plaxis bij te gebruiken.
door zijn geworden. We zijn blijkbaar de moeite appworks mei 2011
35
Hansje Brinker, hier verbeeld in Madurodam, is tot ver in het buitenland bekend.
onze vorige leverancier Alladin stopte met de
hebben wij nog 2000 oude Hardlock-sleutels in
blemen verwachten we met Wibu op te lossen.“
ondersteuning van Hardlock-sleutels. Codemeter
omloop. Die hopen we op afzienbare termijn te
De nauwkeurige afstemming op de hardware
heeft als voordeel dat je met dezelfde sleutels
hebben vervangen. We hebben inmiddels 4000
van de gebruikers vormt een belangrijk kenmerk
zowel lokale als netwerklicenties kunt afgeven.
Codemeter sleutels aangeschaft. Door alle re-
van de licenties op de rekenintensieve onderde-
Bovendien zijn we nu in staat de licentie door de
gistratie en autorisatie via salesforce te laten
len van de Plaxis-software. De methodiek van
gebruiker te laten upgraden. Daartoe heeft Wibu
verlopen, voorkomen we problemen met dub-
eindige elementen staat toe om met veel, hele
een koppeling gemaakt tussen het centrale li-
bele of onjuiste invoer. Op afstand kunnen we
kleine elementen te rekenen, bijvoorbeeld ten
centiebeheersysteem en ons salesforce.com on-
de data in de Codemeter-sleutels aanpassen. We
behoeve van 3D-weergave en dynamica-simu-
demand CRM-systeem. Nadat wij in Salesforce
ervaren nu al de voordelen van deze vereenvou-
laties. Hoe meer elementen, des te nauwkeu-
een autorisatie hebben gegeven, kan de gebrui-
digde werkwijze die zeker besparingen in tijd en
riger het resultaat. Maar het vereist ook meer
ker de upgrade activeren en nieuwe functionali-
menskracht opleveren. Wel lopen we, omdat we
van de processorcapaciteit van de computer. De
teit laden. Voor Wibu zijn wij de eerste klant die
hebben gekozen voor beveiliging via ’hardware-
licentie bepaalt of de gebruiker in plaats van se-
op deze manier het sleutelbeheer heeft gere-
binding’, tegen kinderziektes aan zoals firewalls
quentieel ook parallel mag gaan rekenen en dus
geld. Dat is een complexe taak. Op dit moment
of poorten die de toegang afschermen. Die pro-
bij gebruik van een ’dual core’ computersysteem een processor mag bijschakelen. ”Met het toepassen van de eindige elementen
Van codebreker naar digitale beveiliger
methodiek zijn we natuurlijk niet uniek”, erkent
Wibu Systems is ruim twintig jaar geleden in Duitsland gestart met het maken van dongles
Beernink. ”Die wordt breed ingezet, bijvoor-
voor machinebouwers. Die leveren deze mee aan hun klanten voor het veilig bewaren van de
beeld bij sterkteberekeningen in de bouw of
digitale instelling van computerondersteunde draai- en freesbanken. Inmiddels is de functio-
de lucht- en ruimtevaartindustrie. Maar ook bij
naliteit zo uitgebreid dat één dongle een drieledige functie kan hebben: ’token’ voor authen-
de productie van software, bijvoorbeeld de pro-
ticatie en validering van digitale ingaven ; ’dongle’ voor de beveiliging van offline software;
grammatuur die dient om de Maeslantkering te
geheugenopslag voor beveiligde software op flash memory. Wibu levert tevens de interface
sluiten. Wij hebben, omdat het om grond gaat,
software (API) voor het versleutelen van beveiligde berichten via 128 bits AES of 1024 bits
wel zelf de materiaalmodellen moeten ontwik-
RSA versleutelingalgoritmen. Voor de Nederlandse Wibu vestiging in Hengelo is de beveiliging
kelen. Dat maakt onze software uniek. Code-
van digitale content ook een interessant afzetgebied geworden.
meter biedt ons een kosteneffectieve oplossing
De dongles zijn leverbaar in uiteenlopende uitvoering van usb-sticks (zelfs in extreem kleine
tegen illegaal gebruik. Zeker nu we elk jaar een
uitvoering) tot aan PC Cards. De technologie leent zich ook goed voor het registeren van het
nieuwe versie op de markt brengen en gebrui-
gebruik van software in een cloud-toepassing, waarbij alleen de houders van een CodeMeter
kers stimuleren om te upgraden. Met de oude
toegang hebben tot de specifieke webtoepassing.
manier van sleutelregistratie was ons dat niet
Opmerkelijk is de huisvesting van Wibu in het Verenigd Koninkrijk. Het kantoor is gevestigd
gelukt.”
in Bletchley Park, een landgoed waar in de Tweede Wereldoorlog de ontwikkelingen werden geleid voor het ontcijferen van de geheime (Enigma) communicatiecodes die de gevreesde Duitse onderzeeboten toepasten.
36
appworks mei 2011
Frans van der Geest is freelance journalist.
legal look
?
Basiskennis open source-licenties beperkt In ieder nummer van AppWorks beantwoordt mr. Victor de Pous juridische vragen. Wie iets wil vragen aan hem kan een e-mail sturen naar teus@appworks. nl. De redactie van AppWorks zorgt dan dat u antwoord krijgt.
tuur. Vaak wordt die software overigens niet als open source in de markt gezet, zo bleek al eerder uit een studie naar de Nederlandse softwaremarkt van vorig jaar. Ook aan gebruikszijde bij de rijksoverheid constateert de Rekenkamer dat open source software weliswaar (veel) ingang heeft gevonden, maar dat de strategische rijksdoelen de inzet van ICT moet bepalen. Besluiten over software alleen benaderen vanuit het oogmerk kosten te besparen, is een te beperkt perspectief. Die gedachtelijn geldt natuurlijk onverkort voor het bedrijfsleven.
>Hoe belangrijk is het rechtskader? Nogal. Open source softwareproducten – volledige programma’s en componenten - worden namelijk onder afwijkende licenties aangeboden. Die
V P
bieden ruime gebruiksrechten, terwijl juridische waarborgen en zekerheden ontbreken, bijvoorbeeld ten aanzien van het voldoen aan de functionele specificaties, vrijwaring voor het schenden van rechten van anderen en de bevoegdheid tot levering van de leverancier. Algemeen gesproken
> De Algemene Rekenkamer heeft over open source software gerapporteerd. Wat is de uitkomst?
blijft de aandacht voor open source-licenties onderbelicht. Zelf basiskennis
Het controleorgaan onderzocht op verzoek van de Tweede Kamer de fi-
sprakelijkheid, de onderlinge incompatibiliteit van open source-licenties,
nanciële aspecten van het gebruik van open standaarden en open source
de problematiek van dual & multiple licensing. Algemeen bezien zijn de
software door de rijksoverheid. Kort gezegd komt het hierop neer dat de
licenties complex en voor meerdere uitleg vatbaar.
mogelijkheden voor de rijksoverheid om te besparen door meer gebruik
Toch kan niemand om legal compliance — hier: het in overeenstemming
te maken van open ICT-technologie beperkt zijn. Open software is im-
handelen met de voorwaarden van de open source-licenties op basis van
mers niet gratis, ook al ontbreken licentiekosten. Zo wijst de Rekenka-
intellectuele eigendomsrechten — heen.
ontbreekt regelmatig. Denk aan de contractuele verplichtingen en aan-
mer op de omstandigheid dat bij de invoering, exploitatie (zoals beheer van updates) en onderhoud van open technologie kosten zijn gemoeid.
Legal compliancy in het kader van open source software kan bovendien
Softwareaanschafkosten, en daarbinnen de licentiekosten, vormen in de
nauwelijks nog zonder inzet van de informatietechniek zelf, die de duizen-
praktijk slechts beperkt deel van de ongeveer 2,1 miljard euro, die alle
den regels broncode automatisch scant en analyseert. Bestaat de source
ministeries samen in 2009 aan ICT-kosten hebben gemaakt. De invoering
uit open source software, en zo ja, onder welke licentie en welke versie
van open source software kan zelfs tot kapitaalvernietiging leiden, wan-
van de licentie zijn de componenten ter zake geleverd?.
neer er allerlei lopende licentieafspraken van kracht zijn, waarvan niet langer gebruik wordt gemaakt.
> Kunnen we deze categorie computerprogramma’s het beste links laten liggen?
sinds 1983 bezig met de juridische aspecten van digitale technologie en
Dat hoeft zeker niet. Sterker nog, vrijwel alle softwareproducenten ma-
informatiemaatschappij en is medewerker van uitgeverij FenceWorks.
Mr. V.A. de Pous is bedrijfsjurist en industrie-analist. Hij houdt zich
ken er gebruik van; vooral bij de ontwikkeling van nieuwe programmaappworks mei 2011
37
Cloud gemangeld tussen ‘open’ en ‘gesloten’ Cloud computing stond met stip op nummer één in Gartners overzicht van technologische trends voor 2011*. Toch lijkt het dat een langer lopende discussie binnen de ICT-secdtor de groei van deze technologie ondermijnt. Na discussies rondom Linux en Windows, het gebruik van Opera, Firefox, Chrome of Internet Explorer en Open Office, lijkt het erop dat cloud computing het nieuwste front is geworden in de strijd tussen open source en gesloten systemen. A W
Grote kans dat de cloudmarkt juist door deze
Ter vergelijking, open cloud-oplossingen maken
nodig hoog risico. Voorbij zijn de dagen waarin
twee kampen, open source versus gesloten
het mogelijk om een systeem op te bouwen be-
ICT-afdelingen ergens mee begonnen, omdat
systemen, zal stagneren. ICT-afdelingen zijn
staande uit producten van een breed spectrum
het ‘in’ was; de voordelen voor een organisatie
afwachtend in het nemen van volgende stap-
aan leveranciers. Hierdoor kunnen organisaties
moeten op korte termijn al duidelijk zijn voor
pen in cloud-oplossingen. Deze voorzichtige
een best-of-breed infrastructuur opbouwen die
het management. De vraag is hoe cloud zich
houding is niet verassend; bedrijven zijn op hun
aansluit op specifieke wensen en eisen van de
dan kan bewijzen wanneer het zo’n hoog inves-
hoede omdat de kans bestaat dat ze in geslo-
organisatie.
teringsrisico heeft? Het antwoord: onmogelijk.
met andere systemen kunnen samenwerken in
Te hoge investering
Hypervisor zoeken
een geavanceerde infrastructuur.
Citrix is ervan overtuigd dat de cloudmarkt de
Zodra organisaties de investering hebben ge-
Het basissysteem van cloud computing vereist
beloofde trend van Gartner niet waar kan ma-
daan in een gesloten cloud-systeem kunnen ze
dat alle componenten, zoals de hypervisor en
ken, wanneer aanbieders zich niet openstellen
hier niet flexibel aanpassingen op doen in on-
metering tools, van een en dezelfde aanbieder
voor de flexibiliteit die open-cloud-benadering
zekere tijden. Dit betekent dat dit soort cloud-
moeten komen. Dit is de manier waarop een
biedt. Gesloten cloud-oplossingen vereisen im-
systemen bij voorbaat bepaalde oplossingen af-
aantal cloud infrastructuur aanbieders werken,
mers een te hoge eerste investering die niet
schrijft - bijvoorbeeld workloads naar de cloud
de ‘gesloten cloud’.
meteen waargemaakt kan worden – een on-
verplaatsen in tijden dat het economisch beter
ten systemen terecht komen die onmogelijk
38
appworks mei 2011
Wanneer aanbieders zich niet openstellen voor een open-cloud-benadering, zal de voorspelde groei niet worden waargemaakt.
onredelijk lage prijzen. De meest winstgevende
verschillende oplossingen die voldoen aan de
optie voor de lange termijn is het focussen op
vraag van hun industrie. Dit betekent een flexi-
de meest effectieve oplossing voor een bepaal-
bel pay-as-you-go model dat organisaties in
de verticale sector. Het intellectuele eigendom
staat stelt stap voor stap te migreren, gelijk aan
en specifieke service voor zo’n sector zijn on-
hun eigen behoeften.
derscheidend en creëren daadwerkelijk toege-
Cloudmigratie zal toenemen, maar niet door
voegde waarde voor klanten.
grote ‘full stack’-vendors maar door de alge-
Proprietary cloud stacks bieden deze mogelijk-
meen geldende verdraagzaamheid van open
heid niet, hierin wordt de keuze voor aanbie-
source oplossingen en door bedrijven die zelf
gaat, een hypervisor zoeken die het beste bij
ders beperkt in plaats van het toestaan van een
hun eigen route in de cloud uit te laten stip-
nieuwe en bestaande activiteiten past of toe-
cloud-infrastructuur die wordt opgebouwd uit
pelen. Met dit model kunnen cloud-aanbieders
gang tot applicaties die de beste service voor
best-of-class technologieën. Door de afwezig-
klanten overtuigen, groeien en meteen hun ROI
een industrie bieden. Wanneer een investering
heid van deze ‘mix en match’-cultuur zullen
bewijzen.”.
is gedaan in een gesloten systeem, wordt het
cloud services alleen maar verschillen op basis
extreem moeilijk om, op welk niveau in de
van prijs en niet in staat zijn om zich te spe-
infrastructuur dan ook, aanpassingen te doen.
cialiseren op een bepaald gebied. Aanbieders
Totdat grote organisaties de service niet krijgen
zullen in dit scenario niet langer van toege-
die ze nodig hebben, zullen ze cloud computing
voegde waarde zijn voor hun klanten omdat ze
niet op grote schaal omarmen.
de wensen uit de markt van hun klanten niet
* Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technologies for 2011, oktober 2010
begrijpen.
Obstakel Dit is niet alleen een obstakel voor ICT-afde-
Cloudmigratie
lingen, maar ook voor cloud-aanbieders. Deze
Het ecosysteem van open cloud daarentegen,
laatste groep zal genoodzaakt zijn om uit te
biedt totale flexibiliteit voor grote organisaties
blinken met een verregaande service of met
om hun cloud-infrastructuur op te bouwen met
Andreas van Wingerden is Manager Systems Engineering bij Citrix Systems Benelux.
appworks mei 2011
39
ontwikkelen
Eenvoudiger met Webrichtlijnen 2 Op dit moment staan de Nederlandse Webrichtlijnen het gebruik van html5 niet toe. Daarom, maar niet alleen vanwege de nieuwe markeertaal, is een Webrichtlijnen 2 in voorbereiding. Naar verwachting beschikbaar in deze zomer. Opvallend is dat de nieuwe markeertaal en de aangepaste richtlijnen elkaar versterken. S H Html5 staat momenteel sterk in de belangstel-
‘leuke’ technologieën niet mogen worden ge-
ben om bruikbaar te zijn in het html5-tijdperk.
ling. Niet alleen door alle mogelijkheden voor
bruikt; deze zouden ‘ontoegankelijk’ zijn. Over
Een van de doelen van Webrichtlijnen 2 is om
ontwikkelaars van websites en webapplicaties,
het algemeen ligt dit iets genuanceerder: het
zoveel mogelijk technologieonafhankelijke for-
maar ook vanwege de discussies omtrent ‘de
gaat met name om hoe technologieën worden
muleringen te gebruiken. Hierdoor is html5 te
specificatie’ en de ‘marketing term’ die beide
gebruikt, niet om welke technologieën het zijn
gebruiken, maar ook andere versies of zelfs an-
html5 luiden. Dat roept verwarring op. Het be-
(mits het om open standaarden gaat).
dere technologieën die nog niet bestaan. Het
gint erop te lijken dat veel Javascript applicaties
Er ontstaat echter wel een probleem tussen
gevolg is dat de Webrichtlijnen duurzamer zijn.
en het gebruik van CSS3het label html5 krijgen,
html5 en de huidige Webrichtlijnen: html5 is
Dit betekent dat onder Webrichtlijnen 2 heel
terwijl deze niet per se iets met de nieuwe
volgens de theorie niet bruikbaar. Dit komt door
veel mogelijk is. De handreiking legt meer na-
html-specificatie te maken hebben.
de formulering van enkele richtlijnen, waaron-
druk op het ‘gelaagd bouwen’, waarbij allerlei
Daarom voor alle duidelijkheid: als wij het in dit
der: “R-pd.2.1: Gebruik HTML 4.01 of XHTML 1.0
technieken zijn te benutten, mits alle essenti-
artikel over html5 hebben, dan hebben wij het
volgens de W3C specificaties voor de markup
ële functionaliteit en inhoud door iedereen is te
over de ‘specificatie’.
van websites.”
gebruiken, ongeacht browser of beperking.
Html5 biedt verbeterde en ook nieuwe seman-
Webrichtlijnen 2 is, net als html5, gebaseerd op
tische elementen voor gebruik in webpagina's.
Dit is een technologieafhankelijke formulering.
webontwikkeling in de praktijk. Het is dan ook
Tevens biedt het een aantal API’s waarmee we-
Doordat een specifieke versie van html staat
niet moeilijk om aan de meeste richtlijnen te
bontwikkelaars eenvoudiger functionaliteit aan
vermeld, vormt dit onderdeel van de richtlijn
voldoen.
deze pagina's kunnen toevoegen. Veel is nu al
een struikelblok voor ontwikkelaars die graag
Door html5 te gebruiken voor websites en -ap-
mogelijk, en de mogelijkheden breiden zich al-
aan de slag willen met nieuwe specificaties zo-
plicaties, kan het zelfs makkelijker zijn om aan
leen maar uit.
als html5. En zo zijn er wel wat meer aspecten in
Webrichtlijnen 2 te voldoen. Laten we hiervan
de bestaande richtlijn die aanpassing nodig heb-
enkele voorbeelden bekijken.
Webrichtlijnen 2 Een andere specificatie die in Nederland de nodige aandacht krijgt, is de nieuwe versie van de Webrichtlijnen: Webrichtlijnen 2. Deze opvolger van de eerste Nederlandse toegankelijkheids- en duurzaamheidsnorm voor websites is hoogstwaarschijnlijk medio 2011 beschikbaar. Een van de kritiekpunten op de huidige versie van de Webrichtlijnen is dat veel van de
40
appworks mei 2011
Webrichtlijnen 2 is, net als html5, gebaseerd op webontwikkeling in de praktijk. Het is dan ook niet moeilijk om aan de meeste richtlijnen te voldoen.
worden allemaal middels CSS vormgegeven en het resultaat is deze nette player. (De besturingselementen worden uit standaard html-elementen opgebouwd en met CSS gestijld.) Het
