35

Inhoudsopgave

Voorwoord / 15 Lijst van afkortingen / 19 DEEL A Inleiding en feitelijk kader / 21 Hoofdstuk 1 Inleiding, vraagstelling en opbouw / 23 1. 1.1 1.2

Maatschappelijke achtergrond van het onderzoek / 23 Inleiding / 23 Spanningsveld tussen belangen van aanbieders en afnemers van content op internet / 25

2.

Problematisering: het maatschappelijk fenomeen in juridische context geplaatst / 25 Belang van toegankelijkheid van informatie / 25 Regelgeving blijft achter / 26 Problemen bij zoeksystemen / 27 Naar een doelmatig juridisch kader voor zoeksystemen: contractuele benadering / 28

2.1 2.2 2.3 2.4

3. Vraagstelling / 29 4. Afbakening / 31 5.

Methodologie en toetsingskader / 33

6. Opbouw / 33 Hoofdstuk 2 Internet, www en zoeksystemen technisch en functioneel verklaard / 35 1.

Inleiding, vraagstelling en opbouw / 35

2. 2.1 2.2 2.2.1

Functionele beschrijving van zoeken en vinden via internet / 36 Inleiding / 36 Doelstellingen bij aanbieden en zoeken van content / 37 Gebruik van internet / 37 7

inhoudsopgave

2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4

Doelstellingen van aanbieders en afnemers / 37 Wat is de functie van zoeksystemen in een zoekproces? / 38 Wat is zoeken? / 38 Zoeksystemen en hun functie in het zoekproces / 40 Tussenconclusie / 42

3. 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.6.1 3.6.2 3.6.3 3.6.4 3.6.5 3.7 3.7.1 3.7.2 3.8

Internet, www en zoeksystemen technisch verklaard / 42 Inleiding / 42 Hoe werkt internet? / 43 Internet: een netwerk van netwerken / 43 Componenten waaruit internet is opgebouwd / 45 Hoe werkt het www? / 47 Hoe werkt het opvragen van een webdocument? / 48 Webservices / 52 Technische werking van zoeksystemen / 55 Verzamelen van content / 55 Interne verwerking van content / 56 Aanbieden zoeksysteem aan publiek / 57 Interne verwerking van zoekvraag van eindgebruiker / 57 Presentatie van content aan eindgebruikers / 57 Onderscheid tussen zoeksystemen / 58 Algemene zoekmachines / 59 Gespecialiseerde zoeksystemen / 61 Tussenconclusie / 63

4. 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3

Mogelijkheden tot controle over aangeboden content / 64 Inleiding / 64 ‘Gesloten content’ / 65 Open content / 66 Inleiding / 66 Redenen voor beperking opvragen door zoeksystemen / 67 Technische aanwijzingen: Robots Exclusion Standard en ACAP / 69

5. 5.1 5.2 5.3

Zoeksystemen: interactiemodel / 73 Inleiding / 73 Het zoekproces en de verrichtingen van het zoeksysteem / 73 Model van interactie / 75

6. 6.1 6.2

Samenvatting en technische uitgangspunten / 78 Samenvatting / 78 Technische uitgangspunten voor de volgende hoofdstukken / 82

8

inhoudsopgave

DEEL B Zoeksystemen en bescherming door auteursrecht en databankenrecht / 85 Hoofdstuk 3 Zoeksystemen en bescherming door auteursrecht / 87 1. Inleiding, vraagstelling en opbouw / 87 1.1 Inleiding deel B / 87 1.2 Vraagstelling en opbouw van dit hoofdstuk / 88 2. 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.6 2.4

Auteursrechtelijke begrippen en regelgeving / 88 Relevante regelgeving: Aw en Auteursrechtrichtlijn / 88 De ‘maker’ en door auteursrecht beschermde ‘werken’ / 89 Inhoud exploitatierechten / 91 Inleiding / 91 Openbaarmaking / 93 Mededeling aan het publiek / 93 Verveelvoudiging / 94 Reproductie / 95 Geschriftenbescherming / 96 Excepties op het auteursrecht / 98

3.

Toestemming auteursrechthebbende vereist voor verrichtingen zoeksystemen? / 100 3.1 Inleiding / 100 3.2 Opvragen van open content met zoeksystemen / 101 3.3 Interne verwerking content door zoeksystemen / 107 3.3.1 Inleiding / 107 3.3.2 Artikel 5 lid 1 ARl / 108 3.3.3 Van voorbijgaande of incidentele aard / 110 3.3.4 Integraal en essentieel onderdeel van technisch procédé / 112 3.3.5 Rechtmatig gebruik / 113 3.3.6 Geen zelfstandige economische waarde / 116 3.3.7 Tussenconclusie interne verwerking content / 123 3.4 Presentatie zoekresultaten / 125 3.4.1 Inleiding / 125 3.4.2 Weergave gedeelte(n) oorspronkelijke werk als zoekresultaat / 127 3.4.3 Hyperlinks / 129 3.4.4 Thumbnails als beeldcitaat? / 135 3.4.5 Onderscheid information portal-zoeksysteem? / 137 4.

Artikel 24a Aw: zoeksysteem rechtmatig gebruiker? / 139

5. 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2

Impliciete toestemming / 145 Inleiding / 145 Reikwijdte van impliciete toestemming / 148 Inleiding / 148 Toestemming gericht op verrichtingen zoeksystemen / 148 9

inhoudsopgave

5.2.3 5.2.4

Opvragen ter kennisname / 153 Verwijzen naar content / 153

6. Conclusie / 156 Hoofdstuk 4 Zoeksystemen en bescherming door databankenrecht / 159 1.

Inleiding, vraagstelling en opbouw / 159

2. 2.1 2.2 2.3

Databankrechtelijke begrippen en regelgeving / 159 Inleiding / 159 Wanneer is sprake van een databank in de zin van de Dw? / 161 Inhoud databankenrecht / 163

3. 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4

Verrichtingen zoeksystemen en databankenrecht / 163 Inleiding / 163 De betekenis van de definities uit de Dw / 166 Opbouw / 166 Het begrip ‘opvraging’ in de zin van de Dw / 166 Het begrip ‘hergebruik’ / 170 Het begrip ‘substantieel deel’ / 173 ‘Herhaald en systematisch opvragen en hergebruik nietsubstantiële delen’ / 175 Het begrip ‘rechtmatige gebruiker’ / 176 Strijd met normale exploitatie of ongerechtvaardigde schade / 178 Toestemming producent databank vereist? / 181 Inleiding / 181 Opvragen van content en het sui generis-recht / 181 Interne verwerking en het sui generis-recht / 184 Presentatie zoekresultaten en het sui generis-recht / 188

4.

Impliciete toestemming / 191

5. Conclusie / 194 DEEL C Contractenrecht / 197 Hoofdstuk 5 Inleiding en interactiemodel / 199 1.

Inleiding, vraagstelling en opbouw deel C / 199

2.

Het belang van contracteren / 200

3.

Geen auteurs- of databankenrecht, toch voorwaarden? / 205

10

inhoudsopgave

4. 4.1 4.2 4.3 4.4

Contracteren over open content in de huidige praktijk / 211 Inleiding / 211 Introductie ‘0-situatie’ en ‘1-situatie’ / 212 Onderwerp van eventuele overeenkomst / 216 Kenmerken en kwalificatie overeenkomsten over open content / 217

5. Conclusie / 222 Hoofdstuk 6 Juridisch kader voor totstandkoming overeenkomsten langs elektronische weg / 225 1. 1.1 1.2

Inleiding, vraagstelling en opbouw / 225 Vraagstelling / 225 Introductie en opbouw juridisch kader / 225

2. 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3

Algemene regels totstandkoming overeenkomsten / 226 Totstandkoming rechtshandelingen / 226 Algemene opmerkingen / 226 Bereiken verklaring / 228 Samenvatting / 231 Totstandkoming overeenkomsten / 232 Verbintenis of sociale afspraak? / 232 Wilsovereenstemming / 233 Moment van totstandkoming / 237 Regels voor totstandkoming overeenkomsten langs elektronische weg / 238 Inleiding / 238 Andere invulling totstandkomingscriteria / 238 Specifieke regels totstandkoming langs elektronische weg / 247

2.3.1 2.3.2 2.3.3 3. 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.3.6 3.3.7

Normatieve beoordeling verwachtingen bij totstandkoming in elektronische context / 260 Inleiding / 260 Inventarisatie gezichtspunten bij totstandkoming overeenkomsten / 261 Concretisering gezichtspunten voor dit onderzoek / 266 Bijzondere aard van afspraken over open content / 266 Omstandigheden waaronder de transactie wordt verricht / 267 Nadeel en geringe economische waarde van de prestatie / 272 Hoedanigheid en deskundigheid van partijen / 274 Bedoeling en onderzoeksplicht aan afnemerszijde / 275 Voor de andere partij kenbare belangen / 276 Gebruik of gewoonte / 276

4. Conclusie / 277

11

inhoudsopgave

Hoofdstuk 7 De 0-situatie: totstandkoming stilzwijgende overeenkomst? / 283 1.

Inleiding, vraagstelling en opbouw / 283

2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Verbintenisrechtelijke kwalificatie verrichtingen interactiemodel / 284 Nogmaals: het interactiemodel van hoofdstuk 2 / 284 Verduidelijking interactiemodel / 285 Fase 0: aanbieder maakt open content beschikbaar / 288 Verrichtingen van partijen in fase 1 / 290 Tussenconclusie / 293

3. 3.1 3.2 3.3

Gevolgen kwalificatie: reikwijdte impliciete toestemming / 293 Inleiding / 293 Gezichtspunten reikwijdte toestemming / 294 Reikwijdte van toestemming in de jurisprudentie / 296

4. Conclusie / 299 Hoofdstuk 8 Voorwaarden aan gebruik van open content / 301 1.

Inleiding, vraagstelling en opbouw / 301

2. 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.4

Enkele opmerkingen over Amerikaans recht / 304 Inleiding / 304 UCC en UCITA / 304 Literatuur en jurisprudentie / 307 Totstandkoming browse-wrap-overeenkomsten in de VS / 307 Internet als ruimte? / 316 Trespass to chattels-doctrine / 318 Trespass to chattels en Nederlands recht / 321 Tussenconclusie / 323

3. 3.1 3.2 3.3 3.4

Expliciete aanvaarding / 325 Inleiding / 325 Discussie aanvaarding bij shrink-wrap-overeenkomsten / 326 Totstandkoming van click-wrap-overeenkomsten / 331 Tussenconclusie / 334

4. 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2

Het interactiemodel opnieuw bekeken / 335 Inleiding en opzet van het vervolg van dit hoofdstuk / 335 Plaats van 1-situaties in het interactiemodel / 336 Totstandkoming en algemene voorwaarden / 337 Kernbedingen of niet? / 337 Totstandkoming en toepasselijkheid algemene voorwaarden / 339

12

inhoudsopgave

4.4 4.5

Jurisprudentie over terreinrisico en bordjes in hotels / 342 Criteria en gezichtspunten / 347

5. 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5 5.4.6 5.5

Uitwerking interactiemodel voor afnemer-eindgebruiker / 348 Inleiding en opbouw / 348 Eerste 1-situatie: wegklikbare mededeling / 349 Casus / 349 Stilzwijgende aanvaarding bij wegklikbare mededelingen? / 350 Tussenconclusie / 352 Tweede 1-situatie: plaatsing voorwaarden op zelfde webpagina / 352 Casus / 352 Is hier sprake van een aanbod? / 353 Slecht zichtbare verklaring / 355 Stilzwijgende aanvaarding? / 357 Tussenconclusie / 359 Derde 1-situatie: verwijzing naar voorwaarden / 360 Casus / 360 Symbool of één woord voldoende bepaalbaar? / 360 Langere tekst wel aanbod? / 362 Stilzwijgende aanvaarding? / 363 Uitstapje naar Creative Commons-licenties / 367 Tussenconclusie / 372 Tussenconclusie eindgebruiker als afnemer / 373

6. 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.5.1 6.5.2 6.6 6.7 6.7.1 6.7.2 6.8

Uitwerking interactiemodel bij zoekbot als afnemer / 375 Inleiding en opbouw / 375 Waarom andere uitkomst bij ander instrument? / 376 Eerste 1-situatie: wegklikbare mededeling / 378 Tweede 1-situatie: plaatsing voorwaarden op zelfde webpagina / 379 Derde 1-situatie: verwijzing naar voorwaarden / 381 Verbod op zoekbots in de voorwaarden / 381 Voorwaarden met aanwijzingen voor zoeksystemen / 382 Vierde 1-situatie: Robots Exclusion Standard / 384 Vijfde 1-situatie: ACAP / 386 Casus / 386 Komt met ACAP een overeenkomst tot stand? / 388 Zesde 1-situatie: combinatie machine interpretable en natuurlijke taal / 389 6.8.1 Combinatie no robots clause en voorwaarden in natuurlijke taal / 389 6.8.2 Machine interpretable-code bij CC-licenties / 390 6.9 Vergelijking CC en ACAP / 391 6.10 Tussenconclusie zoeksysteem als afnemer / 395 7. Conclusie / 396 7.1 Algemene opmerkingen / 396 7.2 Totstandkoming overeenkomst bij eindgebruiker als afnemer / 397 7.3 Totstandkoming overeenkomst bij zoeksysteem als afnemer / 398

13

inhoudsopgave

DEEL D Afsluiting / 401 Hoofdstuk 9 Slotbeschouwing / 403 1. Vraagstelling / 403 2.

Technische en functionele uitgangspunten / 404

3.

Auteursrecht en databankenrecht onvoldoende duidelijk / 406

4.

Naar een contractenrechtelijk kader? / 411

5. 5.1 5.2 5.3

Voorwaarden aan het gebruik van content / 415 De 1-situaties / 415 Wel overeenkomst mogelijk over handelingen eindgebruiker / 416 Geen overeenkomst over verrichtingen zoeksysteem / 418

6.

Een volgende horizon? / 419

Samenvatting / 423 Summary / 431 Lijst van gebruikte en verkort aangehaalde literatuur / 439 Rechtspraak / 473

14