Opstandingsteksten in de lijdenstijd (3/3) Johannes 12, 20-26 Marknesse, 25 maart 2012 ochtenddienst Thema: de graankorrel die moet sterven Gemeente van onze Here Jezus Christus, De graankorrel die sterft om veel vrucht te kunnen dragen. Je kunt duizend woorden spreken of dit beeld gebruiken: dat komt in feite op hetzelfde neer. Jezus gebruikt in Johannes 12 dit sprekende beeld en Hij gebruikt het als een aantal Grieken zich bij de discipelen melden. Ze willen Jezus graag zien. Griekse mensen die de gebeurtenissen in Jeruzalem meemaken rondom Jezus van Nazareth, de opwekking van Lazarus in Betanië vlakbij Jeruzalem en Jezus’ intocht in Jeruzalem op een ezel. Palmpasen zoals dat moment is gaan heten. Ik vermoed dat deze Grieken voorlopig niet uitgedacht waren over deze diepe uitspraak van Jezus en ik weet vrijwel zeker dat de kerk uit de Grieken, uit niet-Joden, de kerk uit de heidenen zeg maar, niet uitgedacht is over wat Jezus hier zo vlak voor zijn sterven gezegd heeft. Wij zijn er in ieder geval vanochtend mee bezig en wij weten – na Golgotha en wat er gebeurd is in de hof van Jozef van Arimatea – dat Jezus in de eerste plaats zijn eigen lijden en opstaan uit de dood op het oog had toen Hij dit zei. Toch is er iets opvallends. Jezus zegt namelijk niet: ik ben de graankorrel die in de aarde moet vallen en moet sterven, omdat ik dan pas vrucht voortbreng. Zoals Hij bijvoorbeeld gezegd heeft: Ik ben de opstanding en het leven. Jezus zegt het hier in Johannes 12 anders. Hij zegt het op zo’n manier dat het beeld niet alleen geldt voor zijn eigen lijden en sterven en opstaan, maar ook voor elke discipel van de Here Jezus. Dat zal de Grieken getroffen hebben toen ze Jezus wilden zien. Ze moeten zich gerealiseerd hebben dat Jezus zien en ontmoeten niet vrijblijvend kan zijn. Dat zal hen getroffen hebben en het kan ook ons vandaag treffen. Jezus spreekt hier over zijn dood en opstanding, maar tegelijkertijd zegt Hij dat het leven van zijn volgelingen volgens hetzelfde patroon zal verlopen. De graankorrel die pas vrucht voortbrengt als die in de grond valt en sterft. Voordat we verder gaan moeten we beseffen dat Jezus volgen en christen-zijn van een heel eigen orde is. Het kent niet de uitwijkmogelijkheden die mensen vandaag zo graag willen hebben. Alles wat je doet en wat je gelooft probeer je op jouw maat te snijden en je haakt af als er iets is wat je niet ligt of wat tegen jezelf ingaat.
1
Religie is in onze tijd een kwestie van zelf je geloof bij elkaar shoppen: je haalt hier wat vandaan en je haalt daar wat vandaan en je bent zelf degene die bepaalt of het jou dient of niet. Alles op de menselijke maat gesneden. Christen-zijn is van een eigen orde. Op het moment dat je Jezus wilt zien en ontmoeten, zoals de Grieken in Johannes 12, komt er iemand met een woord naar je toe waarbij je maar twee keuzemogelijkheden hebt. Of je volgt degene die dat zegt en dan ook volledig, de graankorrel die sterft, net zoals Jezus sterft, of je probeert toch aan jezelf vast te houden. Precies zoals Jezus zegt in Johannes 12, 25: “Wie zijn leven liefheeft, verliest het, maar wie in deze wereld zijn leven haat, behoudt het voor het eeuwige leven”. Johannes zegt hier eigenlijk hetzelfde als wat in de andere evangelieën naar voren komt bij de lijdensaankondigingen. We zagen het twee weken geleden, Lukas 9, 24: “Want ieder die zijn leven wil behouden, zal het verliezen; maar wie zijn leven verliest omwille van mij, zal het behouden”. In Johannes komt hetzelfde naar voren, maar hier dan in het licht van het beeld van de graankorrel die moet sterven om vrucht te dragen. Christen-zijn is achter Jezus aangaan ook al zie je die andere mogelijkheid, dat je toch aan je eigen leven vasthoudt en niet tegen jezelf ingaat. Geloven is jezelf loslaten en je totaal aan Christus overgeven. En dan zit je in een achtbaan die alleen maar vooruit kan en niet achteruit of naar links of naar rechts! Geen uitwijkmogelijkheden, tenminste niet als je daadwerkelijk Jezus wil volgen. Je zult dan ook Christus in jou hetzelfde laten doen als wat er met Hem gebeurd is: sterven om vrucht voort te brengen. Er is wel meer over te zeggen. Anders lijkt het alsof christen-zijn alleen maar zwaar is, sterven aan jezelf zonder dat je precies weet wat daaruit volgt. Er is meer over te zeggen. Allereerst dat alles wat Jezus hier zegt over sterven, over de graankorrel die in de grond gaat en sterft, over je leven in deze wereld haten, over het dienen van Jezus, dat dat staat in het kader van iets groots, iets geweldigs. Jezus zegt allereerst in reactie op de vraag van de Grieken: “De tijd is gekomen dat de Mensenzoon tot majesteit verheven wordt” (vers 23). Jezus ziet de komst van deze Grieken, niet-Joden, als een teken dat zijn tijd gekomen is. Vlak hiervoor moesten de Farizeeën knarsetandend vaststellen dat de hele wereld Jezus naloopt (vers 19), toen hadden ze alleen nog maar Joden op het oog die Jezus binnenhaalden in Jeruzalem, als er Grieken komen om Jezus te ontmoeten dan krijgt deze vaststelling alleen nog maar meer waarheidsgehalte: inderdaad, de hele wereld loopt Hem achterna! Zelfs niet-Joden, zelfs Grieken raken geinteresseerd in Jezus van Nazareth! De hele wereld verzamelt zich rondom Jezus en Hij zegt dan: nu is de tijd gekomen dat de Mensenzoon tot majesteit verheven wordt.
2
Als dat gebeurt dan komen ook de heidenen in beeld zoals op de Pinksterdag blijkt. Jezus glorie gaat tot de einden van de aarde zoals we vandaag ook zien, overal christelijke kerken waar de naam van Jezus geprezen wordt. Maar eerst moet Hij sterven zegt Hij hier. Dan gaat zijn werk dat Hij in Israël begonnen is ook daadwerkelijk de grenzen over. Jeruzalem, Judea, Sameria en tot de einden van de aarde (Handelingen 1). Eerst moet Jezus sterven als de graankorrel die in de grond valt en niet op zichzelf blijft, maar wat dan volgt is majesteit. Jezus ziet het kruis als de eerste stap van zijn verheerlijking, zijn glorie. Dit is waar we zullen uitkomen, zegt Jezus, dit sterven is vruchtbaar, er komt glorie: de heerlijkheid die de Vader aan zijn Zoon geeft en aan iedereen die Hem volgt. Dit is waar ons sterven aan onszelf toe leidt: we zullen dan ook met Jezus opstaan tot een nieuw leven. Het eeuwige leven, zoals Johannes het in zijn evangelie en in zijn brieven graag noemt. En in vers 26: “Wie mij dient moet mij volgen: waar ik ben zal ook mijn dienaar zijn, en wie mij dient zal door de Vader geëerd worden”. Zie je? Dat ligt voor Jezus en dus ook voor ons aan de horizon: door de Vader geëerd worden. Achter het kruis op Golgotha zie je het licht al schijnen: het licht van de opstanding, het licht van de verheerlijking. Dat in de eerste plaats, om te laten zien dat het sterven van Jezus en het sterven aan onszelf een vervolg heeft, een geweldig vervolg! In de tweede plaats zie je aan het beeld dat Jezus gebruikt al overduidelijk dat het sterven in het kader staat van vrucht dragen. Het is geen sterven op zich, zinloos en leeg. De graankorrel moet sterven om vrucht te dragen, zegt Jezus over zichzelf en over zijn volgelingen. Dat beeld is zo krachtig! Ik denk dat dit een reële verzoeking was voor Jezus: om te luisteren naar de satan die Hem alles aanbood in de woestijn, maar dan wel zonder de weg van het kruis te gaan. Een reële moeite zoals Jezus worstelde met de Vader in Getsemane om zich de wil van God eigen te maken. Hij bad of de beker aan Hem voorbij mocht gaan, maar Hij stelde zich toch onder de wil van God en Hij nam de lijdensbeker aan, het kruis als de enige weg voor Hem om te gaan. Een reële optie om de mensen te volgen toen ze Hem tot koning wilden maken, maar Hij zou dan een koning zonder kruis geworden zijn en Jezus wist het: dan zou Hij met al zijn majesteit en macht op zichzelf gebleven zijn, dan zou zijn dood geen enkele betekenis voor anderen gehad hebben, zoals er tallozen gestorven zijn zonder deze messiaanse betekenis voor anderen. Jezus gaat de weg van het kruis en dat betekent dat de graankorrel in de grond gaat en sterft en dan gebeurt het: het gaat groeien en uitspruiten precies zoals dat gebeurt met graankorrels die niet bewaard worden maar in de grond gezaaid worden,
3
en dan komt er vrucht, veel vrucht. Zo gaat dat. Er wordt wel gesproken over ‘de wet van de graankorrel’. Zoals het in de natuur gaat, zo gaat het ook met Jezus. Maar dat klinkt te automatisch, het is de weg die Jezus bewust gegaan is, uit liefde tot ons en uit gehoorzaamheid tot de Vader, en Hij gebruikt het beeld van de graankorrel om deze weg, deze doodsweg aan te duiden. Hij is die weg bewust gegaan, ook of juist toen Hij zag dat zelfs Grieken Hem wilden ontmoeten. Vrucht dragen, dat is waarom de graankorrel moet sterven, dat is het doel van Jezus’ dood. Breng dat nu over op het christelijke leven, zoals Jezus hier aanduidt, dan zie je dat al deze moeilijke dingen, van je leven in deze wereld haten, het kruisdragen, het sterven aan jezelf, dit als doel heeft. Dat sterven is niet het einde: het is het begin! En dat brengt me bij het derde om te laten zien dat christen-zijn niet alleen maar zwaar is of iets wat je doet zonder te weten wat het doel ervan is, of blind vertrouwen, zonder dat je precies weet wat eruit volgt. En dat is dat Jezus ons heel duidelijk laat zien waar het niet-volgen van Hem toe leidt: namelijk de dood. Wie zijn leven liefheeft verliest het, zegt Hij in vers 25. We moeten dat heel letterlijk nemen. Dat je zegt: ja, als je Jezus niet kent en Hem niet volgt, dan blijft je leven op zichzelf. Hoe dat leven er ook uitziet, prettig, comfortabel, moeizaam, problematisch, het is een leven dat op zichzelf blijft, als een graankorrel die niet in de grond valt en sterft, het is een graankorrel en niet meer dan dat. Het leven dat niet door Jezus bepaald wordt, is een leven dat steeds sterieler en leger wordt. Het wordt steeds duidelijker dat je niet leeft vanuit de zin die God het leven wil geven. Het put niet uit de bron die Christus is en vroeg of laat zul je merken dat je dan ook het leven zelf aan het verliezen bent. Het heeft niet meer de diepte en de kleur die God eraan geeft omdat je er in je eentje mee bezig bent. Het is misschien een gelukkig leven, naar je eigen maatstaven, maar het is niet een vruchtbaar leven te noemen, naar de maatstaven van God. Op aarde tel je misschien mee, misschien een tijdje of in bepaalde kringen, in de hemel wordt er nooit iets van je vernomen, geen gebed, contact, de lijn is dood. Je bent zelf dood. En dat is waar ik nu bij uit wil komen. De dood is de schepping binnengedrongen. We gaan hoe dan ook dood. Dat is onontkoombaar. De grote vraag is alleen: welke dood sterf jij? Dat is een vraag die je misschien nog nooit aan je hebt horen stellen! Welke dood sterf jij? Er is een dood die zich voltrekt als je God buiten je leven houdt,
4
als je er diep van binnen van overtuigd bent dat je je eigen God bent en ook leeft naar die overtuiging. Dood voor God. Dat is de ene dood. De andere dood, de andere dood waar je aan kunt sterven, is de dood van jezelf op de troon van je leven, de dood van je zonden, het sterven van wie je bent op je zelf. Dat is ook een dood die je kunt sterven. Jezus zegt heel duidelijk - en Hij kan het weten omdat Hij zelf die dood gestorven is - die dood leidt tot het leven, het eeuwige leven. Je kunt het vergelijken met een graankorrel die niet op zichzelf blijft, maar in de grond valt en sterft. Je weet hoe dat gaat: dan komt er vrucht, veel vrucht. Sterven moet je hoe dan ook en de dood is er sowieso in je leven, sterf dan aan jezelf zodat je leeft voor God, sterf niet omdat je vasthoudt aan je leven en God erbuiten houdt. “Er is een dood om te sterven voordat we sterven, anders zullen we sterven voor altijd” (John Piper). Sterf de goede dood. Ja, want dat blijft hangen van dit beeld van de Here Jezus, uitgesproken zo vlak voor zijn eigen sterven: positiever over de dood kun je niet zijn als je erover spreekt als een graankorrel die vrucht gaat voortbrengen. Positiever kun je er niet over spreken. Ook niet hoopvoller. Het is een echt paaswoord: het brengt een hoop in ons leven, een hoop die niet meer kapot kan gaan. Dat is zo waar als het feit dat Jezus eerst zelf deze weg is gegaan. Hij is de graankorrel die in de grond gevallen is en gestorven is en kijk: Hij leeft, en wat een vruchten! Je mag jezelf eronder rekenen: een vrucht van Christus’ sterven aan het kruis! Voor God om te oogsten op de dag van Christus. Amen.
5
