3e bijeenkomst Natuurlijk imkeren 24 november 2011 Korte terugblik Darren aanwezig is belangrijk voor de balans in het volk. Ze zitten als een schil om het volk heen. Het plaatsen van de honingkamer, eind april. Absoluut zonder moerrooster. Elke afzonderlijke bij moet overal kunnen komen, er moet geen verstopping in ‘het bloedvatenstelsel’ komen, dan komt er een stress. Dat de koningin in de honingkamer terecht kan komen is een probleem voor de meesten. Bij een krans honing van 4-5 cm gaat de koningin er niet overheen. Mits het goed weer blijft want in Nederland kan het zijn dat je plots slecht weer hebt en dat de honing opgegeten wordt. De middelste vijf honingramen moeten uitgebouwd zijn. De ramen ernaast een toplatje. Plaats van de moerdoppen, het ontstaan van de moerdoppen. De speeldoppen zitten ongeveer op dezelfde plaats als de moerdoppen. Het verschil is dat de speeldop een dikke bodem hebben en ze kromt zich naar binnen toe. De moerdop heeft veel meer een vingerhoedachtige vorm. Moerdop zit op de grens tussen fijn en grof werk dus tussen werksterraat en darrenraat. Na de eerste aanzet zie je de volgende moerdoppen meer beneden op de raat. Dit beeld kun je alleen maar zien als je met natuurbouw werkt. Want regulier heb je bijna geen darrenraat. Scheppen van de zwerm. Ontstaan van de zwerm. Drie dagen ongeveer voordat de zwerm afkomt zie je op de kast trosvorming. Dat is niet iets van warmte maar een spiegeling van datgene dat aanstaande is. Bij de voorzwerm tussen 12.00 en 16.00 uur. Hoe schep je de zwerm? Bezem laat je in de bezemkast. Afvegen doe je alleen als je de zwerm niet kunt afslaan. Dit doe je met een veer en altijd van onderaf beginnen. Korf heb je eronder en die trek je mee naar boven. Nooit van boven naar beneden. Plaats de zwerm op een koele plek zodat ze hun oorspronkelijke nieuwe woning vergeten. In de zwermtros verbruiken bijen energie/voer vooral als ze bouwen en niet als ze hangen in de zwermtros. Wim schept in korven en geeft ze na twee dagen hun nieuwe huisvesting. De raatbouw heeft een eigen richting. Dat is bij elk volk verschillend. Er zijn weinig volken die dezelfde richting hebben. Tenminste als ze geen voorbouw (reepje kunstraat) hebben gehad. Als je ze vrij laat bouwen dan moet je zeker in de korf kijken hoe je dat behandelt. De richting verandert nooit, maakt niet uit in welke behuizing ze zitten. Dus ze kiezen zelf voor warm bouw of koudbouw en alles er tussen in. Wim ziet geen nadeel in koud- of warmbouw. Haaks op het vlieggat is warmbouw. Met het vlieggat mee, in het verlengde ervan, is koudbouw. Twee manier om een volk te huisvesten. Een zachte elegante manier en een bruuske manier. Het volk door het dak naar binnen toe kiepen is een bruuske manier. Vergelijk na de bruiloft je vrouw via de schoorsteen naar binnen kieperen. Er is ook een elegante manier. Die manier is wel afhankelijk van de temperatuur. Plaat/plank onder een bepaalde hoek tegen het vlieggat zetten. Je schudt ze er met een klap uit de korf op. Bijen kruipen altijd omhoog. De eerste bijen kruipen omhoog en vinden het vlieggat. Zij beginnen te stertselen en de rest trekt zich als een stofzuiger naar binnen. Dat doe je met de schemering. Dit kun je zowel bij voor- en nazwerm doen. Een volk op deze manier gehuisvest trekt er nooit meer uit. Er is geen enkele manier te bedenken waarin een kunstzwerm meer vuur, meer elan heeft dan een echte zwerm. De zwerm geef je kunstraat in het reguliere omdat je denkt dat je de zwerm er mee helpt. Maar wat doe je? Je snijdt de zwerm in plakjes want ze kunnen niet communiceren zo met elkaar. Er ontstaat een gebrekkige samenwerking. Het is essentieel om de bijen een goede start te geven. Zo kan het meteen haar eigen gezicht laten zien als ze zelf mogen beginnen met bouwen. Bij kunstraat kun je de werkelijke kwaliteit niet zien, alleen maar dat ze bouwen. Op natuurlijke wijze versterk je de eigenheid van het volk. Kast moet in het lood staan. Ze mag wel voor of achterover hellen (houd wel in de gaten dat je beeld van de celstand dan verandert) Volgen ze altijd de driehoekslatjes? Soms volgen ze toch hun eigen weg. Bij Wim één keer gebeurt. Ze stonden er precies haaks op. Wim heeft er een lat overheen gemaakt zodat hij ze allemaal in één keer eruit kon halen.
Je hebt zwermen en zwermen. Er kunnen knotsen van zwermen zijn en ieniemini’s . Het moment van dracht is erg belangrijk. Als er namelijk geen voer meer binnenkomt dan stopt de bouw. Het is bijna niet herkenbaar in regulier dat er gestopt is geweest. Bij natuurbouw wel. Er ontstaat dan een onregelmatig skelet. Als er een slechte dracht is dan voert Wim 4-5 kilo honing in oplossing van 30% honing + 70% water. Dit doet hij omdat hij een nectarstroom wil hebben. Nectar heef maar 20% suiker dus Wim matst ze. Wim wil dat het in 10 dagen is uitgebouwd. De linde kan wel bloeien maar hoeveel hij werkelijk geeft weten we niet. We zitten in Nederland niet in een ongelofelijk goede drachtstroom dat we het ons kunnen veroorloven. Bijvoeren is niet natuurlijk maar je moet wat.. Voer altijd liefst eigen honingwater. Een grote zwerm, die bouwt het hele raam direct helemaal vol in de hele breedte. Dit komt omdat er zoveel werksters zijn. Is de zwerm kleiner dan begint ie achteraan of vooraan. Bij nazwermen waar de koningin nog alles moet ‘leren’, waar het geheel nog geen imme is, (we spreken pas van een imme als er broed in alle stadia aanwezig is) bij die nazwerm zie je dat ze een raam in twee of drie stukjes bouwen, vaak wel sprake van een hartraam maar er is geen eensluitende vorm. Een volk is kwalitatief goed als ie in de hele breedte uitbouwt. Heb je een volk hebt dat bijvoorbeeld 3 of 5 lange ramen bouwt dan komt dat niet de winter door. Het is ‘naar de aarde getrokken’, dit volk heeft geen verbinding met de kosmos, met het geheel. Ze zijn zover naar de aarde getrokken dat ze sterven (bloemen en bijen ontmoeten elkaar tussen hemel en aarde zou je kunnen zeggen; een bloem kan niet vliegen en een bij kan niet wortelen). Dit volk kan niet haar eigen beeld laten zien. Op kunstraat kun je fenomeen van naar de aarde getrokken zijn niet zien maar het volk komt net zo goed niet de winter door. Dit kun je bij kunstraat van tevoren dus niet zien. Bij natuurbouw kun je dit voorspellen. Zo’n volk heeft geen kwaliteit. Manier van imkeren maakt dat dit gebeurt. Er is zoveel met het volk gemanipuleerd dat het geen kwaliteit meer heeft. De imme is ziek en niet meer te herstellen. Als je een grote zwerm hebt en toch 4-5 kilo voert (met water dus ongeveer 17 kilo vloeistof) voer je in een voerbak. Als je voert met honing heb je duizenden verdronken bijen omdat honing erg glad is. Doe er een laagje stro in. Na een dag of vijf stro verversen want in de holle pijpjes gaat het gisten. Stel de zwerm is groot. De dracht is allesbepalend. De broedkamerramen wil je geheel uitgebouwd zien. Dit moet je sturen want anders ontstaat er een eigen vorm, een korf in een kast zodat je de ramen niet eruit kunt nemen. Als de zwerm heel groot is en de dracht is groot dan direct een uitgebouwde honingkamer (met tenminste vijf ramen) erop zetten. De voerbak komt boven op de honingkamer. Eventueel de bijen lokken door wat honingwater door het spongat te gieten. Bijen hebben het gehoor in hun poten. Kunstwas met draad erin is als gewapend beton. Als je nog geen afscheid kunt nemen van het kunstraat probeer dan met diagonale kunstraat in te smelten. Dat om en om doen. Op die manier kunnen ze beter communiceren dan met volle kunstramen. 35 mm afstand is een vereiste! De kracht van een grote stal is om zoveel mogelijk diversiteit te behouden. Dus koninginnen invoeren (waardoor alle immen op elkaar gaan lijken) is een doodzonde. Alles wat je daarin manipuleert boet je veel aan kwaliteit in want het wordt nooit een echte eenheid. De ingevoerde koningin is niet lichaamseigen. Stel je hebt een volk wat je ontzettend waardeert om haar kwaliteit en je wilt het vermeerderen dan houdt je de ruimte van dat volk klein. Geen honingkamer erop zetten. Anderhalve bak is de broedruimte. Dat volk zal eerder aan zwermen toekomen. Voorzwerm komt gewoon af. Als je tuters hoort dan maak je de kast open en maak je bijvoorbeeld 3 of 4 drieraamskastje en één vijframer. In elk van die kastjes hang je een raam met moerdoppen en de bijen die erop zitten. Daarnaast een raam met voer. Altijd je ramen afschudden en niet afslaan want anders help je een hele generatie bijen om zeep. De larven komen los van het voer in hun cel, het jonge broed dus, en gaan dan dood. De vijframer zet je op de plek van de oorspronkelijke kast en daar vliegen de vliegbijen naartoe. Broed hangt aan de warme kant, daar waar de zon opkomt. En daarnaast een raam voer en een latje. Wim schudt de rest van de ramen af verdeeld over de kastjes. De vijframer komt op de plek van de grote kast. De drieramers maak je na 5-10 minuten dicht, ter op er moet wel bodemventilatie zijn. De
kastjes blijven dus gewoon op de stand. Na twee nachten, op de derde avond bij het vallen van de avond maakt Wim het vlieggat los. De volgende ochtend gaan ze zich oriënteren. De volgende avond zet je er een honingpot op. Dus deksel met gaatjes. Let op dat je de gaatjes van binnen naar buiten slaat in de deksel want anders bezeert de bij haar tong met het terughalen van haar tong uit de pot. Honingwater 30-70%. De pot voor éénvijfde deel vullen. Zo’n klein volk niet een hele pot geven anders wordt het zuur. Iedere dag een nieuwe lading voer geven. Als één koningin is uitgelopen bijt het volk zelf de doppen af omdat het zo klein is. Ze neemt dan geen risico’s. Deze jonge koningin gaat snel aan de leg. Die wacht niet tot al het broed uitgelopen is. Het is feitelijk een geforceerde opstelling. Je ziet dan met het bouwen meteen wat voor kwaliteit je in de kuip hebt. Omdat ze klein zijn beginnen ze vaak aan de achterkant te bouwen. Als er direct druk gevlogen wordt en er komt stuifmeel binnen dan zijn ze meestal ok. Als deze volkjes drie weken oud zijn kun je ze vervangen voor een volk dat slecht is, een aardevolk bijvoorbeeld. Het slechte volk moet minstens één uur moerloos zijn. Het kleine volkje zet je er bovenop (in een broedbak erboven) met een krant ertussen. Die nacht lezen ze de krant. De dag erop laat je het volkje in de onderbak zakken. Moer wordt dus ingevoerd met haar omliggende broed. Dit is de enige manier waarop Wim een volk voorziet van een andere koningin. Dus invoeren met een kernvolkje. Zwermdoppen zijn namelijk altijd te verkiezen boven redcellen. Als ze niet door de krant eten wordt er in de onderbak redcellen aangezet. Je kan eventueel met een priem of pen alvast wat gaatjes prikken als je daar bang voor bent. Deze methode moet je niet als een bedrijfsmethode zien! Dit is zuiver om iets achter de hand te hebben, om in het seizoen iets te repareren. De drieraamskastjes zijn drieramers en niet bijvoorbeeld een kleiner gemaakte zesramer of negenramer. Die ruimte is namelijk voor het volk veels te groot. Als je er schotten inzet en het helemaal dichtzet dan kan het wel, maar met alleen sluitblokken is het niet genoeg afgesloten. De voorzwerm moet je begeleiden in de ruimte. De nazwerm is kwetsbaar omdat het nog geen eenheid vormt. Je mag er pas na een maand in kijken. Je kan dan in plaats van een houten dekplank een plexiglas erop leggen of een plastic ertussen. Als je ziet dat er iets misgaat dan kun je nog corrigeren. Ook de nazwermen krijgen honingwater van 3-4 kilo honing (daar komt dus nog 70% water bij). Zo’n jonge koningin maakt alleen fijn werk want zij heeft immers geen darren nodig. De voorzwerm doet dit wel. Als de dracht overvloedig is dan zwermt zij nog een keer als het kan. Komt niet zo vaak voor dat het seizoen zo overvloedig is. Waarom de zwerm niet meteen in een kast? Dan hebben ze de raat al snel aangezet in een kader, dan kan Wim niet zo makkelijk nog iets veranderen, of beslissen in welke kast ze moeten. Maar het kan natuurlijk wel in een kast. Als je met een natuurvolk werkt heb je dan een hogere productiviteit? Wim zegt ik imker om bijen te behouden voor de mensheid. De honing heeft uiteraard een betere kwaliteit. Pauze Mocht je echt niet in de gelegenheid zijn om je volken te laten zwermen dan wacht je tot het volk in zwermstemming komt en maak je een ‘voorweggenomen’ zwerm. Dus je belet niet dat er moerdoppen belegd worden. Het grote voordeel is dat het volk er aan toe is, je bent alleen een paar dagen eerder dus je manipuleert niet heel erg veel. Het is een soort aalstermethode. Je kan ook een afvlieger maken. Kasten. Nederlandse versie en de einraumbeute (eenruimtekast) van de Fischermühle uit Rosenfeld (Dtsl). Verhouding die gebruikt is, is van de gulden snede. Er zitten 13 ramen in (14 zou kunnen). Stel je begint met een zwerm. Inlopen of via het dak. Wim heeft ronde vlieggaten zonder vliegplank. Bijen vliegen op een rond vlieggat beter aan. Hoe zwarter de rand hoe beter ze er op aanvliegen. Ze worden vanzelf zwart maar je kan ze ook zwart
branden. Al naar gelang de sterkte van de zwerm krijgt de zwerm zeven ramen mee. Al die ramen zijn leeg. De laatste is een sluitblok. Er zit een dekkleed bovenop, geen dekplank. Is gemaakt van linnen gedrenkt in was. Dit dekkleed kun je oprollen. Op die manier werk je nooit boven je bijen. Als het volk er bijvoorbeeld een maand zit kan je er een achtste raam aan toevoegen. In de kast slaan ze de honing zo ver mogelijk van het vlieggat op. Je kunt deze grote ramen gewoon slingeren. Het heideraamhoning dat Wim bij had kun je niet slingeren. De honingramen zitten aan de buitenkant van de kast. Met de inwintering zet je het volk op 7 of 9 ramen, afhankelijk van de sterkte. In het voorjaar snijd je alle raat die niet bezet is weg. Het volk bouwt dan op maagdelijke raat verder. Varroaval: Gaasraam, aan de ene kant varroagaasbodem, aan de andere kant fijn gaas waar geen varroa door kan. De koningin zet je met een leeg raam, een uitgebouwd raam en een raam voer (als het uitgebouwde raam veel voer bevat dan mag je dat ook als één raam tellen) Het bestaande volk vliegt kaal en waar de koningin zit ontstaat een nieuw volk, zoals een vlieger. Je doet het als het volk er aan toe is. Moment van doen is midden op de dag, als het warm is. Dus het moet een warme dag zijn. Als het koud weer is dan vliegt het volk onvoldoende kaal. En het is de bedoeling dat ze dat doet omdat je niet de zwermen wilt hebben. Er ontstaat dus een nieuw broednest. Als het een zwaar volk is dan moet je er meteen een honingbak op zetten. Zodat ze geen spekraat bouwen. Het volk dat overblijft zit in principe vol met varroa. Het rooster komt met de fijne kant naar de koningin toe. Grove kant aan de kant waar het oude volk zit. Varroa heeft een hoge aantrekkingskracht naar nieuw broed (en dat zit aan de kant waar je de koningin hebt gehangen). De varroa gaat niet terug want hij wil perse naar dat broed toe. Na 13-14 dagen ontstaat in het oude volk een tuter maar omdat het zo kaal gevlogen is bijt het volk de doppen af. Na een maand kun je kiezen of je trekt het rooster eruit. Ze hebben dezelfde geur dus je kan het zo doen. De jonge koningin zal bijna in alle gevallen overwinnen. Of je haalt het nieuwe volk eruit en geeft die een andere kast. Je vangt zo varroa en je beheerst het zwermen. Dit is een situatie die zo dicht mogelijk blijft bij de natuurlijke situatie. Je kunt ook wél laten zwermen en die zwerm in de nieuwe kant plaatsen. Wim doet dit niet. Een bijenvolk kent geen angst. Nu sterven volken als ze tussen de 700-900 mijten hebben. Vroeger, 20 jaar geleden, konden ze er veel meer hebben wel tien keer zoveel. Een bijenvolk wordt aangetast door ze hun wezenlijke eigenheden af te nemen. Je maakt de kracht van het volk hoger door het haar wezenlijke eigenheden terug te geven. Wezenlijke eigenheden zijn: zwermen, toestaan van darren, afstand 35 mm ivm broednesttemperatuur. Oranje Boek van de boekentafel. Korf van roggestro gevlochten. Met koperdraad snijd je de honingkamer eraf. Wat doet Wim aan de varroa mijt? Sommige jaren niks dan is zwermen genoeg. Soms kun je zien dat de belasting na een aantal jaren te groot wordt en dan gebruikt hij mierenzuur of oxaalzuur. We gaan nu naar een periode dat het volk zich het meest naar binnengekeerd heeft en dan gaan we niet het volk in. Daarom geen voorkeur voor oxaalzuur. Bij mierenzuur de ruimte aanpassen aan het volk. Mierenzuur ten allen tijde bij een volk dat brias heeft. Als je een volk hebt dat op een grote broedbak staat dan de lege bak eronderuit halen. Minstens twee dagen wachten voordat je iets doet. Het volk moet wennen aan de nieuwe situatie als je de bak er onderuit haalt. Je neemt een houtwolcementplaat en doet daar 12 ml van 85% mierenzuur op. Niet meer want het volk zit op 35 mm dus de warmtehuishouding is veel beter verzorgd dan in de reguliere situatie van 38,5 mm raatafstand. Rond 5 -6 uur ’s avonds boven op het volk de houtwolcementplaat plaatsen. 24 uur later haalt Wim het ’s avonds weer weg. In Frankrijk heeft Wim nog nooit mierenzuur gebruikt. Juliaugustus is de tijd van mierenzuur behandeling. Zelf een inschatting maken van hoe zwaar de
besmetting is. Er zijn volken die je beter dood kunt laten gaan! In feite als je alles in leven laat dan selecteer je niet. Laat je stal krachtiger worden. De aardevolken ondersteunt Wim niet, die laat hij natuurlijk doodgaan. De volken die de varroa niet de baas kunnen die gaan uiteindelijk dood en dat is goed! De gehele stal wordt sterker. De dag na mierenzuur zie je dat er flink gepoetst wordt. We moeten de volken zoveel kracht, zoveel eigenheid mee willen geven zodat ze met de varroa om kunnen gaan. In Frankrijk overwinteren de volken van Wim op hun eigen honing. Overwinter je op honing of op suiker? Je kunt suikerwater ookverrijken met honing. Bijvoorbeeld 7-8 kilo honing dan kun je er 7-8 kilo suiker verrijkt en kamille thee (zorgt voor voorvertering van de suiker) bijvoeren. In Nederland lukt het Wim niet om ze op hun eigen honing te laten inwinteren. Geen eigen honing dan is het beter suiker te voeren met kamille dan met honing die niet van henzelf is. Samengevat kun je zeggen dat varroabeleid bestaat uit 1) zwakke volken dood laten gaan en 2) wezenlijke eigenheid (zwermen toelaten, darrenbroed toelaten, zelf raten laten bouwen op 35 mm afstand) teruggeven aan de immen waardoor ze krachtiger worden. 3) Drachtgebied versterken waardoor er geen drachtpauzes vallen en er een constante voedselstroom (stuifmeel en nectar) is. Herfst De dracht is allesbepalend voor de basis van een goede bijenteelt. Met het inwinteren kun je ze ondersteunen door het wintervoer te verrijken met eigen honing en kamille thee. Verenigen van volken: koningin heeft een bindende factor met haar eigen volk. Veel mensen verenigen hun volken in de herfst in want dan hoeven ze maar de helft in te winteren. Maar dan heb je de situatie dat de hele winter er twee lossen delen in de kast zitten. Deze scheiding is in de wintertros te zien. Ze hebben meer beweging dus verbruiken ze veel meer voedsel. De endeldarm loopt dan veel eerder vol. Niet verenigen voor de winter dus. Deze situatie duurt 5 tot 7 maanden. Twee wezens zitten bij elkaar. Dat verdragen ze niet. Wat je feitelijk doet is twee kernen die al naar binnen getrokken zijn, verenigen. Beter is het te verenigen in het voorjaar. Je kan ze dan zo bij elkaar zetten, zonder krant of niks. Een van de twee koninginnen wint en zij is binnen drie weken al omringt door haar eigen broed. Dus na de winterzit verenigen. In maart bij de voorjaarscontrole. Doel van verenigen kan zijn dat je niet meer ruimte hebt in je bijenstal of je wilt een volk versterken. Je volk huisvesten in een passende kast. Suiker ontstaat onder de grond en dat is een kwalitatief mindere kwaliteit dan boven de grond zoals de nectar. De bloem heeft de nectar al voorverteerd voor de bijen. Bijen hebben een slecht verteringsstelsel. Rietsuiker is eerder een belasting dan een rijkere stof voor de bijen. Honing bevat meer reststoffen dan suiker maar… dat hoeft geen probleem te zijn want de bijen hebben reingingsvluchten. Bijen kun je niet overwinteren op heidehoning wordt gezegd maar dat is eeuwenlang wel zo gegaan. De heide is onze laatste dracht. Nu ook wel springbalsemien. De jonge bijen ontlasten zich nu nog. De volken van Italiaanse inslag blijven zelfs doorbroeden. De wintertros wil rust. Er moet vanaf september niet meer gelegd worden. Buckfast heeft die Italiaanse inslag. Winterbijen die in juni en juli geboren worden die doen niks, die hoeven niet te werken. De bijen die nu nog vliegen in november dat zijn jonge bijen die zich moeten ontlasten, doen ze graag op een plant nu. In het voorjaar spuiten ze alles onder. Nu zoeken ze een plant die nat is, vochtig en hun ontlasting komt stootsgewijs in een spiraaltje naar buiten. Is een heel andere gedrag dan in het voorjaar. De hangkorf van Günther Mancke is gemaakt van roggestro en volgt de vorm van een ei op zijn kop precies. Wim heeft hier een foto van laten zien maar verkeerd uitgelegd hoe dat je honing oogst. Niet met een koperen draad afsnijden! Kijk op youtube naar filmpjes van de hangende korf http://www.youtube.com/watch?v=DTpgbAOBP0U of kijk op de boekentafel in het boek van Günther Mancke (is alleen duitstalig)
