25 MAART 2016
RESEARCHPLAN OPDRACHT 1 ALEXANDRA MEIJER INHOUD Research & Productie
Wat is de maatschappelijke relevantie van je onderwerp? De levenslange gevangenisstraf is al omstreden sinds de invoering ervan. Tijdens een interview1 met Trouw uit 2014 laat strafrechtadvocaat Wim Anker een tekst zien die Tweede Kamerlid De Brauw uitsprak bij afschaffing van de doodstraf in Nederland. Dit was in 1870 en viel gelijk met de invoering van de levenslange gevangenisstraf. De Brauw zei: "De levenslange straf is eene pijniging, die den mensch kan verlagen tot het peil van het redelooze dier, omdat alle hoop in de toekomst wordt ontnomen (...) dat is pijniging zoo niet van het ligchaam, dan toch, veel erger, van de ziel". Een tekst van elf jaar later, uit dezelfde periode, toont aan dat de levenslange gevangenisstraf een onderwerp van discussie blijft. Anker toont de woorden van de toenmalige minister van Justitie Modderman, waaraan in de Kamer een nieuwe discussie over levenslang vooraf ging. Modderman besloot die straf in stand te houden, "met bloedend hart", want zei hij: "In beginsel deugt zij niet". Toen had de levenslange gevangenisstraf al critici en op de dag van vandaag is dat nog steeds zo. Het Forum Levenslang2 bijvoorbeeld pleit voor een verandering van dit strafbeleid. Dit onderwerp raakt mensen: daders, slachtoffers en hun families, advocaten, rechters, psychologen enzovoorts. Maar het zegt ook veel over hoe ‘wij’ hier in Nederland met mensen omgaan. Wat is de hoofdvraag van je onderzoek?
In hoeverre is levenslang nog humaan in Nederland?
De hoofdvraag is geformuleerd naar aanleiding van een uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Hierover is onder meer het artikel3 van Nick van Gelder te vinden, masterstudent Strafrecht aan de Radboud Universiteit. Hij schrijft over de ontwikkeling van de levenslange gevangenisstraf en voorspelt dat deze zijn einde nabij is. De meest recente uitspraak die Van Gelder in zijn stuk noemt gaat over een verlofaanvraag van de in 1989 tot levenslang veroordeelde Loi Wah C4. Zijn verlofaanvraag werd door de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie op 1 september 2014 afgewezen. C ging hiertegen in beroep ging bij de beroepscommissie van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Deze komt tot het oordeel5 dat verlof onderdeel behoort uit te maken van zijn resocialisatie. Volgens Van Gelder heeft verlof in het kader van de resocialisatie geen enkele zin als de tot levenslang veroordeelde niet op een later moment vrij kan worden gelaten. Deze uitspraak moedigt dus tot gratiëring wanneer de veroordeelde daar klaar voor is. Wat zijn de deelvragen van je onderzoek?
Hoe is het beleid rondom levenslang in de loop der jaren veranderd? Welke rol speelt de politiek in de discussie over levenslang? Wie zitten er op dit moment levenslang uit? En waar? Wat betekent een aanpassing van levenslang voor de samenleving?
De vier bovenstaande vragen zijn bedoeld ter beantwoording van de hoofdvraag. Informatie die verder gaat dan dit wordt buiten beschouwing gelaten. Het is belangrijk om het beleid op het gebied 1
Vermaat, A. (2014) www.forumlevenslang.nl 3 Van Gelder, N. (2015) 2
4 5
HR 30 januari 1989, ECLI:NL:GHSGR:1989:1 RSJ 19 mei 2015, 14/3242/GV
van de levenslange gevangenisstraf uit te lichten. Recent is er bijvoorbeeld geprobeerd om het gat te dichten tussen de maximale en levenslange gevangenisstraf. De maximale gevangenisstraf stond op 20 jaar en is om die reden naar 30 jaar gegaan. De politiek speelt hierin een rol en daarom is het goed om deze er ook bij te betrekken. In Den Haag hebben ze immers de touwtjes in handen en beslissen ze waar het heen gaat met de levenslange gevangenisstraf. Zo is het interessant om te onderzoeken of het voor politici electoraal wel handig is om het beleid te veranderen. Misschien is het in campagnetijd niet aantrekkelijk genoeg om voor een wijziging van levenslang te gaan. Het aantal levenslang veroordeelden is de afgelopen jaren behoorlijk gestegen. Deze deelvraag dient een beeld te geven van hoeveel dat er op dit moment zijn. Ook wordt er antwoord gegeven op waar zij hun straf uitzitten. En bij deze vraag is het eventueel interessant om een gedetineerde uit te lichten. Misschien is het mogelijk zijn advocaat te spreken en zo meer over zijn omstandigheden binnen de muren te weten te komen. De laatste deelvraag is niet de minste, want deze gaat namelijk over de impact van levenslang op de samenleving. Als het einde voor de levenslange gevangenisstraf echt nabij is, zoals Nick van Gelder voorspelt, wat betekent dat dan voor de samenleving. Een bron zoals Wiene van Hattum, oprichter van Forum Levenslang, zou daar wellicht een goed antwoord op kunnen geven. Wat is je onderzoeksmethode? Om antwoord te krijgen op deze vragen moet er onderzoek plaatsvinden op verschillende gebieden. Over dit onderwerp is er bijvoorbeeld veel literatuur te vinden dus boeken zijn sowieso bruikbare bronnen. De wet en rechtspraak speelt hier een belangrijke rol in. Daarnaast is internet een bron waar op een makkelijke manier informatie te vinden is. Qua mondelinge bronnen is het noodzakelijk om bijvoorbeeld advocaten te spreken, maar ook rechters en andere juristen. Zoals eerder genoemd zal Wiene van Hattum ook benaderd worden om vragen te beantwoorden over de maatschappelijke aspecten van de levenslange gevangenisstraf. Het is ook de moeite waard om strafadvocaat Wim Anker te benaderen. Hij heeft de lijst van levenslang veroordeelden en komt vaak in de media met dit onderwerp. Politici kunnen iets over het beleid vertellen dat op dit gebied gevoerd wordt. En tenslotte is het handig om psychologen te spreken om zo tot een beter beeld te komen van wat levenslang met een mens doet. Het zou ook interessant zijn om een levenslang gestrafte zelf op te kunnen zoeken. Dat is hoe dan ook het proberen zeker waard. Hoe ziet je onderzoeksplanning er concreet uit? Week nr.
Activiteit
13
Researchplan af wat te doen voor de volgende deadline?
14
Schetsen wat ik in het verhaal wil vertellen.
15
De nodige bronnen benaderen en interviews plannen.
16
Eerste interviews en achtergrondinformatie verzamelen (internet).
17
Informatie ordenen en eventueel bezoek aan de Universiteitsbibliotheek voor literatuur.
18
Vakantie
19
Opnieuw ruimte voor interviews en richting van het verhaal bijschaven waar nodig.
20
Grotendeels alles uitgetypt; eventueel wachten op de laatste bronnen.
21
Zorgen dat het een geheel vormt en de hoofdvraag is beantwoord.
22
Vrije Ruimte: informatie is al verzameld. Hoe ga ik het verhaal vormgeven?
23
Tools toevoegen en multimediaal maken.
24
Zorgen dat het een geheel is en goed in elkaar overloopt.
25
Werken aan Vrije Ruimte, de laatste hand.
26
Klaar
Journalistieke vraag: ben je al iets tegengekomen dat je geschikt vindt om je Vrije Ruimteproductie aan te wijden? Tijdens mijn research voor deze opdracht kwam ik op het onderwerp ‘gratie’. Dit vanwege een artikel6 van Marit Scheemaker op de website van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Het inspireerde mij om de volgende vraag te stellen:
Hoe is te verklaren er in Nederland al 29 jaar geen gratie aan een gedetineerde is verleend?
Er zijn Nederland twee opties om vrij te komen bij levenslang. Zo schrijft Nick van Gelder dat de verdachten naar de burgerlijke rechter kunnen om de rechtmatigheid van de (verdere) tenuitvoerlegging te toetsen. Deze mogelijkheid is echter enkel theoretisch. Daarnaast bestaat er gratiëring, geregeld in de Gratiewet. Gratie wordt op verzoek van de veroordeelde verleend door de minister van Veiligheid en Justitie nadat die het advies heeft ingewonnen van het Openbaar Ministerie en het gerecht dat de straf heeft opgelegd.
6
Scheemaker, M. (2013)
Bronnenlijst -
HR 30 januari 1989, ECLI:NL:GHSGR:1989:1 RSJ 19 mei 2015, 14/3242/GV Scheemaker, M. (2013). Voorwoord. Justitiële verkenningen, jrg. 39, nr. 2. Vermaat, A. (2014, 3 september). De wanhoop van de levenslange straf pijnigt de ziel. Geraadpleegd op 23 februari, 2016, van www.trouw.nl. Van Gelder, N. (2015, 30 september). De levenslange gevangenisstraf; het einde nabij. Geraadpleegd op 9 maart, 2016, van www.actioma.eu. www.forumlevenslang.nl
