Reisverslag Kenia 25 februari - 6 maart 2016 Dinsdag 9 februari
De eerste dag zit erop. Wat een dag. Om te beginnen de mail van Mary over elektriciteit. Met z’n drieën de zaak besproken en daarna de man van Rural Power uitgenodigd. Het is vandaag of niet. Prijs rond de €700. Mary heeft een contract opgesteld, beiden hebben getekend. Zij pakken de zaak voortvarend aan: gaan vandaag de palen plaatsen en morgen is er elektriciteit. Zo kan het dus ook gaan in Kenia. Prijs voor dit alles €675. Ondertussen koffie gedronken en daarna naar Mwangwei. Met James een ronde gemaakt. Er staat veel op de tuin, maar er kan niet geoogst worden. De tomaten staan in kleine groepjes op het land. De tomaten zijn niet gediefd! Ja, dat kan dus nog steeds. De greenhouse is gedeeltelijk ontmanteld. Het witte doek is naar beneden gehaald, vanwege de wind. In de nursery staan behoorlijk wat trays, maar de plantjes ogen wat iel, moeten, denk ik, verpot worden. We hebben dus cocospit nodig, maar dat moeten we eerst bestellen. Evenals zaad. Het is erg droog, weinig water, dus het is moeilijk op dit moment. De watermeloen staat er goed bij, maar het duurt nog wel even voordat deze geoogst kunnen worden. Gaan het proces volgen. Ook de okra’s blijven het goed doen. Wat in positieve zin opvalt is dat de tuin schoon is. Daarna uitvoerig gesproken met de buurman. Leuk gesprek, kan goed met James opschieten. Ze zitten samen ook in een praatgroep van jonge tuinders. Beiden zijn het erover eens dat je nu met de watermeloenen veel geld kunt verdienen, maar de planten vragen veel zorg.
10-02-2016
Rose, de vrouw van James, is vandaag jarig. James heeft gisteren via de bus naar Nairobi, want daar woont Rose, een cadeau gestuurd. Om 8 uur op weg naar Mwangwei. Aangekomen op de tuin, de werkschoenen aan, hark en schof-
1
fel laten aanrukken: vandaag gaan we de tomatenplanten te lijf. James is ‘vergeten’ om de planten de dieven en op te lijnen. Hij zit nu volop in de ‘watermeloenen’. Hij vertelt dat je er ‘miljonair’ mee kunt worden. Ik ben dan toch maar weer wat terughoudend. We gaan het wel zien. Dus dieven, troep wegharken (in de vele geulen opslaan) de grond harken en schoffelen. Het ziet er na deze werkzaamheden goed uit. De tuin oogt ‘schoon’: weinig onkruid. James, Waingo en Rey nemen het dieven verder op zich. Doen ze prima. Mwanchondo is nu voor de tweede keer ontslagen. Hij heeft alle krediet bij James verspeeld. De man, Waingo, die de kuil voor het toilet heeft gemaakt, is nu de ‘rechterhand’ van James. Oogt op het eerste gezicht goed, maar …. ? We zullen zien. Na het dieven volgt het plaatsen van de palen, want de planten moeten worden opgebonden. Palen zijn aanwezig, dus dat is geen probleem. Het eten tijdens de middagpauze is prima. James heeft twee dames gevonden die dit gaan verzorgen. Kosten zijn 300 Ksh per dag. We zorgen zelf voor de ingrediënten. We hebben nog houtskool nodig. Kosten 700 Ksh. Zal voor worden gezorgd. We gaan dit houtskool vermengen met cocospit. Dat is voor morgen. James wil graag nog een deel van de tuin beplanten met watermeloen. Het deel waar hij dit wil doen is ‘schoon’, maar zeker niet vlak. Na overleg besloten om morgen drie mensen in te huren die dit gedeelte gaan egaliseren en de grove kluiten gaan aanpakken (dus er kleine kluitjes van gaan maken. De
kosten worden geraamd op 3000 Ksh. Ik zal dit betalen. Rond drie uur is het touw op waarmee de planten kunnen worden opgebonden. Ik heb het eind ook wel een beetje in zicht. In de ochtend is de buurman ook nog even langs geweest. Hij loopt weer rond in zijn ‘knappe kloffie’. Hij is ontevreden. Het gaat niet goed met zijn kippen. Er is een kip overleden en misschien heeft hij te maken met ziekte. Hij moet met de dode en een andere kip naar Ukunda om te laten onderzoeken of er inderdaad sprake is van een ziekte onder de (lokale) kippen. Daarnaast vindt hij ook dat de mensen die zijn watermeloenen water moeten geven, de planten te weinig water geven. Problemen alom dus. Dus rond kwart over drie naar Ukunda. Onderweg een heerlijke verse mango gegeten (alleen lastig die plakhanden). In Ukunda een simkaart gekocht.
de akker te egaliseren. Het gaat aardig. Rond twaalf uur beginnen we met het overplanten van de paprika’s in grotere potjes. De plantjes zien er niet al te best uit. Het lijkt erop alsof ze tekort voedsel hebben. We maken een teil met nieuwe grond klaar: cocospit, met kleine stukjes houtskool (advies Mart van den Berg), cow manure en DAP. Dit mengsel moet weer leven in de platen brengen. Met z’n vieren worden zo bijna 200 paprika’s overgezet. Ze staan nu netjes in de gammabakken. Na het planten ruimen we de overige trays op en gaan eten. We krijgen pasta met sukuma opgediend. Smaakt uitstekend. Da dames koken prima. Duurt soms wel wat lang, maar dan krijg je ook wel wat. Na het eten gaan we naar Ukunda. De mannen gaan de planten water geven. Morgen gaan we verder met het overzetten van de tomaten en het planten van tomaten en paprikazaad. Lekker op tijd terug. De zon is vandaag voor het eerst echt aanwezig. Dat is dan ook een beetje te zien. Een kleur op de armen en het gezicht. Morgen dus de hoed op!
11-02-2016
Ontbijt, en om 8.10 uur op pad. Het weer is bewolkt (overigens net als de eerdere dagen). Op naar de chemist voor de de cocospit, zaden en bestrijdingsmiddelen. Maar helaas, de man is nog niet wakker, Daar sta je dan. Na telefonisch overleg wordt duidelijk dat de spullen er nog niet zijn: morgenochtend dus! Onderweg voor 2000 Ksh getankt. We gaan eerst (over een erbarmelijke weg) naar Mary. Is er elektriciteit in Manda op de MYP? Aangekomen in Manda zien we de drie palen liggen waarmee de stroom moet worden aangesloten. We drinken dus eerst koffie. Ondertussen worden de drie palen geplaats. De laatste plaatsing hebben we kunnen aanschouwen. Film en foto’s laten mooi zien hoe dat gaat in Kenia. Om 16.00 uur moet de school echt stroom hebben. Met Mary afgesproken dat de leerlingen van de school planken gaan schaven om twee werktafels te maken voor in de greenhouse. Twee tafels van 250 cm bij 100 cm. Na de koffie gaan we naar Mwangwei. De mannen hebben ondertussen de tomaten netjes opgebonden en zijn nu watermeloen aan het planten. Het is de bedoeling dat op iedere plek twee planten komen. Dat is nog niet het geval. Op de open plaatsen worden nieuwe zaden geplant. De gedroogde onkruid wordt van het zaadbed verwijderd. Net als bij de tomaten wemelt het van het ongedierte. Het gedroogde ‘gras’ wordt aan de kant geschoven en bewaard om de vruchten straks op te leggen. Deze kunnen beter niet de op grond liggen. Aan de andere kant is iemand bezig om een acre te egaliseren. Na het ‘ploegen’ blijft er een ongelijkmatige kluitachtige akker achter. Met de klauw gaat de man de kluiten te lijf en probeert
12-02-2016
Ontbijt, weer een bonnetje getekend (ontbijt is ook vandaag inclusief). Om 8 uur op pad. Eerst naar chemist, cocospit en tomatenzaad halen. Helaas is de winkel nog gesloten. We gaan daarom eerst naar de Atlas chemist. Een groeimiddel en bestrijdingsmiddel gekocht (1600 Ksh). Daarna weer naar de eerste winkel. Om 9.15 uur gaat de winkel open. Zonde van de tijd, maar je hebt het er mee te doen. Op naar Mwangwei. We gaan vandaag zoveel mogelijk tomaten verpotten. De andere tomaten zijn opgebonden en alle planten hebben in de ochtend water gehad. Het gaat goed met de watermeloenen. Het heeft vanmorgen geregend in Mwangwei. Daarom heb ik James geadviseerd om delen van de tuin te egaliseren. Grote kluiten kunnen nu met de klauw makkelijk bewerkt worden. Aan het einde van de dag hebben de mannen ongeveer 900 m2 bewerkt. Ziet er prima uit. Het verpotten gaat prima, alleen de zon begint aardig te prikken. Rond het middaguur de schaduw opgezocht. De armpjes beginnen verdacht rood te worden. Toch vanmorgen ingesmeerd (dacht ik!). Wel ingesmeerd, maar met AFTERSUN!. Op de terug eerst even genoten van de airco in de auto.
13-02-2016
2
Redelijk geslapen, ontbijt, bonnetje getekend, de Volkskrant gedownload. Spullen gepakt en op naar de chemist (Atlas) om NPK fertilizer op te halen (3600 Ksh). Getankt (2000 Ksh). Alle planten krijgen weer water (wat een klus!), maar het is weer nodig. Ik heb eerst bij een aantal planten (watermeloenen en een tomaat) een sticker geplaatst en een foto gemaakt. Dat ga ik vervolgens verschillende keren herhalen om te kijken hoe de planten zich ontwikkelen. Ook een rondje gelopen door het veld van de watermeloenen. In ieder ‘gat’ moeten twee planten te herkennen zijn. Het ziet er goed uit. Gisteren zijn de lege
plekken in de gaten aangevuld met nieuw zaad. We streven dus naar twee planten per gat. Drie rijen tomaten gediefd. Ja-
maar je ziet het dierlijke leven toch langzamerhand afnemen. Na de lunch (±14.00 uur) naar ‘huis’. James 20.000 Ksh gegeven om 10 extra palen te kunnen maken en de dames van de keuken te betalen. Morgen komt James om 16.00 naar Morning Star. We gaan dan de financiën bespreken en een aantal andere zaken. Vanavond ga ik een agenda maken van de zaken die besproken moeten worden. Belangrijk punt zal zeker gaan over de opbrengst van de tuin. Op dit moment kan James alleen maar okra’s oogsten. Daarmee hebben we meteen een van de belangrijkste producten van de tuin genoemd. Ik moet zonder meer zeggen dat de ‘okra’s’ het echt goed doen. Een product om echt mee door te gaan. Maar op de tuin staat nauwelijks spinazie, geen skuma, en een paar rijen egg plants. Morgen gaan we daar maar eens over brainstormen.
mes maakt een teil cocospit klaar om tomaten en paprika’s te planten. Deze moeten uiteindelijk in de greenhouse geplaatst gaan worden. Dus na de cocospit beginnen met de ‘opbouw’ van de greenhouse. Maar dan blijkt al snel dat het er niet goed uitziet. Het ‘doek’ van de greenhouse ziet er beroerd uit. Gescheurd aan alle kanten. Wat een teleurstelling voor dat moment. Volgens James is dit gebeurd tijdens een ‘storm’. Ik heb daar toch wel mijn twijfels over. In oktober hebben we de greenhouse gezien in Mwangwei. Wat toen opviel was dat de kabels niet gespannen waren. James zou alles zelf in orde brengen. Overigens zag de greenhouse er toen ook al niet meer top uit, maar toch nog prima te gebruiken voor nursery. Misschien een mooie aanvullende opdracht voor Arjan, Jan en Kees om de greenhouse te ‘redden’. Ik denk dat de bekabeling opnieuw gedaan moet worden. Dan kan het oude doek er weer even op en als James genoeg geld heeft verdiend, nieuw doek kopen en plaatsen. Maar …. dit is misschien wel erg optimistisch gedacht. Ik hoor wel wat de mannen ervan vinden. Als je nu naar het geraamte van het greenhouse kijkt, dan moet je simpelweg vaststellen dat er na oktober 2015 niets aan gedaan is. Kabels niet gespannen, verschillende kabels kunnen niet of nauwelijks nog gespannen worden, want de spanners zijn verroest of verbogen. Je kunt je dus afvragen of het verplaatsen wel zinvol is geweest. Maar goed, het doek is weer over het geraamte getrokken en het ‘zit’, maar vraag niet hoe. Aan de beste kant is een bed gemaakt voor de nursery. We hebben met z’n allen (vier personen paprika’s en tomaten geplant. Dat ging prima. Vooral de vervanger van Mwanchondo oogt goed. Spreekt een beetje Engels en neemt zelf ook initiatief. De greenhouse wemelt van de sprinkhanen en andere insecten. Er wordt dus eerst even ‘gespoten’. Gaat weinig effectief,
Rustdag, heerlijk, want dan kunnen mijn armpjes even tot rust komen. Gaat toch ongemerkt snel de inwerking van de zon. De dag begint met lezen, vervolgens televisie kijken (voetbal, voetbal ..) en puzzelen. Om vier uur verschijnt James. Hij heeft zijn financiële verslag mee. De inkomsten zijn schamel. Dat wordt meteen ook het eerst punt van het gesprek: de oorzaken. Als je nu kijkt wat er op de tuin staat, dan belooft dat nog geen verbetering. De okra’s staan en redelijk bij, maar de tomaten gaan echt geen wereldschokkende opbrengst brengen. Volgens hem is het misgegaan met de trays en verkeerde cocospit en vooral ook weer verkeerde informatie van zijn Keniaanse kennissen. Meer waarschijnlijk is dat het gebruik van cocospit prima is, maar je moet er wel voeding aan toevoegen. Dat wordt niet gedaan. Vanaf nu dus cocospit + toevoeging DAP + cow manure + houtskool (fijn gesnipperd). Dit hebben we zaterdag ook zo gedaan. Dan het verhaal rondom het greenhouse. Uiteindelijk een mislukt project. Het doek is aan alle kanten gescheurd. Het zit er wel weer op, maar .. Volgens James is de oorzaak een hevige rukwind. Ik denk ook dat de mannen van Amiran er een zootje van hebben gemaakt. Vele draadspanners zijn niet of nauwelijks te gebruiken, dus hoe kun je nu op deze manier een greenhouse op een verantwoorde manier verplaatsen. Het spannen had opnieuw gedaan moeten worden. Niet gedaan. Wij zijn er nog even van uitgegaan dat James dat zelf wel kon, maar dat is toch wat te simpel gedacht. En natuurlijk zegt James dat hij dat wel kan. Maar gedaan heeft hij het in ieder geval niet. James stelt voor om het geraamte van het greenhouse te verkopen en van de opbrengst een nursery te bouwen in de vorm van een black shade (schaduwhal). James zegt dat de egg-plants zijn beste product is. Dit blijkt volgens mij niet uit mijn financiële overzicht. Daar staan de
Zondag 14 februari 2016-02-15
3
Mwanchodo ook weer zijn gezicht laten zien, maar na korte tijd vertrekt hij weer. Er zijn drie mensen bezig om de planten water te geven. Ik maak foto’s van de gemarkeerde planten. James dieft (om het goede voorbeeld te geven natuurlijk) de laatst geplante tomatenplanten. In de greenhouse staan de trays, voorzien van voldoende water, niet te nat en niet te droog). Vandaag ga ik mij met de trays bezig houden. Maar eerst de open plekken in het tomatenveld aanvullen. Daarna dieven van de andere tomaten. James gaat na het watergeven samen met de drie anderen de tomaten en egg-planten npk geven (voeding). Om half elf koffie, James gaat dit invoeren in het werkschema. Uiteindelijk beginnen de mensen al om 06.00 uur met water geven. Dan mag een korte pauze om half elf zeker. Lekker samen een kopje koffie drinken en wat met elkaar praten over de gang van zaken op de shamba. Na de koffie gaat James met Waingo en Rey aan de slag om vijf nieuwe palen te maken. Ze zijn daar tot rond 13.00 uur mee bezig. Vandaag is Naomi het team komen versterken. Ze gaat de planten NPK geven. Ik heb ondertussen de tomatenplanten, die we afgelopen vrijdag en zaterdag hebben verplant, en die niet goed gaan vervangen door nieuwe planten. Oppassen met de hoeveelheid water aan de planten. De grond in de potjes is erg nat. Daarna heb ik de egg-planten verpland. Als lunch hebben we vandaag rijst met miticha. Smaakt weer prima. Om 14.00 naar huis. Lekker even gezwommen, gedoucht en even internetten. Verslag naar Anna gestuurd, nu wel gelukt. Whatsapp gelezen, muziek luisteren, wat gegeten, borreltje en verslag gemaakt.
okra’s bovenaan. Waarom staan er nu zo weinig egg-plants op de tuin? Het is nu een kleine hoeveelheid. Misgegaan met de trays. Nu staan er inderdaad een behoorlijk aantal nieuw geplante egg-planten. Maar dat moeten er dus meer worden. We hebben afgesproken dat vanaf nu de tomaten altijd zullen worden gediefd en opgebonden. Volgens mij is de voeding van de planten nog steeds een groot probleem. Overigens ook het water. Op dit moment is de hoeveelheid water in de bron behoorlijk laag. Er moet uiterst voorzichtig mee worden opgesprongen. Daarbij spelen de watermeloenen ook een belangrijke rol. Er staan nu ±2500 watermeloenplanten. Deze hebben twee keer per dag water nodig. Dat geldt ook voor de tomaten en de egg-planten. In totaal hebben drie mensen per dag 6 uur nodig om de planten van water te voorzien. James gaat een overzicht maken om tot een continue proces van oogsten te komen. Volgende week zondag heeft hij dit schema gemaakt en ook een planning van de 16 plotten van de tuin: welke producten komen waar te staan? Om half zes naar beneden samen gegeten. Internet is deze middag net zo slecht als het gepruts van mijn favoriete club. Uiteindelijk krijg ik te zien dat er weer eens is verloren: 3-1 tegen PEC. Rond kwart voor negen (Keniaanse tijd) is de verbinding weer beter. Dus facetimen met Anna. Het verloopt soms wat lastig. Kritische vragen van Anna, maar ik probeer James zover te krijgen dat hij zelf tot het inzicht komt dat de informatie die hij van ons krijgt, toch echt het beste is. Ik heb het gevoel dat dit tot hem begint door te dringen, ook al gaat dat lang niet altijd gemakkelijk. Kenianen, en ook James, hebben nogal snel te neiging om de ‘schuld’ niet bij henzelf te zoeken. Het ‘westerse’ denken is ook wel erg lastig in Kenia.
16-02-2016
Begin als alle dagen. Het alleen zijn begint te ‘wennen’, nou ja ‘wennen’ is misschien wat veel gezegd, maar goed nog negen dagen te gaan. De dag begint dus om 07.00 uur om 08.15 uur op weg. James heeft gisteravond allerlei boodschappen gedaan. Onderweg ook nog even getankt (2000 Ksh). Toch een klein probleempje als je de spullen niet in je auto legt. Dus een aantal keren moeten stoppen om iets op te halen. Dus rond 09.30 uur in Mwangwei. Er wordt druk water gegeven. Het gaat goed met de watermeloen. Ze groeien prima. De tomaten blijven een zorgenkindje. De vruchten zijn klein, wel behoorlijk wat bloesem, maar of dat nog wat wordt, dat valt te bezien. De trays in de greenhouse staan er ‘goed’ bij. Keurig natgehouden, maar nog geen leven in de brouwerij. Zaterdag gezaaid, dus op de
15-02-2016
07.00 de wekker. Ontbijten, de Volkskrant downloaden, tandenpoetsen, spullen pakken en om 08.00 uur op weg naar Mwangwei. We hoeven vandaag geen boodschappen te doen, dus zonder onderbreking op weg. 09.00 uur in Mwangwei. Onderweg uiteraard onze ‘vrienden’ van de politie gegroet (ze zwaaien terug!). Bij aankomst in Mwangwei zien we Mwachondo lopen. Als we op de tuin zijn, komt even later
4
derde dag mag je nog niet alles verwachten. Doen we dus ook niet. De laatste tomatengroep weer even gediefd. Blijft nodig. Na het watergeven gaan Waingo, Rey en Naomi verder met het klaarmaken van het stuk grond dat we willen gebruiken voor de black shade. Met de betonnen palen gaat het goed. Ze worden lekker natgehouden. Vandaag ga ik de oude nursery opschonen. Vele trays zijn het aanzien niet waard. Planten die een klein kansje hebben (koolplanten) haal ik er nog tussen uit, maar de rest van de trays gooi ik leeg. Opnieuw beginnen is dan het devies. James heeft spinazie- en sukuma wikizaad meegenomen. Ik heb een zakje met ‘hete’ paprika’s gekocht (180 ksh). Onderin de trays leg ik stukjes houtskool daarop cocospit, vermengd met cow manure en DAP. De gevulde trays worden naar de greenhouse gebracht. Met James het zaaien besproken. Ik zie dat nogal wat plantjes helemaal langs de kant van het gat ontkiemen. Waarom niet in het midden. Hij gaat erop letten. Weer wat geleerd. Waingo en James helpen mee met planten. Daarna gaan we eten: pasta met mitischa. De pasta heeft waarschijnlijk een half uur in kokend water gelegen. Bepaald niet dente (of zoiets). Aan het koken moet wel even iets worden gedaan, want anders is Anna vast niet te vreden. Volgens James zijn er in Nakumat geen lage plastic kratten meer (kosten 610 ksh per stuk). Handig om straks al die losse potjes te verplaatsen. Na het eten nog een aantal trays geschoond, de anderen gaan de plot bewerken, er wordt water opgepompt. Dit wordt iedere keer in kleine ‘beetjes’ gedaan, want het waterniveau in de bron is laag. Maar het lukt iedere keer nog om voldoende water op te pompen. Hopen dat het goed blijft gaan. Zo zie je maar weer: water is en blijft een van de zwakste schakels. Op de terugweg even langs bij Nakumat: er zijn nog wel twee van die lage kratten. Laatste geld uitgegeven, dus morgen naar Barclays.
andere scholen. Alles is er klaar voor. De sportvelden liggen er prima bij. Zelfs de lijnen van het volleybalveld zijn duidelijk waarneembaar. De muziekboxen staan opgesteld. Alleen is het een beetje jammer dat nu juist de elektriciteit het laat afweten. Maar niet getreurd. Er is een generator en dus galmt de muziek over de compound. Omstreeks 11.00 uur trekken de docenten van de school zich terug om het wedstrijdschema op te stellen en de trainees steken zich in hun schoolkostuum. Chelsea, Manchester City en Reiger Boys verschijnen op het toneel. Als de docenten eindelijk klaar zijn met hun schema volgt er eerst een gezamenlijke bijeenkomst. Alle docenten stellen zich voor aan de trainees, dat doen ook de managers. Ook wij (James en Cees) mogen ons voorstellen en in het kort iets vertellen. Leuk natuurlijk om te vermelden dat twee van de vijf managers van de Polytechnic hun eerste stappen als trainee op de Manda Youth Polytechnic hebben gezet. Toch een fantastisch resultaat! Zo kan het spel beginnen. Je ziet de teams die gaan beginnen zich fanatiek voorbereiden. Er worden twee wedstrijden gehouden door de meisjes. Zij volleyballen en netballen (een vorm van korfbal) tegen elkaar. De jongens volleyballen alleen tegen elkaar. Onder groot enthousiasme beginnen de wedstrijden. Ieder punt wordt luid bejubeld door de andere trainees. De eerste volleybalwedstrijd wordt met grote overmacht door de jongens van MYP gewonnen. De meisjes van MYP blijven beslist niet achter. Zij overklassen ook hun tegenstanders met het netbal en volleybal. Mary loopt trots over het speelveld. Heeft ze ook alle redenen voor. Ze heeft het prima voor elkaar. Je ziet dat de school meer en meer gaat leven. Als we om 12.30 uur vertrekken naar Mwangwei, staan er bij het hekwerk van de school tientallen kinderen van de Manda Primary te kijken naar wat zich afspeelt op de MYP-compound. In Mwangwei eerst ons bekende rondje. Daarna de lunch. De egg-planten moeten worden besproeid met een middel tegen iets spinachtigs. We hebben een blaadje van een van de planten geplukt. James ‘weet’ wat het is, maar voor de zekerheid zullen we het navragen bij de Atlas-chemist. Opvallend is dat de ‘ziekte’ zich supersnel ontwikkeld. Gisteren nog niet opgevallen. Of niet gezien en dus niet goed gekeken of toch die snelle ontwikkeling. Daarbij moet gezegd worden dat het nu nog maar enkele planten betreft. De planten in de oude nursery hebben het moeilijk. Het is vandaag echt heet. We besluiten daarom om de planten allemaal naar de greenhouse te verplaatsen. Toch weer een heel gedoe. De paprika’s hebben het erg moeilijk. Ook bij de tomaten zie je
17-02-2016
Vandaag naar Manda. Mary heeft daar met vijf andere Polytechnics een sportdag georganiseerd. De reis voor de verschillende scholen is soms lang niet mis. De school met de langste reistijd doet er vier uur over om mee te doen aan de wedstrijden. Zegt natuurlijk wel iets over het belangrijk dit gevonden wordt. We zijn rond 09.30 uur in Manda. Er zijn al drie scholen aanwezig. Ondertussen beginnen we met de koffie en kennismaken met de collega’s van de
5
behoorlijk wat uitval. Als je naar de wortels van de slechte plantjes kijkt, dan valt op dat deze nauwelijks zijn ontwikkeld. De oorzaak is mij onbekend. Deze plantjes hebben we vervangen door andere tomatenplanten uit de trays. De tomaten die we zaterdag hebben geplant beginnen te ontkiemen. Keurig dus na vier dagen. De paprika’s zijn nog niet zichtbaar. Rond drie uur zijn alle planten verplaatst naar de greenhouse en hebben water gehad. Nu maar hopen dat het goed gaat. Ze staan in ieder geval niet meer in de volle zon in de hitte. In de greenhouse staat een behoorlijk windje en het voelt ook niet zo warm aan als buiten. Op de terugweg dus eerst naar Atlas-chemist. Hier wordt door de kenners de visie van James bevestigd. Mooi om te horen dat hij de juiste conclusie heeft getrokken. Goed voor zijn vertrouwen en voor de mijne overigens ook. Navraag gedaan over de nieuwe cocospit. Als deze er is, dan zal de eigenaar James bellen. We nemen een ‘groot-verpakking’ bestrijdingsmiddel mee. Kan James 12x mee spuiten (uiteraard als dat nodig is). Dan nog even naar Nakumat. Twee kratten gekocht. Deze zijn nodig als de potjes met plantjes verplaatst moeten worden voor het planten (2x610Ksh) en een grote bak voor het gebruik van cocospit en voor het watergeven. In Morningstar gezwommen en later op de avond gezellig met Anna gebeld. Jammer dat de verbinding zoveel te wensen over laat, maar we hebben elkaar alles weer kunnen vertellen. Het alleen zijn in de avond is toch mooi niet alles.
mooie groene kleur. Gelukkig is de dag gestart met behoorlijk wat bewolking. Dat is natuurlijk mooi meegenomen. De watermeloenen doen het goed. Het grootste deel heeft al water gehad. De tomaten in het veld staan er duidelijk minder fraai bij. Planten verdrogen, hebben een goed wortelstelsel, maar toch … er zit niet veel groei in. De laatst gezette tomaten zien er beter uit. Ik heb deze tomaten vandaag weer gediefd. Is echt nodig, want er zitten al weer behoorlijke zijscheuten in. Vervolgens koffie gedronken. Na de koffie naar de nursery. Planten verpotten. De door James gemaakte ‘tafel’ iets verstevigd, zodat we ons werk staande kunnen doen. Wat tomaten in potjes gezet. Ik heb dit samen gedaan met Waingo. Leuk om dit samen te doen. Hij spreekt ook een beetje Engels, zodat je elkaar iets kunt vertellen. James is ondertussen de egg-planten aan het spuiten tegen die vervelende ‘spin’. Reye is de eerder gemaakte betonnen palen uit de bekisting aan het halen en Naomi is rommel op de tuin aan het verzamelen. Zo is ieder tot de lunch druk bezig. Na de lunch worden er weer vijf palen gemaakt. Nu maar hopen dat we er genoeg hebben. Maar het ziet er goed uit. Omstreeks 15.00 uur weer naar huis. Weer een mooie dag!
18-02-2016
Een dag om snel te vergeten. James moet vandaag de mensen van teachers voor teachers ophalen in Mombasa. In totaal 43 mensen. Daar is hij de hele dag druk mee. Dus vandaag een rustdag. Wel goed voor mijn armen. Komen zo tot rust. Gisteren behoorlijk last van blaasjes op mijn armen, vooral links. Vandaag ziet het er beter uit. Lezen, puzzelen, een boodschap doen en je toch wel een beetje vervelen. Want de tv heeft niet veel te bieden. Daarom film en foto’s opgeslagen op de computer. Zijn wel grote bestanden aan het worden, dus dat wordt nog even uitzoeken.
20-02-2016
Zaterdag, zelfde tijd, zelfde golflengte, dus 08.00 uur opstaan, ontbijt en om 09.15 op pad naar Mwangwei. Eerst weer onze rondgang over de tuin. Tomaten blijft lastig, de watermeloen liggen erbij om te zoenen. Misschien toch iets wat de aandacht verdiend. James richt zich vooral op het succes van de watermeloenen. Daar gaat veel van zijn aandacht naar uit. Nu is dat op dit moment niet het grootste ‘probleem’. Mijn aandacht gaat weer naar de nieuwe tomaten. Deze staan er redelijk goed bij. Wat opvalt is dat de door mij geplante plantjes er tweeslachtig bij staan: of ze zien er goed uit, of ze liggen plat. Nader onderzoek toont aan dat de platliggende plantjes zijn aangevreten. Simpel dus. Alleen weet ik niet wie de schuldige is. Tijdens onze rondgang een belangrijk besluit genomen. De black shade komt op een andere plek. De plek die eerst is gekozen, staat nu voor de helft vol met tomaten, spinazie en egg-
19-02-2016
Om 07.00 uur eerst James even gebeld. Hoe laat gaan we nu precies op pad. James heeft gisteren de mensen van T4T opgehaald en vandaag moet James het vervoer regelen. Om 09.10 uur staat hij voor de deur. Snel naar Mwangwei. De weg is nog steeds beroerd. Er wordt aan ‘gewerkt’ om de weg te verbeteren. Maar als je ziet hoe de weg eruit ziet en ziet wat er gedaan wordt om de weg te verbeteren, dan vraag je je toch wel even af wat dat moet gaan worden. Maar goed, dat is een Keniaans probleempje. In Mwangwei eerst ons rondje gedaan. De tomatenplanten staan er in de nursery opvallend vrolijk blij. Ze krijgen die
6
planten. Daar kun je dus straks niet opnieuw tomaten neerzetten. De nieuwe plek ligt er gewoon zeer uitnodigend bij: vlak naast de watertoren, kort geleden zijn hier okra’s en bonen verbouwd. Dus een prima plek. De plek is iets kleiner dan 1000 m2, maar een kniesoor die daar oplet. En aan de overkant ligt eenzelfde stuk grond. Geploegd en wel, met dezelfde voorgeschiedenis. Prima, daar plaatsen we dus de black shade. In de nursery eerst water geven. De tomaten doen het redelijk. De ontkieming van de nieuwe tomaten gaat redelijk goed. De paprika’s laten letterlijk en figuurlijk nog op zich wachten. Na de koffie een begin gemaakt met het schoonmaken van de nieuwe plek. Naomi ruimt het plastic en andere troep op. Ik begin met het verwijderen van de stenen. Deze zijn hier neergestort om beton te maken. Je gooit het ‘gewoon’ op het land. Zo zijn er nu verschillende plekken te vinden waar deze troep ligt. Nu met James afgesproken dat deze stenen alleen nog op de grond voor de greenhouse mogen komen. Daar ligt nu nog een behoorlijke stapel. James is ondertussen de planten aan het bespuiten tegen de spider mint (of zoiets). Na het eten naar huis. Het is zaterdag. James heeft de nodige instructies op de zijkant van een doos geschreven. Nu maar hopen dat Waingo het snapt. Dat is dus voor maandag.
ven. De trays zijn bij het optillen vrij licht, maar na het watergeven voel je het verschil. Zo krijgt alles vandaag water. Tegen James gezegd, dat ik toch mijn twijfels heb over het watergeven in het weekend. Na de lunch gaan we met behulp van de groene ‘waslijn’ de buitenste lijn van de black shade bepalen. Deze loopt langs de ‘sloot’ aan beide kanten. Wil je precies weten wat ik bedoel: kom even kijken, dan kun je het zien! De plekken van de palen worden bepaald. James heeft ondertussen met Reye gaatjes in de bovenkant van de palen geboord. Hier komen kleine oogjes in waarlangs we het draad gaan spannen om daar het doek overheen te spannen. James heeft zijn vinger een beetje verbrand, want hij pakte het boortje even vast na het boren. Blijkt toch behoorlijk heet te zijn, maar dat heeft hij dan ook weer geleerd. De boor doet het overigens prima. Naomi gaat verder met de schoonmaak en later op de middag krijgen de tomaten en watermeloenen water.
21-02-2016
Opmerkelijk is dat ik tijdens de koffiepauze zie dat er verschillende planten bij de oude nursery flink zijn ‘beschadigd’. Een blik op de tuin ernaast vertelt alles. De hele boel daar is plat gebrand en het vuur is gelukkig niet verder gekomen dan de ‘sloot’ maar de hitte heeft toch wel wat planten aangetast. Maar zoals een bekend wijsgeer ooit eens heeft gezegd: ieder nadeel heeft ook weer zijn voordeel. De rotzooi die in de ‘sloot’ lag is verbrand en door de brand zullen er niet meer zoveel insecten in de tuin naast ons zitten. Want die sprinkhanen en allerlei soorten kevertjes zijn toch wel lastig. Ook vandaag zie ik weer tomatenplanten die ‘doormidden’ zijn gevreten. Na de instructies naar huis. James moet langs bij de dokter. Hij voelt zich niet lekker. Denkt dat hij malaria heeft. Gaat nu een test doen. Binnen een half uur weet je dan of je malaria hebt en zo ja, dan krijg je een kuur. Voor rondom de 1000 Ksh ben je dan weer ‘genezen’. Afwachten dus.
Zondag, dus een rustdag. James komt vanmiddag eten. Tijdens het eten gefacetimed met Anna. Blijft toch een bijzonder fenomeen dat facetimen. Om 20.00 uur zelf met Anna gefacetimed. James vertelt dat de waterbron ongeveer 60 cm dieper is gemaakt. Scheelt een hoop water en dat kunnen we goed gebruiken. Ook de oude nursery wordt ‘verbouwd’ Het hele dak wordt nu dicht gemaakt. Kunnen we straks lekker onder koffie drinken en eten. Maar pas als de anderen er zijn. Voor mij gelden dus duidelijk andere regels. Maar ja ….
22-02-2016
Begint als alle andere dagen. Dus om 09.25 op weg naar Mwangwei. Eerst even gepind, getankt en vervolgens verder. Weer het rondje gemaakt. Waingo en Reye zijn bezig met het plaatsen van de palen om de ‘nieuwe’ tomaten te kunnen opbinden. Dat gebeurt steeds professioneler. De palen worden nu met schroeven aan elkaar vastgezet. Ziet er prima uit. Na de koffie gaan James en Reye verder met hun werkzaamheden met de tomaten. Naomi gaat verder met het opruimen van de stenen. De watermeloenen doen het fantastisch (voor zover ik dat kan beoordelen natuurlijk). De nursery vraagt weer extra aandacht. Veel trays staan te droog. De paprika’s ontkiemen slecht, zo lijkt het. Maar ze staan gewoon veel te droog. Dat geldt denk ik ook voor de tomatenplanten in de potjes. Dus we gaan watergeven. Ook plaatsen we stokjes bij de tomaten ter ondersteuning. Sommige planten zien er goed uit, maar vele blijven toch maar een bleek kleurtje houden. De bladeren zijn wat opgerold. Stemt mij niet echt vrolijk. Vooral niet als je ziet dat er ook planten tussen staan die er wel prima uitzien. Hier heb ik dus meer deskundigheid nodig: Nic is gewenst. Ik heb samen met Waingo alle trays met een flesje water gege-
23-02-2016
Helaas is uit de test gisteren gebleken dat James malaria heeft. Dus vandaag een ‘rustdag’, maar als dat de gezondheid van James ten goede komt, dan doen we daar beslist niet moeilijk over. Dus we houden het maar kort. Even geshopt in Nakumat en dat is het dan wel voor vandaag. In de middag James gebeld. Het gaat gelukkig redelijk goed met hem. In de ochtend heeft hij nog wel alle mensen van T4T op pad gestuurd, daarna weer lekker naar huis en uitrusten. In de avond de eerste helft gezien van Juve tegen Bayern. De tweede helft is duidelijk te hoog gegrepen, dus naar bed.
24-02-2016
De dag begint om 09.30 uur. Vandaag gaan we met Peter op stap. Leuk! We gaan eerst naar Manda om de MYP te bezoe-
7
ken. Bij aankomst zie je meteen dat iedereen lekker bezig is. De trainees volgen de lessen in de lokalen, buiten wordt er gemetseld, de ‘meiden’ zijn druk met het maken van ‘kleding’. Helaas nog steeds met papieren stoffen. We krijgen van Mary een rondleiding. Peter is hier in februari 2010 geweest. Dus in de tussentijd is er wel het een en ander veranderd. Eerst koffiedrinken. Tijdens de koffie komt de quotation voor de twee tafels aan de orde. Kosten voor de tafels zijn 10.000 Ksh. Ik heb Mary dit geld gegeven. Of de prijs ‘goed’ is, weet ik niet, maar uiteindelijk komt het toch wel op de ‘goede’ plek terecht. Mary kan het goed gebruiken, want de overheid laat de school nog steeds in de steek. De tafels moeten uiterlijk volgende week zaterdag klaar zijn. Gaat gebeuren wordt mij verzekerd. Dus dat komt goed. Ook even gehad over stoelen en misschien een tafel voor het ‘koffiehuis’ van James. De prijs van 2.500 Ksh voor een houten stoel vindt hij teveel. Hij gaat liever voor de kunststof stoelen van 800 Ksh. We hebben het er nog wel over. In de hostel is een zieke leerling. Hoort er helaas soms ook bij. Zal vast goed komen met haar. De hostel ziet er netjes uit. In het tweede gebouw wordt nog steeds gekookt. Ieder lijkt nog steeds voor zichzelf te koken, gezien het aantal kooktoestelletjes dat je ziet. Het water in het eerste waterbassin ziet ‘groen’, in het tweede zit nauwelijks nog water. Helaas laat het onderhoud toch weer te wensen over. Van het tweede gebouw ligt de afvoer van de dakgoot op de grond. Kan niet de bedoeling zijn. Mary kijkt wat beteuterd, maar ze zal zorgen dat het gemaakt gaat worden. De timmerdocent wordt meteen opgetrommeld. Ook moet de ondersteuning van de afvoerpijpen beter ondersteund worden en de afvoer moet vastgezet worden! Dat is niet gedaan.
In de tuin staan wat spinazieplanten en je ziet de pili pili’s verpieteren. Volgens Mary zijn ze uitgebloeid, maar waarom zitten er dan nog bloemen in de planten? Water hebben ze al even niet gehad. Bij de watertank aangekomen, moet ik vaststellen dat de uitgaande pijp is afgezaagd en dat de tank is afgesloten. Het gaat hierbij om een tank van 3000 liter water. Nu wordt het water rechtstreeks vanaf de pomp met een slang naar de tuin gebracht. Dat is echt niet de bedoeling. De watertank staat er om via de hoofdtank gevuld te worden en dan vanuit deze tank de tuin van water te voorzien. Ik heb Mary tot volgende week vrijdag de tijd gegeven om de ‘oude’ situatie te herstellen, anders halen we de tank weg (hij wordt nu immers niet gebruikt) en brengen deze naar Mwangwei. Mary gaat er natuurlijk voor zorgen dat de tank weer wordt aangesloten en dat de planten voldoende water krijgen. De opslagruimte onder de tank ligt vol met spullen. Drip systeem, trays, bestrijdingsmiddelen en wat al niet meer. Te gek voor woorden. Zowel voor Mary als ook voor James, want veel van deze spullen vallen toch onder zijn verantwoordelijkheid. Als we vrijdag terugkomen is de opslagruimte helemaal leeg gemaakt, de spullen liggen buiten uitgestald, en dan gaan we kijken wat er allemaal is en wat we er mee gaan doen. Ik heb Mary en James verteld dat het hier om sponsorgeld gaat. Als je daar op deze manier mee omgaat, dan gaat het niet zoals wij dat graag wensen. Vrijdag gaan we dit dus regelen. Rond 12.30 uur naar Mwangwei. Eerst een rondje. De planten in de nursery zien er beslist niet goed uit. Oorzaak? Ik weet het niet! Te laat water? Teveel water? Teveel kunstmest? Te warm? Ik hoop dat Nic uitsluitsel kan brengen. Want het kost veel geld, veel tijd en als het dan niet goed gaat, dan is dat erg verdrietig. De nieuwe tomaten ontkiemen goed. De paprika’s beginnen ook te komen. Misschien is het een idee om het doek van het greenhouse te verwijderen en te vervangen met black shade doek. In ieder geval moet er heel goed over nagedacht worden over de nursery. Toch het belangrijkste onderdeel van de tuin. De gaten voor de hoekpalen van de eerste black shade zijn gemaakt. Het doek voor de black shade wordt (waarschijnlijk) komende vrijdag gebracht. De watermeloenen gaan fantastisch. Dus daar wil ik vandaan graag mee eindigen. De eerste bloemen zijn al te zien. De planten groeien prima. Even met James naar het ‘water geven’ gekeken. Wat mij opvalt is dat de grond bij een aantal planten minder nat is dan bij anderen: gevolg van ongelijkmatig water geven. Nu wordt er water gegeven met gieters. Ik heb James gevraagd waarom dit niet met de slang wordt gedaan? Je kunt het uiteinde van de slag makkelijk dicht houden bij de overgang van de ene naar de andere plant. Water is er op dit moment voldoende, want de tank zit helemaal vol met water, dus 5.000 liter. Nu kunnen ook de okra’s van water worden voorzien. Toch ook een belangrijk product.
8
Vrijdag 26-2
Peter kijkt mee, maakt foto’s, geniet van zijn lunch (rijst met kool). Hij kijkt alles met veel belangstelling aan. Op de terugweg gaan we nog even bij de woodkraft aan. Peter koopt ’beestjes’ voor zijn personeel. Ondertussen heeft James ons getrakteerd op een heerlijke mango. Blijf een lekkernij, al moet je wel weten waar de je beste kunt kopen. Kun je wel aan James overlaten. Met James gaat het goed. Hij slikt trouw zijn ‘zware’ pillen. Hij oogt prima. Vanmiddag moet hij nog even met Ria van T4T overleggen en dan zit zijn dag er ook op. We hebben ook nog even stilgehouden bij de plot waar het huis van James moet komen, en ook hebben we vanaf de weg even naar het huis van Mary gekeken. Bij ‘thuiskomst’ gezwommen, gelezen, tv gekeken en het verslag gemaakt. Tussendoor wat gegeten en later op de avond Anna bellen. Nog één nachtje!
Om 8.00 uur de wekker, ik had nog wel even kunnen blijven liggen, 5 uurtjes slaap zijn dan wel wat kort. Na een prima ontbijt zijn we opgehaald door James en moesten ruim een uur naar het schooltje rijden, daar hebben we een rondleiding gehad; veel studenten en weinig materiaal. Daarna naar de tuin gereden om te kijken wat we daar allemaal nodig hebben om morgen te beginnen met de schaduwhal! Vervolgens hebben we de boodschappen gedaan en even gezwommen. Na een lekkere douche te hebben genomen, werden de werkzaamheden voor zaterdag verdeeld met een lekker koud biertje erbij. Om 18.30 uur zijn we aan tafel gegaan maar dat duurt hier een uurtje voordat er wat op tafel staat maar de pasta was lekker. Nog even nagezeten en toen naar bed.
25-02-2016
Opstaan, ontbijt en op naar de tuin. Druk met de planten in de nursery. Het is vandaag weer erg warm. Dat kun je dan ook goed zien aan de planten in de nursery. Tomaten en paprika’s zijn zwaar gestresst. Arme plantjes, maar op dit moment kunnen we er weinig aan doen. De watermeloenen daarentegen doen het prima. Op tijd naar huis, want vanavond moeten we Arjan, Kees, Jan, Nic en Anna ophalen. James wil om 21.00 uur naar Mombasa, maar dan sta je daar op het vliegveld ‘uren’ te wachten. Heb ik geen zin in. Dus we gaan om 22.00 uur. We zijn mooi op tijd!
Zaterdag 27-2
Om 8.00 uur de wekker en om 8.30 uur het ontbijt. Weer opgehaald door James en met alle spullen, inclusief de grondboren, op pad om de schaduwhal te bouwen. Grondboren hebben ze daar nog nooit gezien, dus dat heb ik in mijn beste Swahili maar even uitgelegd. De eerste vijf palen staan maar het was wel erg heet in de volle zon, zo rond de 40 graden. De terugrit blijft bijzonder, zoveel mensen langs de weg en in lemen hutjes waar ze wonen. Daarna weer lekker gezwommen en even bij ons op het balkon een drankje gedaan. Met het avondeten toch de gok maar gewaagd en vis besteld en dat viel zeker niet tegen. De avond werd afgesloten met een potje Chinees klaverjassen en met de airco aan in slaap gevallen. Af en toe wakker van de muziek die buiten klonk maar heerlijk geslapen. Trouwens, het feestje was al om 6.00 uur afgelopen dus we hadden niets te klagen.
Vervolg verslag door Arjan
26-02-2016
Na vertrokken te zijn in de sneeuw, om 10.00 uur opgestegen met KLM en om 20.00 uur, plaatselijke tijd, geland. Na een lange tijd in de rij gestaan te hebben bij de visum aanvraag, haasten om de volgende vlucht te halen. Maar zoals altijd nu ook vertraging, dus nog even tijd om een biertje te doen. Na een uur vliegen aangekomen in Mombasa. Daar snel de koffers gekregen en in de auto naar de ferry. Een hoop slapende mensen op straat gezien en af en toe een enorme bende langs de weg. Om 02.30 uur aangekomen in het hotel waar alles nog speciaal open was voor ons, behalve de bar. Ze kennen ons blijkbaar nu al.
Zondag 28-2 9
Na een lekker ontbijt zijn we naar het strand gegaan want op zondag wordt er niet gewerkt hier. De verkopers op het strand denken daar trouwens anders over. Met zijn vijven een mas-
sage laten doen op het strand en toen terug naar het hotel om wat te relaxen. James kwam ‘s avonds naar het hotel om met ons te eten en we kregen allemaal een prachtige handgemaakte riem. En Annelies kreeg een heel mooie tas. Het eten; het duurde maar 1,5 uur voordat het er was
Na drie politie controleposten tegen gekomen te zijn, waren we om 9.30 uur op de tuin. De watermeloenen zie je werkelijk gewoon groeien. De door Nic klaar gemaakte grond voor de tomaten is heel goed gedaan. De plantjes stonden er mooi bij. Mooi om te zien dat de grond ook heel belangrijk is. De palen in het midden van de schaduwhal hebben we als
en we waren de enige gasten, kun je nagaan hoe dat gaat wanneer het druk is! Op tijd naar bed en om 7.00 uur de wekker.
een dobbelsteen van vijf geplaatst. Zodat de draden als een spinnenweb gespannen kunnen worden. Al met al een hele klus waarbij James zei dat deze klus hem wel drie maanden zou kosten. In de middag naar Nakumat, de plaatselijke supermarkt waar we ook niet zonder controle binnenkomen, de kleine boodschappen gedaan. Water is toch wel het hoofdbestanddeel van het winkelwagentje. Even lekker opgefrist en toen een verjaardagspartijtje op het balkon gevierd met echte knakworsten. Lekker op het terras gegeten en een beetje op tijd naar bed gegaan want we moeten er morgenochtend om 6.30 uur uit.
Maandag 29-2
Vandaag samen met Cees de Waal palen gezet, de palen zijn iets groter uitgevallen dan de bedoeling was; 13x13 cm en 270
Woensdag 2-3
Om 7.00 uur ontbijt en 7.30 uur op weg naar Wassini Island. De weg erheen was het eerste stuk hetzelfde en bij de afslag was het nog 15 km over een weg van zand en puin, lekker door elkaar heen geschud dus. We werden ingescheept op een houten boot en na een uurtje varen konden we snorkelen en zagen mooie vissen. Daarna geprobeerd de dolfijnen te vinden en dat lukte alsnog niet. Toen we weer terug gingen kreeg de kapitein een belletje dat ze gesignaleerd waren. Voor Keniaanse begrippen, er als een speer op af. En na een half uur varen zagen we twintig dolfijnen, een mooi en speciaal gezicht om ze van dichtbij te zien. Na het zien van de dolfijnen een traditionele Keniaanse lunch met een fantastisch uitzicht! Krab vooraf met daarna rabbitfish met kokosrijst. Maar een cola genomen als tegenhanger voor mijn buik. Daarna in een klein bootje met kloet weer naar de ‘grote’ boot gegaan om vervolgens naar de afmeerplek te
cm lang. En dan met die brandende zon moet je wel veel drinken. Ik zit vandaag al op 4 liter water, nadeel is dat de honger wel afneemt. Vanavond maar effe goed eten. De palen voor het 1ste schaduwveld staan erin, alleen nog een paar steunpalen plaatsen in het midden. Om 16.40 uur weer terug in het hotel en eerst maar even de zwarte kleur van het stof eraf spoelen en hopen dat er een mooi bruin kleurtje tevoorschijn komt. Maar ik vrees dat er ook wel wat rood verbrande plekken te zien zijn.
Dinsdag 1-3
Om 7.00 uur de wekker, Jan mocht plaats nemen op de versierde stoel om zijn verjaardag goed te beginnen. Hij kreeg een mooie stenen buffel als cadeau. Na het ontbijt direct in de auto om op weg te gaan. Eerst de lokale Gamma bezocht, prachtig om te zien hoe het daar allemaal nog met weegschaaltjes gaat, maar wat een troep.
10
gaan. James stond er gelukkig al, want op het water wordt je pas echt gekookt. Schouders verbrand als souvenir. De terugrit weer lekker wakker geschut en een aanrijding met een koe gezien, gelukkig de andere kant op. Net na vijf uur zijn we nog even naar de plaatselijke Gamma gegaan, maar die gaan om vijf uur dicht jammer dus. Lekker gegeten en om half tien naar bed. Want de hitte sloopt je......
ging fluiten en Jan deed gezellig mee met het volleyballen. Op de tuin nog een paar draden extra gespannen en af en toe moesten we voor onze eigen veiligheid de schaduw opzoeken. Zo warm heb ik het nog niet meegemaakt, dat de hitteblaren op de armen staan. We werden weer opgehaald en na de terugrit direct in het zwembad gedoken om af te koelen. Effe wat gedronken, gegeten en lekker naar bed.
Vrijdag 4-3
Ik werd anders wakker, door een jankend kind onder mij in het hotel had ik toch maar oordopjes in gedaan. De nacht ging goed maar toen ik wakker werd miste ik er één en de ander was er zo diep ingegaan dat ik hem er niet meer uit kreeg. Jan de rare vraag gesteld of hij even in mijn oor wilde kijken. Ik op het balkon liggen, Jan op zijn knieën gewapend met een tandenstoker in mijn oor peuteren en dokter Jan had hem zo te pakken. Die oordoppen direct maar weg gegooid. Ontbeten en op naar de tuin, het schaduwdoek hing er mooi bij! De watermeloenen groeien als kool en de tomaten mochten wel wat meer water hebben. De rest van het doek zou gebracht worden met een Matatu(taxi) maar eerst de rest even goed afgebonden. Er waren ook twee plant-tafels besteld voor in de kwekerij. Deze werden gemaakt door de leerlingen van de school die de timmerafdeling hadden gekozen. Zes leerlingen en de docent kwamen met de voorbewerkte materialen op de tuin. Jan had een aantal nieuwe zagen voor ze mee en dat was een verschil van 1000% met wat ze hadden. De docent heeft de nieuwe zaag niet meer los gelaten. Het doek was inmiddels gearriveerd en we konden verder. Al met al hebben we 500m2 van de bestelde 2000m2 gekregen, maar dat zal wel Keniaans zijn. Doek afgemaakt en tevreden over het eindresultaat. De lunch vandaag door een hevig protesterende buik maar links laten liggen. Paar pillen erin en hopen dat het goed ging. Gelukkig ging het daarna wel weer. Doek afgemaakt en tevre-
Donderdag 3-3
Weer het zelfde ritueel om 7.00 uur de wekker en dan ontbijten. James was er om 8.15 uur en we gingen weer eerst even naar de plaatselijke Gamma om staaldraad te halen en twee bouten. Het staaldraad viel iets dikker uit dan gepland maar we hadden in ieder geval iets om de schaduwhal mee af te spannen. We kwamen op de tuin en daar was het al goed heet. Het liep op tot 47.9 graden en dan doe je vanzelf wel een stapje minder. Zonnebrand en een pet op en evengoed gewoon door gaan en dan zie je zo’n Keniaan langs lopen op blote voeten. Simpelweg omdat ze geen schoenen hebben. De draden gespannen en de eerste baan doek erop gelegd. We hadden tweeduizend vierkante meter besteld en er lag een rol van 70x4 meter. Net iets te kort dus....... Gebeld en de rest zou eraan komen. Op een gegeven moment kwam er een motor aan rijden met doek. Die kwam weer 30x4 meter brengen, net genoeg voor 1 baan erbij. Weer gebeld en de rest zou de volgende dag komen. We gingen lunchen bij de oma van Mary. We werden als helden onthaald en moesten direct op de foto. De overleden mensen worden gewoon op het erf begraven en we zaten dus naast de graven te eten. Ook weer een ervaring rijker. We aten een soort pannenkoeken met ei en bacon, spaghetti en aardappelen. Na de lunch, terug naar de tuin en Cees de Waal en ik bleven op de tuin achter en de rest ging naar de school. Op de school was de gymles aan de gang waar Kees
10
den over het eindresultaat. Nic had een temperatuurmeter mee en onder het schaduwdoek scheelde het al 6 graden. Mijn werkkleding van de week heb ik daar achtergelaten en ik moest me zelfs daar nog omkleden want Ray wou heel graag mijn Adidas broek hebben. Ik heb nog nooit zo weinig wasgoed mee terug gehad. Zwembroek aangedaan en Ray zo blij als een klein kind! Na nog wat foto’s genomen te hebben en elkaar de Jambo-handdruk te hebben gegeven, zijn we terug gegaan naar het hotel. Lekker gegeten en tot 24.00 uur op het terras gezeten aan de koude Tuskers.
Zondag 6-3 Naar huis!
Zaterdag 5-3
We konden rustig uitslapen en om 8.45 uur ontbijten om vervolgens naar Marie in Kwale te gaan. Zij heeft een school voor homeopathische artsen opgezet en is nu bezig met een health programma op te zetten.
de Kilimanjaro zien liggen. Daarna lekker naar het strand waar Cees, Jan, Nic en Kees een massage namen en ik lekker ben gaan snorkelen en Annelies lekker
2.00 uur opgehaald te worden, om naar Mombasa te gaan. We vliegen van Mombasa naar Nairobi en daarna door naar Amsterdam. Het zal wel koud zijn! Een fantastisch ervaring rijker en blij dat we de mensen hier hebben kunnen helpen!!!
Ook haar huis hebben we gezien, met werkelijk een prachtig uitzicht op de Shimba Hills waar de olifanten in de achtertuin grazen. Als je goed keek kon je vanaf daar
Vliegveld Mombasa
ging zwemmen in de zee. De zon scheen volop en geen wolk te bekennen, ik denk dat het zo rond de 40 graden was. Daarna nog wat souvenirtjes gekocht en even lekker eten, om daarna rond
Vliegveld Nairobi
11
