Hoe ziet een centrum eruit?
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• Hoofdstuk 2
les 1
Wat ga je leren? In deze les leer je hoe een centrum eruitziet. Je leert ook hoe het komt dat sommige steden of plekken een centrum zijn geworden.
Begrippen • het centrum van bestuur • het centrum van handel • het centrum van industrie • de delfstof
KIjkles
Centrum van bestuur Stel: gisteren heb je gewinkeld of gesnackt in het centrum. Dan ben je in een grote winkelstraat van jouw woonplaats geweest. Of niet soms? Het centrum is een plek waar veel mensen elkaar ontmoeten. Dan moeten er ook veel wegen zijn die ernaartoe gaan. Je kunt van elke stad of plek een centrum maken. Hoe je dat doet? Je zorgt ervoor dat die plek belangrijk wordt. Zet er maar een paleis neer, of laat de regering er werken. Zo'n centrum noem je een centrum van bestuur. Mensen moeten er makkelijk kunnen komen. Leg wegen aan en zorg voor openbaar vervoer. En als mensen uit het buitenland het centrum willen bezoeken? Dan heb je hotels nodig. Wat denk je, kan jouw centrum zonder vliegveld?
1 Rotterdam ligt aan de Maas en ook nog eens vlak bij de Noordzee. Begrijp je dat Rotterdam een belangrijk Europees centrum voor handel en industrie is?
.22
2 Het centrum van handel en industrie en het centrum van bestuur.
3 Alle wegen gaan naar het paleis van Versailies.
Centrum van industrie en handel Soms wordt een plek vanzelf een centrum. Zo'n plek ligt bijvoorbeeld aan een rivier.
Kijk maar eens op de kaart van Europa. Zie je hoeveel grote steden aan een rivier liggen? Heel wat! Schepen kunnen er dan makkelijk komen. Zo ontstaat vanzelf een plek waar gehandeld wordt. Het wordt een belangrijke handelsplek. Er komen steeds meer mensen werken. Dat is een centrum van handel. Wat gebeurt er als ergens gas of ijzer in de grond zit? Dan komen er bedrijven die deze delfstoffen uit de grond halen. Er worden fabrieken gebouwd om van dat ijzer producten te maken. Vrachtwagens en schepen halen al die producten op en brengen ze overal naartoe. Ook op zo'n plek willen veel mensen wonen en werken. Een centrum van industrie noem je dat.
• • Werkschrift blz. 7 •
Kwismeester blz. 8-9
•
Cd-rom hoofdstuk 2 les 1
23
Hoofdstuk 2
Kaartjtopoles
les 2
Wat ga je leren? In deze les leer je hoe je lijnen op een kaart moet aflezen. Je gaat onderzoeken welke centra België heeft. Dat doe je door twee kaartjes te lezen en die te vergelijken.
Reizen per trein in België In België reizen de mensen heel wat af met de trein, maar het is niet overal even druk. Kijk maar eens op de' kaart. 1 Personenvervoer
per spoor in België
Begrippen • de goederen • het goederenvervoer
• de industrie
Tour
• het personenvervoer
Legenda .----
spoorlijn
gemiddeld x 1000
aantal reizigers per dag
Is de spoorlijn zo dun als dit balkje? Hierop reizen per dag: 30 mensen x 1000 = 30.000 mensen
.24
Is de spoorlijn zo dik als dit balkje? Hierop reizen per dag: 60 mensen x 1000 = 60.000 mensen
FRANKRIJK
AA N o
50 km
Zie je waar het vooral druk is? Precies: bij een centrum. De grijswitte lijnen zijn de spoorwegen. De groene lijnen laten zien hoeveel mensen er gemiddeld over dit spoor reizen. Hoe dikker de lijn, hoe meer mensen. In de legenda kun je zien hoeveel mensen dat zijn. Vergeet niet dat je ook nog moet rekenen; je moet alle getallen vermenigvuldigen met 1000. Hiernaast zie je hoe je die som maakt. Kun jij zien hoeveel mensen er per dag reizen tussen Gent en Brugge? En tussen Antwerpen en Essen?
Goederen vervoeren per trein Kaart 2 gaat over het vervoer van goederen over de spoorlijn. Goederen zijn bijvoorbeeld delfstoffen zoals ijzer en olie. Maar goederen zijn ook auto's, wasmachines en zakken met post. Al die spullen worden ook door treinen vervoerd. Het zijn vaak hele lange treinen. Zo'n goederentrein heb je vast wel eens gezien, bijvoorbeeld met containers of olietanks erop. Je kunt op de kaart zien hoeveel goederen over het spoor vervoerd worden. Maar nu tel je niet elke auto of elke postzak apart. Het gaat om het gewicht van alle goederen samen. 2 Goederenvervoer
Ook hier moet je rekenen: een ton betekent duizend kilo. Dat is ongeveer het gewicht van een auto of van twintig wasmachines. Bekijk de twee kaartjes nog eens. Zie je dat België twee verschillende centra heeft? Wat is het centrum van bestuur? Wat is het centrum van industrie en handel?
••
Werkschrift
blz. 8 Op naar het centrum!
per spoor in België
Op naar het centrum!
Legenda -_._,,-
~ o
N
ë:===--===-_ 50 km
spoorlijn 100
125
150
FRANKRIJK
~ ton per dag x 1000
25~
Hoofdstuk 2
les 2
Kaartjtopoles
Topolijst om te leren • • • • • • • • • • • • • • • •
België Duitsland Luxemburg Brussel Antwerpen Gent Luik Berlijn Frankfurt Hamburg Keulen Luxemburg (stad) München Vlaanderen Wallonië het Ruhrgebied
1 Antwerpen
is al eeuwenlang
een belangrijke havenstad. In de zomer komen veel toeristen het mooie centrum van deze oude stad bezoeken.
Herhaling • • • • • • • •
Nederland Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht de Rijn Denemarken Kopenhagen
2 Brussel is het belangrijkste verkeersknooppunt voor personenvervoer in België.
3 Luik is een grote industriestad. Hier werden belangrijke delfstoffen als steenkool gevonden .
•
26
~ N
DUITSLAND
- 6 Berlijn is even groot als de hele provincie Utrecht. Er wonen 3,4 miljoen mensen! In het beroemde Rijksdaggebouw vergadert de Duitse regering. ,.---r-.., J
4 Frankfurt is de rijkste stad van Duitsland. Er staan veel hoofdkantoren van grote bedrijven. Ook het gebouw van de Europese Bank staat hier.
r
I
• • Werkschrift blz. 9 •
Kwismeester blz. 10-11
•
Cd-rom hoofdstuk 2 topo
27~
.. ............................................•
3 Kan Ijouw Hoofdstuk
centrumlook
in Europa liggen?
2 .Les 3
Wat ga je leren? Je leert een centrum in België en een centrum in Duitsland kennen: de stad Brussel en het Ruhrgebied. Je leert waarom die centra daar gekomen zijn. Ook leer je hoe de twee centra van elkaar verschillen.
Brussel, hoofdstad van Europa Op alle borden in Brussel staan twee talen. Waarom? België is verdeeld in twee grote gebieden: Wallonië en Vlaanderen. In Wallonië spreken de mensen Frans, en in Vlaanderen Nederlands. Maar in de hoofdstad van België worden veel meer talen gesproken. Er wonen mensen uit heel Europa. Ze werken voor een van de buitenlandse bedrijven in de stad. Sommige mensen reizen elke dag naar Brussel om daar te werken. Brussel moet dus goed bereikbaar zijn. 1 In Brussel hoor je alle talen van Europa!
Begrippen • het Europees Parlement • de Europese Commissie • de Europese Unie • de lidstaat
.28
~
Brussel, centrum van bestuur Brussel is de hoofdstad van België, maar ook van Nederland. Dat zit zo: de Europese landen komen in Brussel bij elkaar om afspraken te maken. Die landen heten de Europese lidstaten; samen zijn ze de Europese Unie, de EU. De lidstaten vergaderen met elkaar over allerlei belangrijke dingen, zoals landbouw en verkeer. Dat doen ze in het Europees Parlement. Brussel is het centrum van bestuur van Europa, zoals Den Haag dat is van Nederland.
3 In het nieuwe Europa zie je de grenzen niet meer, maar ze zijn er nog wel.
Als land kun je al je problemen niet alleen oplossen, maar wel als de Europese Unie helpt. Die maakt wetten om de problemen op te lossen. Sommige Nederlanders vinden het prima dat de Europese Unie meer te zeggen krijgt over Nederland. Maar anderen willen liever dat alleen de regering in Den Haag over Nederland beslist. De Europese Commissie bestuurt Europa, een beetje zoals onze regering Nederland. De Commissie gaat ook over het milieu en over de vervuiling. Vervuiling trekt zich immers niets aan van de grenzen tussen landen.
2 Brussel ligt centraal. De hoofdstad van Europa is dan ook goed te bereiken.
Een nieuw Europa Eerst waren alleen een paar West-Europese landen lid van de Europese Unie. Maar de Unie wordt steeds groter. Ook landen uit Oost-Europa zijn nu lid.
4 De fabrieken in Frankrijk vervuilen het water van de Maas. Door de wetten van de Europese Unie mag dit niet meer!
29
Lees verder op de volgende bladzijde.
.30
3 Kan Ijouw centrum' ook in Europa liggen?
.•.............................................• Hoofdstuk 2
Les 3
Begrippen • de concurrentie • de welvaart
1 Het Ruhrgebied is een belangrijk centrum van industrie. Hoe komt dat, denk je?
~ Infoles
Het Ruhrgebied, centrum van industrie Is het Ruhrgebied toevallig een centrum van industrie? Kijk maar waar het ligt. Precies: aan een rivier, de Ruhr. En de Rijn ligt ook niet ver weg. De Duitsers ontdekten bovendien dat er delfstoffen in de grond zaten: steenkool en ijzererts, stenen met ijzer erin. Dat kwam goed uit! Het ijzererts maakten ze in ovens gloeiend heet met de steenkool en zo smolt het ijzer uit de erts. Er kwamen ijzer- en staalfabrieken. De fabrieken konden hun producten over de rivieren naar hun klanten brengen. Natuurlijk moesten al die fabrieksarbeiders ook ergens wonen. Er werden steden gebouwd. Zo ontstond het Ruhrgebied, een groot gebied van fabrieken en steden. Het Ruhrgebied maakte van Duitsland een rijk land. Dat noem je: 'een land met een hoge welvaart.'
Het Ruhrgebied zorgt voor veel handel in de haven van Rotterdam. Dat is belangrijk voor de welvaart van Nederland.
Economische samenwerking Nederland en Duitsland handelen veel met elkaar. De landen werken veel samen. Het Ruhrgebied is daarom ook een centrum voor Nederland geworden. Nederland bouwt zelfs een spoorlijn ernaartoe, zodat het gebied beter bereikbaar wordt. Een nieuw Ruhrgebied Door samenwerking komt er steeds meer handel tussen de landen van de Europese Unie. Voor Duitsland betekent dat meer handel, maar ook meer concurrentie. Wie is het goedkoopst in Europa? De kolen- en ijzermijnen in het Ruhrgebied raken zo langzamerhand leeg. Daardoor moeten fabrieken soms sluiten. Dan moet er ander werk komen om geld te verdienen.
2 Is het Ruhrgebied het centrum van Nederland?
Lege fabrieken worden verbouwd tot een museum of een theater. Of tot recreatiegebied om toeristen naar het Ruhrgebied te lokken.
3 Met oude fabrieken kun je nog leuke dingen doen.
~ • • Werkschrift 4 Dit is steenkool.
blz. 10
•
Kwismeester
blz. 12-13
•
Cd-rom hoofdstuk
2 les 3
31
.. ..............................•.........•.. ~~,
4 Wat
tieb je geleerd?
Hoofdstuk 2 Les 4
Toetsles
Waar kan ik het centrum van Europa vinden? Om die vraag te beantwoorden
moet je weten dat
er verschillende
soorten
centra zijn. Ken je nu de verschillen
tussen het ene
soort centrum
Centrum van bestuur Een centrum is een stad waar veel mensen elkaar ontmoeten. Als de regering er zetelt, is de stad een centrum van bestuur. Het personenvervoer daarnaartoe moet goed geregeld zijn, want er werken veel mensen.
en het
andere? Weet je ook de overeenkomsten?
Dan kun
In Brussel vergadert de Europese Unie. De EU wordt bestuurd door de Europese Commissie. In het Europees Parlement bespreken mensen uit de verschillende lidstaten de plannen van de commissie. De EU wordt steeds groter. Brussel wordt belangri jker.
je ze vast op de kaart van Europa vinden!
Vroeger waren er oorlogen tussen de West-Europese landen. Daarom is de Europese Unie opgericht. Dat ruziën is gelukkig over. Maar soms maken de lidstaten hun wetten liever in hun eigen land, niet in Brussel. In het centrum van Europa, dat is Brussel, komen alle landen van de EU samen om te vergaderen.
.32
Bruxelles
Topolijst
Centrum van industrie en handel Soms wordt een plek vanzelf een centrum. Bijvoorbeeld als je er makkelijk kunt komen door een rivier. Of als er delfstoffen in de grond zitten. Er komt een centrum van industrie met veel fabrieken. Bedrijven kopen en verkopen de goederen. Er komen wegen en spoorlijnen voor goederenvervoer. In zo'n centrum van handel gaan veel mensen wonen. Neem het Ruhrgebied in Duitsland. Dat is belangrijk voor de welvaart van Duitsland. En voor de welvaart van Nederland. Maar er is concurrentie. Grondstoffen zijn in het buitenland goedkoper en in het Ruhrgebied raken ze op. Een deel van het Ruhrgebied wordt daarom nu recreatiegebied.
• • • • • • • • • • • • • • • •
België Duitsland luxemburg Brussel Antwerpen Gent luik Berlijn Frankfurt Hamburg Keulen luxemburg (stad) München Vlaanderen Wallonië het Ruhrgebied
Begrippen ~
••
Toetsboek toets 2
•
Cd-rom oefentoets
• • • • • • • • • • • •
het centrum van bestuur het centrum van handel het centrum van industrie de concurrentie de delfstof het Europees Parlement de Europese Commissie de Europese Unie het goederenvervoer de lidstaat het personenvervoer de welvaart
33
