................................ Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?
Samen voor een gezonde zee! ..........................
Stichting De Noordzee is de onafhankelijke natuur- en milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en een gezonde zee vol vis, dolfijnen en ander leven.
02
Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? 1. Inleiding Een streefbeeld kan je op verschillende manieren bepalen. Je kunt kijken hoe een ongestoord zeegebied er nu uitziet. Dat kan je vergelijken met de rest van de zee. Of je bekijkt hoe de zee er vroeger uitzag, voordat de mens er intensief gebruik van maakte. Het lastige met de Noordzee is dat er al eeuwenlang intensief gebruik gemaakt wordt van de zee en dat historische gegevens er nauwelijks zijn. We weten niet precies hoe een ongestoorde natuurlijke Noordzee eruitziet of eruitzag.
1.1 Geen ‘wildernis natuur’
Er zijn 10 natuurgebieden op de Noordzee
Stichting De Noordzee wil niet ‘terug naar vroeger’ of naar ‘wildernis natuur’ waar niets mag. Stichting De Noordzee wil een stabiele natuur, waarvan op een duurzame manier gebruik gemaakt kan worden. Daarom denken we dat het nodig is om bepaalde activiteiten uit gevoelige gebieden te weren. Zo krijgt de natuur de kans om zich te herstellen. Ook krijgen we dan inzicht in hoe de natuur zich kan ontwikkelen. Stichting De Noordzee wil naar een ecosysteem dat gezonder en veerkrachtiger is dan nu. Een ecosysteem dat zich kan herstellen van ons gebruik en mee kan veren met een veranderend klimaat. Daarbij gaat het niet specifiek om het bepalen welke soort waar moet voorkomen. Het gaat juist om het scheppen van randvoorwaarden, zodat we vervolgens de natuur ‘haar gang laten gaan’. Een Rijke Noordzee, dat ziet er als volgt uit.
1.2 Een Rijke Noordzee bruist van het leven De Noordzee bruist. Door de golven en getijdenstroming, maar vooral van het leven. In de gezonde Noordzee leven plankton, bodemdieren, vissen, vogels en zeezoogdieren allemaal in een dynamisch evenwicht met elkaar. De Noordzee kenmerkt zich door een hoge natuurlijke variatie, maar kan natuurlijke schommelingen goed aan. De hele Noordzeekustzone is een plek waar veel voedsel is voor vogels die broeden langs de kust, voor vogels die tijdens de voorjaars- of herfsttrek komen rusten en eten en voor vogels die er overwinteren. Vogels komen
03
hier aan hun trekken door concentraties van kokkels, strandschelpen en vis. Zeehonden en bruinvissen zijn er regelmatig te zien. Ook buiten de kustzone, verder op zee, is er een rijk dierenleven met veel verschillende kleine en grote vissen. Zeevogels en zeezoogdieren - zoals bruinvissen, witsnuitdolfijnen en dwergvinvissen - maken gebruik van de uitgestrekte ruimte. Ze komen af op de voedselrijke gebieden, zoals het Friese Front; een gebied waar verschillende waterstromingen samenkomen. Ver op zee zijn er ook gebieden die zich door specifieke kenmerken onderscheiden van de omgeving. Zoals de ondiepere zandbank, die Doggersbank heet, en de Klaverbank, waar in tegenstelling tot de zandbodem van de Noordzee juist grind en stenen liggen.
2. Menselijke activiteiten Een gezonde Noordzee heeft veel te bieden voor mensen. Zo kan iedereen genieten van de weidsheid, frisse zeelucht, fraaie en schone zandstranden en natuurlijk het schone water. Recreanten kunnen de Noordzee boven en onderwater beleven. Ook is de Noordzee belangrijk voor transport van goederen door schepen met zo min mogelijk emissies.
Dagelijks varen 900 schepen op het Nederlandse deel van de Noordzee
De Noordzee is een bron van verse vis en schelpdieren, die op een verantwoorde manier worden gevangen. In de Noordzee wordt bewust omgegaan met de bodem. Zandwinning voor kustverdediging vindt plaats op zo’n manier dat de effecten zowel in ruimte als tijd zo beperkt mogelijk zijn. Kwetsbare bodems worden met rust gelaten, waardoor structuren op de bodem en natuurlijke riffen kunnen ontstaan, met een afwisselend bodemleven. Ook is er ruimte op zee voor ander gebruik, zoals voor windenergie en aquacultuur. Wel onder strikte voorwaarden zodat het de Noordzeenatuur niet schaadt. De verschillende gebruiksvormen zijn goed op elkaar afgestemd en vormen geen risico voor de natuur of elkaar. Nergens op zee veroorzaken de activiteiten, alleen of samen, een blijvende verstoring van het ecosysteem.
3. Biodiversiteit en voedselketens In de Rijke Noordzee is er een rijke biodiversiteit. De omstandigheden in de Noordzee zorgen ervoor dat gevoelige en langlevende dieren, zoals haaien en zeezoogdieren, een kans krijgen om zich voort te planten. De biodiversiteit zorgt voor een stabiel ecosysteem dat natuurlijke variaties goed aankan.
04
3.1 Bodemdieren Bepaalde bodemdieren zijn behalve als voedsel van groot belang voor de bodemsamenstelling. Oester- en mosselbanken bijvoorbeeld zorgen voor harde ondergrond waar ook andere dieren, zoals anemonen op kunnen leven. Burchtenkreeftjes zorgen met hun complexe gangen dat zuurstof dieper in de bodem komt, waardoor andere bodemdieren dieper in de bodem kunnen leven. Schelpkokerwormen maken met hun kokers van zand en stukjes schelp een zanderige bodem steviger, met meer mogelijkheden voor andere dieren. Kwetsbare bodems worden niet verstoord door menselijke activiteiten.
3.2 Vispopulaties Vissen vormen een belangrijke schakel in een gezond ecosysteem, als prooi en jager. In de Noordzee komen verschillende grote en kleine soorten voor. Binnen vispopulaties is er een gevarieerde leeftijdsopbouw die belangrijk is voor de voortplanting; veel jonge vis en ook oude, grote exemplaren. Vissen kunnen hun maximale lengte en leeftijd bereiken. Kwetsbare, langlevende en langzaam voortplantende vissoorten als haaien en roggen krijgen ook een kans in de Noordzee. Vissen die hun eitjes afzetten, zoals haring, hebben plekken waar ze niet verstoord worden. Ook vissen die hun eitjes aan het water afgeven, zoals schol en kabeljauw, hebben genoeg tijd en ruimte om dat te kunnen doen. De eitjes en larven komen met de waterstromen in geschikte kraamkamers terecht, waar ze verder groeien en ook als belangrijk voedsel dienen voor andere dieren.
3.3 Zeevogels
Er zwemmen 200 soorten vis in de Noordzee
Zeevogels kunnen succesvol broeden en met voldoende voedsel hun jongen grootbrengen. Trekvogels en overwinteraars vinden genoeg ruimte en voedsel. Vogels die over de Noordzee trekken bereiken hun eindbestemming zonder onoverkomelijke problemen.
3.4 Zeezoogdieren Zeezoogdieren maken ongehinderd gebruik van de hele Noordzee. Ze hebben genoeg voedsel en gebieden waar ze rustig hun jongen krijgen. Ze hebben geen last van geluid van menselijke activiteiten of van vervuiling.
3.5 Voedselketen Fytoplankton vormt de basis van het voedselweb in de Noordzee. Het fytoplankton groeit van licht en nutriënten. De nutriënten zijn er in de juiste verhouding, zodat plaagalgen zo min mogelijk voorkomen. Het fytoplankton dient als voedsel voor zoöplankton, dat weer gegeten wordt door vissen en zeezoogdieren. Diverse bodemdieren eten ook een deel van het plankton. Via deze schakels komt het voedsel in het mariene voedselweb terecht.
05
Het voedselweb wordt niet verstoord door menselijke activiteiten, maar wordt gereguleerd op een natuurlijke manier. Dat gebeurt door de beschikbaarheid van voedsel aan de ene kant en aan de andere kant door de hoeveelheid die wordt opgegeten door grotere dieren.
4. Zeebodemintegriteit
De bruinvis is een toppredator die bovenaan de voedselketen staat
De zeebodem is gevarieerd, zodat er veel verschillende dieren op, in en boven kunnen leven. Vissen en andere dieren zoals kreeften kunnen er schuilplaatsen en voedsel vinden. Diepte, stroomsnelheid, geologisch verleden en bodemdieren bepalen hoe de bodem eruitziet: of er bijvoorbeeld fijn zand aan de oppervlakte ligt, grind, stenen of veenbanken. Deze factoren samen vormen de basis voor het voorkomen van soorten en leefgebieden. Het is één van de randvoorwaarden voor een gezond ecosysteem met een natuurlijke diversiteit.
5. Vervuiling De basis voor een gezonde Noordzee ligt in de omgevingskenmerken, zoals water, bodem, nutriënten. Water en bodem moeten schoon zijn. Dit betekent dat er niet te veel nutriënten in het water zitten, die kunnen zorgen voor overmatige algengroei. Ook komen er geen afval en vervuilende stoffen, zoals zware metalen en plastics, in het water terecht. Hierdoor komen vervuilende stoffen ook niet in het mariene voedselweb terecht.
6. Onderwatergeluid In de Rijke Noordzee is er veel natuurlijk geluid. Het geluid van menselijke activiteiten vormt geen belemmering voor zeedieren.
Foto’s: Stichting De Noordzee, W. Strietman, H. Offringa, M. Vestjens, R. Offermans, U. van Dongen (coverfoto), F. Staes, S. Dyksen, C. Kuyvenhoven, W. Willekens, K. Kouwenoord, iStockphoto
06
Stichting De Noordzee (North Sea Foundation) Drieharingstraat 25 3511 BH Utrecht the Netherlands P: +31 (0)30 2340016 F: +31 (0)30 2302830 E:
[email protected] W: www.noordzee.nl
Samen voor een gezonde zee noordzee.nl/steun
