INHOUDSOPGAVE DUIZENDKNOOP 31E JAARGANG NR 4
2 3 4 6 9 12 14 16 17 18 19 21 22 23
Van het bestuur Uit de kruidentuin De ontmoeting Boottocht De Weerribben Fayersheide Fietstocht IVN – Milieuraad De Paardenbloem Werken in de natuur Schrikbarende vakantiebeleving Tuinbelevenissen (2) Vlinders en libellen Eindejaar wandeling De Hoornaar Piet Westerveld Mijn FB berichtje Het Zandstuve bos Programma
1
Loes Lievers Ria Flierman …… Henk uut Vjenne Henk uut Vjenne Margreet en Herman Stevens Henk uut Vjenne Ria Flierman Bloempje Johan Treep Dick Molenkamp Jacobijn Donker Dick Molenkamp Annie Tepper Groep 7a De Smithoek
Van het bestuur Loes Lievers De zomer is weer voorbij. Een tijd waarin het verenigingsleven stil ligt. De activiteiten van het bestuur staan op een laag pitje. Maar helemaal stil zitten we niet. De voorbereidingen voor de Jeugdnatuurweken zijn gedaan en bij het verschijnen van deze Duizendknoop liggen ze al weer achter ons. Fijn dat een flinke groep leden aan deze natuurweek meewerken en dat er zoveel scholen enthousiast meedoen. Wij hebben contact gezocht met de BSO (Buitenschoolse opvang) in Den Ham en Vroomshoop om daar activiteiten te ontplooien voor de jeugd. Wij hopen om zo via de jeugd hun ouders enthousiast te maken voor de natuur en hen opmerkzaam te maken op het bestaan van onze IVN. Ook deze keer is er veel kopij binnengekomen voor ons verenigingsblad. Alle inzenders heel hartelijk bedankt voor hun bijdrage! Onze activiteiten van de afgelopen maanden zijn goed bezocht: Voor de wandeling bij kasteel Den Alerdinck waren 15 belangstellenden. Naar de Weerribben gingen 18 personen. Van de klokjesgentiaan en diverse andere bijzondere planten op de Fayersheide genoten 11 leden. Aan de jubileum fietstocht van IVN en Milieuraad Den Ham-Vroomshoop hebben 152 mensen deelgenomen. In het verslag leest u hoe geslaagd de tocht was. De activiteitencommissie is al volop bezig om voor het volgend jaar weer een mooi programma samen te stellen. Wij hopen u dit met de volgende Duizendknoop toe te zenden.
2
Uit de kruidentuin Ria Flierman De zomer van 2015 was een mooi jaar voor de tuin. Goede temperaturen, niet bloedheet en af en toe wat regen. We hoefden niet zo vaak te pompen om de planten water te geven. De meeste planten deden het goed, ook omdat we in het voorjaar compost in de perken hadden aangebracht bij de planten die dat lekker vinden. Helaas heeft de organisatie van de opentuindagen vorig jaar dit evenement voor het laatst georganiseerd in Den Ham. Daarom is er dit jaar geen opentuindag geweest, wat meestal veel bezoekers trok. Volgend jaar willen we dit dan ook maar zelf organiseren in onze IVN kruidentuin. T.z.t. zult u hier meer over horen. Op de woensdagavonden, onze werkavond en op de Hammerbrinkdagen hebben we wel belangstellenden rondgeleid. We hebben ze van de lekkere vruchten, zoals de vijg en de moerbeien en sapjes van de vloerbloesem en vlierbessen laten proeven. Ook een aantal bijennestkastjes vonden hun weg naar insecten minnende natuurliefhebbers. Het werken in het midden van het dorp is een prettige rustgevende bezigheid. Mocht u ook een keer een paar uur willen helpen dan bent u zeker welkom op de woensdagavond van ca. 18.30 tot 20.30 uur. We zijn er achter gekomen dat bij warm weer een ijsje op het terras bij Toscane op de Brink na afloop een lekkere versnapering is. Aanleg theetuintje. Voor een theetuintje hoeft u geen grote tuin te hebben. Zelfs op het balkon van een appartement kunt u dit aanleggen. Zet in een aantal potten kruiden waar u lekkere verse thee van kunt zetten. O.a. diverse soorten munt, citroenmelisse, of kamille kunt u hiervoor gebruiken. Met een ketel kokend water, een mooie theepot en theepotjes, een paar heerlijke kaakjes, cakejes of chocolaatjes is een kleine high thee zo voorbereid.
3
De ontmoeting Ik ga paddenstoelen fotograferen. In mijn tas zitten het fototoestel, het statief, mijn paddenstoelenboek, een trommeltje en een loep. Ja ook nog een flesje water voor als ik dorst krijg. Ik loop een bospad in. De riem van mijn tas drukt wat zwaar op mijn schouder. Het is nog morgen en nevelslierten hangen nog tussen de bomen en de zon maakt er mooie lichtstralen van. Een heerlijke sfeer en helemaal stil. Alleen enkele bladeren dwarrelen omlaag. Opeens zie een kabouter. He jij bestaat toch helemaal niet. Nee ik besta niet maar kom mee dan zal ik je wat moois laten zien. Hij ziet er net zo’n beetje uit als mijn tuinkabouter die vorig jaar kapot gevroren is. Kom mee. Kijk daar zat ik vannacht De maan stond daar bij die bosrand en lachte wat tegen me. Dat heb ik ook weleens gezien. Het is mooi van je dat je dat soort dingen gelukkig ook nog ziet. Hier zat ik op die boomwortel en daar kwam die paddenstoel die je daar ziet uit de grond. In één nacht is hij tevoorschijn gekomen. Dat kan toch niet. Jawel en moet je zien hoe mooi die is. Goed maar dan ga ik in mijn boek kijken hoe hij heet. Nee dat moet je niet doen. Laat dat boek in je tas zitten. De paddenstoelen waren er al voordat er zulke dikke boeken waren en ze hadden geen naam. Ze waren allen maar mooi. Dat weet ik omdat ik al zo oud ben. En kijk op de paddenstoel zit een slak en eet ervan. In één nacht is er eten voor hem uit de grond gekomen. Dat doet me een beetje denken aan het verhaal dat er brood uit de hemel kwam en als een zachte rijp op het land bleef liggen. Fijn dat je van dat soort dingen weet en toch niet begrijpt. En kijk daar eens naar dat dode takje. Er hangen een hele rij pareltjes aan. En daar die grasspriet met die dikke druppel. Als je goed kijkt zie je daar een zonnestraaltje inzitten. Ja dat zie ik nu ook. En die steentjes. Wat hebben ze mooie kleuren. Kom ik ga er maar eens vandoor naar mijn huisje. Ginds woon ik in die dikke holle boom. Goed en nog bedankt voor al die mooie dingen die je me hebt laten zien. Nu moet ik daar toch wel even voor gaan zitten. Ginds op dat bankje. Maar daar zitten al twee mensen. Een meisje en een jongen. Ze houden elkaar vast en kijken verrukt nar elkaar. Ik loop eraan voorbij en kijk even vanuit mijn ooghoeken. Ze merken me niet eens op. Ook ik besta niet. Ik strompel wat verder en de riem van mijn tas drukt wat zwaar op mijn schouder. Ik ga weer belangrijke dingen doen. Gras maaien, eten koken en de auto wassen. O ja ook nog een verhaaltje maken voor ons blaadje. Ik zet er boven “De ontmoeting” maar ik zet mijn naam er niet bij anders denken ze misschien dat hij niet ………………
4
5
Boottocht De Weerribben 27 juni Henk uut Vjenne Zaterdag 27 juni is het dan zo ver boottocht De Weerribben. De weergoden lijken ons goed gezind als we naar het verzamel punt De Rank gaan. Als iedereen er is wordt de strategie van, wie rijdt met wie mee besproken, krijgen we een route beschrijving en wordt Dick M gevraagd om voor te rijden. Hij is de bedenker van de route dus kan er niets mis gaan. We vertrekken richting Ommen de vechtbrug over links af naar Zwolle. Bij Berkum gaan we onder de A 28 door de Ordelseweg op richting Hasselt en Zwartsluis. We rijden door agrarisch gebied, koeien huppelen in de wei, hier en daar een plas water of kanaal. Kunnen we al vast wennen aan dat wat er nog komen gaat. Even is er een moment van twijfel als we door Holten komen, maar het vertrouwen in Dick is groter dan de twijfel. Als we Hasselt binnen rijden zijn alle twijfels weer weg. We gaan richting Zwartsluis en komen langs de Schutsloterwijde, Belterwijde en Beulakerwijde. En dan het Venetië van het Noorden - Giethoorn. De weg wordt wat smaller links en rechts staan auto’s geparkeerd, het is druk in “Town”. Na het kruip door en sluip door wordt de weg weer breder en kunnen we onze reis naar Ossenzijl voort zetten. Al kronkelend door het landschap komen we uiteindelijk bij ons eind doel Nationaal Park Weerribben-Wieden. De route was ontspannend, geen snelweg, rustig en veel te zien. Het loopt tegen 12.00 uur en dan begint de maag wat te knorren dus nuttigen we op de picknickplaats de mee genomen lunch van de “De Zeven Zaligheden”. En voor het lessen van onze dorst hebben enkele leden koffie en thee gezet. We laten ons alles goed smaken, de broodjes, koffie en thee gaan er in als koek. Na de lunch komt een van onze leden met de mededeling dat we wel eerder dan het afgesproken tijdstip kunnen varen. De gids van Staatsbosbeheer, die ook de schipper van de fluisterboot is, wist niet dat wij een IVN groep waren. Hij stelde voor om eerder weg te gaan en wat langer te varen. Hij vaart dan niet de standaard route maar gaat ergens anders langs om ons wat bijzondere dingen te laten zien. En wie zijn wij dan om daar bezwaar tegen te maken. We varen al schommelend het botenhuis uit, handen binnen boord anders raak je beknelt tussen wal en schip. Het gaat allemaal goed en varen richting het grote kanaal. Na 100 meter wordt het echt even spannend, we gaan links af onder een bruggetje door. We moeten bukken, heel diep bukken, we liggen met de buik op de bodem. De boot kan er maar net onderdoor het hoort er gewoon bij, doen ze iedere keer. Als we weer rechtop kunnen zitten
6
varen we tussen het riet door. De Weerribben in, het grootste laagveenmoeras van West Europa een oase van rust en ruimte voor mens, plant en dier. Sloten, meren, hooilanden, weilanden, rietlanden en moerasbossen. De soorten rijkdom van De Weerribben is enorm. De status van nationaal park is dan ook terecht. Elk landschapstype is waardevol omdat er andere planten en dieren in voorkomen. Water is een bepalende factor voor plant en dier, dit geldt zeker voor De Weerribben. In de rustige gedeeltes van sloten en trekgaten groeien waterplanten zoals watergentiaan, kikkerbeet en krabbenscheer. In en op het water de moerasbewoners, vele soorten watervogels en insecten en zelfs otters. Langs de oevers planten als zegge, waterzuring, watermunt en natuurlijk riet, heel veel riet. In de schone watergedeeltes leven vissen, blankvoorn, modderkruiper en snoek. Ook vind je er diverse waterinsecten, ruggenzwemmers, libellenlarven en kokerjuffers. We zigzaggen door het gebied, ontmoeten af en toe een tegenligger. De schipper manoeuvreert de boot er kundig langs, want breed is het niet. Halverwege gaan we even aan wal, hier kunnen we het Trilveen zien en er zelfs op lopen. Je moet echter niet te lang op dezelfde plek blijven staan, want dan krijg je natte voeten. Trilveen is een waardevol iets, het is een belangrijke fase in verlanding. Een drijvend tapijt – wel of niet begaanbaar. Alleen bij helder en zuiver water kan dit verlandings proces op gang komen. Op het Trilveen komen orchideeën voor zoals de groenknolorchis en veenorchis en soms vindt je het zeer zeldzame rood schorpioen mos. Ook planten die horen bij vochtige voedselarme graslanden als de echte koekoeksbloem en het moeraskartelblad zijn hier te vinden. Natuurlijk vinden IVN leden het gele Blaasjeskruid. In de bloemrijke hooilanden vinden we het oranjetipje en de zilveren maan. In de rietlanden planten als, galigaan en moerasdistel. Ook vogels als de blauwborst en roerdomp vinden hier schuilen broedgelegenheid. In het overjarige riet maken de kleine karekiet en bosrietzanger hun nest, en soms kom je dwergmuizen tegen. Als je al deze rijkdom aan planten en dieren op een rij zet besef je meteen waarom De Weerribben een uniek en waardevol natuur gebied is. Zo langzamer hand gaan we op de terugreis, we varen nog even door Kalenberg, mooi dorpje, één lang gerekte water straat. Er staan veel huizen te koop, de schipper merkt nog op dat de huizen erg duur zijn. Wonen hier is soms geen pretje, op een bepaalde tijd van het jaar barst het hier letterlijk van de muggen en knutten. Die knutten zijn het ergst, kleine beestjes van ongeveer 4 mm die behoorlijk steken. Zo’n steek kan gevaarlijk zijn, wie ze kent hoef ik niets uit te leggen.
7
We vervolgen onze tocht en komen weer uit op het grote kanaal. En deze keer komen we voor de verandering niet onder zo’n laag bruggetje door. We varen langs het hoofdgebouw richting botenhuis. De boot wordt vakkundig afgemeerd, we bedanken de schipper voor de mooie en leerzame tocht en de unieke plekjes die hij ons heeft laten zien, overhandigen hem de inhoud van de traditionele pet rondgang en lopen richting terras. Onder het genot van een drankje en ijs kijken we terug op een zeer geslaagde dag, een mooie route op de heen weg en een fraaie tocht door De Weerribben. Een compliment voor de organisator en bedenker van dit alles is zeker op z’n plaats.
8
Fayersheide 15 aug Henk uut Vjenne Historie Ten zuidoosten van Vjenne (Vriezenveen) ligt Fayersheide, een natuurreservaat van zo’n 10 ha. Het gebied dankt zijn naam aan de vroegere eigenaren van dit perceel de Fam. Fayer. Nu is het eigendom van Staatsbosbeheer. Het gebied staat bekend om zijn zeldzame plantengroei. In de vijftiger jaren kwamen verschillende soorten orchideeën, Parnassia, Valkruid, Rozenkransje en nog vele andere bijzondere planten voor. Tijdens de ruilverkaveling, in de jaren zestig, bleef het terrein gespaard maar de omgeving werd weiland. Ontwatering was onvermijdelijk en heel veel van de zeldzame planten verdwenen. Zo’n dertig jaar later (1990-1995) heeft de KNNV afdeling Twente uit Almelo geïnventariseerd wat er van de planten nog bewaard was gebleven. Gelukkig waren er nog steeds zeldzaamheden Welriekende Nachtorchis, Grote en Klein Ratelaar, Dwergvlas, Ronde en Kleine zonnedauw en Vleugeltjesbloem. Dus het beheren van dit gebied was meer dan de moeite waard. Staatsbosbeheer en IVN hebben veel herstelmaatregelen uitgevoerd o.a. kappen en plagen. Moeraswolfsklauw, Vetblad, Moerashertshooi en Kleine Zonnedauw kwamen op de geplagde delen weer terug. Maar heden ten dagen is bedreiging nog steeds aan de orde, de provincie heeft een grote zandwinning (100 ha) vlak naast het gebied gepland. Maar dankzij de gezamenlijke inspanning van KNNV Vriezenveen, KNNV Almelo en IVN Almelo is de natuurwaarde in de milieueffectrapportage erkend. Soms kan bedreiging ook een kans zijn, als bij de inrichting van het gebied geïnvesteerd wordt in het herstel van natuurwaarden door een flinke bufferzone aan te leggen. Zo zie je maar, nadelen hebben ook voordelen. Maar economische belangen van diverse overheden blijven altijd verrassende factoren, ze werken mee of tegen. Op de grote stille heide dwalen IVN’ers eenzaam rond De reis Den Ham – Vriezenveen verliep voorspoedig, gelukkig wist iemand waar we heen moesten. Op de parkeerplaats worden we verwelkomd door Herman Stevens, hij zal ons alle fraais van Fayersheide laten zien. Na een algemene inleiding gaan we het gebied in. Door de slagboom en dan het gras in – (nog) geen heide. De eerste meters zien we al kattenstaart, wederik, klokjesgentiaan en ratelaar. Johan laat ons door het schudden van de zaaddoos van de ratelaar horen, waarom het ratelaar wordt genoemd.
9
Van uit mijn prille levensbegin herken ik het geluid als een rammelaar. We lopen verder door het lange gras en dan komen we ook heide tegen. De eerste bewoners doen hun opwachting: sprinkhanen en tijgerspinnen. De tijgerspinnen zijn druk bezig met het vangen van rond vliegende hapjes. Het is een leuk gezicht om onze leden op de knieën in het gras te zien liggen om het inspinnen van prooi digitaal vast te leggen.
Het vrouwtje heeft een geel-wit-zwart strepenpatroon en is met haar 15 mm een van de grootste spinnen van Europa. Het mannetje is een stuk minder opvallend en veel kleiner, maximaal 5 mm en dofbruin van kleur. Over het vrouwtje is nog wel iets lugubers te vertellen. Het mannetje wordt na de paring vrijwel altijd ingesponnen en later door haar opgegeten, een kannibalistische vrijpartij. Herman vertelt nog dat het onderhoud van het veld, maaien en berken trekken erg intensief is. Vooral het berken trekken is een must, de opslag verandert het veld heel snel in een bos. Ook worden gedeeltes kort gehouden om bijzondere planten een kans te geven zich te vestigen zoals, Wolfsklauw, Vetblad en de Kleine Zonnedauw. In het midden van het gebied is een perceel eikenbomen gekapt, na 1 jaar groeit er weer heide en andere vegetatie. We zien nog veel meer bijzondere en zeldzame planten.
10
11
25ste Natuur- en milieufietstocht IVN en Milieuraad 22 augustus 2015. Een jubileum. Margreet en Herman Stevens Het weer: volop zon, weinig wind en plm. 25 graden. Reden voor maar liefst plm. 150 personen om deel te nemen. Aan de hand van een routebeschrijving kon iedereen zelf de route volgen en met een vragenlijst met multiple choice antwoorden kon iedereen meedingen naar een heerlijke appeltaart. Het eerste deel ging door en langs het Zandstuvebos. Enkelen haalden ons in met de kreet “in dit deel komen wij vaak, dit kennen wij al”. Wij deden het wat rustiger aan en zagen in wegberm en bosrand diverse soorten paddenstoelen staan, tevoorschijn gekomen na de flinke regen van de zondag en maandag ervoor. Russula’s en Aardappelbovist en op de stronken van afgezaagde Amerikaanse Eik veel oudere verbleekte Zwavelzwammen en frisse Reuzenzwammen. Langs de Bosweg in de bosrand op diverse plaatsen de “zeug met biggen” oftewel de Salomonszegel. Bij De Sluis bij het sluizencomplex “De Oorsprong” glipten we met de fiets binnendoor. Het is daar een mooie en informatieve plek geworden. Daarna via het fietspad “DeWuustemoat” richting Daarle. Een moat is een laaggelegen hooiland. Maar nu staat er aan weerszijden van het fietspad metershoog de maïs. Jammer, het ontneemt ons een blik over het dal van de Daarlerbeek, lopende vanaf de Regge tot bij Wierden. Historicus Bennie Marsman uit Daarle vermoedt zelfs dat hier in vroegere tijden de Regge stroomde in plaats van in de huidige bedding. Maar zekerheid daarover is niet voorhanden. Een jonge boer scheurt met grote tractor en oplegger over de weg en duikt met grote snelheid een zandweg in, ons in stof achterlatend. Iets meer besef dat eigen haast en het belang van “toerisme en recreatie” een wat andere afweging verdienen zou niet verkeerd zijn. En is haastige spoed niet zelden goed? Achter het bankje aan het eind van het fietspad een ecologisch gevarieerd stukje natuur met bosjes, open stukjes en veel besdragende struiken. In deze omgeving zijn meer van deze stukjes die ecologisch goed onderhouden worden. Met een blik op de Daarleresch gaat het over de Esweg met in de berm veel Brem, zonder gele bloemen vandaag maar wel met heel veel zwarte peulen vol zaad. Dan via Daarle richting Piksen. Oostelijk van de Piksenweg ter hoogte van de Loomsweg ligt nog, verloren in het landschap, een oude pingoruïne. Helaas is deze verland en bebost met wilgenstruweel en niet toegankelijk.
12
Via de Loomsweg (niet genoemd naar het lome weer van vandaag, maar naar het erf Looms) fietsen we eerst langs het vroegere munitie opslag terrein, nu in gebruik als kaasopslag en daarna langs het Bruineveld, een natuurparel waar o.a. Klokjesgentiaan en Beenbreek nog voorkomen. Via de Nieuwe Schoolweg, waarvan het eerste deel zandweg met fietspad een mooie berm heeft met bloeiende planten als Vlasbekje, St. Janskruid en Duizendblad. Net voor de school op Hoge Hexel ligt links van de weg in een hooggelegen weiland een poel vol water. Bijzonder dat op deze hoge plek het jaarrond water blijft staan. Daar moet een wel zitten of een ondoordringbare leemlaag! Langs de weg heeft men knotwilgen gepoot, maar of die wel nat genoeg staan? Bij de Schaapskooi een rustpauze onder de bomen met frisse boerenkarnemelk en stukjes kaas (kruidenkaas en Italiaanse kaas met gedroogde tomaat, basilicum en knoflook). Heerlijk! Dan weer op de fiets via een stukje Oude Zwolseweg, vroeger de hoofdweg van Almelo naar Zwolle. Onvoorstelbaar, nu wil men een 4-baans snelweg van Wierden naar Zwolle! Langs het Waterwingebied (Vitens) Hoge Hexel gaat het naar de Bekkenhaar en de Bekkenhaarszijweg. Hier een mooi uitzicht op het vroegere “dal van de Daarlerbeek” c.q. de Weuste. Bekend is dat de zandrug Hoge Hexel-Daarle zeer lang geleden al bewoond werd. Via de Haarweg gaat het langs de buiten dienst zijnde watertoren van Daarle. Zou er nog ooit eens een woning boven in deze toren komen? We fietsen daarna over de Bisschopssteege waar tot onze verrassing naast een gravelweg een nieuw fietspad ligt. Dan gaat de route via een fraai fietspad door een kleinschalig landschap om uit te komen nabij de Dalvoorderbrug. Via de Flierdijk en de Zandstuve naar het eindpunt waar ons koffie met krentenwegge wacht. En als verrassing mogen we meeloten voor de appeltaart vanwege een goede score bij de multiple choice vragen. Het geluk is met ons en binnenkort laten we de appeltaart bakken en er van smullen. Een goede organisatie, een mooie route, goede verzorging en prachtig weer stonden garant voor een prachtige middag! IVN/Milieuraad, gefeliciteerd met deze 25ste fietstocht en nogmaals bedankt!
13
De Paardenbloem -- Taraxacum officinale -Henk uut Vjenne De geschiedenis De Botanische naam Taraxacum komt van het Griekse “taraxos” wat wanorde betekend. En “officinale” geeft een verwijzing naar apotheek. De Nederlandse naam dankt de plant waarschijnlijk aan het feit dat dit kruid voor paarden een gewild gewas is. Boeren rookten vroeger in het voorjaar hun woonhuis en stallen uit met paardenbloemen. Het doel van dit ritueel was, het reinigen van allerlei onzuiverheden. De vruchten werden gezien als een orakel, zoveel pluizen na het wegblazen nog blijven staan zoveel kinderen zou men krijgen. En wanneer je alle pluizen weg kon blazen mocht je een wens doen. De Paardenbloem vindt zijn oorsprong in Afrika, Azië en Europa en is door toedoen van de mens overal verspreid. De bloem is een algemeen voorkomende wilde plant en kom overal ter wereld voor. Hij is te vinden op grasland, naast wegen en op braak liggend terrein. Maar de ergste plek waar hij voor kan komen is in je mooie vlak en strak gemaaid gazon waar, als je er niets aan doet, hij een heel groot geel tapijt gaat vormen. De plant is een overblijvend typetje, een plakkertje zal ik maar zeggen en kan 10 tot 30
14
centimeter hoog worden. De hoofdbloei is in mei en de tweede in augustus. De felgele bloem opent zich bij zonsopgang en sluit zich als het begint te schemeren en bij regen. Wanneer de bloem is uitgebloeid verschijnen de bekende pluizen. Die pluizen worden door de wind verspreidt, “zo de wind waait waaien de pluizen”. En geloof me die gaan letterlijk overal naar toe. Beschrijving Het bloemhoofdje van de paardenbloem is eigenlijk een samenstelling van een groot aantal kleine bloemetjes. De stengel is altijd hol en heeft geen bladeren. De bladeren staan in een bladrozet bij elkaar, ze zijn diep ingesneden tot bochtige getand. Bij kneuzing vloeit uit de plant een melkachtige vloeistof (paardenbloemenmelk) wit van kleur maar laat bruine vlekken achter. De wortel is een penwortel die 10 tallen centimeters de grond in kan dringen. Wanneer hij bij het verwijderen afbreekt (ook op behoorlijke diepte) kan het zich herstellen en meerdere rozetten vormen. Voortplanting vindt voor een groot deel plaats door apomixie (het vruchtbeginsel kan uitgroeien tot een zaad zonder dat de eicel bevrucht is geweest) het kloont zichzelf. Mamma heeft dus geen pappa nodig. Daardoor zijn er grote groepen die genetisch weinig van elkaar verschillen. Om het maar populair te zeggen een miljoenenling. In het vakjargon worden deze groepen microsoorten genoemd en daar zijn er zo’n 250 soorten van in Nederland. Waar een klein land toch groot in kan zijn. Maar de bloem kan zich ook voortplanten door middel van bevruchting. Het “gele gevaar” In de jaren 40 is in de Sovjet-Unie getracht om het “gele gevaar” toch nog een positief karakter te geven. Men ging uit de paardenbloemen rubber fabriceren. Er werden speciale landbouwwerktuigen voor ontwikkeld en fabrieken gebouwd. Het areaal paardenbloemen was op het hoogtepunt wel 100.000 ha groot en er waren meer dan 10.000 boerderijen bij betrokken. In goede jaren voorzag de teelt zo’n 30 procent van de rubberbehoefte. Een hectare paardenbloemen levert 150 kg rubber, tegen 2000 kg per ha voor de Braziliaanse rubberboom. Door de opkomst van synthetisch rubber ging de betekenis van de paardenbloementeelt voor de productie van rubber verloren, maar de paardenbloem bleef. Vroeger sprak men over het gele gevaar, men bedoelde toen China. En je voelt hem denk ik wel aan komen, het echte gele gevaar ligt in de Sovjet-Unie, men was wel gestopt met de teelt maar er zijn nu nog steeds kilometers paardenbloemen, en dat wordt ieder jaar meer want voorplanten dat kunnen ze. Gelukkig is de Sovjet-Unie (Rusland) een groot land dus we kunnen nog wel even vooruit.
15
Andere namen De paardenbloem is in verschillende delen van ons land onder diverse namen bekend. In Drenthe is hij bekend als Hondstong, in Groningen als Hondenbloem en in Friesland zegt men Hynstebloem. In het zuiden (Limburg en Belgisch Vlaanderen) noemt men de paardenbloem Pisbloem of Pissebloem. In West-Vlaanderen (België) spreekt men weer van Beddepissers of iets vulgairder Beddezeekers. In Zeeland kan de naam variëren van Pissebed, Pissebaede tot Pisseblomme, maar ook de naam melkwiet komt voor. De naam pisbloem of pissebed slaat op het urineafdrijvend effect van de plant wanneer de bladeren gegeten worden. In het Frans is Pissenlit de gebruikelijke naam. Een minder gebruikelijke naam is Dent de Lion, wat overeenkomt met het Duitse Löwenzahn en het Engelse Dandelion. In delen van Gelderland wordt de bloem Kettingrozet genoemd. Andere regionale namen zijn Konijnenbladeren (Texel) of Brievenbesteller (West Friesland). De laatste naam slaat op het vruchtpluis dat, wanneer ertegen aangeblazen wordt, wegdrijft om als het ware de zaden als brieven te bestellen. Tot het begin van de twintigste eeuw was er geen officiële Nederlandse naam. Dat was lastig bij onderwijs en educatie omdat de plant in verschillende streken een andere naam had. Een commissie van de KNNV onder leiding van Hendrik Heukels stelde in 1906 een boekje samen over de Nederlandse plantennamen, om meer eenheid te brengen in het gebruik van Nederlandse namen voor planten. Er werd een keuze gemaakt uit de veelheid aan regionale namen. En sindsdien heet de plant in het Nederlands officieel paardenbloem. De moraal Ik ben zeker geen vriend van de paardenbloem en zal het ook nooit worden, verdrijven uit tuin of gazon is een frustrerende en tijd rovende bezigheid. Je krijgt ze nooit echt weg, vroeg of laat zijn ze er gewoon weer. Accepteren dat ze er zijn is meestal de beste optie. In het leven zijn er dingen waar we eindeloos tegen kunnen blijven vechten zonder resultaat. Het beste is dan deze dingen te accepteren zoals ze zijn en zeggen: “Ik weet het, dit is een paardenbloem”.
Werken in de natuur De data voor de komende maanden zijn: 24 oktober, 21 november en 19 december. 9.30 u Partycentrum De Zandstuve.
16
Schrikbarende vakantiebeleving Ria Flierman Na de IVN vaarexcursie in de weerribben zijn wij, Hans en Ria Flierman, nog een paar dagen met onze camper op camping de Kluft in Ossenzijl gebleven. We hebben een dag heerlijk rondgefietst richting de Rottige Meente, een prachtig gebied op de grens van Overijssel en Friesland. De volgende dag ging het richting Kuinre en het Kuinderbos. Op de informatieborden hadden we al gelezen dat hier ringslangen voorkomen. Tot mijn grote schrik zag ik plots op het fietspad een slang, met een lengte van ongeveer 1 meter, het pad oversteken. Ik gilde maar kon niet meer remmen. Waarschijnlijk ben ik met beide wielen over hem of haar heen gereden. Nadat we direct stopten hebben we niks meer van deze slang gezien. Hij/zij zal erg geschrokken zijn maar was wel in staat om snel weg te kronkelen. Ik vraag me af hoe het met de ruggengraat is gegaan. Een bijzondere belevenis die ik niet meer zal vergeten.
Tuinbelevenissen (2) Bloempje 't Is weer voorbij die mooie zomer! Ja wat een zomer, koud, warm (heet) onweersbuien en niet te vergeten de zomerstorm. In het voorjaar vol enthousiasme de bonen in de grond en ze “omhoog kijken”. Niks hoor geen bonen. Nog een keer “zetten”, weer niet. Te koud, te nat! Dan maar binnen in de vensterbank, ja hoor eindelijk komt er wat. Buiten in de tuin gezet bij de stokken. Nog steeds geen enthousiaste klimmers maar ze doen het! Ondertussen ook de aardappels gepoot, sla en één jarige bloemen gezaaid. Alles komt op en begint te groeien. Helaas als ik ze buiten zet vinden ook dit jaar de slakken mijn zaaispul net zo lekker als ik het mooi vind. Na 1 nacht buiten nog 2 slaplantjes en 4 klimmers over. Daar wordt je subiet slakken moordenaar van. De 2e zaaironde gaat wel goed d.w.z. ik leg er slakkenkorrels omheen. Toch nog aardig wat bonen en vooral veel aardappels kunnen oogsten. Sla gaat ook prima al “schiet” er wel eens één (de kippen vinden dit heel fijn). De perenboom heet bij mij dit jaar peerboom want er zit er maar 1 aan! Frambozen (rood en geel) blauwe bessen en bramen volop! Gelukkig hebben we hulp van onze gevederde vrienden, anders was er wel erg veel werk aan de winkel. Hoe het gegaan is met Agapanthus, Eucomis en Oxalis? Prima bijna alles heeft gebloeid of bloeit nog. Maar goed, de bbq is weer schoongemaakt en gereed voor de
17
winteropslag. Ook voor de Begonia’s, Dahlia’s, Agapanthus en Oxalissen moet er weer een plekje worden vrijgemaakt zodat ze beter de winter doorkomen. Het denken aan volgend voorjaar kan ook weer beginnen. Hoe was het ook alweer met de bollen gesteld. Moet er nog iets vervangen worden, erbij misschien? Afgelopen voorjaar zagen we voor het eerst Camassia’s wit, licht en donker blauw, 15 tot 30 cm wat een soorten en waarom zagen we die niet eerder? Met dank aan een kweker in Mariënheem en één in Deurningen zijn we er nu een aantal rijker. Nu nog een plekje in de tuin zoeken de voorpret en het wachten kan beginnen.
Vlinders en libellen Johan Treep Op dinsdag 17 November komt dhr. Kars Veling van de Vlinderstichting bij ons met een lezing over vlinders in de tuin. Wat kunt u doen om uw tuin vlindervriendelijk te maken. U maakt kennis met de levenscyclus van dagvlinders, de voorwaarden, die vlinders stellen aan hun leefomgeving en de vertaling ervan binnen uw tuin. Behalve voor vlinders kunt u eenvoudige maatregelen treffen om veel meer dieren in uw huis en tuin een thuis te geven. Ook is het de bedoeling om een film te laten zien over libellen. ‘Libellen leven en werk’ Libellen ziet u ’s morgens wakker worden hun ogen poetsen, jagen op prooi, paren en hun eieren leggen. Uniek zijn de beelden van de onder water jagende larven en hoe die weer een libel worden. En hoe deze jagers ook zelf gejaagd worden. Het is fijn dat de Vlinderstichting, in de persoon van dhr. Kars Veling, deze avond bij ons komt. De Vlinderstichting zet zich in voor het behoud en herstel van vlinders en libellen in Nederland. Dit doet zij door inventarisatie en onderzoek, maar ook door beleidsbeïnvloeding, bescherming en educatie.
18
Eindejaar wandeling Dick Molenkamp Deze “snertwandeling” is dit jaar op 12 december. We starten om 15.30 uur bij Restaurant de Zandstuve. Dit is altijd een hele gezellige wandeling waar altijd weer de nodige nieuwtjes verteld worden. Na de wandeling van ongeveer één uur gaan we lekker snert eten bij De Zeven Zaligheden aan de Geerdijk. Ook als je niet kunt of wilt wandelen kan je altijd nog snert komen eten. Misschien ten overvloede vermeld ik dat dit wel op eigen kosten is.
De Hoornaar Jacobijn Donkers Dat was even schrikken. Na eerst een wespen nest te laten weghalen, worden we geconfronteerd met een enorm soort wesp, wel twee keer zo groot dan de gewone wesp, we wisten niet wat we zagen. Ik ben maar even wat informatie op internet gaan zoeken wat we graag met jullie willen delen: De Hoornaar is 20-35 mm de grootste wespen soort in Nederland, is alleen “agressief” in de verdediging van zijn nest en wanneer je in zijn aanvliegroute komt. De Hoornaar is niet zo algemeen voorkomend als veel andere wespensoorten. In de kuststreken en het noorden komt hij weinig voor, in het zuiden en de oostelijke helft van Nederland is het een vrij algemene verschijning op de zandgronden. De Hoornaar valt naast zijn grootte op door de roodbruine kleur, daar waar andere wespen meer zwart hebben. Hij kan dus wel degelijk steken en dat schijnt een stuk pijnlijker te zijn dan van een gewone wesp en erg branderig te voelen. Zo'n steek is behalve pijnlijk niet gevaarlijk tenzij je allergisch bent voor Bijen of Wespen. Gevaarlijk is het wel als je een insect bent, de Hoornaar is namelijk een echte rover en doet zich te goed aan allerlei insecten zoals Bijen, maar ook grote insecten als libellen. Een deel van die insecten wordt door de
19
Hoornaars fijngekauwd aan de larven in het nest gegeven en die larven produceren vervolgens weer een zoete vloeistof waar zij de werksters in het nest weer mee voeden, een bijzondere fenomeen. Volwassen Hoornaars eten geen dierlijk voedsel maar zuigen bijvoorbeeld de honing uit gedode Bijen. Ook bijzonder is dat Hoornaars ook 's nachts jagen en zo ook wel op licht afkomen. Naast het eten van insecten knagen Hoornaars ook aan boombast en likken het sap dat daar uit komt dan op, ze doen dat vooral bij Berkenbomen. De Hoornaar in deze blog vlogen steeds naar dezelfde Eikenboom en knaagden daar aan de bast, ik denk dat ze dat deden ten behoeve van een nest, want ze vlogen af en aan en ik had niet de indruk dat het ze om sappen te doen was. Een kolonie Hoornaars kan bestaan uit 500-1000 dieren en de nesten worden vaak gemaakt in een boomholte of een nestkastje, maar ze kunnen ook vrij aan een boomtak of struik hangen en soms kiezen ze hun plek onder het dak van huizen. Een kolonie bestaat maar een seizoen en enkel de koningin overwintert diep in de grond om in het voorjaar weer een nieuwe kolonie te stichten. Een indrukwekkende wespensoort. Blijft de vraag, moeten wij dit nest nog laten verwijderen????????
20
Piet Westerveld
12 oktober
Dick Molenkamp Piet Westerveld (66 jaar) is op 22 jarige leeftijd begonnen met fotografie. Hoofdzakelijk natuurfotografie, omdat hij van jongs af aan al geïnteresseerd was in alles wat met de natuur te maken had. Om meer over de fotografie te leren en zich te specialiseren, heeft hij een driejarige fotografiecursus gevolgd in Assen bij Marjolein Spiekerman en vervolgens een driejarige opleiding bij de Fotovakschool te Apeldoorn. Naast het maken van foto’s geeft Piet ook les in de fotografie. Van zijn foto’s (natuur en reizen) maakt hij audiovisuele producties. Een audiovisuele productie is een show van prachtige foto’s en mooie muziek. Een wereld van beeld en geluid. Deze prachtige shows worden gemaakt door middel van een professioneel programma (Stumpfl) en worden geprojecteerd met professionele apparatuur op een scherm van 3 meter breed. Gedurende deze avond wordt een aantal shows vertoond o.a.: 1) Voorjaar in en om de Vecht. De foto’s laten de groei van de natuur zien van 1 april t/m 30 mei 2014 in en om de Vecht. 2) Drents-Friese Wold. In deze serie maakt u een rondwandeling over heide door bossen en natuur gebieden van het Drents-Friese Wold en het Fochteloërveld. 3) De Waddenkust op Texel. De foto’s zijn gemaakt in het voorjaar 2013 vanaf de waddenkant van Texel. 4) Engbertsdijksvenen. We maken een wandeling door de vier jaargetijden en genieten van de prachtige natuur van de Engbertsdijksvenen. 5) Voorjaar op Texel. Deze natuurserie is gemaakt in mei. U ziet veel dieren, planten, bloemen, maar ook prachtige bollenvelden.
Mijn FB berichtje van 1 juli 2015 Annie Tepper Al jaren hangen er 2 nestkastjes aan mijn schutting. Eindelijk zaten er bewoners in mijn nestkastje. Het waren echter krakers. Hovenier Stefan Zandbergen werd bijna lek geprikt door een lading wespen. Ik heb direct contact opgenomen met Dierplaag bestrijder Henk Bosch uit Vriezenveen. 's Avonds om half 8 was ik aan de beurt en toen was hij nog niet afgewerkt. Ze waren erg fel. Nu zullen ze wel dood zijn. Helaas, dan moeten ze maar in het Zandstuvebos gaan "wonen". Daar is ruimte genoeg.
21
Het Zandstuve bos We zijn naar het bos geweest en kregen een excursie. We hebben veel dingen gezien zoals paddenstoelen, dieren zoals rupsen, sprinkhanen en spinnen. We hadden een papiertje en daar moest je allerlei dingen wat je moest vinden opschrijven. Het was een leuke en interessante excursie. Je kan er veel zien. Als je natuurliefhebber bent is het leuk om er heen te gaan. Op het plaatje hiernaast zie je een stuk van de heide. We hebben twee boompjes meegenomen een kleine eik en een kleine dennenboom. Wij vonden het een leuke en excursie
.
Groep 7a De Smithoek.
22
Programma oktober za 10, 9.30 uur Paddenstoelenwandeling. Henk Nieuwerth en Johan Treep zijn onze gidsen bij De Besthmenerberg. De Rank, Brinkstraat 6, Den Ham. (Wandeling begint op parkeerplaats camping Bestmenerberg) ma 12, 20.00 uur Natuurfotograaf Piet Westerveld. Piet Westerveld geeft een presentatie Drents Friese Wold, de Vecht en Texel. Scouting Azoelen, Veldsweg 8, Den Ham.
over
de
Engbertsdijksvenen,
za 24, Nacht van de nacht. Een spannende wandeling voor jong en oud met oog voor het belang van de duisternis voor mens en dier. Voor verdere informatie zie plaatselijke bladen. november za 7, Landelijke Natuurwerkdag. Informatie over diverse locaties op: www.natuurwerkdag.nl DINSDAG 17, 20.00 uur Vlinderstichting. Kars Veling laat ons beelden zien van vlinders in de tuin en een film over vlinders en libellen. Scouting Azoelen, Veldsweg 8, Den Ham. december za 12, 15.30 uur Snertwandeling. We maken een wandeling in ons Zandstuvebos en eten daarna snert bij De Zeven Zaligheden. Vertrek Rest. De Zandstuve, Dennenweg 11 Den Ham.
23
24
