21 SCHIETENDE AGENTEN
Terugblik: een oordeel vellen over de Strandrellen
INZICHT IN DE CIJFERS
Interview: DG van Justitie Hans van der Vlist over het OM
EEN EIGEN KLANTENKAART Actueel: completer beeld jeugdcriminelen
RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | nr 09 | JAARGANG 16 | SEPTEMBER 2010
Lowlands
Lik op stuk in het strafrechtstraatje
popfestival
Lowlands staat bekend als het gemoedelijkste popfestival van Nederland met dagelijks 55.000 mensen publiek. De politie en het OM zijn daarom zonder nadruk aanwezig, maar kunnen wel snel, adequaat en efficiënt degenen aanpakken die overtredingen en delicten plegen. Dat betekent vooral drugsgebruikers en –dealers tussen het publiek uit halen. Het OM werkt samen met de ketenpartners vanuit het zogenoemde strafrechtstraatje op het festivalterrein. Zo kan een zaak meteen tot en met de straf worden afgehandeld. ‘Lik op stuk’ heet dat.
‘Lowlands was weer een feestje’, blikt officier van justitie Machiel Vink van parket Lelystad op het festival terug. ‘Iedereen heeft zich vermaakt, ook politie en justitie. Er zijn geen rare zaken geweest en het festival is vrij veilig gebleven. Wel zet de lichte stijging van het aantal zaken door. Het werken met GPS verliep goed’ Tijdens Lowlands zijn 240 aanhoudingen verricht, de meeste drugsgerelateerd. In het “strafrechtstraatje” zijn 23 Tomzittingen gehouden, en drie verdachten zijn voorgeleid. ‘Een van hen was een buitenlandse bezoeker die met de beveiligers was gaan stoeien en bij wie er kans op vlucht gevaar was.’ ‘Ik had nog even naar Anouk gewild’, zegt Machiel Vink, ‘maar het werk liet het niet toe. Ze schijnt heel goed geweest te zijn.’ Foto: ANP
2 | In Naam beeld artikel - Opportuun - Opportuun 9 - september 4 - mei 2010 2010
Opportuun 4 - mei 2010 - Naam artikel | 3
Open over geld
6 10
Het OM heeft de afgelopen jaren meer openheid gegeven over de inhoud van haar werk. Ook de bedrijfsvoering moet transparanter worden, vindt Hans van der Vlist, DG Rechtspleging en Rechtshandhaving bij Justitie. ‘Laat zien waaraan de centen worden uitgegeven. Dan kan je ook beter sturen en verantwoorden.’ >> Interview met Hans van der Vlist
Hoek van Holland volledig uit de hand. Bezoekers keren zich tegen de politie, en de aanwezige agenten zien zich genoodzaakt te schieten op de relschoppers die hen de raken gewond door politiekogels. Uiteraard wordt onderzocht wat er in Hoek van Holland is gebeurd. Ik weet dat er die avond en in de voorbereiding zaken fout zijn
Nooit eerder was het in Nederland voorgekomen dat 21 politieagenten hun vuurwapen trokken en daarna schoten. Officier Hester de Koning leidde het omvangrijke Rijksrecherche-onderzoek naar de strandrellen in Hoek van Holland, waarbij een 19-jarige jongen overleed. ‘Telkens als we de beelden zagen, werden we er weer door geraakt.’ >> Alles afwegende de Strandrellen in Hoek van Holland
gegaan. Daar wordt aangewerkt, want dit wil niemand ooit weer meemaken. De Rijksrecherche onder leiding van het OM in Den Haag onderzocht het handelen van de betrokken politiemensen. Na een gedegen onderzoek maakte mijn collega Theo Hofstee eind vorig jaar al bekend dat zij handelden uit noodweer. Maar nu wordt dat oordeel toch aan het Hof voorgelegd. Het evenementenbeleid, vooral als het gaat om gratis evenementen, wordt in het hele land tegen het licht gehouden. Gemeenten zijn veel strenger geworden, want dit kan overal gebeuren. Want laten we één ding niet vergeten. Het geweld begon bij een groep hooligans die daarop uit is. En onder
zo kun je het parket Breda het best omschrijven. Er heerst een informele sfeer, maar in het modern opgeknapte pand, met kantinette en hippe poefjes, wordt hard gewerkt. Bovengemiddeld zelfs, oordeelde Harm Brouwer tijdens een bezoek. ‘Goede prestaties, gemoedelijke sfeer, grote betrokkenheid en hardwerkende mensen.’
invloed van drank en drugs laten anderen zich meeslepen. Wat doe je met die mensen? “Hoek van Holland” heeft grote gevolgen gehad voor politie, justitie en bestuur. Maar ook voor mensen die gewoon gezellig willen feest vieren. Laten we er met zijn allen voor zorgen dat het nooit weer gebeurt. Henk Korvinus, hoofdofficier Rotterdam
>> Reportage uit zomers Breda
Een jeugdige meeloper
22
In de nacht van 22 op 23 augustus 2009 loopt een gratis dansfeest op het strand van
duinen hebben ingejaagd. Eén 19-jarige Rotterdammer overlijdt, zes andere mannen
Gemoedelijk maar modern
16
Eén jaar na “Hoek van Holland”
Inhoud
krijgt een andere straf dan een veelpleger. Voor elke jongere tussen 12 en 18 jaar die bij het Veiligheidshuis binnenkomt, wordt door de partners van het Veiligheidshuis een plan van aanpak gemaakt. Daarbij wordt gelet op de achtergrond van de jongere en de context van de wetsovertreding.
>> Expertise Aanpak jeugdcriminaliteit
En verder...
Column Hoekman > 9 Actueel > 14 Nieuws > 20 Omgeslagen > 21 Jurisprudentie > 26 De stelling > 27 Organisatie: Professionalisering bedrijfsvoering > 28 Vier vragen over geheimhoudersgesprekken > 30 Column UT Recht > 31 Gespot: Met een catamaran op de Griekse zee > 32
OPPORTUUN | RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | JAARGANG 16 | NUMMER 9 | september 2010 Opportuun wordt gratis verstrekt aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het magazine verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adresdrager met de aangebrachte wijzigingen naar het retouradres, of e-mail de wijzigingen naar
[email protected]. Redactieadres Openbaar Ministerie, Parket-Generaal, afdeling Communicatie, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag.Eindredacteur Pieter Vermaas, 070 - 3399840 of
[email protected]. Plaatsvervangend eindredacteur Thea van der Geest, 070 - 3399825 of
[email protected]. Aan dit nummer werkten mee Jeichien de Graaff, Jurriaan Simonis, Martine Pilaar, Mary Hallebeek, Nicolette Stoel, Jan Hoekman, Jan-Willem Grimbergen, Miek Smilde, Peter Louwerse Foto omslag Piet Gispen Bladformule en vormgeving Kris Kras Design Druk Tuijtel Oplage 8700
Opportuun 9 - september 2010 - Inhoudsopgave | 5
Het OM moet zijn bedrijfsvoering transparanter maken. Beter laten zien wat het doet en wat dat kost. Dat zegt Hans van der Vlist, directeur-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving van het ministerie van Justitie.
‘HEB LEF,
Justitietopman Hans van der Vlist ziet bij OM drive om “alles” op te lossen
MAAK KEUZES’
Hans van der Vlist:
‘Laat zien waaraan de centen worden uitgegeven’
6 | Naam artikel - Opportuun 4 - mei 2010
De komende kabinetsperiode wordt er flink bezuinigd. Hoeveel zorgen moet het OM zich maken? ‘De kerntaak van het OM blijft, en dat is opsporen en vervolgen. Dat het OM vanuit Financiën enigszins onder vuur ligt, komt omdat het niet zo’n transparant bedrijfsproces heeft. Waar het OM de afgelopen jaren over de inhoud van haar werk al veel meer en beter naar buiten treedt, moet die slag in het bedrijfsproces nog worden gemaakt. Het OM heeft minder productie laten zien, terwijl de zaken per eenheid duurder zijn geworden. Dat maakt de organisatie kwetsbaar in de omgeving van Financiën. Ik weet wel dat het OM meer aan preventie is gaan doen, dat er meer tijd aan slachtoffers wordt besteed en dat er meer aandacht voor kwaliteit is gekomen, maar dat zie je allemaal niet terug in de cijfers en dat is moeilijk uit te leggen in een omgeving waar er naar geld wordt gezocht. Mijn kernboodschap is daarom: OM, zorg ervoor dat je goed
inzicht kunt geven in de bedrijfsvoering, laat zien waaraan de centen worden uitgegeven. Dan kan je ook beter sturen en verantwoorden.’ Sturen op cijfers alleen kan gevaarlijk zijn. Voor je het weet leidt productieve dadendrang tot een nieuwe tunnelvisie. ‘Geld kan perverse prikkels oproepen, dat risico bestaat altijd. Het OM is een complexe organisatie met complexe taken waarbij geld en productie niet altijd makkelijk aan elkaar zijn te koppelen. Dus moet je intelligente oplossingen bedenken en dat kan door het werk af te pellen als een ui. Bij welke taken zijn productieafspraken mogelijk, waar ligt het lastig? Maak het probleem kleiner. Dan houd je een restgroep van taken over waarover je ook afspraken kunt maken. Het OM heeft op vrij hoog niveau nieuwe directeuren bedrijfsvoering benoemd. Ik hoop dat zij de goede instrumenten krijgen om de bedrijfsvoering te verbeteren.’
Is het een idee om in het kader van de bezuinigingen meer zaken met geldboetes af te doen? ‘Er ligt een wetsvoorstel op tafel om onverzekerd rijden - artikel 30 van de Wet aansprakelijkheid motorrijtuigen – te vermulderen. Dat scheelt handhavingscapaciteit en levert ook nog geld op, dubbele winst dus. Voor de rest denk ik dat we in Nederland al een heel eind zijn als het gaat om financiële sancties.’ Niet meer boetes dus? ‘Ik zie mogelijkheden om – conform het heroverwegingsrapport - financieel rechercheren en het plukken van geld te versterken. We zijn nu meer dan tien jaar bezig met Plukze en dat leverde tot nu toe tien, twintig, dertig miljoen euro per jaar op. Dat kan honderd miljoen euro worden. Er ligt een voorstel op tafel om 20 miljoen euro te investeren in financieel rechercheren waarmee we straks structureel 60 miljoen kunnen ophalen.’
Opportuun 9 - september 2010 - Interview | 7
‘Ik hoor nu veel meer burgemeesters het belang van het OM benadrukken dan vijf, zes jaar geleden’ De politiek is rupsje nooit genoeg als het om veiligheid gaat. Welke prioriteiten moet het OM volgens u stellen? ‘De ambitie vanuit de samenleving en de politiek is hoog. Het OM wil
dat waarmaken. Dat valt zeer te prijzen, maar een organisatie die onder druk staat en die keuzes kan maken moet het lef hebben om dat ook te doen. Dat gebeurt niet zo expliciet vind ik en misschien wel omdat het OM eigenlijk de drive heeft alle problemen op te lossen.’
helpt. Ik hoor nu veel meer burgemeesters het belang van het OM benadrukken dan vijf, zes jaar geleden. Ook de samenwerking met het departement verloopt goed,’
De burgemeesters vallen onder de minister van Binnenlandse Zaken, net als de politie. Is het tijd voor één ministerie van Veiligheid? Het OM wil te veel. ‘Het OM is een complexe organisa- ‘Er is een sterke politieke stroming tie met een zware maatschappelijke die een landelijk aangestuurde en lokaal verankerde politie wil. Dat is taak. Ik ga niet zeggen dat het makkelijk is. Het is volgens mij een een belangrijk gegeven. De politiek beslist over de departementale van de moeilijkste publieke taken indeling. Het enige wat ik zeg is dat om tussen, en met, de politie en bestuur en onder grote maatschap- we moeten oppassen het begrip justitie in te leveren voor het begrip pelijke belangstelling het werk te veiligheid.’ doen met behoud van rechtstatelijkheid.’ Tekst: Miek Smilde Zou het helpen als er op het hoogste Foto: Robin Utrecht bestuurlijke niveau nauwer zou worden samengewerkt? ‘Ik denk dat de afgelopen jaren de relatie tussen OM, bestuur en politie al veel sterker is geworden. Dat
Lef van twee kanten ‘Het is gevaarlijk de prestatie van het OM alleen te vatten in termen van productie. Dat leidt er te gemakkelijk toe dat veranderingen in afdoening een op een worden vertaald in budgettaire gevolgen. De inzet van het OM is in toenemende mate gericht op maatschappelijke effectiviteit. Of daar een te tellen strafzaak uitrolt mag niet de eerste inzet zijn. De politieke wensen gaan ook steeds meer uit van de verbijzondering van de OM-interventie. Dat kan in de ogen van het OM niet zonder financiële vertaling blijven. De keuzes liggen in eerste instantie daar, bij de politiek. Het OM zal met een steeds groter wordende transparantie van zijn activiteiten - daar vind ik mij op een lijn met Van der Vlist - de grenzen van zijn kunnen moeten aangeven. En het OM mag dan verwachten dat het departement niet alleen de formulering levert van een politieke wens, maar het platform biedt om die grenzen te verkennen en daarin gezamenlijk op te trekken. Dat is lef van twee kanten! Zo wil ik graag mijn altijd boeiende overleg met Hans van der Vlist over de prestaties van het OM vorm en inhoud geven.’
Hoek van Jan
Eigen fiets Het zal je maar gebeuren. Je zet de fiets netjes op slot. Achter de Hema in een Drents dorp. Kom je terug met je halve worst, fiets weg. Dus doe je aangifte. En zowaar. De dieven worden gepakt. Maar de fiets was al lang foetsie. Via een heler onder de billen van een ander terechtgekomen, die er noest kilometers mee weg trapt. Dat de heren stelers werden gepakt was trouwens niet zo verwonderlijk. Op de fietsenstalling bij de Hema stonden namelijk camera’s gericht. Die registreerden hoe twee mannen de fiets in een auto laadden. Inclusief kenteken. Dus dat was een eitje. De dieven gaven hun vergrijp ook grif toe. Nadat ze de beelden hadden gezien dan toch. Omdat het goede bekenden waren, werden ze voor het hekje gebracht. Zoals het betaamt kreeg het slachtoffer een berichtje van het OM. Hij liet weten zijn schade graag vergoed te willen zien. Hij had namelijk een nieuwe fiets gekocht. Tweedehandsje, dat wel. Het geld groeide hem niet op de rug. Hij legde keurig een factuur van het tweewielig ros over. Van een heuse fietsenhandel met een nummer van de Kamer van Koophandel en al. En toch. Ik wist het niet. Het was niet het bedrag. Driehonderd euro voor een fiets. Dat kan. Ook voor een tweedehandse. Uit de bon bleek ook dat het bedrag was voldaan. Handtekening van de verkoper erbij. Niets mis mee. Nee, het zat em in iets anders. Het ging om de naam van de fietsenboer: ‘de zwarte fietsenmarkt’. Vroeg me bijna af of hij er z’n eigen fiets had terug gekocht. Tekst: Jan Hoekman, officier van justitie
Henk van Brummen, procureur-generaal
Wederhoor
Opportuun Opportuun 9 - september 4 - mei 20102010 - Naam - Hoekman artikel | 9
BEELDEN
Hester de Koning over Rijksrecherche-onderzoek naar de Strandrellen
VERTELDEN MEER DAN WOORDEN
Na de rellen op het strand van Hoek van Holland waarbij de 19–jarige Robby van der Leeden om het leven kwam, start de Rijksrecherche een groot onderzoek naar het schieten van de agenten. De Haagse officier van justitie Hester de Koning krijgt de leiding van het onderzoek.
‘
Aan de ouders heb ik mijn beslissing uitgelegd, maar dat was natuurlijk niet wat zij wilden horen’ De Koning krijgt twee dagen na de gebeurtenissen als zaaksofficier het onderzoek vanuit Rotterdam overgedragen. ‘Ik heb in het verleden wel vaker Rijksrechercheonderzoeken gedaan, maar dit was toch wel bijzonder. Het was in de Nederlandse geschiedenis nog nooit voorgekomen dat 21 politieagenten hun vuurwapen hebben getrokken en ook hebben geschoten’, aldus De Koning. Inmiddels zijn er dan al een paar dagen verstreken en De Koning moet op vlieghoogte worden gebracht. Ze vertelt: ‘Op dinsdag ben ik voor het eerst naar Rotterdam gegaan en hebben we een overdrachtsbespreking gehad. Dankzij mijn eerdere Rijksrecherche onderzoeken kende ik de teamleider al goed en dat maakte de start een stuk soepeler. Want ik had uiteraard een informatieachterstand en dat is toch wel een nadeel.’ Hester de Koning brengt de dagen die volgen zoveel mogelijk tijd door bij het onderzoeks-
10 | Alles afwegende - Opportuun 9 - september 2010
team in Rotterdam. Die eerste dagen wordt er door het team veel werk verzet. Er worden tientallen getuigen gehoord, zowel politiemensen als bezoekers van het festival. De zaaksofficier besluit zelf ook naar het strand van Hoek van Holland te gaan. ‘Dankzij alle overzichtsfoto’s die er al waren gemaakt van het terrein had ik wel al een duidelijk beeld van het festivalterrein. Maar ik wilde daar zelf staan en me een goed beeld vormen van de setting.’ Terwijl Hester de Koning daar midden op het strand staat, belt de persvoorlichter van het parket. RTV Rijnmond meldde op de website dat Robby van der Leeden door drie kogels was geraakt. Uit de sectie die al op zondag was gedaan, was gebleken dat het om één kogel ging. Een onzin-verhaal dus. Maar voor de beeldvorming is het wel belangrijk om dit bericht de wereld uit te helpen. De Koning: ‘Het maakte me echt pissig. We zaten middenin het onderzoek en ik wilde hier nog helemaal niets over zeggen. Maar als we onze mond zouden houden dan ontstond in de media het beeld van een afrekening. We voelden ons toen als OM gedwongen door de pers om iets te zeggen wat we nog niet wilden, namelijk dat het om één kogel ging.’
Bodycam Een belangrijk aandachtspunt in het onderzoek is om uit te zoeken of er ook door anderen was geschoten. ‘Daar is veel tijd in geïnvesteerd. Als een getuige vertelde dat hij of zij een burger met een vuurwapen had gezien, werd deze persoon met voorrang gehoord. Uit de verklaringen over tijdstippen, locaties en beschrijvingen van deze “burgers” met wapens blijkt dat het wel de agenten in burger moeten zijn geweest’, aldus de zaaksofficier. Terwijl het grootste deel van het rechercheteam nog volop bezig is met sporenonderzoeken en verhoren van getuigen en agenten, werkt een team van analisten non-stop aan een reconstructie van de gebeurtenissen. De Koning: ‘Binnen een week hadden we al een redelijk beeld van de geweldsmomenten die er hadden plaatsgevonden. Dat waren er vijf. Ondertussen kregen we steeds meer filmpjes van ooggetuigen te zien en werd het plaatje completer. Een aparte groep rechercheurs hield zich alleen bezig met het uitkijken van de beelden. Eén van hen bekeek ze keer op keer opnieuw en herkende zo steeds weer iets nieuws. Dat heeft heel veel belangrijke informatie opgeleverd. Maar toen we uiteindelijk de beelden van de bodycam van een van de agenten zagen, werd nog duidelijker hoe heftig de situatie was geweest. Die beelden vertelden veel meer dan woorden.’
12 | Alles afwegende - Opportuun 9 - september 2010
Noodweer Als na verloop van tijd de meeste onderzoekshandelingen afgerond zijn, nadert het moment dat de officier een oordeel moet vellen. Welke agenten geschoten hebben is helder, maar was de situatie nu echt zo heftig dat dit gerechtvaardigd was? ‘Ik heb mij telkens de vraag gesteld of het ook anders zou kunnen zijn geweest. Net zoals je als officier ook in andere onderzoeken doet. Nadat ik alle informatie zeer zorgvuldig had bestudeerd en had besproken met meerdere personen waaronder de tweede officier die na een week aan het onderzoek was gekoppeld en de hoofdofficier, kwamen wij allemaal tot dezelfde conclusie. Er was volgens het oordeel van het OM op alle momenten dat er geschoten is sprake van noodweer en de agenten hadden dus terecht geschoten.’ Bij het vormen van een oordeel heeft Hester de Koning veel gehad aan de analyse van Nico de Ruijter van de Rijksrecherche. ‘Hij was vanaf het begin bezig geweest om alles met beelden in kaart te brengen en dat was uitgemond in
444 flesjes Tonnen met zand worden in het onderzoek minutieus doorzocht, op zoek naar achtergebleven sporen zoals kogelhulzen, bebloede kleding, achtergebleven flesjes en teenslippers. In totaal zijn er 444 flesjes waar zand in zat in beslag genomen om te kijken of ze gebruikt waren als projectiel tegen de politie. Uit het onderzoek was namelijk gebleken dat relschoppers flesjes met zand hadden gevuld en naar de politie hadden gegooid.
een zeer gedetailleerde reconstructie. Door middel van overzichtsfoto’s, tijdlijnen, sheets met daarop de locaties waar de agenten hadden gestaan, geschoten, zich hadden teruggetrokken in de duinen. Dit maakte het verhaal zo duidelijk, dat we er ook voor hebben gekozen om deze reconstructie aan de pers te tonen. Met de beelden van de bodycam van een van de agenten en de geluidsopnames van de meldkamer erbij omdat telkens als het team en ik de beelden zagen en de meldkamer hoorden, de impact op de politieagenten voelbaar was; we werden er ook weer door geraakt.’
Heel erg privé Op de dag van de presentatie aan de pers heeft de zaaksofficier een afspraak met de familie van Robby van der Leeden en met de vijf agenten die als verdachte waren aangemerkt en hun advocaten. ‘Zij moesten de beslissing om niet te vervolgen van politie en justitie horen en niet via de media. De eerste afspraak was om 12 uur met de betrokken politieagenten. Zij reageerden deels opgelucht, deels zeiden ze het wel te hebben verwacht. Daarna ben ik samen met de familierechercheurs naar de familie Van der Leeden gegaan. Hun advocaat was daar ook bij. Dit was begrijpelijkerwijs een heel lastig gesprek. Ik heb mijn beslissing uitgelegd maar dat was natuurlijk niet wat zij wilden horen. Ook heb ik verteld dat we beelden van die avond op de persconferentie zouden laten zien. Ik wilde niet dat zij op het nieuws voor het eerst de politiebeelden zouden zien, dus toen hebben we ze daar op dat moment bekeken. Dat vond ik heel moeilijk want ik was aanwezig bij iets heel persoonlijks. Zij zagen de laatste beelden van hun kind, dat is niet te bevatten en zo’n moment is heel erg privé.’ De hoofdofficier van Justitie in Den Haag hield in Den Haag de perspresentatie en Hester de Koning was daar niet bij. ‘Ik vond het belangrijker dat ik de tijd nam voor een gesprek met de familie Van der Leeden. Ik vind het belangrijk dat zij kunnen leven met deze beslissing.’ Tekst: Nicolette Stoel Foto: Piet Gispen, ANP Noot: Inmiddels is bekend geworden dat de familie Van der Leeden een artikel 12 procedure zal aanspannen tegen de beslissing van het OM om de agenten niet te vervolgen.
‘Ik heb iets met bètavakken’ Hester de Koning (40) begon direct na haar studie rechten aan de RAIO-opleiding. Toen ze na haar opleiding in 1999 bij parket Utrecht aan het werk ging, werkte ze eerst drie jaar lang als districtsofficier, daarop werd ze CIE-officier om vervolgens eerst in Utrecht en later na haar overstap naar parket Den Haag de portefeuille Forensische Opsporing invulling te geven. ‘FO is een heel andere tak van sport en je moet wel wat hebben met het technische aspect van het onderzoek. Ik heb op het Gymnasium examen gedaan in wiskunde, natuurkunde en biologie en ben dus voor een jurist best gericht op de bètavakken. De uitkomsten van NFI-rapporten over bijvoorbeeld DNA zijn goed te snappen, maar als je goede vragen moet stellen aan deskundigen, dan is het handig om er net iets meer van af te weten. Dat helpt ook bij de begeleiding van collega’s’, aldus de FO-officier.
Bijna elke verdachte heeft het evenementenverbod opgelegd gekregen. Alle veroordeelde verdachten moeten aan de betrokken agenten, ruim veertig, een voorschot op de schadevergoeding van tweehonderd euro betalen. Het onderzoek wordt nog steeds voortgezet. Totale anarchie door het beestachtige en weerzinwekkende gedrag van deze verdachten. Zó hard zal een officier van justitie niet snel het handelen van verdachten omschrijven. Tóch waren deze termen het afgelopen jaar vaker te horen in de Rotterdamse rechtbank. De woorden maakten deel uit van het requisitoir in de zaken tegen de mannen en jongens die verdacht werden van openlijk geweld op het strand van Hoek van Holland tijdens het dancefeest Sunset Grooves in de nacht van 22 op 23 augustus 2009. Tientallen voornamelijk jonge mannen kwamen naar dat feest met, althans volgens het Openbaar Ministerie, als doel een vechtpartij met de politie uit te lokken. De relschoppers joegen de agenten de duinen in, en uiteindelijk moesten die gericht schieten. Eén jonge Rotterdammer overleed door een politiekogel. Het onderzoek naar de relschoppers werd gedaan door de officieren Nelleke Klip en Maurice van Heemst, ondersteund door secretaris Wendy van den Berg.
‘Totale anarchie. Harde aanpak voor harde kern
Beestachtig gedrag’ Een jaar na 22 augustus 2009 zijn er 55 mensen aangehouden. Van hen zijn er al ruim twintig voor de rechter geweest. Op een enkele vrijspraak na, waarvan het OM in appèl is, zijn alle verdachten veroordeeld. De zwaarste straffen zijn een gevangenisstraf van vijftien maanden waarvan vier voorwaardelijk, en de ISD-maatregel (zonder aftrek van voorarrest!).
14 | Actueel - Opportuun 9 - september 2010
‘Strafrechtelijk kan de dood van de jongeman niet aan de relschoppers worden verweten. Vanuit maatschappelijk perspectief zouden ze zich er wel verantwoordelijk voor moeten voelen. Maar wat doe je met die jongens. En bedenk wel: het waren niet alleen hooligans in de duinen. Dat waren vooral ook jongens en mannen die zich lieten meeslepen’, aldus Nelleke Klip. ‘In een groep zijn ze zo anders. Eén op één zijn het allemaal zielenpieten. Er blijft weinig van over. Het is kuddegedrag, waarschijnlijk onder invloed van drugs en alcohol.’ Zij is ervan overtuigd dat velen van hen het nooit meer zullen doen, ook gezien de soms forse straffen, gekoppeld aan een zogenoemd evenementenverbod. ‘Met de reclassering, die eigenlijk ook niet geëquipeerd is voor dit soort verdachten, hebben we aan dat verbod gewerkt. De gemeente stelt een lijst vast met risicovolle evenementen. Daar mag de veroordeelde niet komen, hij moet zich melden op een politiebureau, en hij mag op de dag van zo’n evenement sowieso geen middelen gebruiken.’
Nelleke Klip: ‘Bijvoorbeeld die zes jongens die gewond raakten door een politiekogel. Ze ontkenden iets te hebben gedaan, zouden toevallig in de menigte terecht zijn gekomen. Hoe ongeloofwaardig dat ook klinkt: als wij niet kunnen aantonen dat ze ook daadwerkelijk geweld gepleegd hebben, dan wordt het lastig.’
Losgewrikt Cruciaal daarbij was het beeldmateriaal. ‘Via open bronnen op het internet en oproepen in de media kwam het onderzoeksteam aan heel veel beeldmateriaal. Enerzijds is het een voordeel dat er tegenwoordig zoveel gefilmd wordt, anderzijds waren de beelden vaak van slechte kwaliteit. En via de beelden moesten we trachten personen te identificeren plús hun aandeel in het plegen van de strafbare feiten te constateren. Dat was echt monnikenwerk’, aldus Van Heemst. Op het “slagveld” zijn bijvoorbeeld 444 voor een deel met zand gevulde flessen gevonden. ‘Daar is mee gegooid, maar we hebben bijna geen DNA-materiaal gevonden. En op maar drie zitten vingerafdrukken. Op een losgewrikte vlaggenmast hebben we DNA-materiaal van een – voor andere feiten wel veroordeelde – verdachte gevonden. Zijn verklaring? Ik leunde ertegen. Ik heb die mast niet gegooid’, noemt Wendy van den Berg een verklaring waardoor een verdachte ‘ermee weg kon komen’. En de echte bij de politie bekende hooligans? ‘Voor hen geldt: ontkennen is celstraf, verklaren is de doodstraf. Bij verdachten die wel wat gezegd hebben, zijn thuis ruiten ingegooid’, zo meldt Nelleke Klip. Niet dat daarvan aangifte is gedaan, uiteraard. ‘We kregen überhaupt geen aangiften: niet van gewonden die eerder op de avond zijn gevallen, niet van de Spoorwegen, niet van tankstationhouders, niet van strandtenteigenaren. Er is angst in de samenleving voor deze groep’, zegt ze.
Loser
‘Maar we gaan wel proberen de zogenoemde harde kern aan te pakken. Met de gemeente en de politie proberen we een aanpak te ontwikkelen’, aldus Henk Korvinus. En wie niet meewerkt, kan wel eens geconfronteerd worden met een heel andere aanpak: de maatregel van plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders, ISD. ‘Eén van de verdachten, een echte hooligan, had een lange historie van opruiing. Daar hebben we de ISD-maatregel geëist, en gekregen. Die jongens vinden Honderden zelf dat dat een “straf” is voor junks en losers’, zo zegt “Hoek van Holland” had grote gevolgen. ‘In eerste Nelleke Klip. ‘Anderen vinden hem nu ook een loser. instantie ging alles naar Den Haag. Onder leiding van Overigens hebben we ook de deskundigen ervan moeten dat parket deed de Rijksrecherche onderzoek naar het schieten door de politiemensen. Maar dat was natuurlijk overtuigen dat die maatregel ook voor anderen dan niet het enige wat moest gebeuren. Ook de relschoppers alleen verslaafden geschikt is. Het is bedoeld voor moesten aangepakt worden. Daar moest de burgemees- behandeling én om de maatschappij te beschermen door iemand twee jaar op te sluiten’, zo zegt Maurice ter ook verantwoording over afleggen in de gemeenteraad. Hij had het daar over honderden relschoppers. Die van Heemst. allemaal niet veilig waren voor politie en OM. Wij wisten Tekst: Jeichien de Graaff al dat het moeilijk zou worden dat waar te maken’, zo Foto: ANP zegt hoofdofficier Henk Korvinus.
Opportuun 9 - september 2010 - Actueel | 15
HIPPE POEF,
ENGE BOEF
Een zomers rondje op parket Breda
Een informele sfeer in een modern gemaakte werkplek. Dat is parket Breda. Waar de veelbelovende rechtenstudent zijn snuffelstage vindt, een zedenaanklager in de zittingzaal een revolutionair vonnis binnensleept, en een slachtoffer haar verkrachter toespreekt. Al de hele morgen is de sfeer beladen rond de begraafplaats in Breda-West, om de hoek bij het Bredase Parket. Het is de dag van de begrafenis van een 12-jarige jongen, die na een gewelddadige aanslag op zijn woning op het woonwagenkamp werd geraakt en overleed. Tientallen belangstellenden slaan gade hoe de politie bezit neemt van de wijk. Straten worden afgezet en het verkeer wordt omgeleid. Agenten in uniform en burger houden een oogje in het zeil. De zaaksofficier wijst op twee mannen die achteloos leunen tegen een fietsenrek. ‘OT-ers’, mompelt hij. Een motorrijder komt voor de derde keer voorbij, ook een “stille”. De uitvaart gaat gepaard met zeer strenge veiligheidsmaatregelen. De zware motoren van een Molukse motorclub die de witte begrafenisstoet begeleiden, verstoren de doodse stilte. De zaaksofficier en de TGO-
secretaresse zijn gekomen om er even ‘de sfeer te proeven’. Ze praten even kort, schudden wat handen, maar hebben al snel genoeg gezien. Terug naar het parket waar het mooie zomerweer zorgt voor uitschieters van 26 graden in de werkkamers aan de zonkant.
Cappuccino Het pand aan de Fellenoordstraat werd door het OM eind 2005 betrokken. De Belastingdienst had er een “jaren-zeventigpand” achtergelaten. Enthousiaste parketmedewerkers maakten het samen met de architect tot een transparante, moderne en mooie werkplek. De medewerkers zijn er erg tevreden mee. De kantinette, koffiehoeken, hippe poefjes staan er niet mooi te zijn, ze worden intensief gebruikt! Voor een snelle tosti, heerlijke cappuccino en bijvoorbeeld
een snel strafmaatoverleg in de gang. Ook de servicedienstmedewerkers zorgen ervoor dat het prettig werken is. Strak in uniform gestoken, zijn ze zowel servicegericht als gezellig. Geruisloos loopt Toon van den Heijkant zijn postronde. Repro, interne verhuizingen en post behoren tot zijn taken. Maar Toon rijdt ook graag als chauffeur voor de hoofd officier, indien nodig. En hij wil ook best even naar een kapotte fietsversnelling van een collega kijken. Het is zijn laatste jaar, voor zijn pensioen. Zal hij het missen? ‘Ja, als kiespijn’, reageert hij ad rem. Maar het zal ‘m best moeite kosten om na jaren zijn vertrouwde werkplek te verlaten.
Bezuinigingen Zo’n tweehonderd medewerkers telt het Bredase parket nu. Breda staat bekend als een bovengemiddeld parket. Dat komt uit de mond van Harm Brouwer bij zijn bezoek aan het parket in Breda. Goede prestaties, gemoedelijke sfeer, grote betrokkenheid en hardwerkende mensen. Maar de voorzitter van het College van procureurs-generaal heeft ook slecht nieuws als hij in de kantinette de grote groep Bredase parketmedewerker toespreekt: er moet bezuinigd worden. ‘Hoe doen we dat als we samenwerken met een parket dat op honderd kilometer afstand ligt’, vraagt officier Lucas van Delft. Praktijk, beleid en politiek botsen, maar Bredase medewerkers mogen de PG vragen wat ze willen. En krijgen duidelijke antwoorden. Ratiba Basir van de weekdienstadministratie vond het leuk om met hem in discussie gaan. ‘Eigenlijk is het een heel gewone man. Hij pakt gewoon de taxi naar Breda toen zijn chauffeur niet kwam opdagen, om toch op tijd te kunnen zijn.’ Inmiddels is bekend geworden dat het voornemen bestaat om de komende jaren het werk van Middelburg te verplaatsen naar Breda. Dus kansen genoeg op het Bredase parket? ‘Ja, maar ook onzekerheden’, benadrukt hoofdofficier Hugo Hillenaar. De forse bezuinigingen binnen de Rijksoverheid en de
Arrondissementsparket Breda Parket Breda, Fellenoordstraat 62 Hoofdofficier: Hugo Hillenaar Plv Hoofdofficier: John Remmerswaal Medewerkers: 191 Regio: samen met Middelburg, waar 65 mensen werken Grote steden: Tilburg, Breda, Roosendaal en Bergen op Zoom Bijzonder: de (zorg- en) veiligheidshuizen, weekendje weg, goede resultaten, zerobeleid coffeeshops West Brabant, jaarlijks volleybaltoernooi en parketuitje en de parketfietsen
concentratie van werkzaamheden op het regioparket zijn de komende tijd de issues op de Fellenoordstraat. De hoofdofficier is heel duidelijk, maar praat ook met compassie. Hij weet dat dit moeilijk is voor medewerkers die al jarenlang trouwe dienst leveren en goed werk verrichten.
Kippenvel Het is een belangrijke dag voor Ingeborg van Dorst. Zeven slachtoffers en vijf kritische burgers en een paar collega’s volgen de officier nauwgezet in een volle zittingszaal. Zij heeft zich als zedenofficier vastgebeten in het dossier van een serieverkrachter. ‘Een paar DNA-matches en bekentenissen, maar voor de rest is het schrapen’, vat ze luchtig samen. Maar achter de schermen heeft ze keihard gezocht naar de mogelijkheid de verdachte toch te linken aan de lange lijst van afschuwelijke seksuele delicten.
Jolanda Haagh (rechts),
Het was leuk dat parket
slachtoffercoördinator:
Breda met de bezoekende
‘De vrouw heeft het zo
PG Harm Brouwer in
goed gedaan. Zó is de
discussie kon gaan, zegt
slachtofferverklaring
Ratiba Basir (rechts),
bedoeld, slachtoffers
medewerker weekdienst-
krijgen een stem.’
administratie. ‘Eigenlijk is het een heel gewone man.’
16 | Het parket - Opportuun 9 - september 2010
Opportuun 9 - september 2010 - Het parket | 17
De zaaksofficier wijst op twee mannen die bij de begrafenisstoet achteloos leunen tegen een fietsenrek. ‘OT’ers’, mompelt hij Schakelbewijsvoering moet kunnen op basis van een Utrechts onderzoek naar herhaalde gedragingen bij serieverkrachters. Ook heeft de officier er alles aan gedaan om het mogelijk te maken - ondanks de weigering van de verdachte mee te werken in het Pieter Baancentrum - de TBS-maatregel op te laten leggen. Ze vond een klinisch psycholoog die het aandurfde om op basis van papieren onderzoek uitspraken te doen. Een TBS-veroordeling zou een doorbraak betekenen. Slachtoffercoördinator Jolanda Haagh begeleidt de zeven slachtoffers tijdens de zitting. De slachtofferverklaring van een van de vrouwen raakt haar enorm. Het lukt de jonge vrouw namelijk wonderbaarlijk goed om krachtig haar verhaal te doen. Het komt uit haar hart als ze zegt haar onbezorgde leven terug te willen. Het slachtoffer wil ophouden haar verkrachter
te haten, maar niet voordat ze haar belager ferm in een muisstille zittingszaal opdraagt haar aan te kijken en dán oprecht zijn spijt te betuigen. De verdachte doet het niet. ‘Dit heb ik nog nooit meegemaakt,’ vertelt Jolanda later met kippenvel, ‘het was zo intens en heftig en de rechter greep niet in. Dit slachtoffer heeft het zo goed gedaan. Zo is het bedoeld, slachtoffers krijgen een stem.’ De houding van de verdachte, zijn daden en de inzet van de innovatieve deskundigen zorgen twee weken later voor een revolutionair vonnis: 10 jaar en TBS. Een Brabantse krantenlezer, die in de lezersjury van BN/DeStem zitting nam, is het roerend met de magistraten eens: in dit geval is er absoluut recht gedaan aan de slachtoffers.
Pleitwedstrijd Dan over naar topeisers in spe. Twee winnaars van de Nationale Requireer wedstrijd namen graag de uitnodiging aan om in Breda een weekje binnen te kijken. De Rotterdamse rechtenstudent Corjan Kroon dankt het aanbod aan zijn derde plaats op de wedstrijd voor studenten in april 2010. Voor hem was het een kans om zich te oriënteren op zijn eventuele besluit voor het RAIO-traject. “Ik vermaak me buitengewoon hier op het Bredase parket,” licht Corjan toe met een grote glimlach. Het valt hem op dat de magistratelijkheid in het Brabantse land zich zo nu en dan vertaalt in gemoedelijke conversaties tussen de raadkamer en de voor te geleiden verdachte. Voor de Rotterdammer, die drie dagen per week werkt op de Rotterdamse rechtbank en zijn
Transparante werkplek Enthousiaste parketmedewerkers hebben samen met de architect het pand aan de Fellenoordstraat tot een transparante, moderne en mooie werkplek gemaakt. De kantinette, koffiehoeken, hippe poefjes staan er niet mooi te zijn, ze worden intensief gebruikt. 18 | Het parket - Opportuun 9 - september 2010
scriptie schrijft, lijkt het hier in elk geval minder hard dan in de Maasstad. ‘Ook onderling tussen parketcollega’s gaat het hier wat gemoedelijker dan in de Randstad’, merkt Corjan gelijk op. ‘Het lijkt wel of iedereen hier elkaar kent. Ikzelf word als buitenstaander meteen opgemerkt.’ De andere winnaar, de Tilburgse Joyce Verhaert, is heel verbaasd over de ‘binnenloopmentaliteit’ op het Bredase parket. ‘Het gaat er eigenlijk heel informeel aan toe! Het lijkt wel alsof ik niemand stoor!’, lacht de 23-jarige Brabantse, tijdens haar weekje binnenkijken. Zij wordt gastvrij ontvangen door de Bredase parketmedewerkers Wilbert Moerland en Milly Jobse, die ook verantwoordelijk waren voor de organisatie van de wedstrijd zelf. Ook ziet ze jurylid Ronald de Brouwer aan het werk als officier. Joyce geniet van haar verblijf op de weekdienst. ‘Je ziet dat de weekdienstsecretaris kritisch reageert op binnenkomende verzoeken tot aanhouding of doorzoeking. Het is leuk om te zien dat vanuit de weekdienstkamer een tegenwicht wordt geboden aan de meldingen van verbalisanten die soms teveel hun onderbuikgevoelens laten spreken.’ Haar juridische hart gaat er sneller van kloppen. Tekst: Martine Pilaar Foto’s: Frank Poppelaars
Ketenpartner: De pers BN/De Stem, het Brabants Dagblad en Omroep Brabant zorgen voor de dagelijks portie nieuws en maatschappij op het Bredase parket. De regionale krant wordt dagelijks neergelegd op het bureau van de hoofdofficier en in de kantinette en wordt goed gelezen. Een van de mensen achter de dagelijkse krantenartikelen over ons werk is Jan Reijnders. Hij doet al meer dan twaalf jaar verslag vanuit de rechtszaal, eerst voor Brabants Nieuwsblad, later voor de fusiekrant BN/De Stem. Hij vindt het OM per definitie geen transparante organisatie. ‘Dat is een feit dat je gewoon moet accepteren’, claimt hij. ‘Binnen dat gegeven is het met het OM Breda best ontspannen samenwerken. De officieren zijn redelijk toegankelijk.’ Jammer vindt de ervaren journalist, dat er in de loop van de tijd verschillende officieren op een zaak zitten. Hij ziet liever één officier van begin tot einde. De grijze verslaggever is nog het best in zijn nopjes met een goede politierechterzitting. Achter drie regels tenlastelegging zit vaak een heel verhaal. Reijnders is onder de indruk van de bagage die RAIO’s meekrijgen. ‘Ze zijn jong, maar er zitten hele goede bij! Het is geen gemakkelijk vak’, vindt hij. ‘De jonge officieren moeten stevig in hun schoenen staan. Brutale verdachten en vrijpostige advocaten. Ze staan er toch maar.’
Post en repro Geruisloos loopt Toon van den Heijkant zijn postronde. Repro, interne verhuizingen en post behoren tot zijn taken. Maar Toon rijdt ook graag als chauffeur voor de hoofd officier, indien nodig.
Opportuun 9 - september 2010 - Het parket | 19
kortom
computermisbruik
Kijk voor meer actueel nieuws op www.om.nl
Bloedtest Het OM kan verdachte verplichten mee te werken aan een bloedtest. Met een bloedtest kan worden vastgesteld of personen drager zijn van het HIV-virus of van ernstige besmettelijke ziekten als hepatitis B of C, die bij het plegen van een strafbaar feit kunnen zijn overgedragen op het slachtoffer. Als besmetting door de verdachte is overgebracht, kan dat ook bij het slachtoffer blijvend zwaar lichamelijk letsel tot gevolg hebben of in sommige gevallen levensbedreigend zijn. Het belang van het slachtoffer weegt zwaar. Voor het slachtoffer moet een bloedonderzoek snel uitgevoerd kunnen worden met het oog op preventieve toediening van medicijnen, zoals het geval is bij de afweer van het HIV-virus. Foto: NFI
OM’ers bedreigd Vorig jaar zijn 39 OM-medewerkers geconfronteerd met bedreiging of intimidatie. 39 Gevallen van bedreiging of intimidatie zijn gemeld bij het centrale meldpunt dat sinds 2006 bestaat. In 2006 werden 24 gevallen gemeld, in 2007 waren dat er 28 en in 2008 40. Vorig jaar ging het tien keer om ernstige bedreigingen en 29 keer om beangstigende zaken. De ernstige gevallen variëren van serieuze bedreigingen uitgesproken door bijvoorbeeld een gedetineerde, tot signalen over het voornemen tot een aanslag op een officier van justitie. Dreigbrieven en dreigtelefoontjes vallen vaak onder de categorie ‘niet ernstig maar wel beangstigend’. Wat het OM doet als een medewerker met bedreiging of intimidatie te maken krijgt, is afhankelijk van de situatie. Er worden sowieso altijd – in overleg met de betrokkene - passende maatregelen genomen. Die kunnen soms zeer ingrijpend zijn. Bedreiging of intimidatie melden? Doe dat bij de leidinggevende.
20 | Nieuws - Opportuun 9 - september 2010
Alert op overval In het najaar neemt het aantal overvallen toe. Politie, justitie en de brancheorganisaties slaan de handen ineen om deze trend te keren. Politie zet in op extra surveillance op zogeheten ‘hotspots’ en houdt ‘bekende’ overvallers in de gaten. Burgers worden opgeroepen om via SMS-Alert of Burgernet de politie te helpen verdachten te pakken. Ondernemers investeren in preventie, waarbij ze gebruik kunnen maken van subsidieregelingen. Daders kunnen (zoals ook in de rest van het jaar) rekenen op vrijheidsstraffen. Het Centraal Bureau voor Levensmiddelenhandel, Detailhandel Nederland en Koninklijke Horeca organiseren de Week van de Veiligheid (11-17 oktober). Iedereen met een (bij)baan in een supermarkt, tabakswinkel, snackbar en andere plekken waar een kassa staat, wordt opgeroepen mee te helpen de winkel veiliger te maken. Door bijvoorbeeld het pinnen te stimuleren aan de kassa, alert te zijn op verdachte personen en tijdens het laden en lossen de achterdeur van de winkel goed in de gaten te houden. Lees meer over overvallen op www.om.nl/onderwerpen/overvallen
Technische ontwikkelingen maken het makkelijker vertrouwelijke informatie uit een computer over te nemen en op internet te zetten. Een wetsvoorstel van Hirsch Ballin biedt meer bescherming. In het wetsvoorstel staat dat iemand die rechtmatig toegang heeft tot een computer strafbaar is als niet-openbare gegevens zonder toestemming worden overgenomen. Bijvoorbeeld als een medewerker van een bedrijf opzettelijk persoonlijke gegevens van een bekende Nederlander kopieert
met de bedoeling ze aan een ander te verkopen. Nieuw is ook de strafbaarstelling van heling van computergegevens. In de praktijk worden regelmatig gegevens gebruikt afkomstig van ‘gehackte’ computers. Criminelen die digitaal gestolen informatie doorsluizen aan een derde zijn dan strafbaar. Verder wil de bewindsman het verbod verruimen op het afluisteren, aftappen of opnemen van vertrouwelijke gesprekken. Tot slot wordt de officier van justitie zelfstandig bevoegd strafbare informatie van het internet te laten verwijderen.
Omgeslagen mensenhandel
emotie
‘Als ze geen mensensmokkel, seksindustrie en land- en tuinbouw binnen hun gemeentegrenzen hebben, gaan gemeenten ervan uit dat er binnen hun gebied geen sprake is van mensenhandel. Maar dan vergissen ze zich vaak toch.’
‘Wanneer je als familierechercheur een uitnodiging van de familie hebt ontvangen om een begrafenis of herdenkingsdienst bij te wonen, moet je je aanwezigheid wel heel goed kunnen beargumenteren, vind ik. Emotie is in dezen geen raadgever.’
Bob Peters, beleidsmedewerker Regionaal Informatie en Expertise Centrum RotterdamRijnmond Secondant, juli-augustus 2010
Theo Vermeulen, teamleider Review en Cold Case, politieregio Amsterdam-Amstelland Blauw, 24 juli 2010
harkemase boys
scherpe ellebogen
‘Wat gaan de relschoppers doen die bij Cambuur of Heerenveen een stadionverbod hebben gekregen en weten dat ze straks bij Harkemase Boys voor de televisiecamera’s weer voor ellende kunnen zorgen?’ ‘Je komt door de televisie in beeld bij toeschouwers die je hier liever niet hebt.’
Het gedogen als quasi-permanente toestand van het niet-handhaven van de wet, heeft van Nederland een onvrijer land gemaakt. In de praktijk wordt de door het gedogen beschikbaar gestelde ruimte niet ingenomen door de mensen die kwetsbaar zijn en beschermd dienen te worden, maar door de mensen met de scherpste ellebogen en een grote bek – met als uiterste consequentie dat de gemeente Amsterdam onderhandelt over de prijs van een stuk grond dat men zich wederrechtelijk heeft toegeëigend.’
Burgemeester van Achtkarspelen, Tjeerd van der Zwan, over de invoering van de Topklassedivisie van de KNVB Binnenlands Bestuur, 31/32, 2010
Paul Scheffer, bijzonder hoogleraar grootstedelijke problematiek Tijdschrift voor de Politie, nr. 6/2010
Opportuun 9 - september 2010 - Nieuws | 21
Completer beeld van criminaliteit
In Veiligheidshuis bespreekt OM jeugdige lipgloss-dievegge Sabrina
Leider, meelopertje of jongere met een multiprobleemachtergrond? Veiligheidshuis Utrecht geeft jeugdige wetovertreders een reactie op maat. De ketenpartners benaderen niet-willers anders dan niet-kunners.
Sabrina* (16 jaar)is een onzeker meisje. Als een aantal vriendinnen in de Utrechtse Hema cosmetica achteroverdrukt, wil Sabrina niet achterblijven. Even later wordt ze met een niet-betaalde lipgloss betrapt door de beveiliging van het warenhuis. Sabrina is nu voor de tweede keer in beeld bij het Openbaar Ministerie in Utrecht. Eerder heeft de leerplichtambtenaar van de gemeente haar al aangemeld omdat ze een notoire spijbelaarster is. Op donderdagmiddag is Sabrina de eerste cliënt die wordt besproken in het justitieel casusoverleg jeugd van het Veiligheidshuis Utrecht. In een vergaderzaal aan het Vrouwe Justitiaplein in het centrum van de Domstad
22 | Expertise - Opportuun 9 - september 2010
komen onder voorzitterschap van parketsecretaris Monique Olsthoorn medewerkers van negen vertegenwoordigers van de ketenpartners uit de veiligheids- en de zorgsector bij elkaar. Op de agenda staan acht jongeren van 12 tot 18 uit Utrecht en omgeving die strafbare feiten hebben gepleegd. De centrale vraag is: wat doen wij met deze jonge wetsovertreders? De Veiligheidshuizen zijn opgericht om een breder, en dus completer beeld te krijgen van jeugdcriminaliteit, veelplegers en de aanpak van huiselijk geweld. De Veiligheidshuizen zijn opgericht om recidive te voorkomen, maar ook om de achterliggende problemen aan te pakken. In een Veiligheidshuis werkt het
Openbaar Ministerie samen met politie, reclassering en Raad voor de Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg, de gemeenten, Jeugd Advies Teams, Slachtofferhulp, enzovoorts.
Schulden Iedereen die bij het Veiligheidshuis binnenkomt, krijgt een zogeheten klantenkaart: een uitgebreid dossier op basis van informatie van de ketenpartners. Het veiligheidshuis kan besluiten verdachten hulpverlening aan te bieden. ‘Ook is het mogelijk hem of haar op te roepen tot een Onderhoud Ten Parkette (OTP)’, verklaart ketenmanager Esther Jongeneel** van het Veiligheidshuis Utrecht. ‘De jongere kan dan een transactievoorstel krijgen. Ook kan als de voorwaarde worden opgelegd dat de verdachte hulpverlening accepteert.’ Als dat allemaal niet helpt, brengt het OM de verdachte voor de rechter. Het Veiligheidshuis maakt bij de beoordeling van jongeren onderscheid tussen de nietwillers en de niet-kunners. Sabrina heeft de kenmerken van een niet-kunner. Ze komt uit een lastig milieu, met een vader die gedetineerd is en een moeder met een laag IQ die bezwijkt onder de schulden. Sabrina staat onder toezicht van een gezinsvoogd omdat haar moeder niet stabiel genoeg is om haar
dochter consequent op te voeden. Het meisje wordt ook nog eens gepest op school en zoekt dan aansluiting bij meisjes die stelen bij de Hema. Leerplichtambtenaar Burcu Sikar meldt tijdens het justitieel casusoverleg jeugd dat er al heel wat hulpverlening is ingezet voor Sabrina en haar moeder. Om het sombere beeld te nuanceren zegt politieman Marcel Huigen: ‘Ze is al 16 en dit is pas haar tweede delict’. Na enige discussie worden de deelnemers aan het overleg het eens: dit is eerder onmacht dan onwil. Sabrina hoeft niet naar de kinderrechter, maar kan wel een uitbrander verwachten bij het OM. Ze wordt binnenkort opgeroepen voor een OTP. ‘Dit is het resultaat van de afstemming’, licht Monique Olsthoorn later toe. Tegen twee meisjes die iemand in de bus in elkaar geslagen hebben, zijn zwaardere middelen ingezet. Ze verblijven in de Lindenhorst, een inrichting voor meisjes, waar ze een agressieregulatietherapie ondergaan. Het justitieel casusoverleg jeugd hoeft dus voorlopig geen sancties op te leggen, maar houdt de jonge daders wel in het vizier. Gekozen wordt voor een voorwaardelijk sepot voor de één. De ander, een gecompliceerd geval, wordt een aantal weken later besproken, met meer deskundigen aan tafel.
Opportuun 9 - september 2010 - Expertise | 23
Klantenkaart Iedereen die bij het Veiligheidshuis binnenkomt, krijgt een zogeheten klantenkaart: een uitgebreid dossier op basis van informatie van de ketenpartners.
Depressieve moeders ‘Goed, de veelplegers’, vervolgt voorzitter Monique Olsthoorn. Een jeugdige veelpleger is iemand de laatste vijf jaar minimaal zes misdrijven heeft gepleegd, waarvan één in het laatste jaar. Zoals de broertjes D. Ze hebben zich schuldig gemaakt aan winkeldiefstal, heling en de verkoop van softdrugs. De jongens hebben een ondertoezichtstelling met uithuisplaatsing aan hun broek. Ze zitten allebei in een gesloten inrichting, en een van de twee vindt dat wel best. Hij wil daar graag eindexamen doen. De ander is aangemeld voor therapie. Het is opvallend hoeveel jongeren uit multiprobleemachtergronden komen. Zwakbegaafde, onmachtige ouders, afwezige vaders, depressieve moeders met borderline, schuldenproblemen, loverboys, ga zo maar door. Om dergelijke problemen aan te pakken heb je veel verschillende disciplines nodig, en die zijn er dan ook deze middag. Behalve politie, gemeente en OM zitten een orthopedagoog, een medewerker van jeugdzorg, een reclasseringsbegeleider van het Leger des Heils, en twee jeugdhulpverleners van de William Schrikker Groep aan tafel. ‘Een kleine clubje experts behandelt zo alle jeugdige criminelen uit de gemeente Utrecht’, vat ketenmanager Esther Jongeneel samen. ‘Zo kunnen we efficiënter werken: zaken hoeven niet terug naar de politie. Alle partijen buigen zich tegelijkertijd over een zaak, wat een breder perspectief mogelijk maakt.’
Patseraanpak De partners in het Veiligheidshuis kunnen een breed scala van sancties inzetten. ‘We onderzoeken bijvoorbeeld of wij het huurrecht kunnen inzetten tegen jongeren die in hun eigen omgeving woninginbraken plegen’, zegt Esther Jongeneel. ‘De dossiers kunnen wij
24 | Expertise - Opportuun 9 - september 2010
dan opsturen naar de woningcorporatie. Die bekijkt of het gezin uit huis kan worden gezet. Een andere mogelijkheid is de patseraanpak. Hoe komt iemand die niet werkt aan zoveel vermogen? Als hij dat niet kan verklaren, kunnen wij die dure BMW in beslag nemen.’ Verreweg de meeste klantjes van het Veiligheidshuis zijn onzekere jongeren die onder groepsdwang rottigheid uithalen. ‘Vanuit de samenleving is de roep om repressief optreden heel groot’, weet Esther Jongeneel. ‘Maar voor zulke meelopertjes in een combinatie van zorg en straf het beste. Verveel je je? Je kunt naar een voetbalvereniging. We helpen je daarbij. Wel doen, want we controleren het. En als je je niet houdt aan de opgelegde maatregel, krijg je alsnog straf. Zo hebben wij altijd een stok achter de deur.’ Wordt de samenleving ook veiliger door de Veiligheidshuizen? Ja, meent Esther Jongeneel. ‘Het is zeker dat de overlast afneemt door de aandacht van het Veiligheidshuis voor een jeugdgroep. We willen criminele carrières doorbreken, niet onderbreken.’ Ook de cijfers stemmen optimistisch. In Tilburg is de recidive onder jongeren tot achttien jaar, voor wie het Veiligheidshuis een plan van aanpak heeft gemaakt, gedaald met 51 procent. In Maastricht kwam van de actieve veelplegers in een speciaal traject 56 procent niet meer in aanraking met politie of justitie. In Enschede nam het aantal strafbare feiten van honderddertig veelplegers af van zeshonderd tot driehonderd. Tekst: Peter Louwerse * De naam en foto van Sabrina zijn gefingeerd om haar privacy te waarborgen ** Esther Jongeneel is inmiddels werkzaam als ketenmanager in het Veiligheidshuis Rotterdam
Wat is een Veiligheidshuis? Een Veiligheidshuis is een samenwerkingsverband van OM, politie, gemeentelijke diensten en zorginstellingen. Ze werken samen aan een integrale aanpak van onveiligheid en ze richten zich op jeugdige criminelen, veelplegers, huiselijk geweld, ex-gedetineerden en overlastgevende personen. Het Veiligheidshuis is in eerste instantie een manier van werken. Een aanpak dus. Maar het is ook letterlijk een huis: alle medewerkers zijn in één pand gevestigd. In het hoofdartikel op deze pagina wordt de werkwijze van het justitieel casusoverleg (jco) “Jeugd” toegelicht. De andere jco’s werken op vergelijkbare wijze. ‘Het belangrijkste verschil met de gewone rechtsgang is dat in een Veiligheidshuis iedereen samen naar een zaak kijkt,’ licht Ingrid Peters toe. Zij is landelijke projectleider Veiligheidshuizen bij het OM. ‘Niet alleen de officier en de politie buigen zich bijvoorbeeld over een jonge verdachte, maar ook de jeugdzorg,de kinderbescherming, de reclassering, etc. Anders dan in de rechtszaal staan partijen niet tegenover elkaar, maar ze gaan met elkaar in dialoog.’ Zo moet een compleet beeld van de cliënt/verdachte ontstaan, waarna een integrale aanpak aan de orde komt. Zo’n bijeenkomst heet een casusoverleg. Het verschil? Peters: ‘Alle partijen zitten dan om de tafel en kijken: wat weten we van deze jongen? Daarna maken ze samen een Plan van Aanpak. Dat bevat altijd een combinatie van zorg, hulpverlening en straf-, bestuurs- en civielrechtelijke maatregelen, of één daarvan. Het plan van aanpak wordt opgeslagen in een digitale klantenkaart.’ De hulp is nooit vrijblijvend: het Veiligheidshuis houdt bij of de afspraken ook worden nagekomen. Het Veiligheidshuis kan de koppeling leggen tussen de aanpak van een persoon en van de groep, en tussen strafrecht, civiel recht en bestuursrecht. Een straf kan bijvoorbeeld worden gecombineerd met een ondertoezichtstelling. Illustratief is de werkwijze in de Utrechtse wijk Zuilen, waar drie jeugdgroepen verantwoordelijk waren voor een groot aantal delicten. Het Veiligheidshuis heeft voor al die jongeren een persoonsgerichte aanpak opgesteld en voor de leiders een ‘kopstukkenaanpak’. De aanvoerders werden gedagvaard, vastgezet en veroordeeld. Politie en jeugdwerk gingen aan de slag met de meelopers. Door deze gezamenlijke aanpak werd de wijk weer beheersbaar. Er zijn nu 45 Veiligheidshuizen in Nederland. Daarmee is de gewenste landelijke dekking bereikt. De volgende fase is nu om het concept inhoudelijk door te ontwikkelen. Door bij elkaar in de keuken te kijken onderzoeken de Veiligheidshuizen wat werkt en wat niet. Het verzamelen van “best practices” gebeurt aan de hand van de zogeheten Leertuinen: groepjes afgevaardigden van verschillende veiligheidshuizen kijken welke voorbeelden voor anderen bruikbaar zijn. Een aantal meer ervaren veiligheidshuizen (Utrecht, Enschede, Maastricht, Amsterdam en Tilburg) hebben zich ieder over een Leertuin, een thema dus, ontfermd. Op dit moment zijn er vijf leertuinen, maar een zesde en zevende onderzoeksthema zitten eraan te komen. Het resultaat van de Leertuinen is een handreiking, nadrukkelijk geen handleiding dus. ‘Het ideaalmodel is niet dwingend’, verklaart Peters. ’Wat in de ene stad (met veel Marokkanenproblematiek, bijvoorbeeld) wel werkt, is niet van toepassing op een gebied met weinig Marokkanen, waar veel ama’s wonen.’
Opportuun 9 - september 2010 - Expertise | 25
DE ONWETENDE
Recente strafrechtelijke jurisprudentie over feiten van algemene bekendheid
SCHIPPER
Stelling Bij gebruik van nieuwe media, zoals Twitter, voor de opsporing van strafbare feiten moeten we privacyinbreuken op de koop toe nemen.
• Het landnummer van Marokko is 212. • Overvallers willen na de overval snel van de plaats delict verdwijnen. • €2530,- is de gemiddelde kiloprijs voor hennep. • Gedroogde verf op een houten ondergrond laat zich niet goed verwijderen met terpentine. Dit zijn enkele voorbeelden van gegevens die in 2010 door de strafrechter zijn aangemerkt als “feiten van algemene bekendheid”. Dergelijke feiten kunnen op verschillende manieren in een vonnis een rol spelen. Juridisch is vooral art. 339, tweede lid, Sv van belang: ‘feiten of omstandigheden van algemeene bekendheid behoeven geen bewijs’. Daarmee voorkomt de wetgever dat ook wat zonneklaar is, bijvoorbeeld dat een mes een voorwerp is, bewezen moet worden. Maar wanneer is iets een feit van algemene bekendheid? Volgens de literatuur gaat het hier om gegevens die elk gemiddeld ontwikkeld mens zonder nader onderzoek moet worden geacht te kennen of die hij zonder noemenswaardige moeite uit algemeen toegankelijke bronnen kan halen. Door de tweede helft van die omschrijving wordt het bereik van art. 339, tweede lid, Sv aanmerkelijk uitgebreid. Feiten van algemene bekendheid zijn dan bijvoorbeeld dat een Woodpecker druppelaar veelal bij de hennepteelt gebruikt wordt (LJN BM7182) of dat Nuth is gelegen in de nabijheid van het restaurant van Kentucky Fried Chicken bij de woonboulevard te Heerlen (LJN BM7598) . Maar niet alles wordt als algemeen bekend verondersteld. Niet bijvoorbeeld hoe een Peugeot 307 er uit ziet (LJN BM2730), dat schepen op weg naar Antwerpen door Nederlandse wateren varen (LJN BM2520), of dat een computer via het internet binnengekomen gegevens in de map temporary internet files opslaat.(LJN BM9249) Bij die zaken waarin de mate van verwijtbaarheid van een gedraging ter discussie staat, kan de bewezenverklaring hangen op de vraag of een feit als algemeen bekend wordt aangemerkt. In een zaak die voor de rechtbank Utrecht diende had verdachte van zes hoog gericht een fiets op een auto gegooid (LJN BM6692). De fiets landde onzacht op iemand die toevallig uit die auto stapte. De rechtbank kwalificeerde dat als poging tot doodslag. Nu het een feit van algemene bekendheid is dat personen op elk moment in en uit een geparkeerde auto kunnen stappen, was het vereiste voorwaardelijk opzet aanwezig. Voorwaardelijk opzet werd ook aangenomen bij de Rotterdamse zaak tegen de schipper die twee vermeende inbrekers op een februarinacht in de haven van Hellevoetsluis had geduwd (LJN BM1491). Eén van hen overleefde de koude duik (de watertemperatuur was 1,9 graden Celsius), de ander niet. De rechtbank achtte voorwaardelijk opzet op doodslag aanwezig. Zij nam daarbij in aanmerking dat het een feit van algemene bekendheid is ‘dat indien een menselijk lichaam plotseling in zeer koud water wordt ondergedompeld, de aanmerkelijke kans bestaat dat dit nadelige gevolgen voor het lichaam heeft. Indien het lichaam vervolgens in het water blijft, bestaat de aanmerkelijke kans dat dit de dood door verdrinking tot gevolg heeft.’ Het Hof Den Haag kwam op 12 augustus jl. tot een ander oordeel (BN3605). Het hof geloofde verdachte dat hij de twee slachtoffers slechts een nat pak had willen bezorgen en dat de gedachte aan een mogelijk fatale afloop van zijn actie niet bij hem was opgekomen. Daarbij nam het hof ‘mede in aanmerking dat het -anders dan de rechtbank- het niet van algemene bekendheid acht dat plotselinge onderdompeling gevolgd door enig verblijf in zeer koud water altijd een aanmerkelijke kans op overlijden impliceert”. Nu onvoldoende was komen vast te staan dat verdachte (voorwaardelijk) opzet had gehad, werd hij vrijgesproken van doodslag. Tekst: Juriaan Simonis, werkzaam bij het Wetenschappelijk Bureau OM 26 | Jurisprudentie - Opportuun 9 - september 2010
‘We zouden gek zijn ‘Opsporing met als we er geen gebruik internettap moet wel van zouden maken’ rechtvaardig zijn’ Johan Bac, plv.hoofdofficier en persofficier Utrecht;
Inez N. Weski, advocaat;
‘Nieuwe media inzetten is niet nodeloos hip doen maar slim gebruik maken van de prominente plaats die deze media innemen.. Krant, radio en tv bieden veel, maar met nieuwe media kunnen we snel en gericht nieuwe doelgroepen bereiken. De privacyinbreuk is niet per definitie groter, maar de kans om ernstige misdrijven op te lossen wel. Daar komt bij dat het negeren van nieuwe media wel eens ongecontroleerde burgerinitiatieven (‘trial by internet’) kan bevorderen en dan is ’t gedaan met de privacy van verdachten. Het OM neemt privacyinbreuken nooit op de koop toe. Deze inbreuken zijn juist een belangrijk onderdeel van onze afwegingen, naast het belang van een adequate opsporing en vervolging. Tevens spelen het soort medium, het bereik, het gemak waarmee de informatie in de toekomst kan worden opgeroepen etc. een rol bij de beslissing van de hoofdofficier of de voorzitter van het College alvorens toestemming te geven. We moeten ons vooral niet gek laten maken door nieuwe media maar we zouden wel gek zijn als we er geen gebruik van zouden maken.’
‘Twitter, hyves, beelden van registrerende camera’s noch enig ander in de digitale werelden rondslingerende ontboezemingen mogen als res nullius, als willekeurig gevonden voorwerp, gereed voor overheidsgebruik worden beschouwd. De vraag is uiteraard of bij toeval wordt ontdekt, dat digitaal rondzwervende informatie een specifieke verdenking oproept (het bij voorbeeld al of niet triomfantelijk en onder aanroeping van de “vijand”op “youtube” in de lucht houden van een kennelijk geweer/afgehakt hoofd/enz) en een gericht opsporingsonderzoek met internettap en dergelijke rechtvaardigt, dan wel dat de overheid het net als visserstrawler doorklieft. De overheid is in een rechtstaat geen willekeurige consument, maar ingekaderd ten opzichte van de weerloze en vaak onnozele burger. De minister van binnenlandse zaken heeft op tv gezegd, dat zij aan privacy geen boodschap had, gelukkig is er nog de onafhankelijk rechter, zoals het Leeuwardense Hof onlangs, die het door het OM “experimenteel” buitenwettelijk gebruik van automatische nummerplaatherkenning (ANPR) gegevens afstrafte. Privacy, freedom is “just another word for nothing else to lose”.’
Foto: NFP
Foto: Blauweluchten Fotografie Opportuun 9 - september 2010 - Stelling | 27
Aandacht voor nieuwe functie
Aan de introductie van de nieuwe bedrijfsvoeringsfunctie is grote aandacht besteed. Hierdoor konden de directeuren zich als groep goed positioneren. Dit blijft een aandachtspunt voor andere nieuwe functies.
Bedrijfsvoering is een vak Directeuren bedrijfsvoering zorgen voor kwaliteitsimpuls
Directeuren bedrijfsvoering zijn verantwoordelijk voor veel: personeelszaken, informatievoorziening, facilitaire zaken, auto matisering, huisvesting, financiën. Zij werken nu één jaar in hun nieuwe functie. Conclusies: bedrijfsvoering maakt een professiona liseringsslag.
Begin 2009 zijn drie pijlers onder de besturing van het OM vastgesteld: beleid, primair proces en bedrijfsvoering. Met dat besturingsmodel wil het OM een belangrijke professionaliseringsslag maken. Een van de maatregelen om bedrijfsvoering verder te professionaliseren was om invulling te geven aan een nieuwe directeur bedrijfsvoeringsfunctie op regioniveau en voor de landelijke OM-onderdelen. Daarmee kwam de bestaande functie hoofd bedrijfsvoering te vervallen. Met de komst van de nieuwe directeursfunctie is het OM gestart met een kwaliteitsimpuls van de bedrijfsvoering.
Zwaargewichten Het werd een serieuze zoektocht naar de juiste bestuurders. Een werving en selectiebureau ging aan het werk. Aspirant directeuren kregen een zware selectieprocedure voor de kiezen, waarbinnen ook externe expertise op het gebied van bedrijfsvoering deel uitmaakte van de selectiecommissie.
Uiteindelijk zijn zestien nieuwe directeuren bedrijfsvoering aangesteld. Stuk voor stuk zwaargewichten.
Pro-actief Was bedrijfsvoering voorheen meer gericht op de uitvoering, nu wordt een pro-actieve benadering verwacht. De vraag is niet: hoe voeren we uit, maar wat moet er uitgevoerd worden? Directeuren bedrijfsvoering zijn sparringpartners op bestuursniveau geworden. Binnen een jaar zorgden de directeuren voor een omslag.
Medebestuurder De directeuren bedrijfsvoering hebben een positie naast de hoofdofficieren in het bestuur van de regio en OM-onderdelen. De directeuren zijn medebestuurder en hebben in de meeste gevallen mandaat gekregen om binnen de regio of het OM-onderdeel onder andere personele en/of financiële beslissingen te nemen. De mandaatstructuur is niet in elke regio
hetzelfde. Er zijn nog verschillen. Maar steeds meer positioneert de directeur bedrijfsvoering zich als professional naast de eindverantwoordelijke hoofdofficier.
Landelijke ontwikkeling De landelijke uniformiteit wordt gestimuleerd door de directeuren. Het aanpakken van GPS is zo’n voorbeeld. Door het Landelijk Overleg directeuren Bedrijfsvoering (LOB) blijven ze over de eigen schutting kijken. Natuurlijk is de input nog variabel. Sommige directeuren hebben binnen een regio nog zoveel te doen dat ze nog niet de aandacht kunnen besteden aan de landelijke projecten die ze zouden willen. Daarnaast zijn de directeuren een opdrachtgever van de Dienstverleningsorganisatie OM (DVOM). De wijze van invulling van die samenwerking met dit landelijke onderdeel is nog volop in ontwikkeling. Tekst: Thea van der Geest Foto: Robin Utrecht, Sarah Jane Raasveld
Directeuren over hun werk
28 | Organisatie Naam artikel- Opportuun - Opportuun9 4- september - mei 2010 2010
Bob de Baedts, regio Haarlem - Alkmaar
Jan-Renger Harwig, regio Den Haag
‘Ik focus me op organisatorische en mentale samenvoeging van twee parketten naar één organisatie. Qua organisatie is dat al lastig, maar het overbruggen van cultuurverschillen is nog veel ingewikkelder. Iedereen is gehecht aan een eigen cultuur. Het is niet de bedoeling dat ‘weg te gummen’, maar wel te groeien naar meer uniformiteit.’
De implementatie van GPS vergt een integrale benadering. GPS moet voldoen aan functionele en technische eisen. Maar in de kern gaat het om een andere manier van werken. Bedrijfsvoering moet in afstemming met het landelijk project GPS hiervoor de kaders en randvoorwaarden stellen en het primaire proces optimaal faciliteren. Dat is onze uitdaging!
Maaike van Leuken, regio Arnhem Zutphen ‘Een goede bedrijfsvoering is voorwaarde voor een slagvaardig, flexibel en betekenisvol OM. Tonen van leiderschap is daarbij cruciaal. Niet alleen voor de “bazen”, maar voor iedereen. Voor mij is de sleutel voor succes: keuzen maken, de menselijke maat houden en niet alleen in de spiegel te kijken, maar vooral ook uit het raam!’
4
1. Wat is een geheimhoudersgesprek?
vragen
Vier vragen aan Gerard Hertsenberg, secretaris van de commissie-Zandee die zich bezig houdt met de problemen rondom de geheimhouders.
Geheimhoudersgesprekken zijn alle geïntercepteerde telefoongesprekken waaraan geheimhouders (geneeskundigen, geestelijken, advocaten, notarissen journalisten e.d.) of afgeleide geheimhouders (zoals secretaresses, assistentes en medewerkers van bovengenoemde geheimhouders) deelnemen en welke gesprekken een relatie hebben met hun beroepsuitoefening.
2. Waarom moeten gesprekken tussen geheimhouders en personen die worden getapt, meteen worden vernietigd?
UT Recht, Mary Hallebeek - persvoorlichter parket Utrecht
Wetsartikel 126aa, tweede lid, Strafvordering schrijft voor dat gegevens die (onder meer door het tappen) zijn verkregen dienen te worden vernietigd als zij vallen onder het verschoningsrecht. Dit om te voorkomen dat die gegevens gebruikt worden in het opsporingsonderzoek, deel uitmaken van de procesdossier en/of gebruikt worden in het onderzoek ter zitting. Deze bepaling beschermt het belang dat iedereen heeft om vrijelijk (zonder gevaar voor openbaarmaking) gebruik te maken van artsen, advocaten en dergelijke die een verschoningsrecht hebben. Verschoningsgerechtigden zijn tot geheimhouding verplicht. Deze plicht kan alleen worden waargemaakt als ook anderen (inclusief politie of OM) die plicht niet kunnen doorbreken. Geheimhoudersinformatie in een strafdossier kan in het ergste geval leiden tot niet-ontvankelijkheid van het OM in de strafvervolging of tot uitsluiting van bepaald (door of mede door die geheimhoudersinformatie verkregen) bewijs, wat weer kan leiden tot vrijspraak wegens gebrek aan bewijs.
Luisteren Harm Brouwer was op bezoek en vertelde dat het goed gaat met het OM, ook waar het onze reputatie betreft. Maar, zei een stemmetje in mijn achterhoofd, dat klopt toch niet met de kritische berichtjes die we geregeld krijgen. Natuurlijk is er een kleine groep beroepsklagers en zotten waar je je niet teveel van moet aantrekken. Maar er zijn ook terechte ergernissen. Een greep uit onze parketmailbox:
3. Wat voor maatregelen hebben OM en politie genomen om te voorkomen dat geheimhouders gesprekken worden gebruikt in het strafrechtelijk onderzoek? De afgelopen twaalf maanden hebben politie, bijzondere opsporingsdiensten en het OM alle afgeronde strafrechtelijke onderzoeken waarin nog geen onherroepelijk vonnis was gewezen, geschoond van geheimhoudersgesprekken. Verder dienen vanaf 1 september 2009 alle zaken die door het OM aan de rechter worden aangeboden vrij van geheimhoudersinformatie te zijn. In de loop van 2010 wordt er een early warning systeem geïmplementeerd: uit openbare bronnen afkomstige telefoonnummers van geheimhouders worden in een database ingevoerd. Zodra er wordt gebeld naar of van een dergelijk geheimhoudersnummer, wordt er in het interceptiesysteem een waarschuwing afgegeven: ‘Let op, dit is mogelijk een gesprek met een geheimhouder’. Dit maakt de tapkamermedewerker extra alert en voorkomt dat ten onrechte geheimhoudersgesprekken worden uitgeluisterd of opgenomen en uitgewerkt. Daadwerkelijke geheimhoudersgesprekken kunnen dan >> zo snel mogelijk worden vernietigd. Wilt u meer weten over de werking van Tot slot wordt er in de Ga loop van 2011 -in samenwerking recht? dan naar om.nl met de Nederlandse Orde van Advocaten, Politie, OM en de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties- een systeem van automatische nummerherkenning geïmplementeerd. Dat systeem blokkeert automatisch gesprekken die naar of van door advocaten vooraf opgegeven telefoonnummers worden gevoerd. Die gesprekken worden dan dus niet afgeluisterd en/ of opgenomen.
4. Zijn nu alle problemen opgelost? Nee, er wordt nog een procedure ontwikkeld voor de schoning van inbeslaggenomen voorwerpen (dossiers, administratie) en inbeslaggenomen digitale bestanden (op gegevensdragers zoals harddisks of usb sticks) op geheimhoudersinformatie (denk aan correspondentie met artsen, advocaten e.d.). Verder is het bij interceptie van internetverkeer nog een hele klus om communicatie van en naar geheimhouders eruit te filteren en te vernietigen.
30 | 4 vragen - Opportuun 9 - september 2010
Opportuun 4 - mei 2010 - het parket | 30
‘Ik heb een dagvaarding gekregen en heb daar vragen over. Maar als ik bel, word ik afgepoeierd met halve antwoorden.’ ‘Waarom krijg ik geen inhoudelijk antwoord op mijn beroep en wanneer wordt mijn zaak nu eindelijk eens behandeld?’ ‘Ik moet morgen voorkomen maar ben ziek geworden. Ik kan er maar niet achter komen hoe ik uitstel moet vragen. Help!’ ‘Mijn kind is aangehouden en niemand vertelt me waar hij ergens zit!’ ‘Mijn apparatuur is acht maanden geleden in beslag genomen vanwege geluidsoverlast. Krijg ik mijn spullen terug? En wanneer en hoe dan?’
snel-
Het mag dan goed zijn met onze reputatie, op dit individuele niveau valt er voor ons een wereld te winnen, denk ik. Persoonlijk zie ik het wel als een uitdaging om tevreden klanten binnen te halen. De boze burger die aan het eind van zijn mail briest: ‘en hier zullen jullie wel niet op antwoorden’, krijgt nu juist wel een uitgebreid antwoord. Met als reactie: ja, sorry hoor, ik was ook zo boos, het moest er even uit. Maar bedankt voor uw antwoord. Soms zijn mensen zelfs blij verrast met een normale reactie. Ooit schreef iemand: ‘Benader ik de overheid, krijg ik niet alleen een antwoord, maar ook nog eens van een MENS!’ Ik weet niet of dat cynisch of complimenteus bedoeld was. Ik weet wel dat mensen gehoord willen worden. Als wij echt willen weten wat mensen over ons denken en ze van dienst willen zijn, laten we dan luisteren en antwoord geven. Misschien simpel, maar wel voorwaarde om een echte, authentieke band met onze omgeving op te bouwen.
Opportuun Opportuun 9 - Xseptember - XXX 20102010 - Naam - UTartikel Recht | 31
Knokken tegen toppers
Wereldkampioenschap was hoogtepunt voor Jo Valente
Gespot Trainen in Griekenland met een catamaran Hobie FX1 voor een lange afstands wedstrijd Naam Jo Valente Leeftijd 62 Functie plv. hoofdofficier Middelburg
In Portugal, het geboorte land van Jo, woonde hij met zijn ouders aan zee. ‘Leren zeilen was bijna net zo vanzelfsprekend als leren zwemmen.’ Van kinds af aan heeft Jo een grote fascinatie voor sportieve activiteiten waarbij fysieke inspanning, tactisch denken en snelheid samen gaan. Zodoende belandde hij in zijn jonge jaren op het circuit van Zandvoort en heeft hij actief geracet met toerwagens. In 1995 verhuisde hij met zijn echtgenote naar Zeeland, dicht bij het Veerse Meer. Hier herleefde zijn liefde voor het (wedstrijd)zeilen. ‘ Ik koos voor de catamaran en ben een wedstrijdcursus gaan volgen in het Griekse Vassiliki. Sinds die tijd ga ik nagenoeg elk jaar twee weken daar naartoe om te genieten van het prachtige zeewater en de fabelachtige zeilomstandigheden.’ Jo zeilt wedstrijden in Nederland en in het buitenland met een A klasse catamaran (75kg, 13m2 zeil en all carbon), zeilnummer NED 86. ‘Hoogtepunt was mijn deelname aan het wereldkampioenschap in 2007 in Florida. Winnen, op een enkele wedstrijd in Griekenland na, lukt mij niet. De concurrentie is zwaar en als amateur leg ik het af tegen de profs en semi-profs. Maar het plezier dat ik beleef aan het knokken tegen de toppers compenseert ruimschoots mijn frustratie vanwege het verlies in de wedstrijd.’
