2016

Aanbod NME schooljaar 2015/2016

Natuur- en milieueducatie (NME) Heemtuin Muntendam is een aanvulling op het reguliere schoolprogramma. We richten ons in de lessen vooral op zaken die in de klas minder aan bod komen: 

onderzoeken van de levende natuur om je heen: zien, ruiken, voelen en vooral ervaren



inzicht in de verbanden tussen organismen en bewustwording van je eigen rol daarin

De lessen worden verzorgd op de Heemtuin en het achterliggende natuurpark Tussen de Venen. De excursies voor de groepen 5 t/m 8 kunnen ook op locatie plaatsvinden, let op wat hierover aangegeven is bij het aanbod. De lessen voor de basisscholen van de gemeenten Menterwolde en Veendam worden gecoördineerd en verzorgd door De Duurzame Boerderij. 1

NME Heemtuin Muntendam organiseert de volgende activiteiten:  

Natuurpaden op de Heemtuin Excursies bij scholen

Zie www.heemtuinmuntendam.nl/educatie Naast dit reguliere aanbod verzorgt De Duurzame Boerderij op aanvraag:   

Ontwikkeling en uitvoering van educatieve projecten Advies, training en coaching Workshops en thema-avonden

Zie www.deduurzameboerderij.nl

Om gebruik te maken van het scholen-aanbod kunt u het opgaveformulier invullen op Googleforms of contact opnemen. Contactgegevens: Hannelore Börger NME Heemtuin Muntendam Nieuweweg 127 9649 AD Muntendam Tel.: 06 - 20515753 E-mail: [email protected]

2

Programma-aanbod Basisonderwijs Natuurpaden Heemtuin Muntendam voor groep 1 t/m 6 De natuurpaden bestaan uit opdrachten zonder vaste volgorde. Voor groep 1 t/m 4 zitten de opdrachten in kastjes in twee besloten educatieve tuinen op het terrein. De tuinen zijn zo ingericht dat er van alles te beleven is voor kinderen. Kinderen kunnen hier op hun gemak op onderzoek uitgaan maar ook ontdekkend en avontuurlijk vrij spelen. Het CSI-project voor groep 5/6 werkt op eenzelfde wijze, maar hierbij zijn de opdrachten meer verspreid over het terrein en gaan de kinderen ook het natuurpark “Tussen de Venen” in. Na een korte inleiding gaat u in groepjes van maximaal vijf leerlingen aan de slag. Samenstelling en begeleiding van de groepjes laten wij aan u over. Zorg dus voor minimaal één begeleider per vijf leerlingen.

Excursies voor groep 5 t/m 8 Deze excursies gaan over een speciaal thema en zijn geschikt voor groep 5 t/m 8. De excursie en bijbehorende les kan op de Heemtuin worden gegeven, maar ook op school. U bepaalt dan (in overleg) waar de excursie plaatsvindt, dit kan in de directe schoolomgeving of op de Heemtuin. Het programma start met een inleidende les waarbij het thema zo aanschouwelijk mogelijk wordt belicht. Vervolgens vind buiten de excursie plaats. De excursieleider beschikt over alle benodigde veldwerkmaterialen. Omdat deze excursies volledig begeleid worden is extra begeleiding naast uw aanwezigheid niet noodzakelijk, maar bij grote groepen wel gewenst. De struuntocht vindt plaats op de Ennemaborgh. Hierbij dient u voor twee extra begeleiders te zorgen. Bij de survival les wordt deels in groepjes gewerkt. Zorg voor één begeleider per vijf leerlingen.

3

Groep 1-2

Voorjaarspad Doel: Nieuwsgierig maken naar natuur en natuurlijke cycli Benodigde tijd: ongeveer 1 uur Waar: Heemtuin Muntendam Wanneer: april - juni Kosten: € 1,10 per lln.

De lente kun je zien, horen, voelen en ruiken! De kinderen gaan op ontdekkingstocht door de tuin op zoek naar voorjaarsbodes. Ze komen vast en zeker bloemen, kikkers, vlinders en zingende vogels tegen om zich over te verwonderen. Vogels komen uit een ei. Maar kikkers dan? En waar waren de vlinders en de bloemen in de winter? Kinderen worden aangespoord na te denken over deze vragen en zelf de antwoorden te ontdekken, met al hun zintuigen!

Groep 1-4

Kabouterpad (herfst)

Doel: Natuurbeleving: nieuwsgierig maken naar flora en fauna en bezig zijn met het thema “herfst” Benodigde tijd: ongeveer 1 uur Waar: Heemtuin Muntendam Wanneer: april - juni Kosten: € 1,10 per lln.

Kom lekker uitwaaien in het bos bij de Heemtuin. Wist je al dat er kabouters wonen? Jazeker, en ze hebben allemaal leuke herfstopdrachtjes voor jullie. Kijken naar de wind, proeven van beukennootjes, regen meten of een wintervoorraad verzamelen. Onderweg in het bos kom je vast mooie paddenstoelen tegen.

4

Groep 3-4

Kriebelbeestjes! Doel: Samenhang ontdekken tussen dieren en hun omgeving Benodigde tijd: ongeveer 1 ½ uur Waar: Heemtuin Muntendam Wanneer: mei - september Kosten: € 1,10 per lln.

Zijn kriebelbeestjes eng en vies? Welnee, ze zijn juist heel nuttig! Kinderen kruipen in de kleine-beestjes-tuin in de huid van een aantal beestjes. Zo ervaren ze dat deze gewone beestjes eigenlijk heel bijzonder zijn. Ze moeten kijken met hun handen, voelen met hun neus en luisteren naar de voetstappen van een worm. Door de opdrachten wordt duidelijk dat alle organismen hun eigen rol hebben in het ecosysteem.

Groep 5-6

Dieren CSI Doel: Samenhang ontdekken tussen dieren en hun omgeving Benodigde tijd: 1 ½ à 2 uur Waar: Heemtuin Muntendam Wanneer: hele jaar Kosten: € 2,20 per lln.

Kinderen zijn vaak betere speurneuzen dan volwassenen. Daarom worden ze ook van harte uitgenodigd op het detectivebureau. Na een introductie over het lezen van sporen kunnen kinderen zelf rondsnuffelen en ontdekken. Er is echter ook werk aan de winkel: in het bos is een moord gepleegd en er zijn vreemde voetsporen ontdekt. Welke dieren zijn hier geweest? Echte CSI technieken worden ingezet om de daders op het spoor te komen.

5

Groep 5-8

Gastles Zonder is gezonder

Doel: Bewustwording van het belang van biologisch tuinieren Benodigde tijd: 1 uur Waar: Heemtuin Muntendam of op school Wanneer: april - september Kosten: € 1,10 per lln.

Een gastdocent van het Waterschap Hunze en Aa’s vertelt over tuinieren zonder bestrijdingsmiddelen. Waarom is dit belangrijk? Dat sla zonder gif is veel lekkerder en gezonder is snap je natuurlijk wel! Maar uiteindelijk belanden bestrijdingsmiddelen ook in het grondwater en heeft de natuur er last van. Tijdens de les gaan we slaplantjes planten in bakken of in de tuin. In aanvulling op deze les kan de workshop Verrukkelijk onkruid worden gevolgd, waarin we met de niet bestreden onkruiden lekkere hapjes maken.

Groep 5-8

Workshop Verrukkelijk onkruid

Doel: Bewustwording van het nut van onkruiden en biologisch tuinieren Benodigde tijd: ruim een uur Waar: Heemtuin Muntendam Wanneer: april – oktober Kosten: € 1,10 per lln.

Veel onkruiden zijn waardevolle planten voor insecten. Ze zijn ook rijk aan vitamines en mineralen of hebben een geneeskrachtige werking. De oplossing voor woekerend zevenblad? Gewoon opeten. Supergezond. Je gaat wat lekkers maken van brandnetel, weegbree of zevenblad. Verrukkelijk onkruid dus! De gastles Zonder is gezonder is een goede voorbereiding op deze workshop.

6

Groep 4-8

Project “Zoete Diamanten”

Doel: van zaad tot suiker alles leren over suiker http://zoetediamanten.blogspot.nl/ Benodigde tijd: 2 uur Waar: Heemtuin Muntendam of op school Wanneer: 26 okt. t/m 13 nov. Kosten: € 3,50 per lln. Bij minimaal 4 groepen ook op school (€ 4,50 per lln) (max. 32 lln.) VOL=VOL! Bij het project “Zoete Diamanten” komen verschillende disciplines aan bod zoals kunstzinnige vorming, cultureel erfgoed, techniek, rekenen, taal en wereldoriëntatie. Kinderen doorlopen het gehele productieproces van biet tot suiker in een zintuigelijke beleving. Voelen, ruiken, proeven, doen. Ze doen alle handelingen die nodig zijn om van een suikerbiet suiker te maken. Wassen, schrobben, raspen, koken, zeven, persen, hameren, zuiveren, filteren, inkoken, kristalliseren en centrifugeren. Daarna maken kinderen een suikerkleed. Een suikerkleed is een grote ‘tekening’ van suiker op de grond. Hierbij worden allerlei soorten en kleuren suiker gebruikt (bruine en witte suiker, kandij, poedersuiker) en andere materialen uit de suikerfabriek (zoals cokes en kalksteen).

Groep 5-8

De boer op bij akkerbouwbedrijf “De Kloosterplaats” in Muntendam Doel: Kennismaking met het landschap en de werkzaamheden op een akkerbouwbedrijf Benodigde tijd: 2 uur Waar: Tussenklappen Westzijde 9, Muntendam Wanneer: augustus-oktober Kosten: geen, dankzij subsidies

Op de akker zelf een plant uit de grond scheppen en binnen verder onderzoeken. Hoe groeien aardappels, suikerbieten, granen? Wat moet de boer gedurende het groeiseizoen allemaal doen? Hoe zien de machines eruit? De leerlingen werken gericht met leskaarten – binnen en buiten. Ze doen allerlei opdrachten en proefjes en komen enorm veel te weten. Ook over het leven op een historische boerderij met ophaalbrug, stookhok en slingertuin.

7

Groep 5-8

Excursie Waterleven Doel: Ervaren welke diertjes onder water leven en hoe ze daar leven. Benodigde tijd: ongeveer 2 ½ uur Waar: Heemtuin Muntendam of bij school. Let dan op de toegankelijkheid van het water (geen steile slootkanten). Wanneer: april - oktober Kosten: € 75,00 per klas (max. 32 lln)

Komen in onze slootjes ook bloedzuigers voor, en schorpioenen? Jazeker! En wist je dat er in het water ook pissebedden wonen? Tijdens de les leren de kinderen alles over de fantastische wereld onder water. Aan de hand van een powerpoint presentatie mogen de kinderen hun eigen waterdiertjes-zoekkaart maken. Na de les gaat de excursieleider met de groep naar een nabijgelegen sloot, vijver of plas. Gewapend met schepnetjes, bakken en zoekkaarten kunnen kinderen zelf ontdekken wat er in het water leeft. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de waterkwaliteit.

Groep 5-8

Excursie Roofvogels Doel: Natuurbeleving: roofvogels spotten. Kinderen kunnen roofvogels herkennen en weten wat hun leefwijze is Benodigde tijd: ongeveer 2 ½ uur Waar: Heemtuin Muntendam of bij school Wanneer: het hele jaar Kosten: € 75,00 per klas (max. 32 lln)

Wat zijn kenmerken van een roofvogel? Hoe leven ze, wat eten ze, welke soorten veren hebben ze? In de les wordt veel aanschouwelijk materiaal bekeken en besproken. Na afloop kennen de kinderen de vier meest voorkomende roofvogels in Nederland en weten ze waar ze in het veld op moeten letten. Tijdens de excursie gaan de leerlingen vervolgens met verrekijkers het veld in op zoek naar (roof)vogels. Als het terrein zich daarvoor leent wordt ook een telescoop meegenomen. Je ziet niet altijd roofvogels, maar hun sporen verraden toch vaak dat ze er geweest zijn. We gaan dus ook op zoek naar veren, nesten en prooiresten.

8

Groep 5-8

Excursie Diersporen Doel: Natuurbeleving: ervaren welke dieren er in je omgeving voorkomen en hoe ze leven. Diverse sporen leren herkennen. Benodigde tijd: ongeveer 2 ½ uur Waar: Heemtuin Muntendam of bij school Wanneer : het hele jaar Kosten: € 75,00 per klas (max. 32 lln)

Speuren naar diersporen is spannend! Zie je wel eens een vos, een ree of een steenmarter? Nee? Toch wonen ze ook bij jou in de buurt! Kom ze op het spoor door geursporen, poepsporen en visuele signalen te ontdekken in de natuur. Een deskundige vertelt over wilde dieren in de omgeving. Wie zijn ze, hoe leven ze en welke sporen laten ze achter? De kinderen weten dan waar je diersporen kunt vinden en waarom juist daar. Daarna gaat de groep met de excursieleider naar buiten om zelf te speuren. Groep 5-8

Struuntocht Ennemaborgh Doel: Natuurbeleving. Aandacht voor flora en fauna, leren over de ontstaansgeschiedenis van borgen en parken

Benodigde tijd: ongeveer 2 uur Waar: Ennemaborgh Midwolda Wanneer : het hele jaar Kosten: € 75,00 per klas (max. 25 lln)

De struuntocht is een belevingstocht door het Midwolderbos. Tijdens de tocht wordt verteld over de geschiedenis van de Ennemaborg en het ontstaan van het Midwolderbos. Elk jaargetijde is er weer wat anders te beleven in het bos. Er wordt stilgestaan bij wat we tegenkomen en wat de kinderen zien. Natuurlijk worden de Konikspaarden die hier vrij rondlopen niet vergeten!

9

Groep 7-8

Survival Doel: Natuurbeleving. Leren de natuur anders te bekijken, als een soort supermarkt waar alles te vinden is wat je nodig hebt. Benodigde tijd: 2 uur. Langer kan ook, bel 06-20515753 voor de mogelijkheden. Waar: Heemtuin Muntendam Wanneer: Het hele jaar door Kosten: € 75,- per klas (max. 25 lln.)

Alles wat je nodig hebt om te overleven kun je in de natuur te vinden of maken. Als je maar weet hoe en waar je moet kijken! In deze stoere en spannende les ga je samen met een deskundige op pad in het bos met alleen een rugzak met hulpmiddelen. Je leert wat je nodig hebt om te overleven. We gaan aan de slag met de vier elementen: water, aarde, vuur en lucht…

10