e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016)
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni e-mail:
[email protected],
[email protected],
[email protected] KUUB Tetilik puniki matetujon nelatarang indik 1) Soroh anggah-ungguhing basa Bali sane wenten ring naskah drama “I Godogan” saking mahasisia Jurusan Pendidikan Bahasa Bali warsa 2015/2016 2) Kawentenan anggah-ungguhing basa Bali sane wenten ring naskah drama “I Godogan” saking mahasisia Jurusan Pendidikan Bahasa Bali. Penandang ring tetilikan puniki inggih punika Anggah-ungguhing basa ring naskah drama “I Godogan”. Tetilikan puniki nganggen palihan deskriptif kualitatif. Ri kala mupulang data, penilik nganggen kramaning studi pustaka miwah kramaning dokumentasi. Data tureksa sane kalaksanayang inggih punika inggih punika (1)Reduksi Data, (2) Soroh Data, (3) Deskripsi Data, (4) Panyutetan. Soroh anggah-ungguhing basa Bali ring naskah drama “I Godogan” wenten 4 inggih punika basa alus (lengkara alus singgih lan lengkara alus sor), basa madia (lengkara alus madia), basa andap (lengkara andap), lan basa kasar (lengkara kasar). Kawentenan basa Bali sane kaanggen ring naskah drama “I Godogan” punika wenten 10 kaiwangan bebaosan saking I Godogan. Kaiwangan ri tatkala mabebaosan punika santukan nenten manutnyane basa sane kaanggen majeng sang sane kaajak mabebaosan. Taler nenten nguratiang panganggen basa lan anggah-ungguhing basa Bali sane kaanggen mabebaosan. Cutetnyane drama “I Godogan” puniki medaging anggah-ungguhing basa sane patut. Tetilikan punika mangda prasida uning kawigunan anggah-ungguhing basa ri tatkala mabebaosan taler pinaka sasuluh ring kahuripan maparajana. Kruna jejaton
: Anggah-ungguhing, Basa Bali, Drama.
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016)
ABSTRACT This study aims to explain about the kind of Bali language levels in the plays "I Godogan" of students from the Department of Language Education Bali in 2015/2016. Usage levels bali existing language in the plays "I Godogan" of students from the Department of Language Education Bali in 2015/2016. This research uses descriptive qualitative research design. In collecting the data, researchers used a method study the literature and documentation methods. Inspection data is undertaken of data reduction, data classification, description of the data and conclusions. Type bali language level in the plays "I Godogan" No 4, namely base Alus (sentences and sentences Alus Alus singgih sor), alkaline madia (alus sentence madia), alkaline andap (andap sentence), and alkaline rude (harsh sentences). Bali language used in the plays I godogan There are 10 dialog shortage of “I Godogan”. Error dialogue that because the language used is not in accordance with the speaker. And do not pay attention to the use of language and level of language used in dialogue bali. In conclusion, “I Godogan” drama is already using the correct language level. This research is used in order to determine the benefits of the current language level dialogue and as guidance in social life. Key Words: Speech Level, Bali language, Drama.
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) PURWAKA
ungguhing basa Bali kakepah
Basa Bali silih sinunggil pinaka
piranti
komunikasi
lan
dados tiga inggih punika sane kapertama
Rasa
Basa
Kruna
pangeling iraga dados jatma Bali,
Basa Bali sane kakepah dados
punika
makudang-kudang
sane
ngawinang
iraga
pahpahan
mangda setata ngangge basa Bali
luire 1) kruna alus singgih, 2)
ri kalaning mabaos sajeroning
kruna alus madia, 3) kruna alus
pagubugan
pasawitran.
sor, 4) kruna alus mider 5) kruna
Yening iraga nenten ngangge
andap 6) kruna. Selanturnyane
basa Bali druene sinah kasujatian
sane kaping kalih Rasa Basa
iraga dados jadma Bali ical. Ring
Lengkara Basa Bali sane kakepah
jadmane sekadi mangkin akeh
dados
krama
prasida
pahpahan luire 1) Lengkara alus
nganggen basa Bali sane becik
singgih 2) lengkara alus madia. 3)
utaminyane nganggen anggah–
lengkara alus sor 4) lengkara
ungguhing basa Bali sane patut.
andap 5) lengkara kasar Lan
utawi
Baline
nenten
makudang-kudang
Kria sastra utaminnyane
sane kaping tiga Rasa Basa,
drama punika silih sinunggil sane
Basa Bali kakepah dados 4 inggih
prasida nglestariang basa Bali.
punika : 1) Basa alus. 2) basa
Nanging ring aab sekadi mangkin
madia. 3) basa andap 4) basa
kawentenan
kasar
basa
Bali
sekadi
anggah-ungguhing basa
sane
Sastra
pinaka
silih
seni,
ring
wenten ring drama punika nenten
sinunggil
sanget
kawentenannyane ngangge basa
kauratiang.
kaselehin
Yening
anggah-ungguhing
pinaka
kria
jalaran
punika mawit saking prosa sane
nguningayang
sifatnyane bebas.
kauripan
Basa Bali punika sinalih tunggil
basa
parindikan
sane
wenten
ring
masyarakat (Sutresna, 2006:2).
ring
Kria sastra akehan ngutamayang
Indonesia sane madue undag –
indik pikobet urip miwah saluiring
udagan sane kebaos “ Anggah –
kauripan
ring
pakraman,
ungguhing
utaminyane
pikobet
–
basa
daerah
rikalaning
Bali”.
Manut
Medra dkk. (2003:8) anggah –
indik
pikobet
sosial budaya, ekonomi,
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) miwah politik. Silih sinunggil kriya
Tetilikan puniki boya ja
sastra sane ngranjing ring sastra
tetilik sane kapertama ngeninin
Bali Anyar inggih punika drama.
indik anggah – ungguhing basa
Manut Endraswara (2011 :
ring naskah drama. Tetilik sekadi
13) nlatarang drama inggih punika
puniki
kria sastra sane madue daya
kalaksanayang
rangsang cipta, rasa lan karsa
inggih punika tetilikan saking I
sane
prasida
Gusti Ayu Budi Saraswati Pratiwi
madaging seni tari utawi gesture,
(2015) sane mamurda, Nureksain
seni tabuh, prosa liris lan puisi,
Anggah – ungguhing Basa Bali
punika
ring
ageng.
Drama
maka
sami
sane
taler
Drama
sampun
wenten
sadurungnyane,
Palakarma
sane
ngranayang drama madue nudut
Kaketus saking Kembang Rampe
manah
Kasusastraan
ring
penonton
sane
nonton drama punika. Silih mamurda
Wewidangan
sinunggil “I
Tetilikan
saking
Anyar
Warsa
1978.
Ni
Komang
sane
Sintari (2015) sane mamurda,
mahasisya
Kawentenan Anggah–ungguhing
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Basa Bali ring Daging Cakepan
warsa
Drama Kobarang Apine. Manut
kasolahang
Godogan”
drama
II
Bali
olih
2015/2016, punika kria
sastra drama Bali sane mabuat
murda–murda
pisan. Drama puniki nyaritayang
makasami
indik kauripan sang Raden Panji
singgih
sane kapastu dados godogan.
ungguhing basa Bali. anggah–
Ring
ungguhing basa Bali sane wenten
cerita
puniki
akeh
tetilik
maosang
basa
daging
punika, indik
utawi
sor
anggah–
kawentenang anggah-ungguhing
ring
cakepan
basa minakadi basa alus, basa
palakarma,
madia, basa andap miwah basa
apine, taler anggah – ungguhing
kasar. Lianan ring puniki anggah-
basa sane kaanggen olih sisia
ungguhing Basa Bali sane wenten
ring sekolah. Sane minayang ring
ring drama “I Godogan “ punika
tetilikan puniki, inggih punika ring
prasida kaanggen panuntun ri
Penandangnyane ngeninin indik
sajeroning kahuripan.
nureksain
drama
drama
kobarang
anggah–ungguhing
basa sane wenten ring kria sastra
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) sane marupa naskah drama sane
warsa
mamurda I Godogan.
kawentenan
Manut katlatarang
sane
ring
sampun
ajeng,
panilik
basa
2015/2016?
Bali
mahasisia
sane
Bahasa
“Kawentenan
anggah-ungguhing sane
wenten
ring
naskah drama “I Godogan” saking
meled ngelaksanayang tetilikan mamuda
Sapunapi
Jurusan Bali?
Pendidikan
Tetujon
sane
Anggah-ungguhing Basa Bali ring
prasida kapolihang inggih punika:
Naskah
Mangda uning
Drama
I
Godogan
soroh anggah–
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
ungguhing basa Bali sane wenten
Warsa
ring drama “I Godogan” saking
2015/2016”.
puniki
jagi
Tetilikan
ngulengang
anggah–ungguhing
indik
basa
Bali
mahasisia
Jurusan
Pendidikan
Bahasa Bali warsa 2015/2016?
sane kaanggen ring bebaosan
Mangda
drama I Godogan lan prasida
kawentenan
nlatarang kawentenan anggah-
basa
ungguhing basa Bali sane wenten
naskah drama “I Godogan” saking
ring naskah drama “I Godogan”
mahasisia
saking
Bahasa Bali
mahasisia
Pendidikan
Jurusan
Bahasa
Malarapan
antuk
Bali.
napi
sane
sampun kawedarang, ring sor puniki
panilik
Bali
prasida
nlatarang
anggah-ungguhing sane
wenten
Jurusan
ring
Pendidikan
KRAMANING TETILIK Ring sajeroning kramaning
ngamargiang
tetilik prasida kawedarang indik
mamurda
(1) Palihan tetilik, (2) Jejering lan
“Kawentenan Anggah-ungguhing
penandang tetilik, (3) Mupulang
Basa Bali ring Naskah Drama “I
Data, (4) Piranti tetilik,lan (5) Data
Godogan”
tureksa.
tetilikan
sane
Jurusan
Pendidikan
Bahasa Bali warsa 2015/2016”. Prasida kacutetang kalih pikobet ring
sor
:
Sapunapi
anggah–ungguhing sane
wenten
Godogan”
ring
saking
soroh
basa drama
Bali “I
mahasisia
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Tetilikan
puniki
wantah
nganggen palihan tetilik deskritif kualitatif.
Tetilikan
deskriptif
pinaka tetilikan sane mautsaha nlatarang panandang
lan
nyobyahang
sane
manut
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) kasujatiannyane.
Ring
tetilikan
mahasisia
Jurusan
puniki sane kadadosang inggih
Bahasa
punika drama “I Godogan” saking
ungguhing
mahasisia
Pendidikan
saking Medra dkk. (2003). Manut
Bahasa Bali. Lan penandang ring
Medra dkk. (2013 :13), Basa alus
tetilikan
punika
punika kawangun olih lengkara
kawentenan anggah – ungguhin
alus singgih lan lengkara alus sor,
basa
“I
lengakara alus singgih kawangun
sane
olih kruna alus singgih, kruna alus
puniki
mider, lan kruna mider, nanging
inggi punika metode studi pustaka
lengkara alus sor kawangun olih
lan metode dokumentasi.
kruna alus sor, kruna alus mider,
Jurusan
puniki
ring
inggih
naskah
Godogan”.
drama
Metode
kaanggen
ring
tetilikan
Piranti sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika kartu data.
Piranti
prasida
punika
ngwantu
mangda muputang
pikobet ring sajeroning tetilik sane jagi kamargiang. Data tureksa ri sajeroning
nureksain
minakadi, reduksi data,
data soroh
data (klasifikasi data), deskripsi data, lan panyutetan.
Bali.
Pendidikan
Pahan
basa
kapolihang
ring
tetilik puniki ngeninin indik (1) soroh-soroh
anggah-ungguhing
basa Bali sane kaanggen ring naskah drama “I Godogan” (2) Kawentenan basa
Bali
anggah-ungguhing sane
wenten
buku
kruna andap lan kruna mider. Basa alus punika kaanggen ri tatkala mabebaosan lan maosang sane drama
kabaktinin. “I
Ring
naskah
Godogan”,
bebaosannyane.
lan
Wenten
makudang-kudang
bebaosan
sane nyinahyang nganggen basa alus, silih sinunggil basa punika prasida kacingakin ring bebaosan
sareng
Ratu
Agung
(Prabhu
.
Irika
Brahmangkara) sane
manut
saking Men Godogan sane matur
PIKOLIH MIWAH TETEPASAN Data
anggah-
ring
naskah drama “I Godogan” saking
kawentenan bebaosan indik Men Godogan sedek makta utpeti ka Puri Agung Jenggala. Bebaosan punika
nganggen
basa
alus
santukan, Men Godogan matur sareng
Ratu
Brahmangkara).
Agung Ratu
(Prabhu Agung
(Prabhu Brahmangkara) punika
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) pinaka Raja ring Puri Agung
jadma sane wau iraga panggihin
Jenggala sane kabaktinin olih
(kenal) utawi majeng ring sang
Men
sane durung rumaket masawitra
Godogan.
Imba
bebaosannyane sakadi : Singgih-
punika
singgih
basa
ratu,
titiang
nglungsur
panugraha Ida Bhatari Durga. Selanturnyane
wenten
beciknyane
nganggen
madia.
Imba
bebaosannyane taler
nguningayang
ring naskah drama “I Godogan”.
indik punika.
Basa
madia
kawangun
:
Oh
kenten nggih bu, suksma sampun
basa madia sane kaanggen ring
Manut Medra dkk (2013 : 13),
sakadi
titiang
ngeninin
Selanturnyane lianan saking
olih
basa alus lan basa madia ring
lengkara alus madia tur kawangun
naskah drama “I Godogan” taler
malih olih kruna alus madia, kruna
wenten
madia, kruna mider, lan kruna
kaanggen ring bebaosan naskah
andap. Ring naskah drama “I
darma punika. Manut Medra dkk.
Godogan”
(2013
puniki
pinaka
basa
basa
:
13),
andap
basa
sane
andap
sane kaanggen ring pagubuguna
kawangun olih lengkara andap
para
puniki
sane kawangun malih olih kruna
sang
andap lan kruna alus mider. Basa
sane kasorang miwah majeng ring
andap taler kabaos basa sane
sang sane kasinggihang. Basa
lempas saking rasa bakti. Ring
madia puniki pinaka basa sane
naskah drama “I Godogan” silih
wenten ring tengahing lengkara
sinunggil
alus singgih. Ring naskah drama I
prasida
“Godogan” basa madia punika
bebaosan saking Men Bekung lan
prasida kacingak ring bebaosan
Pan Bekung. Bebaosan punika
saking Pembeli 2 lan Dagang
nganggen basa andap santukan
Buah.
Men Bekung lan Pan Bekung
swakrama.
kaucapang
Basa
majeng
ring
Bebaosan
punika
basa
andap
punika
kapanggihin
ring
nganggen basa madia santukan,
punika
pantaraning
Wenten taler basa andap sane
Dagang
Pembeli
Buah
punika
2
lan
durung
wangsanyane
kaanggen
olih
Prabhu
rumaket masawitra. Dadosnyane
Brahmangkara
yening
Agung ring Puri Agung Jenggala.
mabebaosan
sareng
pinaka
pateh.
Ratu
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) Punika nyinahyang wangsa sane
bebaosannyane sekadi ring sor
duuran
puniki. Basa kasar ring naskah
dados
wangsa
sane
ngandapang
ring
bebaosannyane
sor.
sakadi:
Imba
drama
“I
Godogan”
punika
Mimih
prasida kaanggen ri kala kroda
jaen gati idupe kene. Idih dik
miwah maosang bebaosan sane
tuake…!”
kaon
Selanturnyane lianan saking
(caci
maki),
kawentenan
ri
kala
masawitra
sane
basa alus, basa madia, lan basa
kalintang rumaket, lan maosang
andap
“I
indik buron. Imba bebaosannyane
wenten
basa
sakadi : Ampura, ampura.... Nahh
kaanggen
ring
ring
Godogan” kasar
naskah taler
sane
drama
kal
matiang
kai
suba
iba
bebaosan naskah darma punika.
jani!!!!.Paman… Paman Patih! Ne
Manut Medra dkk.. (2013 : 13),
matiang suba jelemane ne!
basa
kasar
lengkara
kawangun
kasar
tur
olih
kawangun
Kaiwangan mabebaosan
ri
tatkala
punika
santukan
malih olih kruna andap, kruna
nenten manutnyane basa sane
kasar, lan kruna mider. Ring
kaanggen
naskah
Godogan”
kaajak mabebaosan utawi basa
kawentenan basa kasar ri kala
sane kaanggen nenten manut
sedek kroda. Basa kasar punika
kaanggen mabebaosan majeng
pastika nenten nguratiang rasa
ring
bakti majeng ring sang sane
singgihang.
kaajak
Silih
kaiwangan mabebaosan santukan
sane
nenten nguratiang panganggen
naskah punika
basa lan anggah-ungguhing basa
drama
“I
mabebaosan.
sinunggil
basa
kaanggen ring prasida
kasar
kapanggihin
sang
majeng
sane
sang
patut
Lianan
sane
iraga punika
saking
Bali sane kaanggen mabebaosan.
rikala
Penganggen basa sane patut
sedek kroda tekening I Godogan,
iraga uratiang ri kala mabebaosan
Prabhu Brahmangakara ri kala
inggih punika latar, peserta tutur,
sedek
Men
tujuan tutur, topic tutur, nada
Bekung, lan Putri Prameswari ri
tutur, bentuk tutur, norma tutur,
kala
lan
bebaosan
Pan
kroda
sedek
Bekung
tekening
kroda
tekening
preman sane ngendahang. Imba
jenis
tutur.
Kaiwangan
mabebaosan sane kapanggihin
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) ring naskah drama “I Godogan”
koripan, Diah Prameswari pinaka
punika
nenten
rabi saking raja ring koripan,
nguratiang panganggen basa ri
Raden panji pinaka putra saking
tatkala
Dewa Agung Magelung lan Dyah
wenten
sane
mabebaosan
bebaosannyane
sekadi
I
Godogan
Prameswari,
Men
Godogan.
Brahmangkara pinaka raja ring
rerama
Puri Agung Jenggala, Dyah Patni
sepatutnyane punika nganggen
Gori pinaka rabi saking Prabhu
basa alus dados taler nganggen
Brahmangkara,
basa madia, nenten ja nganggen
Adnyaswari lan Putri Prameswari
basa andap, santukan rerama
pinaka
punika sane patut iraga baktinin.
Brahmangkara lan Dyah Patni
Bebaosan sane kalaksanayang
Gori, taler majeng ring Ida Bhatari
olih I Godogan l punika nenten
Durga. Basa madia kaanggen
nganutin
mabebaosan
majeng
ring
Mabebaosan
sareng
anggah-ungguhing
Prabhu
Galuh
putri
saking
ring
Prabhu
wewidangan
penganggen basa. Sakadi imba :
pagubugan santukan nyinahyang
Nak kenken me? Adi mare teka
wangsanyane sane pateh. Basa
suba kene meme?
Andap ring
PAMUPUT
kaanggen
mabebaosan
pagubugannyane
Men
Bekung, Pan Bekung, Dagang
Manut
ring
tetepasan
sane
katelatarang
ring
prasida
lan
buah, dagang sayur, dagang jaja,
sampun
Pembeli 1, Pembeli 2, panak
pikolih
adyaya
katingkesang
IV,
sakadi,
pembeli 1, I Godogan, Prabhu Brahmangakara
ri
kala
Daging daging naskah drama “I
mabebaosan sareng panjaknyane
Godogan” nganggen makudang-
nyiriang wangsanyane tegehan
kudang soroh anggah-ungguhing
Dyah
basa Bali, inggihang punika Basa
mabeboasan
alus, basa Madia, basa andap,
panjaknyane,Preman 1, Preman
miwah basa kasar. Basa alus
2.
patut
mabebaosan
kaanggen
majeng Magelung
ring
mabebaosan Dewa
pinaka
raja
Agung ring
Patni
Basa
Gori sareng
ri oka
kala lan
kasar
kaanggen
ring
pagubugan
sane nyinahyang rumaketnyane masawitra
taler
kaanggen
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) mabebaosan Punika taler
ritatkala
kroda.
basa sane durung
kasorohang
kaanggen
tatkala
mabebaosan
sekadi
bebaosannyane I Godogan. Majeng
ring
mabebaosan majeng kalih jadma
pikolih
nanging ring siki bebaosan.
prasida uning kawigunan anggah-
Kawentenan sane
kaanggen
basa ring
Bali
naskah
tetilik
Pengwacen,
ungguhing
puniki
basa
mangda
ri
tatkala
mabebaosan taler pinaka sasuluh
drama “I Godogan” punika wenten
ring
10 kaiwangan bebaosan saking I
Majeng ring Pangawi,
Godogan. Kaiwangan ri tatkala
tetilikan puniki mangda prasida
mabebaosan
santukan
ngicenin pratiwimba majeng ring
nenten manutnyane basa sane
pangawi anggen mecikan kria
kaanggen
sane
sastra puniki, mangda kria sastra
kaajak mabebaosan utawi basa
punika prasida paripurna. Taler
sane kaanggen nenten manut
majeng ring Tetilik sane lianan,
kaanggen mabebaosan majeng
tetilik
ring
iraga
ngeninin indik anggah-ungguhing
punika
basa Bali ring naskah Drama “I
mabebaoan
Godogan”, sane patut katilikin
nenten
malih ngeninin indik sasuratan
nguratiang panganggen basa lan
sane wenten ring naskah drama “I
anggah-ungguhing basa Bali sane
Godogan” puniki, santukan kari
kaanggen
akeh kaiwangan sasuratannyane
punika
majeng
sang
singgihang.
sane
sang
patut
Lianan
kaiwangan kakranayang
olih
mabebaosan.
kahuripan
puniki
wantah
Penganggen basa sane patut
indik tata basa.
iraga uratiang ri kala mabebaosan
KEPUSTAKAAN
inggih punika latar, peserta tutur, tujuan tutur, topic tutur, nada tutur, bentuk tutur, norma tutur, lan
jenis
tutur.
Kaiwangan
mabebaosan sane kapanggihin
Endraswara, Metode
maparajana.
Suwardi,.
Pembelajaran
(Apresiasi,
Ekspresi,
pikolih
nilikin
2011. Drama dan
Pengkajian). Yogyakarta: CAPS
ring naskah drama “I Godogan”
Medra, I Nengah dkk. 2003. Imba
punika
Mabebaosan
wenten
sane
nenten
nguratiang panganggen basa ri
Nganggen
Basa
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (volume 4 no. 2 tahun 2016) Bali.
Denpasar:
Dinas
Kebudayaan Provinsi Bali. Saraswati, I Gusti Ayu. 2015. “Nureksain
Anggah-ungguhing
Basa Bali ring Drama Palakarma sane Kaketus Saking Kembang Rampe Kasusatraan Bali Anyar Wewidangan Skripsi
II
Warsa
(Tidak
1978”.
diterbitkan).
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS, Undiksha Singaraja. Sintari,
Ni
Komang,
2015.
“Kawentenan Anggah-ungguhing Basa Bali ring Daging Cakepan Drama Kobarang Apine”. Skripsi (tidak
diterbitkan)
Jurusan
Pendidikan Bahasa Bali, FBS, Undiksha Singaraja. Sutresna, Ida Bagus. 2006. Prosa Fiksi.
Singaraja:
Pendidikan Ganesha.
Universitas