2014 Straatnaamgeving in het woningbouwproject Koningsdaal

Rob Essers Niek Engelschmanlaan 129 6532 CR Nijmegen (024) 355 81 71 [email protected]

Kanttekeningen bij raadsvoorstel 161/2014 Straatnaamgeving in het woningbouwproject Koningsdaal Voorstel om te besluiten 1. Het thema Indische Nijmegenaren toe te wijzen als thema voor de straatnamen in het woningbouwproject Koningsdaal, in de wijken Biezen en Haven en industrieterrein in de woonplaats Nijmegen. 2. Overeenkomstig bijgaande tekening met nummer 474391, versie 1, aan de grijs gearceerde straten en het grijs gearceerde terrein in de wijken Biezen en Haven en industrieterrein in de woonplaats Nijmegen de volgende namen te geven: Wilhelm Linnemannlaan / Albert Trouwborstlaan / Nono Wardenaarlaan / Ferry Portierlaan / Bataviapark 3. Voor de in de toekomst aan te leggen straten in het noorddeel van deze buurt (Koningsdaal fase 2) de volgende straatnamen vast te stellen: Jan Nierathlaan / Jack Hompelaan / Jans Kloppenburglaan 4. Overeenkomstig bijgaande tekening met nummer 474391, versie 1, aan de grijs gearceerde verbindingswegen door het Waalfront, in de wijken Biezen en Haven- en industrieterrein, in de woonplaats Nijmegen, de namen Laan van Oost-Indië en Waaischeveldweg te geven. 5. Overeenkomstig bijgaande tekening met nummer 474731, versie 1 de grijs gerasterde delen van de Waalbandijk te onttrekken aan de straatnaamgeving, onder intrekking van de raadsbesluiten d.d. 9 september 1976 en d.d. 10 juni 2009 , waar het de Waalbandijk betreft. 6. Het college te machtigen: a. de exacte ligging en begrenzing van de Waalbandijk te zijner tijd opnieuw nader vast te stellen; b. binnen de kaders van dit besluit en ten behoeve van de vaststelling van de onder 6a. bedoelde ligging en begrenzing, zo nodig eerdere raadsbesluiten inzake de desbetreffende naamgeving in te trekken. 7. Het college te machtigen de in punt 3 vastgestelde straatnamen over de toekomstige straten in het noorddeel van Koningsdaal te verdelen. 8. Het college te machtigen om de exacte ligging en begrenzing van de in beslispunt 6 genoemde straten te zijner tijd vast te stellen 9. De tekst voor de onderschriften van de straatnaamborden als volgt te bepalen:: (...)

fouten • In de beslispunten 1 en 2 is de wijknaam Haven- en industrieterrein niet correct gespeld. De wijknaam is in beslispunt 4 wel correct gesteld. • In beslispunt 3 is de naam Jan Nieraethlaan niet correct gespeld. Bij de onderschriften en in de bijlage staat wel de juiste familienaam. tekortkomingen • In beslispunt 3 ontbreekt de wijknaam. In welke wijk liggen de in de toekomst aan te leggen straten in het noorddeel van deze buurt (Koningsdaal fase 2)? • Op de bijgaande tekeningen met nummer 474391, versie 1, en nummer 474731, versie 1, staan de wijkgrenzen niet aangegeven. Waar ligt de exacte grens tussen de wijken Biezen en Haven- en industrieterrein?

tekening met nummer 474391, versie 1 (datum 17-11-2014)

tekening met nummer 474731, versie 1 (datum 17-11-2014)

• Op de bijgaande tekening nummer 474391, versie 1, staan wel de contouren van het Bataviapark, maar ontbreken de bestaande panden Waalbandijk 18 t/m 22, 6541 AJ Nijmegen, waarvan alleen nummer 18 een ander adres krijgt. • De HUB-ruimte (telecommunicatiehuisje), Waalbandijk 24, 6541 AJ Nijmegen, dat eveneens een ander adres krijgt, staat wel op de tekening (zonder huisnummer). • Een tekening met de geometrie van de in beslispunt 3 genoemde namen (Koningsdaal fase 2) ontbreekt. Alleen het gebied waarin de straten in de toekomst worden aangelegd, is op de de bijgaande tekeningen met nummer 474391, versie 1, aangegeven. • In de beslispunten wordt geen buurtnaam voorgesteld voor de locatie in de wijken Biezen en Haven- en industriegebied waar het woningbouwproject wordt gerealiseerd. Het gebruik van de projectnaam leidt tot verwarring. Mag deze buurt geen naam hebben? ad 1 Het thema Indische Nijmegenaren was een van de thema's die op 19 november 2008 werd vastgesteld voor de buurten Zuiderveld en Grote Boel in het stadsdeel Nijmegen-Noord (raadsvoorstel 188/2008, beslispunt 3). Deze thema's zijn zes jaar later ingetrokken (raadsbesluit d.d.19 november 2014, raadsvoorstel 135/2014, beslispunt 1). In raadsvoorstel 161/2014 wordt dit thema nu voorgesteld voor het woningbouwproject Koningsdaal. Het voorstel vermeldt niet welke criteria bij de selectie van de voorgestelde namen zijn gehanteerd. Opvallend is het geringe aantal vrouwen. Johanna Maria Carolina Kloppenburg-Versteegh (1862-1948) is de enige vrouw in het voorstel. Op grond waarvan wordt zij beschouwd als 'Indische Nijmegenaar' (m/v)? In de periode 1918-1923 heeft zij in Nijmegen gewoond. In de bijlage bij het raadsvoorstel staat: Van 1918 tot 1920 woont het gezin in Nijmegen, aan de Groesbeekseweg.

In de adresboeken van 1918 en 1920 staat haar echtgenoot H.P. Kloppenburg vermeld met het adres Berg en Dalsche weg 132. Volgens verschillende krantenberichten uit augustus 1920 woont de presidente van het Comité voor Celebes, Mevr. J. Kloppenburg-Versteeg, op het adres St. Annastraat 130. H.P. Kloppenburg woont volgens het adresboek van 1922 nog altijd op dit adres. Op de woningkaarten 1920-1946 heb ik het gezin niet aangetroffen.

tekening SEO 831129 (detail)

bijlage 2 bij raadsvoorstel 133/2006 (detail)

Uit het voorstel blijkt dat een deel van het woningbouwproject wordt gerealiseerd in de wijk Haven- en industrieterrein. Op tekening SEO 831129 het raadsbesluit d.d. 4 april 1984 (raadsvoorstel 92/1984, beslispunt II) ligt de grens tussen de wijken 20 Biezen en 25 Havenen industrieterrein bij de Winselingseweg.

Op 25 oktober 2006 is de gebiedsindeling opnieuw vastgesteld (geamendeerd raadsvoorstel 133/2006), maar de grens tussen de wijken 20 Biezen en 25 Haven- en industrieterrein is niet gewijzigd. De grens tussen beide wijken ligt in 2006 bij de huidige indeling in stadsdelen (bijlage 1) en de voorgestelde indeling in stadsdelen (bijlage 2) op dezelfde plaats, die afwijkt van grens die in 1984 is vastgesteld. De ambtelijke organisatie is in de periode 1984-2006 grensverleggend bezig geweest zonder de raad hierover te informeren. Om duidelijkheid te scheppen is op 25 oktober 2006 besloten: 3. De huidige administratieve wijkgrenzen, zoals vastgelegd in de gemeentelijke registratie van adressen, vast te stellen als zijnde de formele wijkgrenzen. 4. De Raad vraagt het College een inventarisatie van discussiepunten ten aanzien van de wijkgrenzen te starten en gewenste herzieningen voor te leggen aan de Commissie Straatnaamgeving met het verzoek deze ter vaststelling door te geleiden naar de Raad.

Beslispunt 3 heeft de onduidelijkheid alleen maar groter gemaakt. Op grond hiervan lag de HUB-ruimte (telecommunicatiehuisje), Waalbandijk 24, 6541 AJ Nijmegen, op 1 januari 2007 in wijk 20 Biezen. Dat was eind in oktober 2011 nog steeds het geval. Het Adressenoverzicht van de afdeling Informatiebeheer (datum: 25-10-2011) is het laatste overzicht waarin de HUB-ruimte in wijk 20 Biezen ligt. In het daaropvolgende Adressenoverzicht (datum: 1-11-2011) is dit stilzwijgend gewijzigd in de wijk 25 - Haven- en industrieterrein. Dit is in strijd met de raadsbesluiten d.d. 4 april 1984 en 25 oktober 2006. Blijkbaar kunnen nog steeds wijkgrenzen verlegd worden zonder dat de gemeenteraad eraan te pas komt. De uitvoering van beslispunt 4 van het raadsbesluit d.d. 25 oktober 2006 (geamendeerd raadsvoorstel 133/2006) laat nog altijd op zich wachten.

ad 2 Op basis van de beschikbare informatie kan ik niet beoordelen of sprake is van een verantwoorde keuze. Opvallend is het achtervoegsel -laan in een buurt in de wijk Haven- en industrieterrein. De keuze wordt in het raadsvoorstel niet gemotiveerd. Worden er in deze buurt brede, met bomen beplante wegen aangelegd? De maximale lengte van de Ferry Portierlaan, Nono Wardenaarlaan, Albert Trouwborstlaan en Wilhelm Linnemannlaan varieert van circa 100 tot 135 meter. Bij hoeveel bomen kun je van een laan spreken?

ad 3 De onjuiste schrijfwijze Jan Nierathlaan in plaats van Jan Nieraethlaan roept de vraag of deze naam wel geschikt is als straatnaam. De naam Jans Kloppenburglaan doet geen recht aan haar meisjesnaam. Zij publiceerde onder de naam Mevr. J. Kloppenburg-Versteegh. Bij de Annie Romeinlaan (raadsvoorstel 277/1988) is er destijds ook voor gekozen om de voorgestelde naam te wijzigen in Annie Romein-Verschoorlaan (raadsvoorstel 322/1988). De naam Jans Kloppenburg-Versteeghlaan (30 posities) kan zelfs nog iets ingekort worden. In dat geval zakt de straatnaamnaam in het overzicht van lange namen van een gedeelte vierde naar de achtste plaats: Professor de Langen Wendelsstraat Professor van der Grintenstraat Professor van der Heijdenstraat Pastoor van Blitterwijckstraat Professor van der Veldenstraat van der Duyn van Maasdamstraat Burghardt van den Berghstraat J. Kloppenburg-Versteeghlaan

(33 (31 (31 (30 (30 (30 (29 (28

posities) posities) posities) posities) posities) posities) posities) posities)

De namen uit beslispunt 3 kunnen vooralsnog niet worden opgenomen in de BAG. Zolang een tekening met de geometrie ontbreekt, is er nog geen sprake van een openbare ruimte in de zin van de Wet basisregistraties adressen en gebouwen. Artikel 1 In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder: (...) n. openbare ruimte: door het bevoegde gemeentelijke orgaan als zodanig aangewezen en van een naam voorziene buitenruimte die binnen één woonplaats is gelegen;

Bij het benoemen van (nieuwe) openbare ruimten is het verplicht de woonplaatsnaam te vermelden en een tekening op te nemen met de geometrie van die openbare ruimte. Met het vaststellen van alleen de namen is er nog geen de buitenruimte aangewezen. Grote Boel In het raadsbesluit d.d. 19 november 2014 (raadsvoorstel 135/2014, beslispunt 6) stonden 15 namen waarbij de buitenruimte nog aangewezen moet worden. Dit onderdeel is ten onrechte geregistreerd in de BAG (openbare ruimte ID 268300000001769 t/m ID 268300000001783). In gemeenteblad GB2014-095 (publicatiedatum 2 december 2014) staan deze namen niet vermeld op het voorblad. Laauwik Opmerkelijk in dit verband is het feit dat het raadsbesluit d.d. 12 november 2014 (raadsvoorstel 134/2014) inzake de gewijzigde geometrie van vijf openbare ruimten ten onrechte niet is geregistreerd in de BAG (openbare ruimte ID 0268300000001635 t/m ID 0268300000001638 en ID 0268300000001643). Het besluit is wel gepubliceerd in gemeenteblad GB2014-091 (publicatiedatum 19 november 2014)

ad 4 en 5 Op 10 juni 2009 is de naam Waalbandijk vastgesteld voor de weg, inclusief eventuele ventwegen, die loopt vanaf het Nymaplein, afbuigt in oostelijke richting en onder de onder De Oversteek doorloopt en aansluit op de huidige Waalbandijk (raadsvoorstel 94/2009, beslispunt 2). Het college is in 2009 gemachtigd de exacte begrenzing van de De Oversteek, Waalbandijk, Verlengde Energieweg, Nymaplein, Latensteinweg, Hollandiaweg, Stiefselweg vast te stellen, maar heeft tot nu toe verzuimd dit te doen. Op vervolgvel 1 van raadsvoorstel 135/2013 (Straatnaamgeving: 20 septemberplein) stond dat het college ter uitvoering van beslispunt 8 van het raadsbesluit d.d. 10 juni 2009 (raadsvoorstel 94/2009) inzake de 'straatnaamgeving: stadsbrug en omgeving' de exacte ligging en begrenzing van de nieuwe straten in het vierde kwartaal van dit jaar zullen gaan vaststellen. Met 'dit jaar' werd 2013 bedoeld. De exacte ligging en begrenzing van genoemde straten is nog altijd niet vastgesteld. In raadsvoorstel 161/2014 worden voor een deel van de Waalbandijk twee nieuwe namen voorgesteld: Laan van Oost-Indië en Waaischeveldweg. Kennelijk wordt er opnieuw voor gekozen om een historische naam, i.c. Waalbandijk, geweld aan te doen. Op 8 juni 2011 werd de naam Lentseveld gedeeltelijk gewijzigd in Murciaweg en de Visveldsestraat gedeeltelijk in Notenlaantje (raadsvoorstel 67/2011). Wat is er mis met de historische naam Waalbandijk? Wat heeft het voor zin om deze te vervangen en dat te doen op een gebrekkige wijze en nog voordat het gehele tracé bekend is? Nog voordat uitvoering is gegeven aan het raadsbesluit uit 2009 ligt er al weer een nieuw voorstel. Voor het gedeelte ten westen van de Winselingseweg zou een andere naam wellicht te rechtvaardigen zijn. Maar dan dient aansluiting gezocht te worden bij de andere

namen in dit deel van de wijk Haven- en industrieterrein, waar de straten genoemd zijn naar bedrijven. De naam Waaischeveldweg past niet in dat rijtje. Bovendien is het geen veldweg. Nymaweg of Vasimweg zou een betere naam zijn voor dit gedeelte. Door de naamsverandering van een deel van de Waalbandijk zullen nu twee bestaande adressen moeten veranderen; een HUB-ruimte (telecommunicatiehuisje) en een skatehal. Het mogelijke voornemen tot naamswijziging is bij de eigenaren hiervan aangekondigd en de definitieve naamswijziging zal met hen schriftelijk worden gecommuniceerd. Zij ontvangen een brief met daarin de definitieve nieuwe straatnaam, huisnummer en datum van ingang.

Er is geen enkele noodzaak om een deel van de Waalbandijk ten oosten van Winselingseweg aan de naamgeving te onttrekken. Er hoeven helemaal geen bestaande adressen veranderd te worden. Of zijn de belangen van de projectontwikkelaar belangrijker dan de cultuurhistorie? Mogelijk ligt een woning aan de Laan van Oost-Indië beter in de markt dan aan de Waalbandijk, maar dat mag geen reden zijn om een historische naam te wijzigen. Op vervolgvel 4 is slechts sprake van twee adressen. Aan het gedeelte dat op grond van beslispunt 4 de naam Laan van Oost-Indië zou krijgen, zijn ten minste vier panden genummerd: Waalbandijk 18 t/m 22. Ook de ingang van nummer 18 bevindt zich in het gedeelte dat in beslispunt 5 aan de naamgeving onttrokken wordt. Op het adres Waalbandijk 18, 6541 AJ Nijmegen, is sinds kort de woningcorporatie Talis gevestigd. Aan de consequenties van de voorgestelde wijziging voor dit pand wordt in het voorstel voorbijgegaan. Een verklaring en rechtvaardiging hiervoor ontbreekt. Zijn de financiële consequenties van een wijziging van het nieuwe adres van Talis de reden om dit adres niet te veranderen? De wijziging van de naam Waalbandijk op een onlogische plaats in Laan van Oost-Indië komt de vindbaarheid van het adres Waalbandijk 18, 6541 AJ Nijmegen, niet ten goede. Hoewel de wijziging van de naam Waalbandijk consequenties heeft voor bovengenoemde adressen staat in de beslispunten 4 en 5 niets over de ingangsdatum van het raadsbesluit. Dit creëert onduidelijkheid over de datum waarop de adreswijzigingen ingaan. Het college is niet gemachtigd om de inwerkingtreding van onderdelen van het raadsbesluit te bepalen. ad 6 t/m 8 Er is niets op tegen om het college in bepaalde gevallen te machtigen, maar de ervaring leert dat de uitvoering structureel te wensen overlaat. Een of meer onderdelen van de volgende besluiten moeten nog worden uitgevoerd: • • • • • • •

Raadsbesluit d.d. 15 december 1999 (raadsvoorstel 220/1999, beslispunt 10); Raadsbesluit d.d. 25 oktober 2006 (raadsvoorstel 133/2006, beslispunt 4); Raadsbesluit d.d. 3 oktober 2007 (raadsvoorstel 185/2007, beslispunt 3); Raadsbesluit d.d. 10 september 2008 (raadsvoorstel 136/2008, beslispunt 2); Raadsbesluit d.d. 19 november 2008 (raadsvoorstel 181/2008, beslispunten 2 en 3); Raadsbesluit d.d. 19 november 2008 (raadsvoorstel 188/2008, beslispunt 5 (gedeelte)); Raadsbesluit d.d. 10 juni 2009 (raadsvoorstel 94/2009, beslispunt 8).

Ziet de raad er op toe dat zijn besluiten naar behoren worden uitgevoerd? Van de controlerende taak van de raad inzake naamgeving van de openbare ruimte ben ik niet onder de indruk. Voor de kaderstellende taak geldt hetzelfde sinds het Initiatiefvoorstel van de fracties van de VVD en Nijmegen Nu: opheffing commissie straatnaamgeving (raadsbesluit d.d. 18 maart 2009, raadsvoorstel 29/2009). De voorbereiding van de voorstellen door de ambtelijke werkgroep onttrekt zich volledig aan de openbaarheid. De kwaliteit van de voorstellen die het college aan de raad voorlegt, laat te wensen over en van een zorgvuldige voorbereiding de raadsbesluiten is geen sprake. Raadsvoorstellen inzake naamgeving van de openbare ruimten worden geagendeerd en afgedaan als hamerstuk.

ad 9 Op de voorgestelde tekst voor de onderschriften van de straatnaamborden is weinig aan te merken, al vraag ik mij af of het begrip 'indoloog' niet beter omschreven kan worden. (m.b.t.) Wilhelm Linnemann Militair cartograaf 1895-1968 Albert Antonius Trouwborst 1928-2007 Antropoloog Jozef Wardenaar 1935-2002 Organisator Indische activiteiten Ernst Ferdinand Portier 1916-2008 Voormalig dwangarbeider Birmaspoorlijn Johanna Maria Carolina Kloppenburg-Versteegh 1862-1948 Kruidengeneeskundige en schrijfster Jan Napoleon Nieraeth 1916-1993 Organisator Indische activiteiten Jacobus August Hompe 1917-2000 Indoloog (m.b.t. Bataviapark) Voormalige buitenplaats, herberg en fort Oost-Indiën - voormalig fort en herberg Waaische Veld - oude veldnaam

De uitvoering van dit beslispunt verdient speciale aandacht. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat de vastgestelde tekst op de borden komt te staan. Een of meer onderdelen van de volgende besluiten zijn echter niet of nog niet uitgevoerd: • • • • • •

Raadsbesluit d.d. 18 januari 2012 (raadsvoorstel 6/2012, beslispunt 2); Raadsbesluit d.d. 5 september 2012 (raadsvoorstel 80/2012, beslispunten 1 en 1); Raadsbesluit d.d. 30 januari 2013 (raadsvoorstel 2/2013, beslispunt 1); Raadsbesluit d.d. 15 mei 2013 ( raadsvoorstel 75/2013, beslispunt 2); Raadsbesluit d.d. 23 oktober 2013 (raadsvoorstel 135/2013, beslispunt 2); Raadsbesluit d.d. 29 januari 2014; raadsvoorstel 13/2014, beslispunt 7).

De straatnaamborden met de naam Truus Mastpark (raadsbesluit d.d. 23 oktober 2013, raadsvoorstel 136/2013) inclusief onderschrift zijn pas op 10 november 2014 aangebracht. De opening door wethouder Tiemens was op 23 augustus 2014. De borden met de naam Nelson Mandelaplein (raadsbesluit d.d. 17 september 2014, raadsvoorstel 95/2014) inclusief onderschrift zijn na circa twee maanden aangebracht. Ondanks deze voortvarende werkwijze

laat de uitvoering te wensen over. Het onderschrift schiet zijn doel voorbij. Door de plaatsing van de borden op de vier hoeken van het middengedeelte, is het onderschrift voor (brom-) fietsers en voetgangers onleesbaar. Het is de vraag of automobilisten het onderschrift wel kunnen lezen. conclusie Raadsvoorstel 161/2014 is op een aantal punten voor verbetering vatbaar. De verkeerd gespelde namen in de beslispunten 1 t/m 3 moeten in ieder geval gecorrigeerd worden. Het te nemen besluit behoort ook duidelijkheid verschaffen over de enig juiste wijkgrenzen. De grenzen dienen zodanig aangepast te worden dat het woningbouwproject geheel in de wijk Biezen komt te liggen en niet gedeeltelijk in de wijk Haven- en industrieterrein. Het feitelijke gebruik van de naam van het woningbouwproject als wijk- of buurtnaam leidt tot verwarring. Als de buurt geen naam mag hebben, dient deze ook niet gebruikt te worden. Namen die wel gebruikt worden behoren geregistreerd te worden in de BAG. Een eventuele wijziging van de bestaande naam Waalbandijk vraagt om een kaderstellend besluit. Hoe wenst de raad om te gaan met historische namen? Worden oude namen in de oude stad van Nederland gekoesterd of moeten deze wijken voor de belangen van projectontwikkelaars? Dat er bij wijziging van bestaande namen zorgvuldig wordt bekeken welke adressen wel/niet aangepast moeten worden en de ingangsdatum van de straatnaamwijziging expliciet in een beslispunt van het raadsvoorstel opgenomen behoort te worden, behoeft geen betoog. Nijmegen, 5 december 2014

Rob Essers