2014. De Toermalijn vrijeschool voor de Bollenstreek Mauritslaan SK Hillegom

SCHOOLGIDS

2010/2014

De Toermalijn vrijeschool voor de Bollenstreek Mauritslaan 5 2181 SK Hillegom 0252-524899

De vraag is niet, wat de mens moet kunnen en weten teneinde zich in de bestaande sociale orde te kunnen invoegen; maar wel, wat er in aanleg in de mens aanwezig is en in hem ontwikkeld kan worden. Pas dan kan de opgroeiende generatie de maatschappij steeds opnieuw met nieuwe krachten verrijken. Vrij naar Rudolf Steiner

2

De Toermalijn vrijeschool voor de Bollenstreek Basisschool:

Mauritslaan 5 2181 SK Hillegom 0252-524899 06-30040729 ( voor noodgevallen ) e-mail: [email protected] website: www.de-toermalijn.nl

Peuterspeelzaal Morgenland:

Buitenschoolse opvang:

Pr. Irenelaan 16 2181 CZ Hillegom 06-10161582

De Theepot Abellalaan 74 2182 TZ Hillegom 06-17129162 e-mail: [email protected] website: www.bsodetheepot.nl

Voorwoord Dit is de schoolgids van De Toermalijn, vrijeschool voor de Bollenstreek. In de gids vindt u informatie over het onderwijs, de organisatie en allerlei andere wetenswaardigheden over de school. Alle praktische informatie zoals adressen, jaarplanning etc. is opgenomen in een aparte bijlage, die per jaar wordt aangepast en jaarlijks verschijnt. Een schoolgids is altijd voor verbetering vatbaar. We stellen uw suggesties en opmerkingen op prijs (graag doorgeven aan de administratie). 3

4

5

Inhoudsopgave VOORWOORD...................................................................................................................................................................................................................................... 3 HET ONDERWIJS................................................................................................................................................................................................................................ 9

2.1 IDENTITEIT............................................................................................................................................................................................. 9 2.2 VOOR ELKE GELOOFSOVERTUIGING....................................................................................................................................................... 9 2.3 JAARFEESTEN...................................................................................................................................................................................... 10 2.4 LEERPERIODEN....................................................................................................................................................................................... 11 2.5 DE PEUTERKLAS (2½ - 4 JAAR) ......................................................................................................................................................... 13 2.6 DE KLEUTERKLAS (4 - 6 JAAR)............................................................................................................................................................ 13 ................................................................................................................................................................................................................................................ 16

2.7 DE ONDERBOUW (KLAS 1 T/M 6)........................................................................................................................................................ 17 2.8 MIJLPALEN EN TOETSING................................................................................................................................................................... 25 2.9 SCHOOLRIJPHEID................................................................................................................................................................................. 25 2.10 GETUIGSCHRIFTEN............................................................................................................................................................................ 27 2.11 AANSLUITING ANDER ONDERWIJS................................................................................................................................................... 27 2.12 VOORTGEZET VRIJESCHOOLONDERWIJS......................................................................................................................................... 28 2.13 NIO – EINDE BASISSCHOOL - TOETS............................................................................................................................................. 29 2.14 TOELATING, SCHORSING EN VERWIJDERING VAN LEERLINGEN.................................................................................................... 29 2.15 OUDERCONTACTEN............................................................................................................................................................................. 30 3ONDERWIJSONDERSTEUNING.................................................................................................................................................................................................... 32

REMEDIAL TEACHING................................................................................................................................................................................. 32 KUNSTZINNIGE THERAPIE........................................................................................................................................................................ 32 SPELLINGGROEP.......................................................................................................................................................................................... 32 TUTORLEZEN.............................................................................................................................................................................................. 32 DYSLEXIE.................................................................................................................................................................................................... 33 LOGOPEDIE................................................................................................................................................................................................. 33 WEER SAMEN NAAR SCHOOL.................................................................................................................................................................... 34 6

ZORGPLAN................................................................................................................................................................................................... 34 DE GGD EN UW KIND................................................................................................................................................................................ 34 SCHOOLBEGELEIDING................................................................................................................................................................................ 35 4ORGANISATIE EN BESTUUR....................................................................................................................................................................................................... 37

GESCHIEDENIS VAN DE SCHOOL.............................................................................................................................................................. 37 ALGEMEEN.................................................................................................................................................................................................. 37 HET BESTUUR............................................................................................................................................................................................. 37 DE MEDEZEGGENSCHAPSRAAD................................................................................................................................................................... 38 DE SCHOOLLEIDER..................................................................................................................................................................................... 38 DE INTERN EN FACILITAIR BEGELEIDER.................................................................................................................................................. 38 KLACHTENREGELING/VERTROUWENSPERSONEN...................................................................................................................................... 39 INSPECTIE.................................................................................................................................................................................................. 40 5FINANCIËN...................................................................................................................................................................................................................................... 40

GELDSTROMEN............................................................................................................................................................................................ 40 OUDERBIJDRAGE......................................................................................................................................................................................... 41 REISKOSTENVERGOEDING.......................................................................................................................................................................... 41 VERZEKERINGEN.......................................................................................................................................................................................... 41 6ACTIVITEITEN VOOR EN DOOR OUDERS............................................................................................................................................................................... 42

SCHOOLKRANT............................................................................................................................................................................................ 42 KLASSENOUDERS........................................................................................................................................................................................ 42 OUDERBIBLIOTHEEK.................................................................................................................................................................................. 42 OPEN DAGEN............................................................................................................................................................................................... 43 MARKTEN.................................................................................................................................................................................................... 43 CURSUSSEN. .............................................................................................................................................................................................. 43 VERKEERSOUDER......................................................................................................................................................................................... 43 KNUTSELGROEP........................................................................................................................................................................................... 43 SEIZOENENTAFEL..................................................................................................................................................................................... 44 ONDERHOUD............................................................................................................................................................................................... 44 DE SCHOONMAAK....................................................................................................................................................................................... 44 7

DE VRIJESCHOOLBEWEGING....................................................................................................................................................................................................... 44

INLEIDING.................................................................................................................................................................................................. 44 DE VERENIGING VAN VRIJESCHOLEN....................................................................................................................................................... 45 DE STICHTING VOOR RUDOLF STEINER PEDAGOGIE............................................................................................................................. 46 BEGELEIDINGSDIENST VOOR VRIJE SCHOLEN....................................................................................................................................... 46 VER. LANDELIJK OUDERCONTACT VRIJESCHOLEN.................................................................................................................................. 46 HOGESCHOOL HELICON............................................................................................................................................................................. 47 VERENIGING VOOR VRIJE OPVOEDKUNST............................................................................................................................................... 47

8

Het onderwijs 2.1

Identiteit

De Toermalijn is een vrijeschool, waar wordt gewerkt vanuit het antroposofisch mensbeeld. Daarin staat de ontwikkeling van de mens centraal. Een kind komt niet als een onbeschreven blad op aarde maar brengt speciale talenten en motieven met zich mee. De Toermalijn wil dat kinderen zich zo volledig mogelijk ontplooien. Dit betekent dat kinderen naast cognitieve (verstandelijke) vaardigheden ook in ruime mate sociale, emotionele en creatieve vaardigheden ontwikkelen. Daarbij trachten de leerkrachten steeds opnieuw te kijken naar de vraagstelling van het kind. Wij gaan er vanuit dat het kind meer bij zich draagt dan wat er zichtbaar is. Het leerplan is gebaseerd op de ontwikkelingsfasen van het kind. De leerstof wordt daarbij gezien als ontwikkelingsstof. Het is een middel waarmee het kind als denkend, voelend en willend mens zo volledig mogelijk tot ontwikkeling wordt gebracht. De term “vrije” in de naam “vrijeschool” duidt niet op een sfeer waarbinnen kinderen kunnen doen en laten wat ze willen. Het onderwijs binnen De Toermalijn wordt op duidelijk gestructureerde wijze gegeven, waarbij respect en daarmee het besef van normen en waarden

belangrijk wordt geacht. De term “vrije” hangt samen met de wil om “vrij” te zijn van te ver doorgevoerde overheidsbemoeienis rond de vorm en de inhoud van het onderwijs. We vinden het van wezenlijk belang dat onderwijs op de diverse scholen volgens eigen inzichten kan worden gegeven en dat ouders/verzorgers de mogelijkheid hebben om te kunnen kiezen. De Toermalijn staat open voor kinderen, ouders en verzorgers van iedere gezindte. Wij keuren iedere vorm van discriminatie of racisme af. Leerkrachten, medewerkers en stuurgroep gaan zonder vooroordelen met iedereen om, onafhankelijk van sociale, culturele, religieuze of etnische achtergrond.

2.2 Voor elke geloofsovertuiging Het vrijeschool onderwijs is bijzonder neutraal. “Bijzonder” wil zeggen dat we een eigen onderwijssysteem hanteren en “neutraal” houdt in dat men er met elke geloofsovertuiging terecht kan. Er worden geen godsdienstlessen gegeven, verhalen uit de Bijbel worden gebruikt als vertelstof en om hun culturele waarde. Kerst, Pasen en Pinksteren worden als jaarfeest gevierd waarbij het accent ligt op het respect voor elkaar, saamhorigheidsgevoel en de natuur.

9

2.3

Jaarfeesten

Door elke seizoenswisseling een feest te vieren, krijgt het kind meer greep op de tijd en beleeft het de natuur veel intenser. Als gouden kralen liggen de jaarfeesten tussen de andere dagen van het jaar. Zoals een week zonder zondag ondenkbaar is, zo kan het jaar niet zonder feesten. De feesten worden zoveel mogelijk op een zelfde manier gevierd waardoor er een zekere herkenning ontstaat. We zingen vrolijke liedjes in de zomer en gedragen en rustiger liedjes in de donkere periode van het jaar.

10

2.4 Leerperioden Om de doelstellingen van het vrijeschoolonderwijs te realiseren, werken de medewerkers vanuit antroposofische beginselen, het leerplan is gebaseerd op de vrijeschoolpedagogiek van Rudolf Steiner. Het vrijeschoolonderwijs kent drie leerperioden: 1) 2) 3)

de peuter- en kleuterklas, de onderbouw van klas 1 t/m 6; de bovenbouw van klas 7 t/m 12.

Het onderwijs in deze perioden verschilt wezenlijk. In een kort bestek geven we een overzicht van de peuterklas, kleuterklas en onderbouw. De bovenbouw is niet in Hillegom, wij werken vooral samen met de bovenbouw in Haarlem.

11

12

2.5 De peuterklas (2½ - 4 jaar) Op de peuterspeelzaal “Morgenland” wordt de peuters een sfeer geboden waarin ze met elkaar leren omgaan zoals broertjes en zusjes in een groot gezin. De activiteiten worden met een bepaalde regelmaat aangeboden. Dit geeft de peuters houvast en rust, hetgeen goed is voor de ontwikkeling. Activiteiten zijn: spelletjes, verhalen, liedjes, buitenspel, vrij spel binnen, eten, kleuren, plakken, brood bakken enz. De activiteiten wisselen elkaar zodanig af dat elke keer als zij iets samen gedaan hebben, zij daarna iets zelf mogen doen. De activiteiten worden steeds in verband gebracht met feesten en de seizoenen. Voor alles is vooral veel tijd. Peuters vragen nog veel verzorging en hulp en de juf is soms net een “moeder”. De peuterjuf wordt ondersteund door een klassenassistent.

kleden geven ze hun eigen belevingen en gedachten vorm. De kleuter leeft sterk in zijn zintuigen; kijkt, proeft, hoort en voelt zonder dat er nog innerlijk een bewuste keuze is gemaakt. Dat innerlijke bewustzijn is bij de kleuter nog volop in ontwikkeling. We laten de kleuter zoveel mogelijk de wereld op zijn eigen wijze ervaren. De zo ontwikkelde begrippen zijn gevuld met eigen belevingen en vormen een gezonde basis om het kind te laten uitgroeien tot een actief lerend schoolkind.

2.6 De kleuterklas (4 - 6 jaar) In de kleuterklas staat het spel en de ontwikkeling van de fantasie centraal. Er wordt een warme, sfeervolle omgeving geboden waarin de kleuters zich zo goed mogelijk thuis voelen. Kinderen tot 7 jaar bootsen veel van de volwassenen na. Dat zie je in hun spel terug. Daarom is het belangrijk dat de leerkracht een voorbeeld voor ze is. De kinderen spelen vadertje en moedertje, winkeltje enz. Met zand, water, blokken en

Ritme Kleuters weten niet hoe laat, welke dag of maand het is. Ze leven in het natuurlijke ritme van de dag en de seizoenen. Om kleuters houvast te geven kennen we een 13

dagritme, een weekritme en een jaarritme. Iedere dag heeft een vaste volgorde waarin er wordt gezongen, versjes opgezegd, een “verhaal” gespeeld, vrij gespeeld (zie hoofdstuk 2.4.3) en een verhaal verteld. Iedere dag van de week heeft een vaste gezamenlijke activiteit zoals boetseren, schilderen, tekenen en broodbakken. Door het jaar is er het ritme van de jaarfeesten. De kinderen leven van feest naar feest. Van Michaël (herfstfeest) naar Sint Maarten, Sinterklaas, Kerst, Pasen, Pinksteren en Sint Jan (zomerfeest). De seizoenen worden zichtbaar gemaakt op de seizoenentafel in de klas.

(schoolrijpheid). In nauw overleg met leerkracht, toekomstige onderbouw leerkracht, intern begeleider, ouders en GGD arts wordt de overstap naar de eerste klas weloverwogen genomen.

Ontwikkeling

De omgeving is huiselijk ingericht en geeft de kinderen een gevoel van geborgenheid. Vanuit deze sfeer van veiligheid komt het kind tot spelen. Het vrije spel wordt gekenmerkt door activiteit, harmonie, beweging, creativiteit, ontmoeting, inspanning en ontspanning. In hun spel laten de kinderen een zeer gevarieerd beeld zien van hun waarneming, beweging en interesse. Eenvoudige materialen bieden onbeperkte speelmogelijkheden en nodigen de kleuters uit hun fantasie te gebruiken en hun cognitieve (kennis) vaardigheden te ontwikkelen. We gebruiken daarbij natuurlijke materialen zoals hout, lappen stof, stenen, schelpen, zand, water, kastanjes, eikels en dennenappels. De leerkracht observeert en stimuleert het omgaan met de materialen en de sociale contacten.

De kleuters worden in heterogene groepen van 4 tot 6 á 7 jarigen opgenomen en blijven gedurende hun kleutertijd zoveel mogelijk bij dezelfde leerkracht. Deze begeleidt elk kind in die periode en gaat in op de individuele ontwikkelingsbehoefte. Indien daar aanleiding toe is, wordt hierover gesproken met de ouders. Aan de ontwikkelingsfasen in zijn algemeenheid wordt op de ouderavonden aandacht besteed. Gesignaleerde problemen worden in onderling overleg, zonodig met therapeutische ondersteuning aangepakt. Als de eindfase van de kleutertijd zich aandient komt de overgang naar de eerste klas ter sprake. Er wordt zeer zorgvuldig gekeken of een kind toe is aan de eerste klas

14

Het vrije spel Met het vrije spel wordt de lichamelijke en zintuiglijke ontwikkeling van de kleuters gestimuleerd, de grove en fijne motoriek geoefend en de fantasie in beweging gezet. Door het omgaan met elkaar in het spel wordt de sociale ontwikkeling geoefend. Natuurlijk is de leerkracht van belangrijke invloed op het gehele proces.

Ook het opruimen, het weer opnieuw ordenen wordt met aandacht gedaan en vormt onderdeel van de klassenactiviteiten. De oudste kleuters hebben naast het vrije spel meer individuele impulsen nodig van de leidster. Ze vragen om een ander soort leiding. Deze kleuters kunnen van de leerkracht opdrachten krijgen tijdens het vrije spel. Dit kan het bouwen van een toren zijn, een sorteeropdracht, een weefwerk, timmerwerk enz. Kleuter-euritmie Dit vak is het enige specifieke vrijeschoolvak. Deze bewegingsvorm spreekt de kinderen aan in het bewustzijn voor tonen en klanken. Het uitgangspunt is dat de kinderen zich via het gesproken woord en levende muziek kunnen verbinden in hun gevoelsleven met klanken en tonen. In de kleuterklas krijgen de kinderen euritmie in verhaalvorm. De verhalen zijn sprookjes, of gaan over ambachten en jaargetijden. Dit is een ondersteuning voor alles wat er verder in de klas gebeurt. Taal: spreken, vertellen, luisteren Taal en spraak ontwikkelen zich bijzonder sterk in de kleuterfase. De kleuterleidster komt tegemoet aan de natuurlijke drang tot spreken en de behoefte om te

luisteren van de kleuters. De taalontwikkeling en het laten ontstaan van beelden bij de kinderen wordt gestimuleerd door een aantal dagen achter elkaar hetzelfde verhaal te vertellen. Grote waarde wordt gehecht aan heldere spreektaal. Deze wordt toegepast bij eenvoudige vingerspelletjes en versjes bij bewegingsspelletjes. Kinderen leren in rust te luisteren. Kleuters kunnen niet veel dingen tegelijk. De taal die gebruikt wordt moet mooi, rijk en zuiver zijn. De taal wordt steeds weer geoefend o.a. in oude volksspelletjes, versjes, sprookjes en dergelijke. Arbeidsspel/bewegingsverhaal De kleuters spelen ambachtelijke beroepen in verhaalvorm, ondersteund door versjes en liedjes (zoals de boer die gaat zaaien). Door het arbeidsspel wordt de grove en fijne motoriek van de kleuter ontwikkeld. Er wordt inzicht gegeven in de begrippen d.m.v. de beweging achter de woorden en de kinderen leren deze begrippen in de juiste context te gebruiken. Samen met de kleuters oefent de kleuterleidster allerlei bewegingsvormen zoals huppelen, dansen, galopperen, sluipen, wiegen en hard of zacht lopen. Daarnaast zijn alle bewegingen en elk spel waarbij kleuters zich in de ruimte leren bewegen en zich bijvoorbeeld groter, 15

kleiner, lichter en zwaarder ervaren, waardevol omdat daar later in de onderbouw verder op ingegaan wordt. Door dit samen in de kring te doen krijgt de kleuter het gevoel van veiligheid.

doen, zal het kind dit overnemen. Dit helpt hen bij het zelfstandig worden.

Muziek Elke dag worden er met de kinderen veel liedjes gezongen. Het muzikale gevoel wordt verder ontwikkeld door de kleuters te laten luisteren naar muziek, bijv. het lierspel van de leerkracht. Daarnaast maken de kinderen soms zelf muziek met ritme-stokjes en handenklap-spelletjes. Tekenen, schilderen, boetseren, handvaardigheid De kinderen ontwikkelen met deze oefeningen gevoel voor kleur en vorm. Iedere kleuter geeft uitdrukking aan zijn eigen ontwikkeling. Daarom wordt er niet met opdrachten gewerkt waarbij vooraf vaststaat wat de uitkomst moet zijn. De leerkracht geeft soms individueel aanwijzingen of biedt hulp. Huishoudelijk werk Afwassen, wassen van kleedjes en poppenkleren, stoffen, vegen, opruimen, koken, en bakken gebeurt in de kleuterklas. Vanuit de nabootsing gaat een kleuter aan het werk. Als de volwassenen dit met plezier en zorg

16

Eten met elkaar De kinderen zitten met elkaar aan tafel. Door gezamenlijk de tafel te dekken en met een spreuk te beginnen proberen we de kinderen wat eerbied en aandacht te laten krijgen voor de maaltijd.

2.7 De onderbouw (klas 1 t/m 6) Voor de kleuter is het vanzelfsprekend dat zijn daden, beleven en denken nog min of meer onbewust en dromend plaats vinden. Daardoor heeft de kleuter al zijn kracht kunnen stoppen in de opbouw van zijn lichaam. Als de opbouw van het lichaam is afgerond (er vindt alleen nog groei plaats) komt de opbouwkracht vrij beschikbaar voor wakkere denkprocessen. Vanaf ongeveer het zevende jaar kunnen kinderen bewust worden aangesproken op deze ontwikkeling. Het is van het grootste belang dat dit bewustzijn niet kaal of koud abstract gevormd wordt. De kunstzinnige taal van de beelden geeft altijd de mogelijkheid tot groei en metamorfose. Zoals een goed boek waarin je jaren later ontdekt dat er tussen de regels door ook nog een tweede en een derde verhaal verteld wordt. De vaardigheden lezen, schrijven en rekenen proberen we zo aan te leggen dat ze voor de kinderen een hulpmiddel zijn bij hun eigen ontwikkeling. Het ontdekken en herkennen van de structuur in de taal en bij het rekenen zijn bijvoorbeeld een belangrijker proces dan het louter begripsmatige weten. Zo geeft bijv. de som 10=....... met zijn vele mogelijkheden een andere en ruimere bijdrage aan de ontwikkeling dan de som 6 + 4 = .... (beide soorten komen overigens aan de orde).

In de onderbouw is de klas als sociale eenheid gebaseerd op de leeftijd van de kinderen. De groep van leeftijdgenoten, die gemeenschappelijk het leerproces doormaakt is belangrijk. Kinderen ontwikkelen zich aan elkaar en zijn gebaat bij het ontmoeten en ervaren van verschillende kwaliteiten en tekortkomingen van hun leeftijdgenoten en zichzelf. Het leren Het leren in de onderbouw vindt plaats door middel van menselijk contact, de leerkracht is de essentiële sleutel bij de ontwikkeling van het kind. Wat door de leerkracht behandeld wordt kleedt hij in beelden, en vanuit de verhalen en beelden die door hun inhoud een steun zijn voor het geheugen, worden de begrippen ontwikkeld. Ook ritme en beweging (zie het kleuteronderwijs) zijn middelen om het geheugen te versterken en zorgen dat

17

niet alleen het hoofd, maar ook de ledematen worden aangesproken. Het vrijeschool onderwijs is gericht op een evenwichtige ontwikkeling van het denken, het voelen en het willen. Alle vormgeving is kunstzinnig: tekenen, schilderen, boetseren, muziek en toneel vormen een integraal bestanddeel van het totale onderwijsaanbod. Hierdoor kunnen de kinderen levenskunstenaars worden. Periode-onderwijs Kenmerkend voor het lesrooster op De Toermalijn is, dat in zowel onderbouw als bovenbouw gebruik wordt gemaakt van het zgn. periode-onderwijs. Gedurende een 3 of 4 tal weken worden de eerste twee lesuren, ‘s ochtends als de kinderen nog fris zijn, aan een bepaald vak gewijd. Hierbij wordt dan de nieuwe leerstof aangelegd en de reeds aangeboden leerstof geoefend. Dit brengt een enorme intensivering met zich mee, het is mogelijk om diep op de stof in te gaan. Iedere dag kan voortgebouwd worden op wat de vorige dag behandeld is. Er wordt getracht nieuwe leerstof steeds op een dusdanige manier te brengen dat het kind zich er werkelijk mee verbonden voelt, en dit ook op een plezierige manier kan oefenen, waarbij ook het willen en het voelen wordt aangesproken. Ieder leerjaar heeft een bepaald aantal periodes ( zie overzicht) Daarnaast zijn er vaklessen die het hele jaar door volgens een vast weekrooster gegeven worden. Voor

18

de vakken rekenen en taal zijn er twee oefenuren per vak per week. De onderwijsvorm De onderwijsstof wordt grotendeels klassikaal aangeboden. De verwerking van de lesstof vindt door elke leerling individueel plaats, op eigen wijze en naar eigen vermogen. We hechten aan een goede relatie met de leerlingen, vinden zelfstandigheid belangrijk en richten ons op wat het kind kan om daarbij aan te sluiten. We gaan uit van verschillen, accepteren ze en laten leerlingen zich allemaal op eigen niveau ontwikkelen. Van elke periode wordt een periodeschrift gemaakt, waarin samenvattingen en oefeningen komen van de behandelde stof, omgeven door illustraties, voorbeelden en uitgewerkte oefeningen. Zo ontstaan de eigen leerboeken voor de kinderen.

Periodeoverzicht klas 1 t/m 6 (een indicatie) Klas 1:

5 periodes taal 2 periodes heemkunde/taal 6 periodes rekenen

Klas 2:

5 periodes taal 2 periode heemkunde/taal 6 periodes rekenen

Klas 3:

4 periodes taal 6 periodes rekenen 1 periode huizenbouw/taal 1 periode heemkunde/taal 1 periode aardrijkskunde/taal

Klas 4:

4 periodes taal 5 periodes rekenen 2 periodes aardrijkskunde/taal 1 periode heemkunde/taal

Klas 5/6:

3 periodes taal 3 periodes rekenen 2 periodes geschiedenis/taal 2 periodes aardrijkskunde/taal 1 periode natuurkunde/rekenen 1 periode meetkunde/rekenen 19

De vertelstof (onderbouw) De vertelstof vormt een belangrijk onderdeel in het onderwijs in de onderbouw. De verhalen zijn afkomstig uit de enorme hoeveelheid aan sprookjes, mythen en sagen die onze cultuur te bieden heeft. Ook de geschiedenis is een belangrijke bron. Deze verhalen hebben een grote rijkdom aan beelden die als leidraad kunnen dienen voor de ontwikkeling van het kind. Aan de hand van de beschrijving van de vertelstof uit de verschillende klassen zal dit duidelijker worden. Het tijdstip waarop met de verschillende verhalen wordt begonnen is afhankelijk van de geaardheid van de combinatieklassen.

gevoelens helpt het kind bij het vormen van zijn geweten en ontwikkelt het gevoel voor normen en waarden. De tweede klas, fabels en heiligenlegenden

De eerste klas, sprookjes In het sprookje krijgt het kind bevestigd wat het eigenlijk al weet en waar het in deze fase heel gevoelig voor is: het thema goed en kwaad. Dit komt in ieder sprookje voor. Een sprookje is een fantasieverhaal dat een beeld geeft van innerlijke gebeurtenissen. Het kind leeft nog in een fantasiewereld en het kan zich gemakkelijk in de sfeer van het sprookje verplaatsen. Daardoor beleeft het gevoelens als medeleven, nieuwsgierigheid, angst, voldoening, vreugde en zo meer. Het verschil tussen goed en kwaad in combinatie met die

20

De tweedeklasser gaat over van de sprookjeswereld naar de heiligenlegenden en fabels. In de karakters van fabeldieren leert het kind allerlei zielenkwaliteiten te spiegelen. De slimme vos tegenover de domme ezel, de snelle haas tegenover de trage schildpad enz. Voor het kind kan dit soms verwarrend zijn. Daarom worden naast deze vaak grappige en zeer menselijke verhalen ook heiligenlegenden verteld. Het is goed om ook verhalen te horen over mensen die gestreefd hebben naar een

menselijke volmaaktheid. Ze roepen verwondering op en ontzag op.

De derde klas, het Oude Testament De kinderen herkennen zichzelf onbewust als zij luisteren naar de zondeval van Adam en Eva, de zondvloed, de tocht van Mozes, de kracht van David. Dat geeft aan wat de kinderen rond het negende levensjaar zelf moeten doormaken; zichzelf vinden als individu en niet meer als een geheel met de omringende wereld. Zij moeten een “nieuw verbond” sluiten met de mensen in hun omgeving, met het gebod en de willekeur, met opzien en afwijzen. Maar ze krijgen er ook een soort vertrouwen in dat doorzettingsvermogen de mens verder kan brengen.

godenwereld ten onder. Dit is een heel dramatisch moment in de ontwikkeling van een kind. Het gaat voor het eerst ook echte eenzaamheid ervaren. Gelukkig biedt de humor in de verhalen een goed tegenwicht.

De vijfde klas, Griekse mythologie De “echte” geschiedenis begint er al in door te klinken. De kinderen krijgen daar ook echt behoefte aan. De godenwereld wordt definitief verlaten en de mensenwereld wordt binnengetreden.

De vierde klas, de Edah Vanaf de vierde klas wordt de scheiding tussen mensen en godenwereld in de verhalen veel vager. De goden uit de Noorse en Germaanse mythologie hebben veel menselijke trekken en leveren elkaar streken waar de mensen van huiveren. Het geloof in een godenwereld wordt door de vierdeklasser ook al een beetje in twijfel getrokken. Het eigen individu gaat weer een duidelijker plaats innemen. Aan het eind van de verhalen gaat ook de 21

De zesde klas, de Romeinen

De vaklessen

Voor de zesde klas zijn de oude verhalen over de Romeinen bijzonder geschikt. Deze nemen de macht van de wereld in handen, ze zijn onoverwinnelijk, maar de Romeinen willen geen koning; ze willen zelf besturen! De grondslag voor ons democratisch stelsel wordt in die tijd gelegd. Zesde klassers voelen vaak sterk de drang om ook de macht in handen te nemen, maar ze zijn ook nog erg onzeker. Ze vinden het heerlijk om naar de verhalen over de kracht van het Romeinse leger te luisteren. Ook hebben ze houvast aan de strenge wetten die in dit leger werden nageleefd.

De vakken zoals Duits/Frans, Engels, schilderen, muziek, gymnastiek, handenarbeid, vormtekenen en euritmie, komen elke week op eenzelfde dag en uur terug. Het vak euritmie wordt door een vakleerkracht gegeven. Het bespelen van de lier gebeurt in klas 1 en het bespelen van de houten pentatonische of diatonische fluit in klas 2 en 3.

22

Bij enkele vakken staan we even stil. Vreemde talen Engels wordt zoveel mogelijk vanaf de 1ste klas aangeboden. Dat gebeurt eerst op de manier zoals het kind zich ook de moedertaal eigen maakt. Dus spelenderwijs en door te luisteren naar klanken en woorden, door liedjes en spelletjes. Vanaf de vierde klas wordt grammatica toegevoegd. Tegen die tijd zijn de kinderen in staat zich in eenvoudige situaties in de vreemde taal uit te drukken. Ze oefenen dat onder meer in toneelstukjes. In klas 5 en 6 krijgen de kinderen ook les in de Franse taal.

Vormtekenen Het vormtekenen begint in de eerste klas met het op talloze manieren op papier zetten van rechte en gebogen lijnen. Dan volgen de spiralen die zich naar binnen en naar buiten wikkelen. Steeds komt er meer bij, zoals symmetrie in de 2e klas en vlechtmotieven in de 4e-klas. In de vijfde klas krijgen de kinderen de vormentaal uit de oude cultuurperioden uiteindelijk komt men in de 6e en 7e klas bij perspectieftekenen en ingewikkelde geometrische figuren. In dit vak wordt bij het kind de oog-hand coördinatie, ruimtelijke oriëntatie en het gevoel voor kleurgebruik ontwikkeld.

Voor de eerste klas en tweede klas worden de gymlessen nog verzorgd op school. Vanaf klas 3 vertrekken de kinderen 2x per week naar een andere locatie in de buurt waar de zaal beter is toegerust voor dit doel.

Gymlessen en Euritmie Kinderen willen bewegen, moeten bewegen, zijn één en al beweging. Op school wordt daar op verschillende manieren aan tegemoet gekomen. Wij noemen twee daarvan: gymnastiek en euritmie. In de gymnastieklessen wordt de nadruk vooral gelegd op het lichamelijke. Het gaat vooral om een goede houding, om de juiste ontwikkeling van de spieren e.d. Dat dit ook ziel en geest ten goede komt, is al een oude wijsheid: “een gezonde geest in een gezond lichaam”.

23

Euritmie is een vak dat echt bij de vrijeschool hoort. Het is een bewegingsvorm waarbij het gesproken woord en de muziek in de menselijke beweging zichtbaar wordt. Juist in de euritmie worden de drie zielenkwaliteiten: het denken, voelen en willen op een harmonische manier in samenhang gebracht met de lichamelijke ontwikkeling. Het gaat om met gebaren het gesproken woord en de muziek zichtbaar te maken. In de woordeuritmie maakt men bijvoorbeeld klinkers, medeklinkers en de stemming zichtbaar, vormt men een woord- of zinsgebaar of maakt men de opbouw van een gedicht in een choreografische ruimtevorm zichtbaar. In de tooneuritmie wordt de muziek zichtbaar door toonsoort, intervallen, maat, melodie en ritme in bewegingen uit te drukken. Euritmie werkt vormend op de wilskracht, de innerlijke beweeglijkheid, de concentratie en het sociale gedrag van de kinderen. Het werkt zeer ondersteunend voor het overige onderwijs Oudleerlingen zeggen soms: “Ik snap nu pas hoeveel ik aan euritmie heb gehad. Ik kan me zoveel beter bewegen dan anderen!”

24

Schilderen en tekenen Door het opwekken van kleur- en vormgevoel wordt de gevoelswereld van de kinderen verrijkt. Ze gaan de kleuren beleven en realiseren zich dat elke kleur een eigen “taal” spreekt. De kinderen wordt geleerd om harmonische en karakteristieke kleurcombinaties te schilderen. Hierdoor leren ze de eigen stemmingen in vorm en kleur uit te drukken en op latere leeftijd ook in zwart/wit.

Handenarbeid/handwerken Door het zelf leren maken van allerlei gebruiksartikelen met behulp van elementaire technieken zoals breien, haken, naaien, snijden, boetseren, wordt de wil en het vermogen tot vormgeving zinvol geoefend. Door zelf dingen te maken krijgt het kind waardering voor alles wat reeds gemaakt is.

Computers De visie op het gebruik van computers op de Toermalijn als vrije school is behoudend, omdat voor jongere kinderen de directe relatie en overdracht van leerkracht en leerling meer wenselijk wordt geacht. Wel bezit de school een afgeschermde computerhoek, waar de computers alleen door leerlingen van klas 5/6 worden gebruikt als tekstverwerker en ter ondersteuning van de aangeboden lesstof kunnen er oefenprogramma’s gebruikt worden.

2.8 Mijlpalen en toetsing In de volgende paragrafen komen de overgangen tussen de verschillende stadia aan bod.

2.9 Schoolrijpheid Als een kind de leeftijd van 6 à 7 jaar bereikt, heeft het de grootste lichamelijke groei achter de rug. Als de groei zich zo door zou zetten als in deze eerste fase, dan werden we reuzen! De schoolrijpheid en het “wakker worden” om op een andere manier te gaan leren is te herkennen aan bijvoorbeeld: De motoriek en hierin ook de links-rechts coördinatie en de evenwichtszin, het tandenwisselen, het doelgericht spelen, het af kunnen maken van taken, het uit zich zelf anderen gaan helpen, het weerbaarder zijn en het meer abstracte 25

begripsvermogen. Het is heel belangrijk om echt schoolrijp te zijn voor het kind de stap naar de eerste klas gaat zetten, omdat de pedagogische aanpak van kleuters en schoolkinderen essentieel verschilt. De beslissing over het overgaan van de kleuterklas naar de eerste klas wordt door de school genomen. Zij heeft op dit gebied immers de expertise. De intern begeleider, de GGD arts en waarnodig een antroposofisch arts hebben hierin een adviserende rol gehad. Er wordt door de school een bindend advies aan de ouders gegeven. Het leerlingvolgsysteem is een middel dat de klassenleerkracht helpt om een duidelijker beeld te krijgen van zijn/haar kinderen in de klas. Voor de oudste kleuters wordt er twee maal per jaar een lijst ingevuld, waardoor de ontwikkeling van het kind kan worden gevolgd. Deze lijst is opgesteld door de leerkracht met behulp van de intern begeleider. De lijst is zo samengesteld dat geen onderdeel wordt vergeten. Voor de eerste klas hanteren wij geen genormeerde toetsen, maar toetsen die bij ons onderwijs passen. Onze school hanteert het “protocol dyslexie” beginnende bij de oudste kleuters. Eind eerste klas vindt het tweede klas onderzoek plaats voor die kinderen, die de toetsen van het dyslexie protocol niet halen. Het tweede klas onderzoek kijkt vooral naar de leervoorwaarden. Het is een observatie-instrument dat bestaat uit een aantal onderdelen. Te weten: 26

-motorische vaardigheden -rechts-links dominantie -auditieve vaardigheden -volgorden en oriëntatie in de tijd (geheugen) -getalsinzicht. Naast deze toets worden er vanaf klas 2 twee keer per jaar, bij uitval 3 keer per jaar (in november, eind januari en april/mei) genormeerde lees, spelling en begrijpend lees en rekentoetsen afgenomen en 1 keer per jaar een toets, die ook het sociale en emotionele aspect van het kind naar voren brengt. Eventuele leerstoornissen of achterstanden kunnen zo op tijd worden gesignaleerd en aangepakt. In samenspraak met ouders, leerkrachten en Remedial Teacher (zie hoofdstuk 3.1) en evt. antroposofisch arts, wordt geprobeerd de oorzaken hiervan te achterhalen en in pedagogische of therapeutische zin hierop in te spelen. Er wordt dan een behandelingsplan opgesteld. Het is dus per kind verschillend hoe deze aanpak zal zijn en of de leerkracht dit zelf doet, met behulp van de remedial teacher of met hulp van buitenaf. Van elk kind wordt er een dossier bijgehouden met de belangrijkste informatie die nodig is om een goed beeld van elk kind te kunnen krijgen. Deze informatie omvat een individuele leerlingenkaart met toetsscores, verslagen van een eventuele kinderbespreking, overzichtlijst met een korte weergave van gesprekken, therapieverslagen, behandelingsplannen, enz.

Binnen ons team is een leerkracht aangesteld als intern begeleider die dit leerlingvolgsysteem coördineert. Deze leerkracht kan ook de andere leerkrachten adviseren om bepaalde onderzoeken in de klas te houden als blijkt dat meerdere kinderen ergens problemen mee hebben. Door op deze wijze gegevens van de kinderen te verzamelen is het ook makkelijker om de ouders een goed beeld van de ontwikkeling van hun kind te geven. Bij eventuele overplaatsing is relevante informatie steeds voorhanden. Indien ouders dit wensen, kunnen zij inzage krijgen in het dossier van hun kind, nadat zij dit gevraagd hebben aan de klassenleerkracht of intern begeleider en alleen in diens aanwezigheid.

2.10 Getuigschriften Aan het eind van elk schooljaar wordt door de leerkrachten voor ieder kind een getuigschrift gemaakt. De ouders vinden daar de ontwikkelingsgang in beschreven die hun kind heeft doorgemaakt. Hier wordt in vermeld hoe ver het kind is, welke individuele ondersteuning het gehad heeft en waar het nog extra hulp in nodig heeft. Verder geeft elke vakleerkracht hierin aan wat er in de vakles gedaan is en hoe het met het kind in zijn les gesteld is.

Voor de kinderen is er een gedicht of iets dergelijks en een kunstzinnige illustratie, waardoor het ook echt hun getuigschrift wordt. 2.11 Aansluiting ander onderwijs Na de zesde klas kan de leerling kiezen voor de bovenbouw van de vrijescholen of voor ander voorgezet onderwijs. De aansluiting naar voortgezet onderwijs kan zonder problemen verlopen als dit onderwijs juist gekozen is bij het niveau van de leerling. De bovenbouw van De Toermalijn sluit nauw aan bij de onderbouw. 27

De wijze waarop het onderwijs gegeven wordt op de vrijescholen is afwijkend van reguliere scholen. Bij de overstap naar een andere vorm van onderwijs zal het kind in de regel moeten wennen. De opbouw van het taal onderwijs is afwijkend van dat in het reguliere onderwijs. Op het gebied van lezen en spelling komt na de vierde klas de leerinhoud ongeveer overeen met dat van reguliere scholen. “Zaakvakken” zoals dierkunde, aardrijkskunde en geschiedenis hebben een afwijkende inhoud. Na de zesde klas is ook hierbij de basis gelegd die nodig is om bij het voortgezet onderwijs in te stappen. 2.12 Voortgezet vrijeschoolonderwijs Het oorspronkelijke leerplan van de vrijeschool omvat 12 leerjaren. In Haarlem kan de vrijeschool-onderbouw vervolgd worden op de midden- en bovenbouw (voortgezet onderwijs) van de Rudolf Steinerschool. In de telling van de klassen wordt hier aangesloten bij de onderbouw: de brugklas is de 7e klas, de hoogste klas de 12e. Niet alleen de telling van de klassen sluit aan bij de onderbouw, ook in de onderwijskundige organisatie met periodeonderwijs en een veelheid van cognitieve, kunstzinnige en praktische vakken komt de identiteit van het vrijeschoolonderwijs naar voren. Daarnaast is ook het leerplan gebaseerd op de leeftijdfase van de leerlingen.

28

In de Middenbouw, die de klassen 7 en 8 omvat, is een vaste klassenleerkracht die een deel van het (periode)onderwijs verzorgt. De vaklessen worden gegeven door vakdocenten. Vanaf de 9e klas wordt het gehele onderwijs verzorgd door vakspecialisten die zich net als collega’s in onder- en middenbouw wekelijks verdiepen in de vrijeschoolpedagogie. De Bovenbouw wordt afgerond met een diploma op Vmbo-t-, Havo- of Vwo-niveau. Vanaf schooljaar 2010-2011 worden de 7e klassen minder heterogeen samengesteld dan voorheen. Jaarlijks wordt een Havo/Vwo-klas geformeerd, twee Vmbo-t/Havo-klassen en een speciale “Spaarneklas”. Deze laatste is een kleine Vmbo-t-klas (15-18 leerlingen), speciaal bestemd voor leerlingen die baat hebben bij sterk gestructureerd onderwijs met een leerroute die nadrukkelijk vanuit het praktisch en kunstzinnig werken aangelopen wordt en die vaak in aanmerking zullen komen voor leerwegondersteuning (LWOO). Klasgenoten uit een zesde klas die in een van de twee Vmbo-t/Havo-klassen komen, worden in principe bij elkaar in de klas geplaatst. Speciaal voor leerlingen van vrijeschool-onderbouwen bestaat een voorrangsregeling bij de inschrijving voor de 7e klassen. Voor meer informatie kunt u een schoolgids of aparte brochures aanvragen ([email protected]) of de website van de school bezoeken (www.vrijeschoolhaarlem.nl/rudolfsteinerschool).

schooljaren kunt u vinden op onze website: www. detoermalijn.nl 2.13 NIO – einde basisschool - toets Elk jaar wordt de NIO toets op De Toermalijn afgenomen. De NIO is een test die op een relatief snelle wijze een betrouwbare en valide indicatie geeft van het taalkundig en rekenkundig-ruimtelijk inzicht van de leerling. De genormeerde totaalscore (NIO-totaal) kan gezien worden als een algemene intelligentie-index waarbij leerlingen vergeleken worden met de landelijke populatie van leerlingen in hetzelfde leerjaar. Ook kan het individuele niveau van de leerling op de twee intelligentiefactoren en op de totaalscore vergeleken worden met de verschillende populaties leerlingen van afzonderlijke onderwijsniveaus: Praktijkonderwijs, Leerwegondersteunend onderwijs, Basisberoepsgerichte leerweg, Kaderberoepsgerichte leerweg, GemengdTheoretische leerweg, en HAVO en VWO. Op deze wijze kan de NIO bij advies en selectie met betrekking tot het voortgezet onderwijs, en voor extra zorg binnen het onderwijs, een zinvolle aanvulling zijn op het advies gebaseerd op schoolvorderingen en wensen en verwachtingen van leerlingen en ouders. Tot nu toe blijkt dat de verwachtingen van de school overeenkomen met de behaalde resultaten. Het resultaat van het afgelopen schooljaar kunt u lezen in het jaarboekje. De resultaten van de afgelopen

2.14 Toelating, schorsing en verwijdering van

leerlingen Toelating, schorsing en verwijdering van leerlingen hebben te maken met leerplicht. Leerplichtige kinderen moeten naar school Onze school maakt geen onderscheid bij het toelaten van leerlingen. Dat wil overigens niet zeggen dat aan toelating geen voorwaarden verbonden zijn. Immers onze school kan niet voor alle kinderen het meest gewenste onderwijs bieden. Anders gezegd: Past ons onderwijsaanbod bij de onderwijsvraag van de aangemelde leerling. Toelating: Indien een leerling van een andere school tussentijds wordt aangemeld, nemen wij voor inschrijving altijd contact op met de vorige school. Zeker bij kinderen van een andere school met een vooruitzicht op speciaal basisonderwijs is plaatsing niet gegarandeerd. De leerling wordt uitgenodigd om een paar dagen mee te draaien en er volgt een gesprek met de ouders. Bij het nemen van de beslissing over het al of niet toe laten, worden de volgende afwegingen gemaakt: Welke zorg c.q. onderwijs heeft deze leerling nodig? Als basis voor het beantwoorden van deze vraag dienen de verkregen informatie over de leerling door het 29

meedraaien in de klas en de informatie van de toeleverende basisschool. Kan onze school dat onderwijs en dat (pedagogische) klimaat bieden dat voor deze leerling gewenst is? Hoeveel leerlingen hebben in de klas van de aangemelde leerling extra zorg nodig en wat vraagt dit van de leerkracht(en)? Toelating/weigering leerlingen met een handicap: Kinderen met een verstandelijk en/of lichamelijke handicap zijn onder bepaalde voorwaarden op hun plaats op onze school. De voorwaarden die bij de toelating (naast de reeds genoemde) worden gesteld zijn in elk geval: Kan de te plaatsen leerling in een groep functioneren en is deze pedagogisch voldoende benaderbaar? Afhankelijk van de hoeveelheid extra zorg en de constitutie van de groep wordt bepaald of er plaatsing mogelijk is. Elk half jaar wordt de onderwijssituatie in het belang van de leerling en de school geëvalueerd. Het bevoegd gezag stelt grenzen aan de fysieke en mentale belastbaarheid van de leerkrachten. Bij de evaluatie worden tenminste de voorwaarden tot toelating opnieuw bezien. Voor een langer verblijf geldt als belangrijkste criterium de vraag of de school nog in staat is op een aanvaardbare wijze te voldoen aan de onderwijsvraag van de leerling. Schorsing en verwijdering: 30

Indien een leerling zich zodanig slecht gedraagt en er na herhaalde waarschuwingen geen verbetering optreedt, kan de leerling na overleg met het bestuur worden geschorst. De periode van schorsing wordt gebruikt om met alle partijen tot een passende oplossing te komen. Verwijdering van een leerling kan slechts na officiële toestemming van het bestuur. De school is wel verplicht om een andere school voor deze leerling te zoeken. 2.15 Oudercontacten Ouderavonden Op de gezamenlijke ouderavond in het begin van het schooljaar wordt informatie verstrekt over de dagelijkse gang van zaken in de school en over de schoolorganisatie. Verder heeft iedere klas minimaal 2 ouderavonden per schooljaar waarin meer wordt verteld over de achtergronden van het vrije schoolonderwijs, de bepaalde leeftijdsfase en de specifieke elementen van de klas.

Oudergesprekken Korte ouder-leerkrachtgesprekken kunnen er altijd zijn, zo vaak als nodig is. Het liefst wordt hier na schooltijd even een afspraak voor gemaakt, dan kan er tijd en

ruimte voor worden vrijgemaakt. Voor de peuters kan er in elk geval na twaalf uur altijd even nagepraat worden met de leerkracht. Langere ouder-leerkrachtgesprekken zijn bedoeld om als ouder en leerkracht samen iets intensiever naar het kind te kijken en elkaars visie op de ontwikkeling te vernemen. Zowel ouder als leerkracht kunnen om zo’n gesprek vragen en er hoeft niet eerst een probleem te zijn om hiertoe te besluiten. In november en in de lente en voor kleuters voor de zomervakantie zijn er de 10 of 15 minuten oudergesprekken. Ouders kunnen dan inschrijven om met de leerkracht te praten over de vorderingen van hun kind.

31

3 Onderwijsondersteuning Remedial teaching Als de leerkrachten bij de kinderen problemen signaleren bij het leren dan kan de remedial teacher worden ingeschakeld. Door middel van een onderzoek probeert de remedial teacher de oorzaak van de leerproblemen te achterhalen. Soms kan dan een andere aanpak binnen de klas het probleem oplossen. Het is ook mogelijk dat er extra hulp geboden wordt, individueel of in een groepje. Een RT periode is ongeveer 6 weken en ouders zijn daar altijd van op de hoogte. Tevens kan er door leerkrachten advies gevraagd worden aan de specialisten van de schoolbegeleidingsdienst voor Vrije Scholen of de Preventief Ambulant Begeleider van een school voor Speciaal Basis Onderwijs. Wekelijks is er een didactisch overleg van de leerkrachten en remedial teacher. Met vragen over uw kind en remedial teaching kunt u terecht bij de eigen leerkracht. Er kan indien wenselijk een afspraak gemaakt worden voor een gezamenlijk overleg met de remedial teacher.

Kunstzinnige therapie Aan de Toermalijn is een kunstzinnig therapeut verbonden die kinderen die door het team na een pedagogische vergadering worden verwezen behandelt. Een behandelperiode duurt ongeveer 6 weken en ouders zijn daar altijd van op de hoogte.

Spellinggroep Leerlingen van klas 4 t/m 6 die na een periodetoets of Citotoets uitvallen op spelling ( Cito D/E) komen in aanmerking voor de spellingroep. De kinderen krijgen individueel een instapdictee welke na analyse wordt omgezet in een individueel oefenprogramma dat thuis wordt gemaakt en door de IB-er wordt begeleid.

Tutorlezen Drie maal per jaar gedurende drie weken wordt er door de hele school tutor gelezen. Kinderen in tweetallen vanuit verschillenden klassen lezen samen, waarbij de lezer van het hoogste niveau het andere kind begeleidt met behulp van tevoren besproken interacties. Ook het sociale aspect is hierbij van belang.

Dyslexie

Logopedie

Kinderen met ernstige dyslexie die geboren zijn na 0101-2001 kunnen in aanmerking komen voor vergoeding van de behandeling van de dyslexie door de zorgverzekering. Ook het diagnostisch onderzoek kan worden vergoed. Voorwaarde hiervoor is dat de school een intensief voortraject heeft gevolgd waarin deskundige hulp is gegeven aan het kind en dat er daarnaast intensief is geoefend. Wanneer er ondanks deze extra zorg een ernstige achterstand blijft bestaan kan de leerling in aanmerking komen voor vergoeding van een psychodiagnostisch onderzoek naar dyslexie. Blijkt dat er sprake is van ernstige enkelvoudige dyslexie, dan wordt ook de behandeling vergoed. De school werkt hierin samen met de Begeleidingsdienst voor vrijescholen (aangesloten bij Onderwijszorg Nederland, ONL), die zowel de diagnose als de behandeling kan uitvoeren. De ouders vragen het onderzoek aan, maar dat verloopt via de intern begeleider van de school. Voor meer informatie, zie: http://www.vrijescholen.nl/index.php?ac=Dyslexie

Logopedie houdt zich bezig met het verbeteren van het spreken en alles wat daarmee samenhangt: de taal, de uitspraak en de stem. Het is belangrijk dat problemen met spreken of verkeerde mondgewoonten zo vroeg mogelijk worden ontdekt en verholpen. Daarom worden alle kinderen rond hun vijfde verjaardag gescreend op school. Kinderen uit de overige groepen kunnen op verzoek onderzocht worden. U krijgt daarna altijd schriftelijk bericht van de resultaten en eventuele vervolgacties (uitnodiging voor een gesprek, plaatsing op de controlelijst). De gegevens worden met de leerkracht en /of de jeugdarts besproken Voorlichting De logopedist geeft op verzoek ook voorlichting op school voor ouders van de leerlingen van groep één en twee over de taal- en spraakontwikkeling. In overleg met school kan het project “Mondje dicht, beter gezicht” in de kleutergroepen worden aangeboden. Meer informatie Kunt u vinden op onze website www.ggdhm.nl. In de loop van 2010 krijgen alle gemeenten de beschikking over een virtueel Centrum voor Jeugd en Gezin. Dit vCJG is een website met informatie over opgroeien en opvoeden. De website is te vinden op www.cjg (naam gemeente).nl

Contact De school kan u informeren over de naam en de bereikbaarheid van de logopedist, die in principe elke twee weken de school van uw kind bezoekt. U kunt ook rechtstreeks contact opnemen met het secretariaat van de afdeling jeugdgezondheidszorg van de GGD Hollands Midden. Tel. (071) 516 33 42 of mailen naar [email protected] Door de logopedist van de GGD Duin- en Bollenstreek worden de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

Weer samen naar school Onder de titel “Weer samen naar school” wordt getracht om een aantal doelen rond het speciaal onderwijs te verwezenlijken. Deze doelen zijn: het meer flexibel maken van de grenzen tussen het speciaal onderwijs en de reguliere scholen; het stabiliseren of vermindering van het aantal kinderen dat naar speciaal onderwijs gaat; het verbeteren van de opvangcapaciteit van moeilijk lerende kinderen in het onderwijs in het algemeen. Onze school participeert in het samenwerkingsverband “Duin- en Bollenstreek”. In dit samenwerkingsverband werken openbare, rooms-katholieke, christelijke, bijzonder en speciaal onderwijs in de regio samen. De dichtstbijzijnde school voor bijzonder onderwijs is de Savioschool in Hillegom. De vrijesscholen geven ook

speciaal onderwijs, de dichtstbijzijnde antroposofische school voor bijzonder onderwijs is de Tobiasschool in Amsterdam. Deze laatstgenoemde school zit in een ander samenwerkingsverband.

Zorgplan Het samenwerkingsverband “Weer Samen Naar School Duin- en Bollenstreek” heeft een zorgplan opgesteld. Hierin staat ondermeer vermeld op welke wijze de scholen omgaan met het verwijzen van leerlingen naar het speciaal onderwijs, de werkwijze van het zorgplatform en de scholen voor speciaal onderwijs in de regio. Het samenwerkingsverband stimuleert, ondersteunt, begeleidt en faciliteert de basisscholen in het proces van de verbetering van de zorg ten behoeve van leerlingen met extra onderwijsbehoeften.

De GGD en uw kind Jeugdgezondheidszorg op school De afdeling Jeugdgezondheidszorg (JGZ) begeleidt de groei en ontwikkeling van jeugdigen van 4 tot 19 jaar. Dat doen we onder andere door alle kinderen van groep 2 en 7 te onderzoeken. De volgende onderzoeken worden uitgevoerd: Oudste kleuters: periodiek gezondheidsonderzoek en gesprek door schoolarts en assistente (met ouder)

5e klas: onderzoek naar groei en gezichtsvermogen door assistente (zonder ouder). U en de leerkracht kunnen middels een vragenlijst vragen of zorgen aangeven. Na afloop van de onderzoeken krijgt uw kind een samenvatting van de onderzoeksgegevens mee naar huis. De gegevens, die van belang zijn voor het functioneren op school worden nabesproken met de leerkracht, tenzij u hiertegen bezwaar maakt. Naar aanleiding van screening, vragenlijst en/of gesprek met de leerkracht kan extra zorg plaatsvinden, bijvoorbeeld in de vorm van een vervolgonderzoek of telefonisch contact met de ouders. U kunt ook zelf een afspraak voor uw kind maken met de jeugdarts van de GGD. U kunt ook zelf contact met ons opnemen als u vragen of zorgen hebt over de gezondheid, ontwikkeling of opvoeding van uw kind. Zorg voor leerlingen De jeugdarts of sociaal verpleegkundige neemt deel aan het Zorgadviesteam. Indien nodig overlegt de jeugdarts of sociaal verpleegkundige JGZ met de leerkracht, huisarts of andere instanties. Een gezond schoolleven

De afdeling JGZ geeft de school adviezen over veiligheid, hygiëne, infectieziekten, omgaan met elkaar, pesten, voeding en beweging en dergelijke. De GGD steunt de school bij het uitvoeren van gezondheidsprojecten. Meer informatie Kunt u vinden op onze website www.ggdhm.nl. In de loop van 2010 krijgen alle gemeenten de beschikking over een virtueel Centrum voor Jeugd en Gezin. Dit vCJG is een website met informatie over opgroeien en opvoeden. De website is te vinden op www.cjg (naam gemeente).nl

Contact De school kan u informeren over de naam en bereikbaarheid van de jeugdarts of sociaal verpleegkundige JGZ. Op onze website staat vermeld welke JGZ medewerkers aan de school van uw kind verbonden zijn. U kunt ook rechtstreeks contact opnemen met het secretariaat JGZ van de GGD Hollands Midden. Tel. : 071 – 516 33 42 of mailen naar [email protected].

Schoolbegeleiding Onze school maakt gebruik van de schoolbegeleidingsdienst voor Vrije Scholen. Deze

landelijke schoolbegeleidingsdienst begeleidt kleuterleidsters, leerkrachten, lerarencolleges en eventueel besturen en oudergroeperingen. Voor leerkrachten richt de ondersteuning zich op het pedagogische vlak. Voor leerlingen kan door de school een psychologisch onderzoek aangevraagd worden op basis waarvan een pedagogisch advies gegeven wordt. Organisatie, ontwikkeling, samenwerkingsvraagstukken en conflicthantering kunnen door deskundigen van deze dienst worden begeleid.

Algemeen 4 Organisatie en bestuur Geschiedenis van de school In het voorjaar van 1990 werd in Hillegom een initiatiefgroep opgericht om te komen tot een Vrijeschool voor de Bollenstreek. Deels ontstond deze behoefte bij een aantal ouders die al met hun kinderen heen en weer pendelden naar de Rudolf Steinerschool in Haarlem, en deels uit een aantal nog niet vrijeschoolouders voor wie de afstand naar Haarlem onoverkomelijk was. Na ruim een jaar hard werken kwam er in augustus 1991 een ongesubsidieerde en gecombineerde peuter-/kleuterklas van de grond. In 1992 kregen wij overheidssubsidie. Ondertussen is de basisschool reeds lang compleet. Alle klassen zijn aanwezig. Na veel omzwervingen hebben de school en peuterspeelklas ieder hun vaste plek gevonden. Voor het opbouwen en het vorm geven van de school en de organisatie hebben de afgelopen jaren heel veel ouders en leerkrachten zich bovenmatig ingezet. Wat we met z’n allen bereikt hebben mag tot tevredenheid stemmen. Tot op de dag van vandaag zorgen ouders en leerkrachten er samen voor dat de school zich verder ontwikkelt.

In het schooljaar 2007-2008 is er een begin gemaakt met de oriëntatie op een andere vorm van besturen. Naarmate de school groter werd en er van overheidswege steeds meer eisen kwamen, bleek de bestuursvorm die wij vanaf de oprichting kenden, niet meer adequaat. In 2009 is er besloten om de organisatie op bestuurlijk gebied te veranderen. De stuurgroep wordt een bestuur, er komt een schoolleider en een medezeggenschapsraad. In november 2009 werden het Bestuur, de schoolleider en de medezeggenschapsraad geïnstalleerd.

Het Bestuur Het bestuur van de Toermalijn en Morgenland bestaat uit een uitvoerend en een toezichthoudend deel. Minimaal de helft van het aantal leden plus 1, zijn ouders. Het uitvoerende deel van het bestuur bestaat uit de schoolleider. De schoolleider wordt door drie bestuursleden ondersteund op het gebied van financiën, personeel en huisvesting. Bij voorkeur is er één bestuurslid met ruime pedagogische ervaring. De vergaderingen van het bestuur vinden ongeveer 1 maal in de zes weken plaats en zijn vrij toegankelijk. Iedere ouder of leerkracht kan op deze manier meepraten en meedenken over bestuurlijke

aangelegenheden en het beleid van de school. De notulen van de vergadering worden altijd duidelijk zichtbaar voor iedereen, opgehangen op het prikbord. In de schoolkalender wordt het vergaderschema van het bestuur vermeld evenals de namen van de leden van het bestuur.

De medezeggenschapsraad Sinds het schooljaar 2009-2010 is de medezeggenschapsraad van de Toermalijn operationeel. De medezeggenschapraad bestaat uit twee ouders en uit twee leerkrachten. De medezeggenschapsraad heeft drie soorten rechten: instemmingsrecht, adviesrecht en initiatiefrecht. Adviesrecht wil zeggen dat het schoolbestuur het standpunt van de raad niet hoeft over te nemen, maar dat zij er wel serieus op moeten reageren. Het instemmingsrecht gaat een stap verder: het bestuur kan zonder instemming van de raad geen besluit nemen. Door het initiatief recht mag de raad zelf onderwerpen aandragen als zij vindt dat het bestuur te weinig beleid maakt. Welk recht wanneer geldt, is vastgelegd in het medezeggenschapsreglement.

De schoolleider De pedagogisch schoolleider is eindverantwoordelijk voor een gezonde financiële en facilitaire huishouding en daarnaast verantwoordelijk voor de dagelijkse (pedagogische) leiding binnen de school en peuterspeelzaal. De pedagogisch schoolleider rapporteert rechtstreeks aan het bestuur en geeft leiding aan de leerkrachten, de intern/facilitair begeleider, de administratie en het overig onderwijs ondersteunend personeel (OOP). In de rol als leidinggevende en ‘gezicht’ van de school zijn er de dagelijkse contacten met leerkrachten, leerlingen en ouders. Dit zijn zowel informele contacten als formele contacten: pedagogische vergadering, functionerings- en beoordelingsgesprekken, afhandeling van klachten, behandelen van nieuwe aanmeldingen e.d.

De intern en facilitair begeleider De belangrijkste taken van de intern begeleider bij ons op school zijn: Het begeleiden leerkrachten op de diverse gebieden en het aanvragen van zorgfaciliteiten. Het bijhouden van het leerlingvolgsysteem en het bijhouden en ontwikkelen van de zorgstructuur op school en klassenniveau.

De intern begeleider heeft de verantwoording over de toetsen volgens de toetskalender en toetst de schoolrijpheid van de kleuters en de DMT en de AVI bij de onderbouw. De belangrijkste taken van de facilitair begeleider: De facilitair begeleider stelt het lesrooster en het vakantierooster op, evenals de urenberekening. Regelt subsidies en vergunningen die buiten het pedagogische gebied vallen. Verwerkt de administratie bij langdurig zieken. Zorgt, in samenwerking met het bestuur, voor financiële, huisvestings- en personele zaken.

Klachtenregeling/vertrouwenspersonen Klachten kunnen over de meest uiteenlopende zaken ontstaan. In de omgang tussen leerlingen, personeelsleden en ouders kunnen op allerlei manieren problemen optreden. Maar ook kunnen klachten betrekking hebben op vermeende tekorten in de kwaliteit van het onderwijs of op omstandigheden die als onjuist, onbillijk of onzorgvuldig worden ervaren. Het is belangrijk dat klachten zo snel mogelijk en op een goede manier behandeld worden. Voor klachten over zaken die met de omgang van leerlingen of lessen betreffen, kunt u zich wenden tot de eigen klassenleerkracht.

Voor alle andere klachten kunt u zich wenden tot de schoolleider. Zij kan bezien waar deze klacht thuishoort en hoe er mee moet worden omgegaan. Problemen die voor een leerling erg gevoelig liggen, dat hij/ zij er niet mee naar de klassenleerkracht wil gaan, kunnen ook worden voorgelegd aan de vertrouwenspersoon van de school. Deze vertrouwenspersoon kan ook bemiddelen bij conflicten die in de school ontstaan. In het jaarboekje is de naam en telefoonnummer van deze persoon te vinden. Kan een klacht niet binnen schoolverband worden opgelost dan kan de klacht worden ingediend bij de Landelijke Klachtencommissie van Vereniging van Bijzondere Scholen, waar wij bij zijn aangesloten. Secretaris van de Landelijke Klachtencommissie is dhr. Westendorp, Bezuidenhoutseweg 251/153, 2594 AM Den Haag tel: 070 – 3315215. Naast de klachtenregeling kent de school een non -discriminatiecode. Voor klachtmeldingen over seksuele intimidatie, seksueel misbruik, ernstig psychisch of fysiek geweld is er een meldpunt vertrouwensinspecteurs: 0900 – 1113111 (lokaal tarief) of AMK –Advies en Meldpunt Kindermishandeling: 0900 – 1231230.

Inspectie Voor vragen over het onderwijs kunt u contact opnemen via: e-mail: [email protected] of tel: 0800 – 8051 (gratis) informatie vindt u op de website : www.onderwijsinspectie.nl

5 Financiën Geldstromen De school heeft een ingaande en uitgaande geldstroom. De ingaande geldstroom bestaat uit: Subsidie van de Overheid Verplichte peuterbijdrage Vrijwillige ouderbijdrage Acties: zoals markten en spontane initiatieven. De voorgaande ontvangsten bestaan uit geld. Ook is het binnen onze school zo dat door de inzet van ouders geld bespaard kan worden. Te denken valt aan het zelf repareren van kapot speelgoed, het maken van speelgoed en het schoonmaken van het gebouw. De uitgaande geldstroom wordt jaarlijks begroot. De verschillende groeperingen dienen een deelbegroting in, die daarna besproken wordt door mandaat Financiën en het Bestuur. Vervolgens wordt de begroting in concept aangereikt aan de ouders. Als na 14 dagen geen reacties zijn ontvangen dan wordt deze goedgekeurd in de stuurgroepvergadering. Reacties van ouders worden zo goed mogelijk verwerkt. Het uitgangspunt voor de jaarlijkse begroting is de meerjarenbegroting. Deze begroting wordt voortdurend bijgesteld als er nieuwe ontwikkelingen zijn en dient als basis voor het meerjarenbeleid.

Door het jaarlijks bespreken van de begroting wordt getracht om de ouders inzicht te geven in de financiën van de school zodat te nemen beslissingen door zoveel mogelijk mensen gedragen kunnen worden.

Ouderbijdrage Een vrijeschool biedt meer dan er gesubsidieerd wordt. Ouderbijdragen zijn een belangrijke inkomstenbron voor de school. Bij het begin van het nieuwe schooljaar ingaat, wordt door de administratie aan de ouders gevraagd om aan te geven hoeveel zij willen bijdragen voor het komende schooljaar. Betaalt u geen vrijwillige ouderbijdrage, dan wordt er toch gevraagd een bedrag van 40 euro per jaar over te maken voor extra voorzieningen zoals sinterklaascadeautjes, schoolreisjes end. Er bestaat een wet op de ouderbijdragen. Kort samengevat is de essentie van de wet: de bijdrage is vrijwillig er moet een overeenkomst worden afgesloten tussen ouders en school is de overeenkomst eenmaal getekend ontstaat een verplichting tot betaling er bestaat een reductie- en kwijtscheldingsregeling De ouderbijdrage voor de peuters is niet vrijwillig en bedraagt per september 2010: 65 euro per maand voor twee dagen in de week. Een automatische afschrijving

wordt zeer gewaardeerd (daar moet u zelf voor zorgen) omdat het tijd en kosten bespaart. De ouderbijdrage kan gestort worden op rekeningnummer 669132616 ten name van Stichting peuterspeelzaal Morgenland te Hillegom o.v.v. ouderbijdrage en naam en familienaam van het kind.

Reiskostenvergoeding Bij de gemeente is er een mogelijkheid voor ouders van leerlingen van het basisonderwijs om een reiskostenvergoeding aan te vragen voor het schoolbezoek van de kinderen.

Verzekeringen Het is voor ouders van belang te weten dat zij zelf aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de schade die hun kinderen toebrengen in of aan de school. Hier kunt u zich tegen verzekeren door middel van een W.A.-verzekering. Wilt u een schoolongevallenverzekering afsluiten, dan ligt er een formulier bij het secretariaat en de kosten zijn voor de ouders. Tijdens schoolreisjes en uitstapjes zijn alle kinderen en ouders die meegaan door een ongevallenverzekering verzekerd ten laste van de school.

6 Activiteiten voor en door ouders Schoolkrant De schoolkrant “De Cirkel” is een krant voor en door de ouders en leerkrachten. De krant verschijnt ongeveer vier keer per schooljaar. In de schoolkrant komen ouders, mandaathouders aan het woord. Ook wordt informatie gegeven rondom allerlei andere zaken die te maken hebben met het vrijeschoolonderwijs zoals: bestuursnieuws, jaarfeesten, markten, cursussen, boekbesprekingen, gedichten, liedjes, ervaringen van ouders, recepten, knutselwerkjes etc. De (toekomstige) leerlingen en leerkrachten ontvangen de schoolkrant vanzelf. Alle andere belangstellenden (ook ex-leerlingen) kunnen een abonnement nemen voor 10 euro per jaar. Kopij kan ingeleverd worden bij de redactieleden. (zie jaarboekje)

Klassenouders In elke klas zijn er enkele ouders die zich extra sterk maken voor de contacten tussen de ouders en school zodat ouders veel informatie bij de klassenouders kunnen krijgen. Ook kunnen de klassenouders vragen van de leerkracht doorspelen naar ouders en andersom. Zij staan echter een direct contact met de leerkracht niet in de weg.

Klassenouders doen veel praktisch werk; zij organiseren de dingen die moeten gebeuren, van het extra schoonmaken van de klas tot de knutselwerken voor de jaarfeesten en het mede organiseren van uitstapjes en schoolreisjes.

Ouderbibliotheek In de school bevindt zich in het voorste deel van de lerarenkamer de bibliotheek. In deze bibliotheek wordt aan ouders de mogelijkheid geboden om kennis te nemen van literatuur over de vrijeschool, opvoeding, antroposofie etc. De openbare bibliotheek in Hillegom heeft een flink aantal boeken die aansluiten bij onze vorm van onderwijs. In de bibliotheek op school zijn voornamelijk boeken opgenomen die in de openbare bibliotheek niet te vinden zijn. De boeken kunnen drie weken geleend worden en dit gebeurt middels een kaart die zich in het boek bevindt. De kaart wordt ingevuld en in de kaartenbak onder de desbetreffende categorie gezet. Als het boek wordt teruggebracht, wordt de kaart ingevuld en weer in het boek geschoven. Verlengen kan altijd echter indien een leerkracht het boek nodig heeft voor pedagogische en studiedoeleinden dan gaat dit voor.

Open dagen

Verkeersouder

Jaarlijks is er in februari een landelijke open dag voor vrijescholen. Ook onze school doet daaraan mee. Op deze dag wordt er een leerlingenpresentatie gegeven en is er een tentoonstelling van het werk van de leerlingen. Belangstellenden en ouders kunnen op deze manier kennis nemen van het vrijeschoolonderwijs. Informatie over de peuters kan men in de kleuterklas verkrijgen.

De verkeersouder is het aanspreekpunt binnen de school voor ouders, kinderen en leerkrachten. Buiten de school kan de verkeersouder samenwerken met diverse organisaties zoals het Landelijk Steunpunt Verkeersouders, de Begeleidingsgroep Verkeersouders, de plaatselijke afdeling Veilig Verkeer Nederland, de gemeente en de politie. Verkeersouders zijn actief bij de aanpak van de lokale verkeersveiligheid en de vergroting van de betrokkenheid van kinderen, ouders en leerkrachten bij verkeerseducatie.

Markten Elk jaar wordt er in het na- of voorjaar een markt met rommelmarkt georganiseerd. Daar zijn allerlei spullen te koop waar ouders en kinderen aan gewerkt hebben. Daarnaast zijn er nieuwe artikelen te koop in de sfeer van de school. Er vinden tevens allerlei activiteiten voor kinderen plaats. De voor-en najaarsmarkt hebben een feestelijk karakter en veel ouders en kinderen werken mee.

Cursussen. Ieder jaar probeert de PR groep een cursus of lezing(en) te organiseren. Informatie hierover komt in de nieuwsbrief.

Knutselgroep De knutselgroep op school bestaat uit een groepje ouders die door middel van zelfgemaakt speelgoed geld bij elkaar spaart om een vooraf gesteld doel te bereiken (bijvoorbeeld aanschaf van spullen voor de gemeenschapsruimte). Op markten van de school staat een kraam waar zelfgemaakte knutsels van knuffelpoppen tot seizoenentafelspullen, broches etc worden verkocht.

Seizoenentafel In de hal van de school staat een grote seizoenentafel. Met kerst wordt vanaf 1e advent het hele kerstverhaal uitgebeeld. ’s Winters siert Koning Winter de tafel. En in de lente zweeft de lentefee boven de tafel. Suggesties en assistentie bij het maken van diverse attributen voor de seizoenentafel zijn altijd welkom bij één van de contactpersonen.

de schoonmaak door de ouders op vrijwillige basis gedaan. Elk jaar wordt opnieuw bekeken welke schoonmaakactiviteiten de ouders willen doen en welke werkzaamheden door een schoonmaakbedrijf worden gedaan. De klassen worden door ouders die willen en kunnen naast het schoonmaakbedrijf, volgens een rooster extra schoongemaakt.

Onderhoud Ouders leveren een bijdrage aan het onderhoud op school, zoals schilderwerk, kleine herstelwerkzaamheden en diverse klusjes.

De schoonmaak Om de school goed schoon te houden en de kosten zo laag mogelijk te houden wordt tot op heden een deel van De Vrijeschoolbeweging

Inleiding Behalve scholen bestaan er in Nederland een aantal instellingen die zich vanuit de antroposofie bezighouden met onderwijs en opvoeding.

De vereniging van vrijescholen Vereniging van vrijescholen, Hoofdstraat 14-b, 3972 LA, Driebergen. Tel. 0343-536060, fax 0343-531772, e-mail [email protected], website www.vrijescholen.nl De Vereniging van vrijescholen is een vereniging van besturen van vrijescholen die aandacht geeft aan de pedagogie van het kind van 0 tot 18 jaar. Zij geeft ondersteuning aan bestuurlijke en managementvraagstukken van vrijescholen en aan ontwikkeling en onderzoek van het vrijeschoolonderwijs. Zij initieert projecten voor het doen ontwikkelen van specifieke inhoudelijke en algemene onderwerpen. Tevens wordt er aandacht gegeven aan relaties met nationale en internationale ‘partners in pedagogie’ en met partners in het onderwijs en het onderwijsbestel. De activiteiten die de vereniging ontplooit zijn gericht op samenwerking en kwaliteit, voorlichting en communicatie, bestuurlijke en pedagogische aangelegenheden en maatschappelijke ontwikkelingen. De doelstellingen De Vereniging bindt haar leden en onderhoudt daartoe een infrastructuur waar de leden elkaar kunnen ontmoeten (Algemene ledenvergaderingen, platform primair en voortgezet vrijeschoolonderwijs, MichaëlConferentie, NieuwjaarConferentie etc.).

De Vereniging heeft een goed beeld van haar leden en de specifieke expertise die bij de verschillende leden aanwezig is. De Vereniging bundelt de expertise van haar individuele leden. De Vereniging geeft de kinderopvang een plaats in de belangen en structuur van haar organisatie De Vereniging is actief in het verwerven van informatie ten behoeve van haar leden en stelt die informatie op een toegankelijke manier (extranet) beschikbaar. De Vereniging organiseert en faciliteert de uitvoering van projecten waarvan de leden hebben uitgesproken dat ze moeten worden uitgevoerd. De Vereniging is voor het ministerie van OCW aanspreekpunt en eerste algemeen verantwoordelijke namens haar PO- en VO-scholen en behartigt de belangen van haar leden in overleggen met het ministerie. De Vereniging coördineert en behartigt de belangen van haar leden naar het internationale veld (o.a. ECSWE European Council for Steiner Waldorf Education en IASWECE – International Association for Steiner/Waldorf Early Childhood Education). De Vereniging is algemeen aanspreekpunt voor pers en media. De Vereniging behartigt de belangen van haar leden naar organisaties in Nederland die vanuit de antroposofie werken (Antroposofische Vereniging in Nederland, Hogeschool Helicon, Begeleidingsdienst voor vrijescholen en de pedagogische sectie in Dornach). De

Vereniging behartigt de belangen van haar leden in het overleg met organisaties van vernieuwingsonderwijs (o.a. Netwerk SOVO). De Vereniging stelt informatie over de vrijeschoolpedagogie en de vrijescholen op een toegankelijke wijze ter beschikking van haar leden en derden, onder andere via de website en extranet en het Kenniscentrum i.o.. De Vereniging kan bij vragen die zij niet kan beantwoorden, doorleiden naar leden of instanties die de antwoorden wel kunnen geven. Onze school betaalt voor deze belangenbehartiging en ondersteuning elk jaar contributie aan de Bond van Vrije Scholen.

De Stichting voor Rudolf Steiner Pedagogie Secretariaatsadres: Postbus 378, 3700 AJ te Zeist. Deze Stichting verzorgt fondswerving ter ondersteuning van wenselijke projecten en fundamenteel onderzoek ten behoeve van de ontwikkelingen en vernieuwing van de pedagogie en het vrijeschoolonderwijs. (Schenkingen naar bankrekening 21.21.60.400). Het beleid voor de aanwending van de fondsen wordt afgestemd met de Vereniging Bond van Vrije Scholen.

Begeleidingsdienst voor Vrije Scholen Begeleidingsdienst voor vrijescholen Hoofdstraat 14-b, 3972 LA Driebergen tel. 0343-524090, fax. 0343-531772; e-mail: [email protected] www.vrijescholen.com Ondersteuning van het onderwijs aan vrijescholen is de taak van de Begeleidingsdienst. We willen graag een kennis- en expertisecentrum worden voor vrijeschoolonderwijs. Centraal staat de inrichting van het onderwijs, waarvoor ter ondersteuning van de kleuterleidster en leraar, webapplicaties en publicaties zijn gemaakt. Leerlingenzorg, didactiek , handelingsgericht werken, sociaal-emotionele ontwikkeling, zijn onderwerpen waarop we de scholen ondersteunen. De diensten kunnen worden aangevraagd door vertegenwoordigers van de school. Voor uitgebreidere informatie: zie onze website www.vrijescholen.com

Ver. Landelijk Oudercontact vrijescholen Secretariaat: Laan van Leeuwesteyn 50, 2271 HL Voorburg tel: 070-3862261

Hogeschool Helicon

Nascholing en dienstverlening, zij-instroom

Tot Hogeschool Helicon behoren: Lerarenopleiding basisonderwijs vrije scholen Socrateslaan 22-A, 3707 GL Zeist tel: 030-6937900 fax: 030-6911440 E-Mail: [email protected] website: www.hhelicon.nl Opleiding docent dans/euritmie Riouwstraat 1, 2585 GP Den Haag tel: 070-3550039 fax: 070-3543330 E-mail: [email protected] website: www.hhelicon.nl

Samenwerking Lectoraat – Geïnspireerd Leren ( met Hogeschool Drenthe en Hogeschool Zuyd ) Europese Masteropleiding vrijeschoolpedagogie ( met buitenlandse lerarenopleidingen ) Mbo-opleidingen vanuit antroposofie (met de Mondriaan Onderwijsgroep, Den Haag ) Centraal adres: Hogeschool Helicon Socrateslaan 22-A 3707 GL Zeist. Tel: 030-6937900 Fax: 030-6911440 E-mail: [email protected] website: www.hhelicon.nl

Opleiding docent muziek Socrateslaan 22-A, 3707 GL Zeist tel: 030-6937900 fax: 030-6911440 E-mail: [email protected] website: www.hhelicon.nl En verder:

Vereniging voor Vrije Opvoedkunst Secretariaat: Postbus 96860, 2509 JG Den Haag Tel: 070-3246307 (van 9 tot 13 uur), fax 070-3241461 Van de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst kan ieder persoonlijk lid worden. U ontvangt dan tevens het

tijdschrift “Vrije Opvoedkunst”. Hierin vindt u artikelen en beschouwingen over de achtergronden van de Vrije Schoolpedagogie en nieuws en commentaar uit de Vrije Schoolbeweging. Het tijdschrift verschijnt acht maal per jaar. Voor 34,- euro per jaar bent u lid/donateur van de vereniging en ontvangt u het tijdschrift.