2013 Jannes Baert 1

Kijk eens als een ...

Denkactivering met Reflecto: metaforen voor denkattitude, zelfsturing en denkvaardigheden

Jannes Baert [email protected]

Kijk eens als een ...

Training van denkvaardigheden • “Denk toch eens wat BETER na!” is gemakkelijk gezegd, maar hoe trainen we denkvaardigheden?

• gaan we kinderen leren werken met denkstappen?

4 fasen om een probleem op te lossen.

De beren van Bash and Camp ...

Hoe?

iedereen kent ze wel, maar ... wat? • kennen jullie dat? • hoe gebruiken jullie dat? • werkt deze methodiek?

• de fase waarin het probleem Hoe? geanalyseerd wordt

Welke?

hoe?....... • de fase waarin gezocht wordt naar een oplossingsstrategie ... Hoe? ik doe.... • de fase waarin het vooropgesteld werkplan uitgevoerd wordt .. ik kijk na. • de evaluatiefase.

wat is hier de essentie? wat ontbreekt?

Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert

Hoe?

deze 4 fasen zijn eigenlijk 4 lege dozen

1

Training van denkvaardigheden

4 fasen om een probleem op te lossen.

• “Denk toch eens wat BETER na!” is gemakkelijk

• geven een tijdskader • suggereren een vaste volgorde maar die kan niet strikt opgevolgd worden • de veronderstelde vaardigheden zitten niet vervat in het beeld dat opgeroepen wordt. hoe en wat denkt een beer?

gezegd, maar hoe trainen we denkvaardigheden? • We gebruiken de kracht van “metaforisch denken” • We koppelen de diverse denkvaardigheden aan de metafoor van een beroep of een figuur

• hoe gebeurt de sturing van het denken?

Kernpunten Reflecto

Kernpunten Reflecto

• Reflecto wil leerlingen bewust maken van hun denkvaardigheden en ev. aanleren. • Reflecto wil leerlingen instrumenten geven om hun denkvaardigheden optimaal te gebruiken.

• Reflecto: is een zaak van de “economie” van de hersenen: efficiëntie zoveel mogelijk bereiken. • Reflecto is een managementsmodel voor gebruik van onze hersenfuncties

• Reflecto wil leerlingen leren hoe ze controle over hun eigen leer- en denkproces kunnen verwerven • Daarbij is zelfspraak is een essentieel instrument: het is met woorden dat we sturing geven aan onze hersenen. P.P. Gagné

P.P. Gagné

Situering van Reflecto (2)

Situering van Reflecto (1) • De meeste leerlingen hebben nood aan ondersteuning bij het ontwikkelen en uitbouwen van leerstrategieën en werkhoudingsvaardigheden. • Reflecto biedt een aanzet om de eindtermen "Leren leren“ concreet in de klaspraktijk te brengen.

• Reflecto komt tegemoet aan negatieve ervaringen met leren leren – bv. ervaringen met de 4 beren van Meichenbaum – leerlingen nemen vaardigheden niet op – transfer ontbreekt

• Reflecto biedt een geïntegreerde benadering • Reflecto omvat cognitie en metacognitie. • Reflecto omvat executieve functies.


– – – –

een duidelijke visie uitbouw van leerlijnen opstellen van doelen op vlak van denktraining elke therapeut/leerkracht: inzichten, kennis en vaardigheden

2

EEN COGNITIEF MANAGEMENTMODEL

Een cognitief managementsmodel

Efficiënte informatieverwerking veronderstelt competentie op 5 niveaus Reflecto

MENTALE PROGRAMMA’S

Reflecto

PROCEDURES

ZINTUIGLIJKE TRANSACTIES • Niveau 1: • beheersing van zintuiglijke transacties.

COGNITIEVE

• hier komt de informatie binnen • situeert zich in het "NU"

INSTRUMENTEN Reflecto

COGNITIEVE HANDELINGEN

Reflecto

ZINTUIGLIJKE TRANSACTIES

• informatieverwerking in drie dimensies: visueel, verbaal/auditief en kinesthetisch.

Een cognitief managementsmodel COGNITIEVE HANDELINGEN

• Niveau 2: • beheersing van cognitieve handelingen. • "je moet iets doen met de binnengekomen informatie" • situeert zich in het verleden-heden-toekomst • opeenvolgend, aaneengeschakeld “mentale zin”

Een cognitief managementsmodel PROCEDURES

Elementen van mentale zin De 7 cognitieve handelingen • Visuele beelden heroproepen • Visuele constructie • Auditieve boodschappen heroproepen • Auditieve constructie • Interne dialoog - zelfspraak • Cognitief comfort • Cognitief ongemak

Een cognitief managementsmodel MENTALE PROGRAMMA’S

• Niveau 3: • beheersing van procedures. • denkhandelingen verlopen meer en meer economisch

verhogen efficiëntie • organisatie en planning vereenvoudigen de uitvoering van een taak

• Niveau 4: • beheersing van cognitieve programma’s. • beschikken een reeks basis-strategieën • om dagdagelijkse problemen op te lossen

• op zoek naar een methodische aanpak. (probleemherkenning, planning, uitvoering, controle,…)


3

Cognitieve instrumenten

Een cognitief managementsmodel

COGNITIEVE INSTRUMENTEN

Reflecto

• Niveau 5: • Beheersing van cognitieve instrumenten. • het meta-niveau, managementsniveau

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Perceptie + selectie van informatie.(analyse) Geheugen (opslaan en oproepen van informatie.) Verkennen (divergent en flexibel denken) Organiseren (plannen uittekenen). Produceren van informatie (nauwkeurig uitvoeren) Zelfcontrole- procescontrole Zelfevaluatie- productverificatie

• al deze vaardigheden op mekaar afstemmen • hier heeft Reflecto zijn nut.

De cognitieve instrumenten Onze metaforen

DETECTIVE Taken • • • • • • • • • • • • •

Bij elke figuur past: 1. een SCRIPT = de zelfspraak 2. een SCENARIO = de taken

vaststellen waarnemen speuren te weten komen ontdekken onthullen onderzoeken vragen zoeken ondervragen observeren bekijken snuisteren

DETECTIVE

DETECTIVE

Zelfspraak

• Ik vertel over de dingen die ik zie. • • • • • • • • • • • •

Heb ik overal gekeken? Wat zie ik? Wat heb ik gehoord? Wat betekent dit? Wat heb ik begrepen? Wat is belangrijk? Waar gaar het over? Wat wordt hier gevraagd? Wat heb ik nodig? Zijn er bruikbare tips, hints, info? Begrijp ik de vraag volledig? Wat zoek ik?


Attitude • • • • • •

Gedreven Nauwgezet Desnoods nog eens kijken Grondig Niet alleen wat meteen opvalt ...

4

OPSLAAN VAN KENNIS BIBLIOTHECARIS BENADERINGEN EN STRATEGIEEN HERSENEN…OM ZICH TE HERINNEREN

BIBLIOTHECARIS Zelfspraak • Wat weet ik hierover? • Waaraan doet dit mij denken? • Ik vertel mezelf over wat ik moet onthouden. • Ik sla het op in mijn geheugen. • Ik maak een foto in mijn hoofd om dit beter te onthouden. • Ik schrijf mijn ideeën op. • Ik schrijf op wat belangrijk is om te onthouden. • Ik herhaal wat ik moet onthouden. • Ik maak beelden en koppel die aan wat die ik moet onthouden. • Ik maak een film in mijn hoofd.

Zelfspraak

BIBLIOTHECARIS

• • • • • • • • • • • • •

Taken herinneren, onthouden bewaren, beveiligen een dossier aanleggen verzamelen een lijst opstellen doen terugdenken aan oproepen uit geheugen opbergen, opslaan bewaren wegbergen registreren vastleggen, opnemen in bewaring houden bijhouden

• • • • • • • • • • • • • •

ARCHITECT

• • • • • • • •

Hoe ga ik te werk? Wat is mijn plan? Hoe zal het eruit zien als het af is? Wat moet er eerst gebeuren? Wat is het eerste dat ik moet doen? Hoe organiseer ik dit? Wat is het volgende? Ik werk met oog op wat nog moet komen. • Ik breng de verschillende stukken informatie samen. • Ik organiseer/orden mijn ideeën. • Ik bereken hoeveel tijd ik zal nodig hebben.


ARCHITECT Taken plannen, plan maken organiseren, ordenen regelen, voorbereiden voorzien wat nodig is instructie geven verbanden leggen vooruitzien anticiperen programma opstellen een project opstellen voorspellen rangschikken, schikken inzicht hebben overzicht op het geheel hebben

Taken • • • • • • • • • • • • •

ONTDEKKER

verbeelding gebruiken zich inbeelden zich voorstellen iets nieuws maken creëren creatieve dingen doen ontdekken, verkennen onderzoeken omvormen, veranderen omzetten, omtoveren herscheppen, vervormen uitvinden, uitdenken bedenken, verzinnen

5

Zelfspraak

ONTDEKKER

VERKEERSLEIDER Taken

• Is er een andere manier om dit te doen? • Wat zou er gebeuren indien … ? • Wat gebeurt er indien ik begin met deze stap in plaats van met een andere stap? • Misschien zou ik een andere manier moeten uitproberen om dit te doen. • Kan ik dit vanuit een andere hoek bekijken? • Kan ik dit op een andere manier bekijken, zeggen of doen? • Ik wijk af van de ingeslagen weg. • Ik bereik meer dan mijn huidige grenzen. • Ik maak iets nieuws.

• • • • • • • • • • • • • •

het proces opvolgen op de monitor volgen sturen signaal geven als het fout loopt opletten voor op de uitkijk staan inspecteren permanent evalueren toezicht houden op vaststellen, onthullen opmerken, waarnemen doen opvallen de aandacht trekken op alarmeren, waarschuwen

VERKEERSLEIDER

WERKMAN

Zelfspraak • • • • •

Taken

Verloopt het oplossen zoals ik het gepland heb? Volg ik de juiste weg? Is dit de juiste manier om dit te doen? Lijkt het alsof er iets fout is? Let ik op voldoende op wat ik hoor, zie en doe? Is er iets dat ik niet begrijp? Is er iets waarover ik onzeker ben? Wat kan ik doen om dit op te lossen? Weet ik wat ik nodig heb om verder te doen? Lijkt alles in orde te zijn?

• • • • •

Zelfspraak

• • • • • • • • • • • • •

WERKMAN

• • • • • •

Ik verwijs naar mijn plan. Heb ik alles wat ik nodig heb? Ik doe alles in de opgegeven volgorde. Ik werk nauwgezet. Ik vertel mezelf over dingen die ik doe. Ik vergewis me ervan dat dit is wat ik wilde doen. • Ik hou in gedachten wat ik mezelf verteld heb. • Ik respecteer mijn plan. • Ik hou me aan iedere stap van het plan.


bouwen, opbouwen uitvoeren maken, vervaardigen vorm geven schrijven tekenen tot stand brengen voltooien produceren voortbrengen realiseren tot uitvoering brengen actief aan het werk gaan

Taken

SCHEIDSRECHTER

• evalueren, bespreken • • • • • • • • • • • • •

nakijken samenvatten, herhalen kritisch beoordelen beoordelen geschiktheid beoordelen waardering uitspreken meten, opmeten opmerken wegen, afwegen bevragen, toetsen verbeteren, corrigeren bijwerken, verbeteren op een hoger niveau brengen

6

Zelfspraak

SCHEIDSRECHTER

• Heb ik gedaan wat gevraagd werd? • Ik vergelijk mijn resultaat met wat ik vooraf in gedachten had. • Heb ik alles nagekeken? • Ben ik tevreden over wat ik gedaan heb? • Hoe weet ik of het correct is? • Kan ik uitleggen hoe ik tot dit resultaat gekomen ben? • Heb ik alles gecontroleerd? • Heb ik mijn plan gevolgd? • Ik ben kritisch voor wat ik deed. • Is het nuttig om, wat ik deed, te onthouden voor later?

COGNITIE EN EMOTIE Ontwikkelen van zelfvertrouwen •IK ZET MIJ IN: Voor wie? Voor wat? •IK RISKEER: Grenzen terugduwen •IK GA VOORUIT: Ik hou doelen voor ogen •IK MAAK GEBRUIK VAN MIJN FOUTEN: Feedback en flexibiliteit •IK ZET DOOR: inzetten van de hulpbronnen en volharden in het engagement

•IK ZOEK HULP: Wat heb ik tekort om door te gaan? COORDINEREN & HARMONISEREN

Een aantal concrete activiteiten • gericht op het leren kennen van de metaforen • gericht op het leren gebruiken van de metaforen • gericht op specifieke vaardigheden binnen de competentieniveaus

• gadgets

Zelfevaluatie


7

Diagnostiek en evaluatie

De EF in beeld brengen

Executieve functies • EF zijn cognitieve processen die nodig zijn voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag. – vooruitdenken, impulsen onderdrukken, tijdelijk informatie opslaan, flexibel denken, strategisch denken, gedrag aanpassen op basis van feedback. – essentieel voor het uitvoeren van nieuwe en moeilijke taken waarbij voortdurende bewuste aandacht en inzet nodig is.

(Smidts en Huizinga, 2009)


PREF • Doel • Deze vragenlijst beoogt het opstellen van een profiel waarop je - in het algemeen - de kwaliteit en de inzet van executieve functies van een leerling kan aflezen. • • • • • •

activatie/initiatie inhibitie flexibiliteit planning en organisatie werkgeheugen emotionele zelfregulering

8

PREF

• Werkwijze • 1. Stel jezelf telkens de vraag: «In welke mate is de vermelde uitdrukking kenmerkend voor deze leerling?» • 2. Omcirkel de score die het best hierbij aansluit. • 3. Tel de scores per categorie samen en noteer bij 'som' (links v.items).

50

APPRENDRE… une question de gestion et d’organisation

0 = zwak 12 = sterk APPRENDRE… une question de gestion et d’organisation

51

Tot slot • Met Reflecto laten we het kind een team van ‘denkmannetjes’ bij zichzelf ontdekken, die helpen om efficiënt informatie op te nemen, verbanden te leggen, beslissingen te nemen, te leren uit fouten, … • Reflecto wil de kinderen actief aan het denken zetten


9

2013 Jannes Baert 1

Recommend Documents