HengeloPanel 2012, peiling 3b
resultaten
september 2012
Van 13 tot en met 26 juni is er een peiling onder het HengeloPanel gehouden. Van de 2.696 panelleden die waren uitgenodigd, hebben 1.963 leden de vragenlijst ingevuld. Een goede respons van 73%. De vragenlijst ging over meerdere onderwerpen: stadspromotie en evenementen, geluidhinder, slaapverstoring en hinder door trillingen, en autoverkeer in de Binnenstad. De rapportage is vanwege de omvang opgesplitst in drie deelrapportages. Deze deelrapportage gaat over geluidhinder, slaapverstoring en hinder door trillingen. Uit de peiling blijkt dat:
wegverkeer de voornaamste bron van zowel geluidhinder en slaapverstoring, als van trillinghinder is; wegverkeer, brommers/scooters en buren de voornaamste bronnen van geluidhinder zijn; er grote verschillen bestaan tussen de Hengelose wijken met betrekking tot de soort en de mate van geluidhinder; wegverkeer, brommers/scooters en treinen de voornaamste bronnen van slaapverstoring zijn en wegverkeer, treinen en bouw- en sloopactiviteiten de voornaamste bronnen van hinder door trillingen zijn.
Korte inleiding Geluid is een belangrijk onderdeel van de woon- en leefkwaliteit. Ons leven speelt zich af in een wereld vol geluid. Er zijn echter grenzen aan wat nog aanvaardbaar is. Door wetenschappelijk onderzoek is vast komen te staan dat (overmatig) geluid negatieve gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Net als vele andere gemeenten heeft de gemeente Hengelo een geluidbeleid. Uitgangspunt van het beleid is het waarborgen van een goed woon- en leefklimaat. Aan de panelleden is gevraagd in welke mate (op een schaal van 0 tot en met 10):
men is gehinderd, gestoord, of geërgerd door geluid als men thuis is (‘geluidhinder’); de slaap ’s nachts is verstoord door geluid (‘slaapverstoring’); men is gehinderd, gestoord, of geërgerd door trillingen als men thuis is (‘trillinghinder’).
In de vraagstelling ging het steeds om de afgelopen 12 maanden. Alle scores van de panelleden op de schalen van 0 tot en met 10, zijn omgerekend met vastgestelde formules1.
1 Het is (internationaal) gangbaar om ernstige hinder te definiëren aan de hand van percentages van de antwoordschaal. In dit geval vormen de elf antwoordcategorieën (0 t/m 10) een continue 100% - schaal. Het afkappunt voor ernstige hinder is vastgesteld op 72% van de volledige schaal. Helaas valt de 72% niet precies samen met een antwoordcategorie op de 11-puntsschaal. Daarom worden de scores op de vragenlijsten omgerekend naar ernstige hinder volgens vaste formules (bron: RIVM).
1
HengeloPanel
Grofweg komt ernstige geluidhinder, slaapverstoring of trillinghinder, op het volgende neer: “Wanneer iemand op een schaal van 0 tot en met 10, een 8 of hoger heeft ingevuld, is men ernstig geluidgehinderd, ernstig slaapverstoord of ernstig trillinggehinderd.”
Geluidhinder; wegverkeer, brommers/scooters en buren voornaamste bron Gebleken is dat ongeveer één van de tien panelleden ernstig geluidgehinderd is door wegverkeer (12%), bromfietsen/bromscooters (12%) of buren (10%). Wegverkeer en bromfietsen/scooters blijken ook landelijk de belangrijkste bron van (ernstige) geluidhinder 2. Panelleden ondervinden de minste ernstige geluidhinder van bedrijven/industrie (5%), vliegtuigen (5%) en horeca (3%). De Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) onderzoekt, in opdracht van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), periodiek de gezondheid van de bevolking. In het laatste onderzoek van de GGD Regio Twente (2008) zat een vergelijkbare vraag over geluidhinder. In dat onderzoek is niet gevraagd naar evenementen, bouw- en sloopactiviteiten en horeca. Ook wegverkeer kan niet worden vergeleken omdat de vraagstelling anders was. In tabel 1 is, daar waar mogelijk, het aandeel ernstig geluidgehinderde panelleden (‘Hengelo 2012’) naast de resultaten van de GGD voor Hengelo, Enschede, Almelo en Twente in 2008, gezet. Tabel 1: Percentage ernstig geluidgehinderde panelleden naar geluidbron, Hengelo vergeleken. Nr. Geluidbron
Hengelo 2012
Hengelo 2008
Enschede 2008
Almelo 2008
Twente 2008
1
Wegverkeer
12
-
-
-
-
2
Bromfietsen / bromscooters
12
13
15
15
11
3
Buren (geen horeca of bedrijven)
10
9
9
9
8
4
Treinen
8
4
3
5
3
5
Evenementen
7
-
-
-
-
6
Bouw- en sloopactiviteiten
7
-
-
-
-
7
Bedrijven / industrie
5
3
3
2
2
8
Vliegtuigen
5
3
2
4
3
9
Horeca
3
-
-
-
-
Ten opzichte van 2008 lijkt in Hengelo de hinder met betrekking tot bromfietsen/scooters en buren niet veranderd. In Hengelo (2012 en 2008) wordt minder ernstige overlast ervaren door bromfietsen/bromscooters (12% en 13%), dan in Enschede (15%) en Almelo (15%) in 2008. Voor wat betreft ernstige hinder door buren zijn de cijfers vrijwel gelijk. Opvallend is dat de panelleden ten opzichte van 2008, meer geluidhinder ervaren door treinen, bedrijven/industrie en vliegtuigen. Met name de verdubbeling van het aandeel ernstig geluidgehinderden door treinen (8%) springt in het oog. Een deel van de verklaring kan liggen in bevindingen van ander onderzoek. Daaruit blijkt namelijk dat verwachtingen van het toekomstige geluidniveau en angst voor de geluidbron van invloed zijn op de ervaren geluidhinder3. In Hengelo kan de toekomstige ontwikkeling van Enschede Airport Twente en het 2
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (in opdracht van Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Hinder, bezorgdheid en woontevredenheid in Nederland. Inventarisatie verstoringen 2008, 2011. RIVM rapport 630741001/2011. 3 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (in opdracht van Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Handreiking geluidhinder wegverkeer. Berekenen en meten, 2011. RIVM rapport 609300020/2011.
2
HengeloPanel
Hoogfrequent Spoor hier in meespelen.
Grote verschillen in soorten en mate van geluidhinder per wijk Het is te verwachten dat panelleden die bijvoorbeeld in de Hasseler Es wonen, minder geluidhinder zullen ervaren van horeca dan panelleden die in de Binnenstad wonen. Om dit soort verschillen per geluidbron en wijk inzichtelijk maken, is onderstaande tabel 2 opgenomen. In tabel 2 staat het gemiddelde van alle panelleden (‘Hengelo’), naast de drie wijken met het hoogste aandeel ernstig geluidgehinderden per geluidbron, weergegeven. Tabel 2: Percentage ernstig geluidgehinderde panelleden naar bron, Hengelo totaal en de 3 Hengelose wijken met het hoogste aandeel ernstig geluidgehinderden per bron. Nr. Geluidbron
Hengelo %
Wijk 1
Wijk 2
Wijk 3
1
Wegverkeer
12
Hengelose Es (17)
Berflo Es (16)
Hasseler Es (14)
2
Bromfietsen / bromscooters
12
Binnenstad (23)
Hengelose Es (21)
Groot Driene (14)
3
Buren (geen horeca of bedrijven)
10
Hengelose Es (12)
Wilderinkshoek (11)
Berflo Es (11)
4
Treinen
8
Binnenstad (22)
Noord (17)
Woolde (11)
5
Evenementen
7
Buitengebied (18)
Binnenstad (17)
Woolde (13)
6
Bouw- en sloopactiviteiten
7
Berflo Es (15)
Binnenstad (10)
Hengelose Es (9)
7
Bedrijven / industrie
5
Buitengebied (14)
Berflo Es (13)
Wilderinkshoek (6)
8
Vliegtuigen
5
Buitengebied (7)
Hengelose Es (7)
Hasseler Es (7)
9
Horeca
3
Binnenstad (14)
Woolde (6)
Buitengebied (5)
Wat opvalt is dat panelleden die in de Binnenstad (23%) en de Hengelose Es (21%) wonen, aanzienlijk meer hinder ervaren van bromfietsen/scooters, dan alle panelleden gemiddeld (12%). Voor wat betreft hinder door buren liggen de ‘hoogst scorende wijken’ niet ver boven het stedelijk gemiddelde. Leden van het HengeloPanel in de wijken Binnenstad (22%) en Noord (17%) ervaren behoorlijk meer overlast van treinen dan gemiddeld (8%). Uiteraard liggen in deze wijken het Centraal Station en Station Oost. Wat ook opvalt is het hoge aandeel geluidgehinderden in de Berflo Es door bouw- en sloopactiviteiten. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de bouw- en sloopactiviteiten in Hart van Zuid en de sloop van woningen in Veldwijk. Ten slotte valt op dat panelleden uit het Buitengebied op maar liefst vier geluidbronnen de meeste hinder ondervinden. Zij ervaren relatief meer hinder van evenementen (18%), bedrijven/industrie (14%) en horeca (14%).
3
HengeloPanel
Kaartenboek De gemeente Hengelo beschikt over geluidkaarten waarop de berekende geluidsbelasting per woning staat (zie www.hengelo.nl Gemeentebalie Burgers en zoek op Geluidsbelastingkaart). Met deze kaarten zijn patronen en ‘hotspots’ van geluidhinder beter te zien. Omdat dit een berekende geluidbelasting is, kan niet direct worden gezegd dat de bewoners op die plekken ook daadwerkelijk (ernstige) hinder ervaren. Daarom zijn ook de antwoorden van de panelleden op kaarten gezet4. Zo kan de gemeente de ‘ervaringen’ naast de ‘harde gegevens’ leggen, waardoor hotspots van (ernstige) hinder nog duidelijker in beeld komen. Ter illustratie staat hieronder een kaart, waarop de mate van ervaren geluidhinder bij panelleden door wegverkeer, staat weergegeven. Kaart 1: De mate van ervaren geluidhinder bij panelleden door wegverkeer.
Zoals eerder aangegeven is wegverkeer de voornaamste bron van geluidhinder. 12% van de panelleden ondervindt hiervan ernstige geluidhinder. De drie wijken met het hoogste aandeel ernstig geluidgehinderden zijn de Hengelose Es (17%), de Berflo Es (16%) en de Hasseler Es (14%). Op het kaartje (in rood) is te zien dat de hinder zich voornamelijk voordoet rond (grotere) wegen, zoals bijvoorbeeld de Oldenzaalsestraat. De aanwezigheid van een (grotere) weg hoeft overigens niet per se de oorzaak van de hinder te zijn, dat kan ook te maken hebben met bijvoorbeeld de afstand tussen de woning en de weg, of de mate van isolatie van de woning. Van alle geluidbronnen zijn kaarten beschikbaar, zowel voor geluidhinder, slaapverstoring als voor trillinghinder. Zie voor het volledige kaartenboek de bijlage bij deze rapportage. Het kaartenboek is ook te vinden via www.hengelo.nl HengeloPanel Resultaten Kaartenboek geluid- en trillinghinder.
4 In verband met privacy zijn stippen (panelleden) die herleidbaar zijn tot individuele woningen niet opgenomen. Dit zijn vrijwel altijd panelleden woonachtig in het Buitengebied, in buurten waar vrijwel geen woningen staan, of buurten waarvan weinig mensen lid zijn van het HengeloPanel. Uiteraard zijn de antwoorden wel meegenomen in de rapportage.
4
HengeloPanel
Slaapverstoring; wegverkeer, brommers/scooters en treinen voornaamste bron Geluidsoverlast wordt pas echt vervelend wanneer het plaatsvindt in de nachtelijke uren. Daarom is ook aan de panelleden gevraagd in welke mate hun slaap ’s nachts is verstoord door geluid in de afgelopen twaalf maanden. In tabel 3 staat het gemiddelde van alle panelleden (‘Hengelo’), naast de drie wijken met het hoogste aandeel ernstig slaapverstoorden per geluidbron, weergegeven. Tabel 3: Percentage ernstig slaapverstoorde panelleden door geluid naar geluidbron, Hengelo totaal en de 3 Hengelose wijken met het hoogste aandeel ernstig slaapverstoorden door geluid per geluidbron. Nr. Geluidbron
Hengelo %
Wijk 1
Wijk 2
Wijk 3
1
Wegverkeer
9
Hengelose Es (15)
Buitengebied (11)
Berflo Es (9)
2
Bromfietsen / bromscooters
7
Binnenstad (24)
Hengelose Es (17)
Buitengebied (9)
3
Treinen
7
Binnenstad (18)
Noord (17)
Groot Driene (6)
4
Buren (geen horeca of bedrijven)
6
Hengelose Es (11)
Groot Driene (7)
Binnenstad (7)
5
Evenementen
6
Binnenstad (17)
Woolde (9)
Hengelose Es (8)
6
Horeca
3
Woolde (9)
Binnenstad (8)
Hengelose Es (6)
7
Vliegtuigen
3
Buitengebied (9)
Hengelose Es (6)
Slangenbeek (4)
8
Bouw- en sloopactiviteiten
3
Hengelose Es (6)
Berflo Es (5)
Groot Driene (4)
9
Bedrijven / industrie
2
Buitengebied (7)
Hengelose Es (5)
Berflo Es (4)
De meeste slaapverstoring bij de leden van het HengeloPanel wordt veroorzaakt door wegverkeer (9%). Het percentage Nederlanders met een ernstige slaapverstoring door wegverkeergeluiden is naar schatting 12%5. 7% van de panelleden heeft aangegeven ernstig slaapverstoord te zijn door bromfietsen/scooters en door treinen. Horeca (3%), vliegtuigen (3%), bouw- en sloopactiviteiten (3%) en bedrijven/industrie (2%) hebben minder invloed op de nachtrust van de leden van het HengeloPanel. Wat opvalt is het hoge aandeel ernstig slaapverstoorden in de Binnenstad door brommers/scooters (24%) en treinen (18%). Ook is bij deze panelleden de slaap in de afgelopen twaalf maanden relatief vaak verstoord door het geluid van evenementen (17%). Geluidhinder (zowel overdag als ’s nachts) zal ook vaker plaatsvinden in een ‘dynamische’ wijk zoals de Binnenstad. Bij panelleden uit de Hengelose Es valt op dat zij bovengemiddeld slaapverstoring ervaren door wegverkeer (15%), brommers/scooters (17%) en buren (11%). Een laatste opvallendheid is het hoge aandeel panelleden in de wijk Noord, dat ernstig slaapverstoord is door het geluid van treinen (17%). Dat is ongeveer gelijk aan de Binnenstad (18%). Ter illustratie staat op de volgende pagina een kaartje, waarop de mate van ervaren slaapverstoring bij panelleden door treinen, staat weergegeven.
5
GGD Regio Twente. Hoe gezond bent u? Volwassenenmonitoren Hengelo, Enschede en Almelo 2008.
5
HengeloPanel
Kaart 2: De mate van ervaren slaapverstoring bij panelleden door treinen.
Op het linkerkaartje is een duidelijk patroon te zien van ervaren (ernstige) slaapverstoring door treinen. Vooral in de buurten Binnenstad West en Elsbeek is de ervaren hinder relatief hoog. Dit kan er mee te maken hebben dat treinen op deze plekken optrekken, remmen en van spoor wisselen, wat extra geluid produceert. Ook zijn er rode stippen te zien in de buurten Zwavertshoek en de Noork/Klein Driene, vlakbij Station Oost. Het patroon van rode stippen volgt de route die goederentreinen rijden over het spoor dat door Hengelo gaat.
Trillinghinder; wegverkeer, treinen en bouw- en sloopactiviteiten voornaamste bron Tot slot is aan de leden van het HengeloPanel per bron gevraagd in welke mate men is gehinderd, gestoord, of geërgerd door trillingen als men thuis is. In tabel 4 staat wederom het gemiddelde van alle panelleden (‘Hengelo’), naast de drie wijken met het hoogste aandeel ernstig trillinggehinderden per bron, weergegeven. Tabel 4: Percentage ernstig trillinggehinderde panelleden naar bron, Hengelo totaal en de 3 Hengelose wijken met het hoogste aandeel ernstig trillinggehinderden per bron. Nr. Geluidbron
Hengelo %
Wijk 1
Wijk 2
Wijk 3
1
Wegverkeer
5
Noord (8)
Wilderinkshoek (8)
Berflo Es (7)
2
Treinen
5
Noord (13)
Binnenstad (13)
Woolde (10)
3
Bouw- en sloopactiviteiten
3
Binnenstad (8)
Hengelose Es (6)
Noord (5)
4
Buren (geen horeca of bedrijven)
3
Hengelose Es (6)
Groot Driene (4)
Woolde (4)
5
Bromfietsen / bromscooters
3
Hengelose Es (6)
Binnenstad (5)
Buitengebied (5)
6
Evenementen
2
Binnenstad (10)
Woolde (4)
Hengelose Es (4)
7
Bedrijven / industrie
2
Buitengebied (5)
Berflo Es (4)
Hengelose Es (3)
8
Horeca
2
Buitengebied (5)
Hengelose Es (4)
Binnenstad (3)
9
Vliegtuigen
1
Buitengebied (5)
Hengelose Es (4)
Groot Driene (2)
6
HengeloPanel
Net als bij geluidhinder en slaapverstoring is wegverkeer ook bij trillinghinder de voornaamste bron van hinder. Van de panelleden is 5% hierdoor ernstig trillinggehinderd. Eenzelfde aandeel panelleden is ernstig gehinderd door trillingen van treinen in de afgelopen twaalf maanden. Bouw- en sloopactiviteiten kunnen behoorlijke trillingen veroorzaken. Dat is terug te zien in tabel 4. Al is het aandeel panelleden dat daardoor ernstig is gehinderd niet heel erg hoog (3%). Trillinghinder komt sowieso minder vaak voor dan slaapverstoring en geluidhinder. Dat neemt niet weg dat het zeer hinderlijk kan zijn wanneer men trillinghinder ondervindt. Als er wordt gekeken naar de hoogst scorende wijken valt bijvoorbeeld op, dat wijk Noord op plaats één staat bij trillinghinder door wegverkeer (8%) en treinen (13%). Ook de Binnenstad (13%) en Woolde (10%) scoren hoog op treinen. Dit zijn dan ook drie wijken waarlangs goederentreinen rijden (zie ook kaart 3). Deze rijden ook ’s nachts en veroorzaken zwaardere trillingen, dan passagierstreinen. Verder scoort de Binnenstad (8%) ook hoog op bouw- en sloopactiviteiten. Dat kan goed te maken hebben met de renovatie van het stationsplein en de sloop van het oude stadskantoor. Leden van het HengeloPanel die in de Binnenstad wonen hebben ook vaker aangegeven trillinghinder te ervaren van evenementen (10%), dan gemiddeld (2%). Daarentegen vinden we de Binnenstad in relatie tot trillinghinder door horeca ‘pas’ terug op plaats drie. Vervolgens valt op dat panelleden uit de Hengelose Es de meeste trillinghinder door buren (6%) en bromfietsen/scooters (6%) ervaren. Een laatste opvallendheid is dat panelleden in het Buitengebied de meeste trillinghinder ervaren van bedrijven/industrie, horeca en vliegtuigen. Ook de kaarten van ‘hinder door trillingen’ zijn te zien in het eerder beschreven kaartenboek. Ter illustratie is hieronder op kaart 3 de mate van ervaren trillinghinder bij panelleden door treinen, weergegeven. Kaart 3: Ervaren trillinghinder bij panelleden door treinen.
Net als op kaart 2 (slaapverstoring treinen) is ook hier een duidelijk patroon te zien met betrekking tot hinder door treinen. In de buurten Binnenstad West en Elsbeek is de ervaren hinder het grootst.
7
HengeloPanel
Overige opmerkingen van panelleden Tot slot hadden de panelleden de mogelijkheid om opmerkingen te plaatsen. Hier hebben een kleine honderd panelleden gebruik van gemaakt. Meest genoemd zijn geluidsoverlast door uitgaanspubliek, motoren en hangjongeren. Ook refereren enkele panelleden aan mogelijke toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot Enschede Airport Twente en het Hoogfrequent Spoor. Dat (geluids)overlast subjectief is, blijkt wel uit de overige gemaakte opmerkingen. Deze zijn zeer verschillend. Het afsteken van vuurwerk, dieren, grasmaaimachines, sportverenigingen, de carnavalsoptocht, een accordeonist, scheepvaart en helikopters, zijn daar enkele voorbeelden van.
Bronnen
Gemeente Hengelo, afdeling Beleidsonderzoek en Geo Informatie. HengeloPanel 2012, peiling juni.
GGD Regio Twente. Hoe gezond bent u? Volwassenenmonitoren Hengelo, Enschede en Almelo 2008.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (in opdracht van Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport). Handreiking geluidhinder wegverkeer. Berekenen en meten, 2011. RIVM rapport 609300020/2011. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (in opdracht van Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Hinder, bezorgdheid en woontevredenheid in Nederland. Inventarisatie verstoringen 2008, 2011. RIVM rapport 630741001/2011.
Bijlage: Kaartenboek geluidhinder, slaapverstoring en trillinghinder
Colofon
8
Het HengeloPanel is een grote groep inwoners, die een aantal keren per jaar een vragenlijst van de gemeente invult. Zo weet de gemeente wat inwoners vinden van het gemeentelijk beleid en welke ontwikkelingen er plaatsvinden in Hengelo. De resultaten gebruikt de gemeente bij het maken van beleid en het nemen van besluiten. Heeft u nog vragen over het HengeloPanel, neem dan contact op met de afdeling Beleidsonderzoek en Geo Informatie via
[email protected].
