17/10/2004 Werelddag van de strijd tegen de armoede Bidonville mobile Manifestatie voor het Recht op Wonen Eisentekst
Waarom deze manifestatie ? § § § §
Omdat armoede een schending is van de mensenrechten en een onaanvaardbare aantasting van de menselijke waardigheid. Omdat teveel Brusselaars moeten rondkomen met een te klein inkomen. Omdat de huidige hoge huurprijzen en verkoopprijzen van woningen op hun beurt gezinnen in de armoede storten. Omdat de armoedeproblematiek in Brussel onvoldoende ernstig wordt genomen.
Waarom vandaag ? Elk jaar op 17 oktober en dat al sinds 1987 komen de armen en iedereen die armoede en uitsluiting weigeren overal ter wereld bij elkaar om te getuigen van hun solidariteit en engagement opdat de waardigheid en de vrijheid van ieder zou worden gerespecteerd. Dit is de werelddag voor de uitbanning van de armoede, die in 1992 werd erkend door de Verenigde Naties. Op 17 oktober hebben de slachtoffers van armoede zelf het woord. Vrouwen, mannen, kinderen getuigen niet alleen over de onrechtvaardigheden en inbreuken op hun fundamentele rechten, maar ook over hun engagement en daden opdat anderen en zijzelf niet meer in armoede zouden leven. Bidonville mobile In samenwerking met het Brussels Platform Armoede, tientallen andere organisaties, bewoners en vrijwilligers heeft de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen in 2002 een grote betoging georganiseerd en in 2003 de driedaagse actie Bidonville opgezet. Bedoeling van deze acties was iedere keer om aandacht te vragen voor de Brusselse huisvestingscrisis en om de politieke verantwoordelijken aan te sporen tot ingrijpende maatregelen. Onze kreet, dat het Brusselse Gewest met een huisvestingscrisis worstelt, is ondertussen overgenomen door tal van andere personen en instellingen 1. Huisvesting is een van de prioriteiten voor de nieuwe Brusselse regering. Fundamentele veranderingen hebben we op het terrein echter nog niet gezien. Daarom komen we vandaag 17 oktober 2004 – werelddag van de strijd tegen extreme armoede - opnieuw op straat onder de slogan ‘Bidonville mobile’.
1
Het jaarlijks verslag over de armoede, de gewestelijke minister van huisvesting bij de voorstelling in het Parlement van zijn Huisvestingsplan, het Observatorium van de huurprijzen
Getuigenissen Ik ben een alleenstaande. Mijn inkomen bestaat enkel en alleen uit het leefloon. Van dit leefloon kan ik geen kamer betalen. Brussel is veel te duur. Momenteel woon ik in een appartement van het onthaalhuis maar daar kan en wil ik niet blijven wonen. Ik huur een appartement voor 450 Euro per maand. Er zijn 2 slaapkamers zonder badkamer en het regent binnen. Wij hebben geen contract. We wonen hier met 3 kinderen en mijn vriend. Twee van mijn kinderen zijn geplaatst in een instelling en mogen enkel tijdens het weekend en de vakanties naar huis komen.Ik sta al jaren op de wachtlijst van een sociale woning. Mijn situatiekent geen voorrang. Ik kan dus enkel maar blijven wachten. We stonden jarenlang op de wachtlijst voor een sociale woning. Ons huis was erg klein maar we kregen toen geen enkele woning toegewezen. We kregen er pas één toen mijn vrouw door een trombose verlamd werd en we een aangepaste woning nodig hadden voor een rolwagenpatient. Ik woon alleen en ben 64 jaar. Ik ben geen Belgische en ben al oud, maar ik studeer twee talen en heb niet veel tijd. Ik woon in een kleine kamer, zonder comfort, waarin ik mijn eten maak en slaap. Ik heb een gasfornuis met 3 kookplaten en ernaast een gasballon. Mijn kamer is een zolderkamer van 7 m² met enkel een klein raam in het dak. In de winter is het er zeer koud. Sinds februari is de verwarming defect, hierdoor is er geen warm water in de douche en in mijn kamer. Bij de douche bevindt er zich ook een lavabo en een toilet voor drie personen (ook voor de 2 andere bewoners met een kamer op dezelfde verdieping). Ik zou graag hebben dat de gemeente appartementen voorziet met 1 kamer en met vensters, maar ook met een eigen douche en toilette voor alleenstaanden en dit aan een betaalbare prijs. Ik ben een bescheiden vrouw en wil niet te veel vragen, maar ik denk dat ik recht heb op een goede woonst. Ik woon in een onthaalhuis. Er zijn veel ruzies en ik kan hier maximum vier maanden blijven. Het is moeilijk om een appartement te vinden, ofwel is het te duur, is men racistisch of accepteert men niemand van het OCMW. Ik zou willen dat men de prijs verlaagt, dat men mensen van het OCMW aanvaardt en dat het OCMW niet zo traag werkt.
Wij vormen een gezin van 5 personen, waaronder drie kinderen. Mijn grootste probleem is de lange wachtlijsten voor een sociale woning. We zijn al drie jaar ingeschreven en tot op heden hebben we nog geen appartement mogen bekijken. Ons gezin leeft van den dop, dus zo'n 800 Euro per maand. Daarvan betaal ik 400 Euro huishuur, wat dus 50% van mijn uitkering is. De 400 Euro die overblijven daar moeten 5 personen van leven. Kan ik daarvan mijn kinderen laten studeren ??? En dan zeggen ze nog dat ik geluk heb, omdat ik een uitkering heb !!
De feiten liegen ondertussen niet : § § § § § § § §
Mensen steken zich tot over hun oren in de schulden om hun huis af te betalen of hun huur te kunnen betalen. Alle sociale diensten zien machteloos toe hoe steeds meer gezinnen een financiële strop om de nek dragen. Het niveau van de vervangingsinkomens en zelfs van de minimumlonen laat niet toe om – na betaling van alle huisvestingskosten – op een menselijke manier te overleven. Het aantal thuislozen in Brussel wordt geschat op ruim 1200. Het totale aantal nietgeregistreerde straatbewoners is onbekend. De link tussen de kwaliteit en huurprijs van een woning is verdwenen, vooral voor woningen van geringe kwaliteit. Het aantal onbewoonbaar verklaarde woningen stijgt, maar niemand kan zeggen hoeveel krotwoningen er in Brussel verhuurd worden. Bij elke sociale dienst zijn er huisjesmelkers bekend. Nochtans heeft niemand een zicht op het totale aantal huisjesmelkers en matrassenverhuurders. Het optreden van het federale parket verbergt een gebrek aan initiatief van gemeenten en gewest. Er staan 25.000 gezinnen op de wachtlijst voor een sociale woning in Brussel. De gemiddelde wachttijd is 4 jaar, voor grote gezinnen zelfs 8 à 10 jaar. Het aantal sociale woningen – 38.000 of 8% van het totale woningaanbod – is veel te klein.
Zonder ingrijpende maatregelen raakt het wonen niet uit het slop! Het is hoog tijd dat zowel de Brusselse als de federale overheid uit hun pijp komen!
Recente wetenschappelijke rapporten bevestigen deze feiten en de getuigenissen Annette Perdaens, Truus Roesems 9e verslag over de staat van de armoede in het Brusselse Gewest, april 2004 Steeds meer Brusselaars hebben een inkomen dat te laag is om een menswaardig leven te kunnen leiden. Heel wat indicatoren wijzen op een toename van het aantal mensen dat in armoede moet leven. Te veel Brusselaars missen een stabiele job en bijgevolg een menswaardig inkomen dat hen toelaat om een toekomst uit te bouwen. Meer dan 1/4 van de Brusselaars leeft in een huishouden zonder betaald werk. Dit heeft een belangrijke impact op de andere dimensies van armoede zoals huisvesting,onderwijs en gezondheid. Francoise Noël (vertaald uitreksel uit de tekst : 'Un plan de lutte contre la crise structurelle du logement à Bruxelles') De huisvestingscrisis in het Brussels gewest is dramatisch. De verarming van een deel van de Brusselse bevolking maakt dat zij steeds minder toegang hebben tot de woningen op de privémarkt. Het aantal sociale woningen is te klein en zij zitten vol. De immobiliënmarkt draait opnieuw op volle toeren, hierdoor wordt de toegang tot een woning problematisch zowel voor meest benadeelde gezinnen als voor bepaalde groepen van de middenklasse. Het schaarse aanbod aan goedkope woningen en de enorme vraag naar dit soort woningen door gezinnen met een beperkt inkomen, maken dat we niet ver afstaan van situaties zoals in de 19e eeuw : huisjesmelkerij en verkrotte woningen.
Marie-Laurence De Keersmaecker, Sophie De Coninck La situation du marché locatif à Bruxelles, juin 2004 Les observateurs attentifs du marché locatif bruxellois le présageaient, les résultats de l’enquête 2004 de l’Observatoire des Loyers le confirment : les loyers des logements ont connu au tournant du millénaire et connaissent encore aujourd’hui une augmentation significative. Quelle que soit la localisation sur le territoire bruxellois, quel que soit le niveau de confort, quelle que soit la superficie, les loyers ont augmenté de manière supérieure à l’indice-santé, indice à partir duquel sont calculés les accroissements des loyers prévus par la législation. Cette flambée des prix a des répercussions très nettes sur l’accès au logement des locataires bruxellois puisque cette hausse des prix n’est pas suivie par une augmentation des salaires et des allocations sociales, provoquant ainsi le développement d’une demande sociale de logement. Cette situation est d’autant plus préoccupante qu’elle fait suite à un accroissement du même type vécu au tournant et dans la première moitié des années nonante.
Onze voorstellen in een notendop 1). Het aantal sociale woningen moet op korte termijn met minstens 10.000 toenemen Enkel een dergelijke verhoging van het aantal sociale woningen is een fundamentele oplossing voor de Brusselse huisvestingscrisis. De voorstellen van de nieuwe Brusselse Regering hierover zijn op papier een kleine stap in de goede richting : - 3.500 bijkomende sociale woningen en 1.500 bijkomende woningen voor middeninkomens op 5 jaar tijd via nieuwbouwprojecten ; - verdubbeling van het aantal woningen beheerd door de sociale verhuurkantoren van 1.000 tot 2.000 op 5 jaar tijd ; - ondersteuning van de gemeentelijke grondregies voor de aankoop van woningen. Maar, deze voorstellen volstaan niet om aan de enorme vraag naar sociale woningen te voldoen. Op de wachtlijsten voor een sociale woning staan op dit moment 25.000 gezinnen. De armen zelf en de sociale organisaties dringen ook aan op concrete oplossingen voor toestanden en administratieve regels die in de praktijk de toegang tot een sociale woning ondermijnen : •
• • • • • • • •
• • • • •
een gecoördineerde aanpak van de plaag van de leegstaande woningen door het Gewest. Nog teveel woningen (de schattingen schommelen tussen 15.000 en 30.000) staan leeg. Hieronder ook woningen van OCMW’s en gemeenten. voldoende plaatsen, maar ook voldoende personeel in de nachtasielen. Momenteel staat de SAMU gedeeltelijk leeg omwille van personeelstekort. per gemeente een minimum aantal urgentie- en transitwoningen de bestaande urgentiewoningen beter toegankelijk maken door ondermeer de eis van domiciliering in de gemeente te laten vallen urgentiewoningen voor mensen zonder wettig verblijf wanneer hun woning onbewoonbaar wordt verklaard of hun huisjesmelker wordt opgepakt voldoende opvangmogelijkheden voor daklozen zonder wettig verblijf een effectieve controle door het gewest van de toegangsvoorwaarden en de huurprijzen die gemeenten en OCMW’s hanteren voor hun woningen een minimum aantal woningen opgelegd door het gewest bij verkoop van terreinen door openbare instellingen. OCMW kunnen snellere en meer gerichte hulp bieden door onder meer de oprichting van een ‘cel huisvesting’, woningen tegen echte sociale huurprijzen en door een oplossing te vinden voor het soms trage beslissingproces (alles moet bij de OCMW-raad passeren). veel meer sociale woningen voor grote gezinnen (minstens 4 slaapkamers) en een versoepeling van de criteria voor het aantal kinderen per slaapkamer. minder administratieve rompslomp bij de aanvraag van een sociale woning de extra prioriteiten voor daklozen moeten door de sociale huisvestingsmaatschappij automatisch worden toegekend en niet langer telkens weer rechtgezet door de mensen zelf alle documenten (bv. gezinssamenstelling ) die nodig zijn voor een aanvraag voor een sociale huisvesting, een financiële toelage moeten kostenloos worden een aanbod van woningen voor bewoners met een huisdier (ook in de onthaalcentra)
•
een betere promotie van de sociale verhuurkantoren en actieve aanmoedigingen aan eigenaars-verhuurders om van dit systeem gebruik te maken.
2). De kwaliteit én de huurprijzen van de privéwoningen moeten worden gecontroleerd Er moet dringend werk worden gemaakt van een controle van de kwaliteit en de huurprijzen van de privéwoningen. Het kan niet langer zijn dat er geen verband bestaat tussen de kwaliteit van de woning en de gevraagde huurprijs. De voorstellen van de nieuwe Brusselse Regering zijn op papier veelbelovend : • een oproep tot spoedige bijeenkomst van de Nationale Interministeriële Conferentie om een objectivering en omkadering van de huurprijzen door het Gewest mogelijk te maken - vaststellen van huurtabellen door het Gewestelijk Observatorium voor de Huisvesting.
De armen zelf en de sociale organisaties dringen ook aan op concrete oplossingen die op korte termijn de toegankelijkheid van de privémarkt kunnen verhogen : •
•
•
• •
•
het strenger aanpakken van de huisjesmelkers, bij voorkeur door de inspecteurs van de gewestelijke inspectiedienst ( omdat deze niet verplicht zijn om mensen zonder wettig verblijf aan te geven bij de dienst vreemdelingenzaken) het strenger aanpakken van discriminatie en racisme tegen kwetsbare groepen door verhuurders omwille van hun statuut (OCMW-steuntrekkers, vluchtelingen, mensen zonder papieren, ouders met kinderen) of culturele achtergrond (nationaliteit, godsdienst) een ontmoediging van onwettelijke praktijken die door sommige verhuurders (ook openbare diensten) worden toegepast bv. het opvragen van loonfiches, het 'in cash' vragen van waarborgen, het tweemaal (cash) innen van de huur, het plots verhogen van de huurprijs, … een wettelijke regeling die het misbruik bij afrekeningen van de facturen van water en elektriciteit ontmoedigt . de verstaanbaarheid van huurcontracten verhogen voor eentalige Frans-/Nederlandstaligen, anderstaligen, analfabeten, .. door begeleiding of het verspreiden van officiële typecontracten een wettelijke regeling die het aanslaan van meubels door verhuurders onwettig maakt.
3). Een huurtoelage moet worden ingevoerd Zelfs met gecontroleerde huurprijzen zullen heel wat gezinnen een te groot aandeel van hun inkomen aan huisvesting blijven besteden. Voor ieder gezin met een beperkt inkomen zou er een huurtoelage moeten toegekend worden. Het streefdoel moet zijn dat gezinnen niet meer dan 25% van hun inkomen aan het totaal van hun huisvestingskosten moeten besteden. Daarom pleiten we voor de invoering van een huurtoelage. Prioritair moeten hiermee minstens 7.000 gezinnen met een vervangingsinkomen, die op de privémarkt huren en al 3 jaar op de wachtlijst staan voor een sociale woning, worden geholpen Het voorstel van de nieuwe Brusselse Regering op dat vlak is té voorzichtig :
''Voor de personen die aan de criteria van de sociale huisvesting beantwoorden en die OCMW-bijstand ontvangen zal er geleidelijk aan een huurtoelagenstelsel worden getest. (…)'' Inzake betaalbaarheid dringen de armen en sociale organisaties aan op de volgende initiatieven : • •
• • •
•
• • • • • •
de wettelijke verplichting om de huurders te herhuisvesten op kosten van de verhuurder bij de onbewoonbaarverklaring van de woning realistische en dus minder strenge vereisten van vooral het OCMW, maar ook het Woningfonds en de sociale huisvestingsmaatschappijen voor het aantal slaapkamers, de aanwezigheid van een keuken en de maximale huurprijs meer klaarheid over de specifieke toelagen, het voorschieten van de huurwaarborg en andere steunmaatregelen door het OCMW snelle voorschotten van de OCMW-steun aan ontvankelijk verklaarde asielzoekers zodat zij in het begin van de maand hun eerste huur kunnen betalen. de afschaffing van het statuut van samenwonenden voor berekening van het leefloon. Nu gaan sommige feitelijke samenwoners toch 2 aparte kamers huren om hun inkomen te verhogen. een versoepeling van de toegangsvoorwaarden voor het garantiefonds van het Brusselse Woningfonds (ingeval van schuldenlast) en het toegankelijk maken van de leningen voor ontvankelijk verklaarde asielzoekers een positieve informatiecampagne naar eigenaars toe over de waarborgbrief van het OCMW de nodige steun voor huurders om hun woning te onderhouden zoals toelagen voor verwarmings- en gasinstallies, maar ook advies of de oprichting van solidariteitsketens, .. een betere isolatie (tegen warmteverlies, maar ook tegen geluid) in de sociale woningen om zo de onkosten voor energie te verlagen. een informatiecampagne van het OCMW over de voordelen van registratie van de huurovereenkomst en over de brandverzekering een echte basisbankdienst voor iedereen, ook voor de mensen zonder wettig verblijf zodat ook zij een geblokkeerde huurwaarborgrekening kunnen openen een oplossing voor de betaling van een huurwaarborg, wat voor personen met een laag inkomen nog altijd een serieus probleem is. Zelfs voor woningen van sommige OCMW's moet een huurwaarborg worden betaald, waarvoor men dan bij datzelfde OCWM moet aankloppen. Mogelijke pistes : waarborg in verhouding tot de kwaliteit van de woning, een verzekeringsfonds met heel lage premies voor arme huurders.
4. Het budget voor wonen moet worden verdubbeld ! Wonen is voor de nieuwe Brusselse Regering – naast werken – de topprioriteit. We verwachten dan ook dat het budget voor wonen de komende 5 jaar werkelijk toeneemt om zo ondermeer de bouw en financiering van sociale woningen te realiseren, een omkadering van de huurprijzen voor te bereiden en de invoering van een huurtoelage mogelijk te maken. De uitgaven voor wonen bedragen al 6 jaar slechts 4% van de volledige gewestuitgaven. 2, 3 Indien de Brusselse Regering de huisvestingscrisis echt een halt wil toeroepen, dan moeten 2 3
Afdelingen 8 en 15 van de begroting Uitgezonderd 2003 : 14 % door de eenmalige aflossing schulden sociale huisvesting
hiervoor de nodige middelen worden voorzien : minstens 200 miljoen Euro per jaar of een verdubbeling van het huidige budget.
Synthese van de eisen/vragen aan het OCMW : In de weken rond 17 oktober hebben de verenigingen en armen een onderhoud met verschillende OCMW-voorzitters. Aan het OCMW vragen we onder meer om : • • • • • • •
• • • • • •
• •
•
de leegstand in hun woningbestand tot een minimum herleiden. het sociaal karakter van de woningen die met middelen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn gebouwd of gerenoveerd, te behouden. een groter aanbod van woningen voor grote gezinnen te realiseren realistische en dus minder strenge vereisten voor het aantal slaapkamers, de aanwezigheid van een keuken en de maximale huurprijs een aantal woningen voor bewoners met een huisdier (ook in de onthaalcentra) te realiseren voldoende transitwoningen te voorzien een verhoogde toegankelijkheid van de transitwoningen creëren in het geval van dringende interventie (bv. versoepeling van de domicilieringseis) en voor mensen zonder wettig verblijf voldoende opvangmogelijkheden te voorzien voor daklozen zonder wettig verblijf een snellere en meer gerichte hulp door bv. de oprichting van een ‘cel huisvesting’ en door vereenvoudiging en versoepeling van de bestaande procedures meer duidelijkheid, transparantie creëren over de specifieke toelagen, het voorschieten van de huurwaarborg en andere steunmaatregelen een positieve informatiecampagne naar eigenaars toe over de waarborgbrief van het OCMW een informatiecampagne van het OCMW over de voordelen van registratie van de huurovereenkomst en over de brandverzekering een soepelere regeling uit te werken voor de voorschotregeling bij de aanvang van de OCMW-steun aan ontvankelijk verklaarde asielzoekers, zodat de huurders over voldoende middelen beschikken om de eerste huur te betalen het statuut van samenwonenden voor de berekening van het leefloon af te schaffen de nodige middelen te voorzien voor huurders om hun woning te onderhouden zoals toelagen voor verwarming en gasinstallaties, maar ook advies of de oprichting van solidariteitsketens, .. een oplossing voor de betaling van een huurwaarborg, wat voor personen met een laag inkomen nog altijd een serieus probleem is. Zelfs voor woningen van sommige OCMW's moet een huurwaarborg worden betaald, waarvoor men dan bij datzelfde OCWM moet aankloppen. Mogelijke pistes : waarborg in verhouding tot de kwaliteit van de woning, een verzekeringsfonds met heel lage premies voor arme huurders.
