Project Monitoring Wintervogels Zuid - Holland nieuwsbrief 2013/14 nr.4 Beste Tellers,
Nijmegen, 13-01-2014,
Welkom in 2014! Het ziet ernaar uit dat we komend weekend gaan starten met een niet al te winterse midwintertelling. Zelfs de meest doorwinterde weerman heeft de hoop op sneeuw en ijs voor het weekend van 18/19 januari welhaast opgegeven. De in deze nieuwsbrief beschreven decembertelling bracht ons ook al rustig en zacht weer. Zouden we nu weer hoge aantallen van Slobeend, Wintertaling, Waterhoen en diverse andere soorten gaan scoren? We hopen er, dankzij uw medewerking, achter te komen. Omdat er veel te vertellen valt over de decembertelling houd ik dit voorwoord kort. Ik wil u nog wel melden dat er in december een prettig gesprek heeft plaatsgevonden tussen de IVN Nieuwkoop, Natuurmonumenten en Sovon, met als resultaat dat de teldekking in deze regio nóg beter gaat worden. Chapeau vooral voor Joop Verbruggen en zijn prachtige telgroep! Minder leuk was het nieuws dat de KNNV-VWG Voorne zich door een teruglopend aantal tellers genoodzaakt ziet de prachtige telreeks op de Westplaat te stoppen. Kijk in deze nieuwsbrief nog maar eens hoe belangrijk dat gebied is! Wie ziet er kans om de Voornse vogelaars te hulp te schieten? Neem aub even contact met me op. Tot slot: zoals u weet is de komende januaritelling tevens de midwintertelling. Dit is de belangrijkste watervogeltelling van het jaar, waarbij we streven naar een zo compleet mogelijke dekking. Ziet u kans om eenmalig nog wat extra gebieden mee te pakken? Heel graag! Aanmelden voor extra gebieden kan via de Sovon-website: https://www.sovon.nl/nl/content/midwintertelling Veel plezier en succes gewenst bij de midwintertelling! Met vriendelijke groet, Jan-Willem Vergeer
Talrijke soorten en aantallen december 2013 Tabel 1: Overzicht van de talrijkste soorten in december 2013 (gebaseerd op 446 telgebieden). Tussen haakjes staat aangegeven welke plaats de soort in december 2012 innam. 01. Smient (1) 138.510 06. Meerkoet (5) 02. Brandgans (2) 73.484 07. Kokmeeuw (9) 03. Kolgans (4) 64.013 08. Zilvermeeuw (17) 04. Grauwe Gans (3) 59.996 09. Spreeuw (7) 05. Wilde Eend (6) 38.232 10. Kievit (8)
34.602 30.293 24.604 17.296 15.865
Volgsoorten 2013/2014 Toendrarietgans
12.000
Slobeend
8.000
6.000
25.000
600
8.000
20.000
500
6.000
4.000
400
15.000
300
4.000 2.000
10.000
200
2.000
5.000
100 j
a
s
o
n
d
j
f
m a m
j
0
Stormmeeuw
30.000
700
10.000
0
Watersnip
800
j
a
s
o
n
d
j
f
m
a m
j
0
j
a
s
o
n
d
j
f
m
a
m
j
0
j
a
s
o
n
d
j
f
m a m
j
Slobeend, december 2013
Watersnip, december 2013
Schaarse en opvallende soorten december 2013 In 232 werden in totaal 6066 Knobbelzwanen geteld, met een duidelijk accent op de graslandpolders. Zwarte Zwanen waren te vinden op het Krammer-Volkerak (12 ex) Tiengemeten (4 ex) en her en der op het vasteland. Het totaal van 31 ex indiceert dat de soort momenteel niet verder toeneemt. Het niet al te heftige winterweer deed vermoeden dat Kleine Zwanen nog niet massaal richting Zuid-Holland waren getrokken. Inderdaad werden er slechts 252 gemeld op een achttal locaties, met concentraties in Krimpenerwaard (o.a. 114 ex Slingerkade) en Alblasserwaard (o.a. 58 ex Polder Wijngaarden/Sliedrecht). Wilde Zwanen werden gemeld van Polder Nieuwkoop zuidwest (14 ex) en kleine aantallen op een vijftal locaties. Indische Ganzen worden elke maand gemeld, maar met de aantallen vertonen zeker geen spectaculaire stijging. Met een totaal van 31 ex was dat ook deze maand het geval, maar opmerkelijk was wel dat in de Meijegraslanden Oost bij Nieuwkoop een groep van liefst 30 ex zat. Het aantal Toendrarietganzen was opmerkelijk genoeg gehalveerd ten opzichte van november. Meer dan driekwart van de 2603 getelde ex bevond zich op Flakkee (o.a. 2055 ex in Polder het Oudeland). Zou de soort op Voorne-Putten en in de Hoekse Waard inderdaad vrijwel ontbreken? Kleine Rietganzen waren vooral te vinden in Midden-Delfland (328 ex Duifpolder en 28 ex Dorppolder/Kralingerpolder). Hoewel de Grauwe Gans in de top tien een stapje terug deed ten faveure van de Kolgans nam de soort flink toe. Op de kaart is goed te zien dat Kolganzen nog altijd veel geconcentreerder voorkomen in de graslandpolders. Met name in de Delta blijft de verspreiding van de soort duidelijk achter bij de Grauwe Gans. Er werden geen Dwergganzen gemeld, ook niet in het (wel getelde) Oudeland van Strijen, waar de soort in november nog te vinden was. Met 6991 getelde ex in 107 deelgebieden was de Grote Canadese Gans juist behoorlijk talrijk. Concentraties zijn o.m. te vinden in Midden Delfland en andere graslandpolders in de Randstad. In het zoute deel van de Delta is de soort beduidend schaarser. Brandganzen vertonen een sterke voorkeur voor de omgeving van de Deltawateren, maar de tijd dat de soort op het vasteland vrijwel ontbrak ligt achter ons. Naast de forse concentraties in de Delta (o.a. 9523 ex Oudeland van Strijen-midden) werden er onder meer heel wat gezien in de Alblasserwaard (o.a. 6000 ex Bleskensgraaf - Brandwijk). Er werden geen Dwergganzen gemeld, ook niet in het (wel getelde) Oudeland van Strijen, waar de soort in november nog te vinden was. Met 6991 getelde ex in 107 deelgebieden was de Grote Canadese Gans juist behoorlijk talrijk. Concentraties zijn o.m. te vinden in Midden Delfland en andere graslandpolders in de Randstad. In het zoute deel van de Delta is de soort beduidend schaarser. Brandganzen vertonen een sterke voorkeur voor de omgeving van de Deltawateren, maar de tijd dat de soort op het vasteland vrijwel ontbrak ligt achter ons. Naast de forse concentraties in de Delta (o.a. 9523 ex Oudeland van Strijen-midden) werden er onder meer heel wat gezien in de Alblasserwaard (o.a. 6000 ex Bleskensgraaf - Brandwijk). De enige
Roodhalsgans werd ook gespot in de Alblasserwaard (Giessenburg – Goudriaan), terwijl vrijwel alle 680 Rotganzen zich aan de boorden van de Grevelingen bevonden. Waar veel ganzen plaatselijk in forse concentraties te vinden zijn, worden Nijlganzen juist op veel locaties gezien, maar veelal in kleinere aantallen. Ditmaal ging het om 204 telgebieden (46% van het totaal), maar in slechts 32 daarvan werden er 25 of meer gemeld. Het grote telgebied Polders Wijngaarden en Sliedrecht spande de kroon met 349 ex. De enige Casarca zat aan de Slingerkade in de Krimpenerwaard.
Grauwe Gans, december 2013
Kolgans, december 2013
Vrijwel alle Krooneenden zaten in Berkheide (35 ex) en Meijendel (6 ex). Opvallend waren de 3 ex bij Oud Alblas. Forse groepen Tafeleenden werden gezien in de nieuwe recreatieplas in de Eendragtspolder (512 ex), bij de Krammerse Slikken-west (402 ex) en Tiengemeten-Weelde (363 ex), maar een totaal van 1996 ex in 60 telgebieden. is magertjes. Kuifeenden doen het met 11.090 ex in 204 telgebieden duidelijk beter. Forse groepen waren o.m. te vinden in het Kanaal door Voorne (501 midden, & 490 zuid) en op de Bergse Voorplas bij Rotterdam (780 ex). Mandarijneenden zijn in delen van oost-Nederland tegenwoordig vaste prik tijdens wintertellingen, maar in het westen loopt het niet zo’n vaart. Het enige in december gemeld ex zat in Tedingerbroek-west bij Voorburg. Ondanks het feit dat een flink deel van de Noordzeekust geteld is, werd slechts 1 Eidereend gemeld (Quackgors Haringvliet). 15 Zwarte Zee-eenden werden langs het strand gezien t.h.v. uitwatering Katwijk. Terwijl de enige Grote Zee-eend rondzwom op het Valkenburgse Meer. Op 13 locaties werden in totaal 28 Nonnetjes gezien, o.m. op de Kagerplassen, Berkheide en Tiengemeten-Weelde. De Buffelkopeend van de Gaatkensplas was present, terwijl meer dan driekwart van de 945 Brilduikers rondzwom in Krammer en Haringvliet. Meer dan 25 ex werden buiten die wateren alleen gemeld van Voorne (33 ex Breede Water & 30 ex Oostvoornse Meer). Een substantieel deel van de 120 Grote Zaagbekken zat eveneens in Haringvliet en Krammer; elders werd de soort o.m. gemeld bij de Dam van Engeland Biesbosch (10 ex), Oosterkanaal Hillegom (10 ex) en Binnenbedijkte Maas Hoekse Waard (7 ex). Alle 268 Middelste Zaagbekken bevonden zich in de Delta. Het aantal Krakeenden lijkt de laatste twee jaar iets terug te lopen, maar 7998 ex in 191 telgebieden is natuurlijk ook niet niks. De grootste concentratie van 1220 ex dobberde rond op de Broekvelden (Reeuwijkse Plassen). Met 138.500 ex in 191 telgebieden nam de Smient zijn gebruikelijke koppositie weer in. Het is een opvallend toeval dat Smient en Krakeend in evenveel telgebieden gemeld werden, maar het gemiddeld aantal per gebied verschilt fors: 725 Smienten om 42 Krakeenden. Het zachte winterweer gaf de Slobeenden geen prikkel om hun heil ten zuiden van de provincie te zoeken: er werden liefst 5920 ex geteld, verdeeld over 77 telgebieden. De kaart toont de forse spreiding over de plassen en zoete Deltawateren, met forse uitschieters in Tiengemeten-Weelde (4000 ex!) en de Groene Jonker (875 ex). Met meldingen in 316 van de 446 onderzochte telgebieden blijft de Wilde Eend de meest verspreid voorkomende watervogel. Er werden 800 Pijlstaarten geteld, verdeeld over 23 telgebieden. Het wegvallen van de Westplaat-tellingen (ditmaal weer 396 ex) zal een gevoelige aderlating zijn voor de kennis van het voorkomen van deze eend.
Pijlstaart, december 2013
Wintertaling, december 2013
Met 10.774 ex in 119 telgebieden was de Wintertaling ook verre van schaars. De kaart toont de forse spreiding, maar ook de fikse concentraties rond Haringvliet en elders in de Delta (o.a. 2422 ex Tongplaat Biesbosch, 1400 ex eiland Sophiapolder in de Noord en 1240 ex gorzen Stad aan 't Haringvliet - Den Bommel. Er werden slechts 19 Patrijzen gemeld, verdeeld over Veenenburgerlaan-Bollenstreek (13 ex), Rottezoom (4 ex) en 2194, polder Grooten blok Flakkee (2 ex). De enige 4 gemelde Roodkeelduikers zaten op de Noordzee t.h.v. Ter Heijde (1 ex), uitwatering Katwijk (2 ex) en Kwade Hoek (1 ex). In liefst 239 telgebieden werden in totaal 2208 Aalscholvers. De kaart toont de forse spreiding over de hele provincie, met uitschieters in de Ackerdijkse Plassen (198 ex) en Westduinen Solleveld (176 ex). Roerdompen werden gespot in Meijendel (2 ex) en 1 ex in Berkheide, Westduinen Solleveld, Quackjeswater en Tongplaat Biesbosch. Kleine Zilverreigers waren te vinden op Goeree-Overflakkee (4 ex), Haringvliet (1 ex) en de nieuwe recreatieplas in de Eendragtspolder (1 ex). Het gros van de graslandpolders en geschikte delen van de Delta herbergden in totaal 655 Grote Zilverreigers in 169 telgebieden. Dat is meer dan de helft (58%) van het totaal aantal van 1132 Blauwe Reigers, en ook het verschil in presentie (285 telgeb. Blauwe om 169 bij Grote zilver) is minder dan 50%. Nog maar enkele jaren terug zouden dit uiterst spectaculair cijfers zijn geweest; inmiddels begint het te wennen… Concentraties grote zilvers waren o.m. te vinden op de Korendijksche Slikken (32 ex), Giessenburg - Goudriaan (26 ex) en Blokkenpolder Gouderak (21 ex). Een groot deel van de 48 Ooievaars bevond zich in de Alblasserwaard en Midden-Delfland (o.a. 10 ex Kandelaar). Zwarte Ibissen waren weer present: 2 Polder Nieuwkoop-oost en 6 omgeving Starrevaart. Met het huidige zachte winterweer wagen enkele Lepelaars zich aan een poging tot overwinteren op de Kwade Hoek (10 ex) en de Westplaat (1 ex). Bij Herkingen in de Grevelingen zaten 30 Chileense en 11 Europese Flamingo’s. In 79 gebieden werden in totaal een magere 313 Dodaarzen geteld. Het gemis aan tellingen in het Brielse Meer doet zich hier voelen, maar de 38 ex in het Oostvoornse Meer indiceert dat de aantallen hier ook niet zeer hoog zijn. Daar staat tegenover dat er in de duinplassen nog aardig wat zaten (o.a. 31 ex Meijendel). Futen waren nog volop in binnendijkse wateren te vinden (in totaal 210 telgebieden), maar de grootste concentratie van 280 ex zat op zee t.h.v. uitwatering Katwijk. Kuifduikers werden alleen gemeld op het Oostvoornse Meer (6 ex) en het Krammer (2 ex). Geoorde Futen waren opvallend schaars: 20 ex Krammer en 1 ex Haringvliet.
Aalscholver, december 2013
Grote Zilverreiger, december 2013
Zeearenden werden gemeld van de Tongplaat Biesbosch (2 ex), Hoogezandse gorzen (1 ex) en Kwade Hoek (1 ex). Bruine Kiekendieven werden alleen gezien op Tiengemeten (2 ex) en 1 ex Spuimond Haringvliet, Scheelhoek, Koudenhoek Goeree en Ackerdijkse Plassen. De in november nog erg schaarse Blauwe Kiekendief deed het nu met 29 ex een stuk beter. De vogels zaten vooral langs de kust en in de regio Haringvliet/Goeree. De opkomst van de Havik in Zuid-Holland valt ook uit de wintertellingen goed af te lezen. Ditmaal werden in 27 telgebieden in totaal 34 ex gemeld. De Sperwer was met 53 gemelde ex nog net wat talrijker. Ondanks het magere broedseizoen werd een respectabel van 633 Buizerds in 239 telgebieden doorgegeven. Ruigpootbuizerds werden alleen gezien op de Westplaat en in Polder het Oudeland van Middelharnis. Torenvalken zijn momenteel aanzienlijk schaarser dan Buizerds, getuige de 175 getelde ex in 108 telgebieden. Smellekens zijn erg schaars; alleen op de Westplaat en in Polder Sommelsdijk werd een ex gemeld. Met een totaal van 45 ex in 38 telgebieden deed de Slechtvalk het juist erg goed. Het aantallen Waterrallen halveerde ten opzichte van november. Er werden er 59 gemeld, o.a. van het Oostvoornse Meer (12ex), Meijendel (9 ex) en Lentevreugd (7 ex). Met 1894 ex in 185 telgebieden deed het Waterhoen het behoorlijk. Ongetwijfeld worden er nog heel wat gemist in het veelal slechts gedekte stedelijk gebied. Wie ziet kans om voor de midwintertelling een telgebied in stedelijk gebied mee te pakken? Dan krijgen we voor januari een completer beeld! In liefst 105 gebieden werden meer dan 100 Meerkoeten geteld, met de 2017 ex in de nieuwe recreatieplas in de Eendragtspolder. Het gros van de 1658 Scholeksters verbleef langs de kust, met de 1168 ex op de Westplaat als uitschieter. Ondanks het zachte weer heeft het gros van de Kluten de wijk genomen, alleen op de Kwade Hoek (35 ex) en de Westplaat (3 ex) werden ze nog gemeld. Bontbekplevieren werden allen gezien bij het Oostvoornse Meer (19 ex). Het totaal van 3315 Goudplevieren was nogal magertjes. De grootste concentraties bevonden zich in de Koudenhoek Goeree (1000 ex), de Groenendijkse Polder Hazerswoude (760 ex) en in De Wilck (460 ex). Zilverplevieren waren vooral te vinden op de Westplaat (585 ex) en de Slikken van Flakkee-zuid (300 ex). Het aantal Kieviten was flink afgenomen, maar de groepsgrootte was behoorlijk: in de 91 gebieden waar de soort werd gezien, verbleven gemiddeld 174 ex. De kaart toont de spreiding over geschikt open polderland op het vasteland en langs de Deltawateren. Kanoeten werden allen gemeld op De Punt Grevelingen (70 ex), de Westplaat (26 ex) en de Grevelingenkust bezuiden Ouddorp (16 ex). De 975 Drieteenstrandlopers liepen voornamelijk op het Noordzeestrand, met uitschieters bij Ter Heijde-Delflandse Hoofden (500 ex) en Scheveningen Duindorp-Kijkduin (400 ex). Paarse Strandlopers waren te vinden bij Hoek van Holland (8 ex) en Haven Scheveningen (2 ex) en 56 % van de 2522 Bonte Strandlopers verbleef op de Westplaat. Kemphanen werden alleen gezien in de Sophiapolder (3 ex), Vliegbasis Valkenburg e.o. (2 ex) en Dorppolder/Kralingerpolder (2 ex). Oplettende waarnemers stootten op Bokjes in Meijendel (4 ex), Berkheide (1 ex), Oude Maas (2 ex), Grote Drooggemaakte polder Zoetermeer (1 ex), Noord Aa (2 ex) en Polder Wijngaarden en Sliedrecht (3 ex).
Kievit, december 2013
Wulp, december 2013
Ondanks het zachte weer was het aantal Watersnippen ten opzichte van november meer dan gehalveerd. De kaart toont de concentraties langs de kust in geschikt vochtig polderland (o.a. 32 ex Zuidpolder van Delfgauw-oost, 30 ex Lentevreugd). Het leeuwendeel van de 28 Houtsnippen werd gemeld in Meijendel (15 ex) en Berkheide (12 ex). De enige Grutto bevond zich op de Gorzen bij Den Bommel, terwijl alle 761 Rosse Grutto’s op de Westplaat zaten. Met 6470 ex in 74 telgebieden deden Wulpen het opvallend goed. De kaart toont de spreiding over grote delen van de provincie, met een speciale plaats voor de Westplaat (2424 ex). Een late Oeverloper werd gezien ten zuiden van Ouddorp en Groenpootruiters werden gezien in het Krammer en op de Westplaat (elk 1 ex), maar Zwarte Ruiters ontbraken volledig. Meijendel was goed voor 13 van de 21 Witgatjes. 45 van de 84 Tureluurs zaten bij het Oostvoornse Meer, terwijl Steenlopers gezien werden aan het strand (34 ex) en rond de Grevelingen (6 ex). Bij de monding van de Oude Rijn vlogen twee Drieteenmeeuwen rond. Er werden bijna drie keer zoveel Kokmeeuwen dan Stormmeeuwen gemeld. De voorkeur van laatstgenoemde voor de grote graslandpolders in o.m. de Rijnstreek, Midden-Delfland en de Alblasserwaard kwam weer duidelijk naar voren. Het opvallend hoge aantal Zilvermeeuwen is te danken aan de forse langs de Noordzeekust getelde aantallen, o.a. 5840 ex Langevolderslag-Duindamseslag en 4500 ex Delflandse Hoofden-Hoek van Holland. De enige Geelpootmeeuw bevond zich aan de monding van de Oude Rijn en Pontische Meeuwen werden gemeld op deze locatie (1 ex), binnenwatering Katwijk (2 ex) en Valkenburgse Meer (1 ex). Met 521 ex deden Grote Mantels het beter dan in de vorige maanden. Er werden geen Velduilen gemeld en het aantal van 13 IJsvogels lag gelijk aan dat in november. Driekwart hiervan bevond zich in de duinen. Bij Lentevreugd bevond zich een Bonte Kraai, terwijl de Raaf van Meijendel ook present was. In tien telgebieden werden in totaal 46 Baardmannen opgemerkt, o.a. op de Korendijkse Slikken (10 ex), de Westplaat (9 ex) en De Wollebrand e.o. (7 ex). Onder meer op Flakkee en in de Hoekse Waard werden groepen Veldleeuweriken gemeld en een december opmerkelijk aantal van 8 Roodborsttapuiten werd bij elkaar geteld in Berkheide, Lentevreugd, Tongplaat Biesbosch (2 ex), Oude Maas, Groene Jonker en Polder Wijngaarden/Sliedrecht. Een Woestijntapuit in Solleveld is geen alledaagse waarneming; mooi om die ook tijdens de maandelijkse telling mee te kunnen pakken! Grote Gele Kwikstaarten werden gemeld in 7 gebieden, terwijl een totaal van 30 Witte Kwikken van doen zal hebben met het zachte weer. Solleveld was ook nog goed voor een Grote Pieper en bij de Waterpieper sprongen de 16 ex op de Ackerdijkse Plassen eruit. Er werden geen barmsijzen gemeld. Sneeuwgorzen waren te vinden op de Westplaat (9 ex) en Strand Ter Heijde-Delflandse Hoofden (7 ex).
Teldata: De maandelijkse tellingen in de periode januari - april 2014 zijn gepland op de volgende data: 18 januari 2014 (midwinter) 15 februari 2014 15 maart 2014 12 april 2014
Slaapplaatstellingen seizoen 2013/2014: Grote Zilverreiger, Aalscholver: 22 februari Ganzen & zwanen: 11-19 januari Wulp: 8 februari Scholekster, Kemphaan, Grutto: 15 maart, 5 april Zie voor alle teldata ook de Sovon-website: http://www.sovon.nl/nl/content/agenda-teldata Contactpersoon SOVON
[email protected] (coördinatie wintervogeltellingen Zuid-Holland): 024 - 74 10 437
[email protected] (coördinatie slaapplaatsen Zuid-Holland): 024- 74 10 410 Telformulieren s.v.p. versturen naar: Sovon Vogelonderzoek Nederland, Antwoordnummer 98189, 6500 VA Nijmegen
