11.1 KOSTENBEGRIPPEN

Module 11 – Management & Bedrijfseconomie

ISBN 97894 92062 987

11.1 KOSTENBEGRIPPEN ................................................................................................................................. 3 11.1.1 11.1.2 11.1.3 11.1.4 11.1.5 11.1.6

AFSPRAKEN ................................................................................................................................................ 3 WAT VERSTAAN WE ONDER KOSTEN? .............................................................................................................. 3 DE KOSTPRIJS .............................................................................................................................................. 3 DE STANDAARDKOSTPRIJS.............................................................................................................................. 3 DE FUNCTIE VAN DE KOSTPRIJSBEREKENING....................................................................................................... 4 KOSTENINDELINGEN ..................................................................................................................................... 4

11.2 CATEGORIALE KOSTENVERDELING .......................................................................................................... 5 11.2.1 11.2.2 11.2.3 11.2.4 11.2.5 11.2.6 11.2.7

KOSTEN VAN GROND .................................................................................................................................... 5 KOSTEN VAN GRONDSTOFFEN EN HULPSTOFFEN ................................................................................................. 5 KOSTEN VAN MENSELIJKE ARBEID .................................................................................................................... 5 KOSTEN VAN DIENSTEN VAN DERDEN ............................................................................................................... 6 KOSTEN VAN DUURZAME PRODUCTIEMIDDELEN ................................................................................................. 6 BELASTINGEN.............................................................................................................................................. 6 KOSTEN VAN RENTE...................................................................................................................................... 7

11.3 LOONKOSTEN.......................................................................................................................................... 8 11.3.1 11.3.2 11.3.3 11.3.4 11.3.5

LOONSTELSELS ............................................................................................................................................ 8 LOONKOSTENPOSTEN ................................................................................................................................... 8 LOON ........................................................................................................................................................ 8 INKOMENSAFHANKELIJKE BIJDRAGE ZVW BEREKENEN .......................................................................................... 9 LOONBELASTING EN PREMIE VOLKSVERZEKERINGEN ............................................................................................ 9

11.4 AFSCHRIJVINGSKOSTEN ........................................................................................................................ 11 11.4.1 11.4.2 11.4.3 11.4.4

AF TE SCHRIJVEN BEDRAG ............................................................................................................................ 11 AFSCHRIJVINGSDUUR.................................................................................................................................. 11 AFSCHRIJVINGSMETHODEN .......................................................................................................................... 12 RENTEKOSTEN........................................................................................................................................... 14

11.5 RENTEKOSTEN....................................................................................................................................... 16 11.5.1 RENTEBEREKENINGEN ................................................................................................................................. 16 11.5.2 RENTE OVER VOORRADEN............................................................................................................................ 16

Uitg. Streutker

Operationeel Management, Module 11 – Management & Bedrijfseconomie

1

11.6 CONSTANTE EN VARIABELE KOSTEN ..................................................................................................... 18 11.6.1 11.6.2 11.6.3 11.6.4

INLEIDING ................................................................................................................................................ 18 NORMALE BEZETTING ................................................................................................................................. 19 INTEGRALE KOSTPRIJSBEREKENING ................................................................................................................ 20 BREAK-EVENPOINT..................................................................................................................................... 22

11.7 DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN ............................................................................................................ 26 11.7.1 DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN ..................................................................................................................... 26 11.7.2 OPSLAGMETHODEN ................................................................................................................................... 26 11.7.3 KOSTENPLAATSENMETHODE OF PRODUCTIECENTRAMETHODE............................................................................. 30 11.8 VARIABELE KOSTENCALCULATIES .......................................................................................................... 33 11.8.1 DIFFERENTIËLE KOSTPRIJSBEREKENING ........................................................................................................... 33 11.8.2 GRENSPRIJS .............................................................................................................................................. 33 11.8.3 DIRECT COSTING (DC) ................................................................................................................................ 33 11.9 VERKOOPPRIJS ...................................................................................................................................... 38 11.9.1 WINST .................................................................................................................................................... 38 11.9.2 BEREKENING VAN DE VERKOOPPRIJS .............................................................................................................. 38 11.9.3 DIVERSE (VERKOOP)PRIJSBEREKENINGEN ........................................................................................................ 39 11.10 BUDGETTEREN .................................................................................................................................... 46 11.10.1 11.10.2 11.10.3 11.10.4 11.10.5

FUNCTIES VAN EEN BUDGET EN BEGROTING................................................................................................... 46 BUDGETMETHODEN ................................................................................................................................. 46 BUDGETTERINGSSTAPPEN .......................................................................................................................... 46 HET DEMINGSMODEL BIJ BUDGETTEREN....................................................................................................... 46 INPUT EN OUTPUT BUDGETINFORMATIE ....................................................................................................... 47

11.11 RESULTATEN ....................................................................................................................................... 48 11.11.1 VERKOOPRESULTAAT EN BUDGETRESULTAAT ................................................................................................. 48 11.11.2 BREAK-EVEN-ANALYSE .............................................................................................................................. 55 11.11.3 KENGETALLEN ......................................................................................................................................... 58

Uitg. Streutker


2

11.1 Kostenbegrippen 11.1.1 Afspraken 1.

Afspraken a. Waarom kunnen we diensten, net als goederen, als producten beschouwen? b. Waarom zijn de afdelingen verkoop en magazijn van een autobedrijf handelsafdelingen? c. Waarom zijn de afdelingen werkplaats en schadeherstel van een autobedrijf productieafdelingen? d. Waaruit bestaat de productie ofwel het productieproces van een productieafdeling van een autobedrijf?

11.1.2 Wat verstaan we onder kosten? 1.

Kostenbegrip a. Definieer het begrip kosten. b. Verklaar waarom verspillingen niet tot de kosten gerekend mogen/kunnen worden. c. Geef twee voorbeelden van:  kosten die tevens uitgaven zijn;  kosten die geen uitgaven zijn;  uitgaven die geen kosten zijn.

11.1.3 De kostprijs 1.

Kostprijs a. Wat verstaat men onder de kostprijs van een product? b. Wat is het verschil tussen de fabricagekostprijs en de commerciële kostprijs? c. ‘Een dealer die van zijn importeur de nieuwe auto’s voor een vaste marktprijs moet aanbieden, heeft zelf geen invloed op de hoogte van de verkoopprijs. Daarom hoeft hij niet de kostprijs van deze auto’s te weten.’ Bekritiseer deze uitspraak.

11.1.4 De standaardkostprijs 1.

Standaardkostprijs a. Wat is het verschil tussen werkelijke hoeveelheid en standaardhoeveelheid? b. Hoe noemt men dit verschil? c. Wat is het verschil tussen werkelijke prijs en standaardprijs? d. Hoe noemt men dit verschil? e. Wat verstaat men onder de standaardkostprijs van een product? f. Worden de standaardhoeveelheden en standaardkosten voorof nacalculatorisch be-

Uitg. Streutker


3

paald? Motiveer het antwoord. g. Motiveer wat de zin is van nacalculaties.

11.1.5 De functie van de kostprijsberekening 1.

Functies kostprijsberekening a. Geef vier redenen waarom we de kostprijs van een product willen weten. b. Geef de motivatie van kostprijsberekening bij het bepalen en/of beoordelen van de verkoopprijs. c. Geef de motivatie van kostprijsberekening ten behoeve van de balanswaardering en de bepaling van de winst. d. Geef de motivatie van kostprijsberekening ten behoeve van de planning en beheersing van het bedrijfsproces. e. Wat is een budget? f. Geef de motivatie van kostprijsberekening ten behoeve van het nemen van beslissingen.

11.1.6 Kostenindelingen 1.

Kostenindelingen a. Noem drie soorten kostenindelingen. b. Noem de reden waarom je van een kostenindeling gebruik zal maken. c. Omschrijf van elke kostenindeling waarvoor deze is bedoeld en geef er een voorbeeld van. d. Deel de categorische kostenindeling in kostensoorten en omschrijf wat de kostensoorten inhouden. e. Motiveer waarom de rentekosten geen aparte kostensoort zijn.

Uitg. Streutker


4

11.2 Categoriale kostenverdeling 1.

Categoriale kostenverdeling a. Wat zijn kostensoorten? b. Welke zes kostensoorten onderscheidt men meestal? c. Waarom worden de kosten volgens de zes genoemde categorieën ingedeeld? d. Motiveer waarom de kostensoort rente, als een van de zes kostensoorten, feitelijk niet als zelfstandige kostensoort voorkomt.

11.2.1 Kosten van grond 1.

Kosten van grond a. Waarom wordt op de kostensoort `grond' als vestigingsplaats geen afschrijving verricht? b. Onder welke omstandigheden zal er wel op grond afgeschreven worden? c. Welke kosten zijn aan de grond verbonden wanneer deze als vestigingsplaats gebruikt wordt? d. Motiveer wat de reden kan zijn om de waarde van de grond tegen actuele prijzen in de kostprijsberekening op te nemen. e. Door welke oorzaken kan grond in waarde dalen?

11.2.2 Kosten van grondstoffen en hulpstoffen 1.

Kosten van grondstoffen en hulpstoffen a. Wat verstaat men onder grondstoffen? b. Wat verstaat men onder hulpstoffen? c. Noem enkele voorbeelden van grond- en hulpstoffen bij autobedrijven. d. Welke inkoop-, verkoop- en voorraadkosten brengen de kostensoort `grondstof- en hulpkosten' met zich mee?

11.2.3 Kosten van menselijke arbeid 1.

Kosten van menselijke arbeid a. Noem vijf onderdelen waaruit de kosten ten gevolge van menselijke arbeid kan bestaan. b. Wat verstaat men onder gewaardeerd loon, welke vergoedingen en lasten vallen hieronder en welke niet? c. Wat is het verschil tussen brutoloon en nettoloon? d. Waaruit bestaan de standaardkosten van de arbeid? Kun je daarvan een toepassing noemen in werkplaatsen van motorvoertuigbedrijven? e. Probeer te achterhalen waaruit de sociale lasten voor werknemers en werkgevers bestaan.

Uitg. Streutker


5

11.2.4 Kosten van diensten van derden 1.

Kosten van derden en belastingen a. Wat verstaan we onder ‘diensten van derden’? b. Geef ten minste drie voorbeelden waaruit de kosten van diensten van derden kunnen/zullen bestaan.

11.2.5 Kosten van duurzame productiemiddelen 1.

Kosten van duurzame productiemiddelen a. Wat verstaat men onder duurzame productiemiddelen? b. Geef enkele voorbeelden van dpm's die in autobedrijven gebruikt worden. c. Omschrijf over welke twee soorten van perioden een dpm kan worden afgeschreven. d. Waaruit bestaan de kosten die het gebruik van dpm's met zich meebrengen? e. Wat verstaat men onder afschrijvingskosten? f. Welke factoren bepalen de jaarlijkse afschrijvingskosten? g. Welke drie vragen moeten worden beantwoord voor de bepaling van de afschrijvingskosten? h. Wat betekent: De standaardkosten van dpm’s worden in de standaardkostprijs van het product (goed of dienst) opgenomen.

11.2.6 Belastingen 1.

Belastingen a. Wat verstaan we onder kostprijsverhogende belastingen? Hoe moet de ondernemer hiermee omgaan. En noem ten minste twee kostprijsverhogende belastingen. b. Wat verstaan we onder winstbelasting? Hoe moet de ondernemer hiermee omgaan. En noem ten minste twee winstbelastingen. c. Hoewel de vennootschapsbelasting geen kostprijsverhogende belasting is, wordt deze belasting toch voor een deel in de berekening van de kostprijs opgenomen. Verklaar dit. d. Wat betekent de afkorting `btw'? e. Waarom is de btw geen kostprijsverhogende belasting, maar brengt het wel kosten met zich mee? f. Wat verstaat men onder voorbelasting? g. Welke belastingen komen in aanmerking voor de berekening van de standaardkostprijs?

2.

Opdracht In de maand januari heeft een ondernemer goederen ingekocht voor een nettobedrag van €10.000,–. De transportkosten bedroegen €200,–. In diezelfde maand heeft hij goederen en diensten verkocht voor een nettobedrag van €30.000,–. Gevraagd Hoeveel omzetbelasting moet hij in januari afdragen?

Uitg. Streutker


6

3.

Opdracht In de maand februari bedroeg de voorbelasting €5.000,–. In diezelfde maand heeft hij goederen en diensten verkocht voor een nettobedrag van €20.000,–. Gevraagd Hoeveel omzetbelasting krijgt hij in februari terug?

11.2.7 Kosten van rente 1.

Rentekosten a. Motiveer waarom rentekosten niet als aparte kostencategorie voorkomt in categoriale kostenverdeling. b. Voor zover een ondernemer bijvoorbeeld financiert met vreemd vermogen, kan hij in de regel eenvoudigweg de rentekosten van dit vreemd vermogen in de kostprijs van zijn product(en) opnemen. Maar hoe doet hij dat dan met zijn eigen vermogen wat hij in zijn onderneming heeft gestoken? c. Welk rentepercentage kan de ondernemer ten laste van de standaardkostprijs laten komen?

Uitg. Streutker


7

11.3 Loonkosten 1.

Loonkosten a. Wat maakt dat ondernemers alert zijn op loonkosten? b. Wat verstaan we onder loonheffing? c. Noem ten minste twee soorten loonkosten waarmee ondernemers te maken kunnen krijgen naast de bruto loonkosten van werknemers.

11.3.1 Loonstelsels 1.

Loonstelsels: tijdloon a. Wat wordt er verstaan onder een loonstelsel? b. Wat wordt er verstaan onder tijdloon en wat onder prestatieloon? Geef van beide een voorbeeld. c. Noem een voordeel en een nadeel van tijdloon. d. Kun je een situatie noemen waarin prestatieloon niet wenselijk is en tijdloon moet worden toegepast?

11.3.2 Loonkostenposten 1.

Loonkostenposten a. Op welke wijze kunnen loonkostenposten worden ingedeeld? b. Wat zijn directe loonkosten? Noem ten minste twee elementen waaruit deze bestaan. c. Wat zijn indirecte loonkosten? Noem ten minste twee elementen waaruit deze bestaan.

11.3.3 Loon 1.

Loon a. Definieer het begrip ‘loon’. b. Noem ten minste twee componenten die onder het loon, vergoeding of verstrekking vallen. c. Er zijn looncomponenten, vergoedingen en vestrekkingen die niet belast worden. Noem er ten minste twee van. d. Er zijn looncomponenten, vergoedingen en vestrekkingen die wel belast worden. Noem er ten minste twee van. e. Er bestaat loon dat niet koste gaat van de zogeheten ‘vrije ruimte’. Omschrijf wat dit inhoudt en geef er een voorbeeld van. Omschrijf ook onder welke voorwaarden de vrije ruimte geldt. Geef ook een voorbeeld van loon dat in de vrije ruimte valt. f. Er zijn looncomponenten, vergoedingen en vestrekkingen die geen loon zijn. Noem er ten minste één. g. Noem ten minste drie vormen van loon die in geld zijn uit te drukken. h. Noem ten minste twee groepen van loonbetaling in geld en geef van elk een voorbeeld. i. Wat is ‘loon in natura’?

Uitg. Streutker


8

j.

Geef er een voorbeeld van. En omschrijf in hoeverre dit onder het belastbaar loon van de werknemer valt. Bepaalde vergoedingen, verstrekkingen en terbeschikkingstellingen zijn geen loon of geen belast loon. Wat wordt er binnen dit kader verstaan onder:  gerichte vrijstellingen;  nihilwaarderingen;  eindheffingsloon;  vergoeding voor intermediaire kosten. Geef van elk een voorbeeld.

11.3.4 Inkomensafhankelijke bijdrage Zvw berekenen 1.

Zorgverzekeringswet a. Welke verplichting legt de Zorgverzekeringswet (Zvw) op? b. Op welke wijze wordt de zorgverzekering gefinancierd? c. Welke functie vervult de zorgtoeslag bij de zorgverzekering? d. Omschrijf wat de volgende begrippen inhouden:  werkgeversheffing Zvw;  bijdrage Zvw;  inkomensafhankelijke bijdrage Zvw;  loontijdvak.

11.3.5 Loonbelasting en premie volksverzekeringen 1.

Grondslag voor de loonbelasting en volksverzekeringen a. Je berekent de loonbelasting en premie volksverzekeringen over de zogenoemde grondslag. Wat houdt dit in en hoe wordt de grondslag bepaald?

2.

Berekening loonbelasting en premie volksverzekeringen a. Geef een voorbeeldberekening inclusief een bijbehorende toelichting. b. Wat houdt het schijventarief in voor de berekening van de loonbelasting en premie volksverzekeringen? c. Probeer m.b.v. informatie van het Internet een loon- en loonkostenberekening te maken voor zowel werkgever als werknemer voor een door jouw te kiezen functie met bijpassende beloning. Neem voorbeeld 11.3.2 als leidraad.

3.

Sectorindeling a. Werkgevers worden op grond van hun werkzaamheden ingedeeld in een sector van het bedrijfsleven. Wat houdt een sectorindeling in? b. Geef de sectorindeling voor motorvoertuigbedrijven met de bijbehorende activiteiten, op grond waarvan de indelingskeuze is gemaakt.

4.

Loontijdvak a. Wat verstaan we onder loontijdvak en welke functie heeft het? b. Wat wordt er binnen dit kader onder tijdvakloon verstaan?

5.

Belastingtabellen a. Wat wordt er onder loonheffing verstaan? b. Op welke wijze wordt de loonheffing berekend? c. Wat is de invloed van de kleur van de belastingtabellen op de loonheffing?

Uitg. Streutker


9

d. Wat is het verschil tussen de tabel voor bijzondere beloning en die voor tijdvakloon? e. Welke functie hebben tijdvaktabellen? 6.

Werknemersverzekeringen a. Wat is de functie van werknemersverzekeringen? b. Welke werknemersverzekeringen kennen we hiervoor en met welk doel? c. Geef een globale indeling naar premies werknemersverzekeringen waarvoor werkgevers worden belast.

7.

Pensioen en overige premies Er zijn nog diverse andere bijdragen die ten laste kunnen komen van de werkgever, zoals het pensioen en O&O fonds. a. Wat houdt het volgende in: ‘Pensioen is inkomen, maar geen loon’. b. Wat houden O&O fondsen in en wat is het doel ervan? c. Op welke manier worden O&O fondsen beheerd? d. Tot welk O&O fonds behoort de motorvoertuigenbranche, welke instantie beheert dit fonds en welke instantie geeft er vnl. uitvoering aan?

Uitg. Streutker


10

11.4 Afschrijvingskosten 1.

Kosten van duurzame productiemiddelen a. Wat verstaat men onder duurzame productiemiddelen? b. Geef enkele voorbeelden van DPM's die in autobedrijven gebruikt worden. c. Waaruit bestaan de kosten die het gebruik van DPM's met zich meebrengen? d. Wat verstaat men onder afschrijvingskosten? e. Welke factoren bepalen de jaarlijkse afschrijvingskosten?

11.4.1 Af te schrijven bedrag 1.

Af te schrijven bedrag a. Waarom zijn de rest- en vervangingswaarde onzekere factoren bij het bepalen van de jaarlijkse afschrijving? b. Waarom moeten DPM's tegen vervangingswaarde afgeschreven worden? c. Hoe wordt het af te schrijven bedrag berekend? d. Waarom gaat de fiscus uit van de zogenaamde historische waarde? e. Als blijkt dat de jaarlijkse afschrijvingsbedragen onvoldoende zijn voor de aanschaf van een nieuw DPM, kan dit tekort op drie manieren gecompenseerd worden. Welke twee manieren zijn dit? f. Wat verstaat men onder inhaalafschrijvingen?

2.

Opdracht Een DPM is op 1 januari van dit jaar aangeschaft voor een bedrag van €16.000,–. De gebruiksduur wordt geschat op 4 jaar en de restwaarde op €0,–. Er wordt afgeschreven met een vast bedrag per jaar. Op 1 januari twee jaar later is de aanschaffingsprijs tot €20.000,– gestegen. Bereken de boekwaarde over alle jaren.

11.4.2 Afschrijvingsduur 1.

Afschrijvingsduur a. Wat is het verschil tussen de technische en economische levensduur? b. Wat verstaat men onder complementaire kosten? c. Welke kosten vallen onder de complementaire kosten? d. Waardoor zullen de complementaire kosten gedurende de gebruiksduur doorgaans toenemen? e. Geef de definitie van de economische levensduur en ligt deze met eigen woorden toe. f. Wat verstaat men onder de integrale kostprijs en waaruit is deze opgebouwd? g. Wat verstaat men onder de geldswaarde of bruto waarde van de prestatie en waaruit is deze opgebouwd? h. Wat verstaat men onder de nettowaarde van de prestatie en waaruit is deze opgebouwd?

2.

Externe factoren die de economische levensduur benvloeden a. Door welke factoren kan de economische levensduur van een DPM bekort worden? Uitg. Streutker


11

3.

Afschrijvingskosten en schijninkomen a. Wat verstaat men onder omlooptijd van een DPM? b. Waardoor wordt het geld dat geïnvesteerd werd in DPM's geleidelijk terugontvangen? c. Wat verstaat men onder schijninkomen? d. Wat kan een ondernemer met het schijninkomen doen tot het moment dat het DPM vervangen wordt? e. Welk gevaar bestaat er wanneer de ondernemer ondertussen het schijninkomen investeert in andere zaken?

4.

Opdracht Een garagehouder gaat over tot de aanschaf van een remmentestbank die €30.000,– kost. Er moet hiervoor een krediet opgenomen worden van €20.000,–. Dit bedrag lost de ondernemer in 5 jaar in gelijke termijnen af. De remmentestbank wordt in 10 jaar afgeschreven. Gevraagd a. Hoeveel komt er jaarlijks door afschrijving vrij? b. Waarom worden afschrijvingen schijninkomen genoemd? c. Welk gevaar schuilt erin als de garagehouder van het schijninkomen magazijnvoorraden aanschaft? d. Hoeveel moet er jaarlijks afgelost worden? e. Hoeveel moet er uit de winst afgelost worden?

11.4.3 Afschrijvingsmethoden 1.

Afschrijvingsmethoden a. Noem de twee afschrijvingsmethoden en hun kenmerken. b. Ondanks onzekere factoren als economische levensduur, restwaarde en vervangingswaarde proberen we desondanks de juiste afschrijvingsmethode te kiezen. Welke redenen zijn hiervoor te noemen?

2.

Afschrijven met een vast bedrag per jaar a. Geef de formule van de afschrijving met een vast percentage van de aanschaffingswaarde. b. Wanneer is de afschrijvingsmethode met een vast bedrag per jaar een juiste keuze?

3.

Afschrijven met een dalend bedrag per jaar: vast percentage van de boekwaarde a. Geef de formule van de afschrijvingsmethode met een vast percentage van de boekwaarde en geef aan wat hierin de letters voorstellen.

4.

Keuze van de afschrijvingsmethode in de praktijk a. Economisch gezien zijn er twee factoren waarom voor een bepaalde afschrijvingsmethode gekozen wordt. Welke twee factoren zijn dat? b. Motiveer waarom men in de praktijk hiervan wel eens afwijkt. c. Waarom past men de afschrijvingsmethode met een dalend bedrag per jaar wel op personenauto's en computers toe?

5.

Opdracht Een autofabrikant schaft een machine aan met een aanschaffingswaarde van €50.000,–. De gebruiksduur wordt geschat op 10 jaar en de restwaarde op €0,–. De machine kan per jaar 100.000 stuks produceren. Er wordt afgeschreven met een vast percentage van de aanschaffingswaarde.

Uitg. Streutker


12

Gevraagd a. Bereken de afschrijving per jaar. b. Bereken de afschrijving per 100 stuks. Per 100 stuks worden verder nog de volgende kosten gemaakt:  materiaalverbruik €8,–  loonkosten €6,–  overige kosten €4,– c. Bereken de kostprijs per 100 stuks. d. Als de 100 stuks tegen kostprijs verkocht worden, is de afschrijving van de machine dan terugverdiend? e. Mag het bedrag van de afschrijving beschouwd worden als winst? 6.

Opdracht Een DPM is 4 jaar in gebruik. De aanschaffingswaarde bedroeg €100.000,–. De economische levensduur is op 10 jaar geschat en de restwaarde op €0,–. a. Er is afgeschreven met een vast bedrag per jaar. Hoeveel bedroeg de jaarlijkse afschrijving? b. Na 4 jaar is de vervangingswaarde van het DPM plotseling €120.000,– geworden. Hoeveel moet in de volgende jaren de afschrijving bedragen? c. De ondernemer gaat aan het einde van de geschatte gebruiksduur van 10 jaar inderdaad tot vervanging over. Hoeveel behoort het schijninkomen te bedragen? d. Waaruit moet het tekort gefinancierd worden?

7.

Opdracht In het elektrospeciaalbedrijf wordt een DPM aangeschaft voor €40.000,–. De ondernemer denkt het DPM 6 jaar te kunnen gebruiken en daarna voor €10.000,– te kunnen verkopen. Hij schrijft jaarlijks 20% van de boekwaarde af. Hoeveel heeft hij in die zes jaar te weinig afgeschreven?

8.

Opdracht Van een auto wordt 4 jaar lang 30% van de boekwaarde afgeschreven. De aanschaffingswaarde is €30.000,–. Bereken de afschrijvingen en boekwaarden na 1, 2, 3 en 4 jaar.

9.

Opdracht Een ondernemer heeft op 1 januari van jaar 1 voor zijn autobedrijf een inventaris ter waarde van €25.000,– gekocht. Jaarlijks werd 5% van de aanschaffingswaarde afgeschreven. Dit gebeurde tot en met 31 december van jaar 2. Door een fout in de boekhouding is in jaar 3 de afschrijving omgezet in 5% van de boekwaarde. Op 31 december van jaar 6 wordt deze fout ontdekt en per die datum hersteld. Gevraagd a. Bereken de boekwaarde op 1 januari van jaar 3. b. Bereken de afschrijvingen aan het einde van de jaren 3, 4 en 5. c. Bereken de boekwaarde op 1 januari van jaar 6. d. Bereken wat in de jaren 3, 4 en 5 te weinig afgeschreven is. e. Bereken de afschrijving op 31 december van jaar 6.

Uitg. Streutker


13

11.4.4 Rentekosten 1.

Rentekosten a. Welke twee grootheden moeten we vaststellen voor het berekenen van rentekosten? b. Op welke twee manieren kunnen de rentekosten over de gebruiksjaren verdeeld worden?

2.

Rentekosten bij restwaarde dpm a. Hoe luidt de formule voor de berekening van de rentekosten wanneer de afschrijvingsmethode met een vast bedrag per jaar toegepast wordt, er restwaarde is en gedurende de gebruiksduur de gemiddelde rentekosten doorberekend worden? b. Waarom wordt over de restwaarde niet de gemiddelde rente, maar de volle rente berekend?

3.

Rentekosten over vervangingswaarde a. Waarom moet rente over de vervangingswaarde gecalculeerd worden? b. Welke soorten afschrijvingen kent men in de economie en waartoe dienen deze?

4.

Afschrijving en aflossing a. Waarom zijn aflossingen geen kosten? b. Hoe komt het dat het bedrag van de aflossing doorgaans niet gelijk is aan het bedrag van de afschrijving? c. Waarom komt het bedrag van de aflossing (restant) ten laste van de winst?

5.

Opdracht De aanschaffingsprijs van een DPM is €15.000,–. De gebruiksduur is 3 jaar en de restwaarde €3.000,–. Het rentepercentage is 10%. Er wordt met een vast percentage van de aanschaffingswaarde afgeschreven. Gevraagd a. Bereken de rente op het gemiddeld geïnvesteerde vermogen. b. Bereken de rente volgens de boekwaarde. c. Ter vergelijking wordt er afgeschreven met een vast percentage van de boekwaarde. Bereken de rente volgens de boekwaarde. d. Bereken de rente op het gemiddeld geïnvesteerde vermogen.

6.

Opdracht De aanschaffingsprijs van een DPM is €15.000,–. De gebruiksduur is 3 jaar en de restwaarde €3.000,–. Het rentepercentage is 10%. Er wordt met een vast percentage van de aanschaffingswaarde afgeschreven. De vervangingswaarde is €18.000,–. Gevraagd a. Bereken de rente op het gemiddeld geïnvesteerde vermogen. b. Bereken de rente volgens de boekwaarde.

7.

Opdracht Een ondernemer heeft een DPM gekocht van €40.000,–. Hiervoor heeft hij een bankkrediet moeten opnemen van €30.000,–, dat in 5 jaar met gelijke termijnen afgelost moet worden. De restwaarde wordt op €2.000,– en de economische levensduur op 8 jaar geschat. Gevraagd a. Hoeveel moet er jaarlijks afgelost worden? b. Hoeveel komt er door afschrijving vrij? c. Hoeveel moet er uit de winst gereserveerd worden voor de aflossing van het bankkrediet?

Uitg. Streutker


14

8.

Kosten van rente a. Hoewel de rentekosten als aparte kostensoort vermeld staat, is deze meestal geïntegreerd in de andere kostensoorten. Motiveer waarom dit meestal zo is.

Uitg. Streutker


15

11.5 Rentekosten 11.5.1 Renteberekeningen 1.

Rentekosten a. Rente (vaak ook interest genoemd) wordt berekend over het in het kapitaal gemiddeld geïnvesteerde vermogen. Motiveer waarom dit over het gemiddeld geïnvesteerde vermogen gedaan moet worden en onder welke voorwaarde dit geldt. b. Noem de afspraken die gelden voor renteberekeningen.

2.

Opdracht Bereken de interest van: a. € 8.000,00 à 9% in 1 maand b. € 10.000,00 à 6% in 4 maanden c. € 8.888,88 à 8% in 8 maanden d. € 3.333,33 à 9% in 3 maanden

3.

Opdracht Een ondernemer heeft een jaar de beschikking over een rekening courant, groot €20.000,–. De lening gaat dit jaar op 1 oktober in tegen 8% per jaar. De rente moet maandelijks achteraf betaald worden. Bereken: a. het bedrag aan rente dat dit jaar betaald moet worden; b. het bedrag aan rente dat volgend jaar betaald moet worden.

4.

Opdracht Een ondernemer heeft op 15 april bij de bank €3.600,– van zijn rekening courant opgenomen. Op 4 juli stort hij de rekening courant weer vol. De rente bedraagt 18% per jaar. Bereken de rente die de bank over deze periode aan de ondernemer in rekening brengt.

11.5.2 Rente over voorraden 1.

Opdracht De logistiek manager krijgt een aantrekkelijke aanbieding om een partij imitatieluchtfilters te kopen. Hij koopt daar een deel van en leent daarvoor op 5 mei een bedrag van €2.000,– à 10% per jaar. Op 1 juni besluit hij ook de rest van de partij te kopen. Hij leent nog een bedrag van €1.200,– erbij tegen eveneens 10% per jaar. Gevraagd Als hij beide leningen op 15 augustus aflost, hoeveel moet hij de bank dan betalen?

2.

Opdracht In de verkoopafdeling van autobedrijf ‘Veelkeus’ is de investering in de voorraad auto’s met een gemiddelde rentepercentage van 12% als volgt:  op 1 januari € 520.000,–  op 1 februari € 480.000,–  op 1 maart € 600.000,–  op 1 april € 720.000,–

Uitg. Streutker


16

        

op 1 mei op 1 juni op 1 juli op 1 augustus op 1 september op 1 oktober op 1 november op 1 december op 31 december

€ € € € € € € € €

750.000,– 750.000,– 480.000,– 300.000,– 600.000,– 540.000,– 540.000,– 680.000,– 600.000,–

Gevraagd a. Bereken de rentekosten per maand. b. Bereken de rentekosten over het gehele jaar. c. Bereken de gemiddelde rentekosten per maand. 3.

Opdracht Op 1 januari bedraagt de voorraad €20.000,–. Verder is gegeven: Inkopen Verkocht tegen Inkoopwaarde 1e kwartaal € 60.000,– € 50.000,– 2e kwartaal - 40.000,– 55.000,– 3e kwartaal - 45.000,– 45.000,– 4e kwartaal - 65.000,– 55.000,– Gevraagd a. Bereken de voorraad aan het begin van elk kwartaal en per 31 december. b. Bereken de gemiddelde voorraad per kwartaal. c. Bereken de gemiddelde voorraad over het gehele jaar.

4.

Opdracht Een ondernemer heeft in zijn bedrijf het gehele jaar €300.000,– aan eigen vermogen geïnvesteerd. Voor de normale rente op het eigen vermogen rekent hij 6%. Voor het vreemd vermogen betaalt hij gemiddeld 8% en dit heeft het volgende verloop:  op 1 januari € 700.000,–  op 1 april - 720.000,–  op 1 juli - 680.000,–  op 1 oktober - 680.000,–  op 31 december 720.000,– Gevraagd Hoeveel rentekosten zijn hiermee gemoeid?

Uitg. Streutker


17

11.6 Constante en variabele kosten 11.6.1 Inleiding 1.

Definiëring constante en variabele kosten a. Wat is de reden waarom de kostensoorten ingedeeld worden naar constante en variabele kosten? b. Wat verstaat men onder productieomvang of bezettingsgraad? c. Geef een definitie van constante kosten. d. Waarom zijn constante kosten (tot op zekere hoogte) ongevoelig voor de productieomvang ofwel de bezettingsgraad? e. Door welke oorzaken stijgen de constante kosten? f. Geef een aantal voorbeelden van constante kosten in het autobedrijf. g. Geef een definitie van variabele kosten. h. Waarom zijn variabele kosten afhankelijk van de productieomvang ofwel de bezettingsgraad? i. Geef een aantal voorbeelden van variabele kosten in het autobedrijf. j. Op welke drie wijzen kunnen de variabele kosten toenemen? k. Motiveer waarom de kosten per eenheid product niet lineair afnemen bij het toenemen van de productieomvang.

2.

Het verloop van de kosten per eenheid product bij toenemende bezettingsgraad a. Motiveer waarom de kostprijs per eenheid product in het algemeen daalt indien de bezettingsgraad toeneemt. b. Toon aan de hand van een voorbeeld aan dat:  de constante kosten een constante waarde hebben als deze uitgedrukt worden in euro's van de omzet en een variabele waarde hebben als deze uitgedrukt worden in procenten van de omzet;  dit bij de variabele kosten precies tegengesteld is?

3.

Opdracht Wanneer van een magazijn van een autobedrijf de onderstaande kwartaalcijfers bekend zijn, bereken dan de ontbrekende waarden en zet deze in de lege velden. Kwartaalomzet in €

4.

Brutowinst 35% van de omzet in €

Constante kosten

Variabele kosten Nettowinst in €

€

% van de omzet

€

% van de omzet

200.000

……….

20.000

……….

10.000

……….

……….

150.000

……….

……….

……….

……….

……….

……….

180.000

……….

……….

……….

……….

……….

……….

220.000

……….

……….

……….

……….

……….

……….

Opdracht Wanneer we van een werkplaats de productieomvang van 2.500 uren in stappen van 20% laten toenemen: a. bereken dan de ontbrekende waarden en zet deze in de lege velden;

Uitg. Streutker


18

b. teken dan met behulp van de waarden uit a) de grafiek van de gemiddelde kosten per uur als functie van de productieomvang. Productieomvang

Constante kosten

Variabele kosten

Totale kosten per uur

Totaal in € Per uur in € Totaal in € Per uur in €

5.

2.500

150.000

..........

20.000

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

..........

Opdracht Van de verkoopafdeling van een autobedrijf is de omzet €6.000.000,–. De inkoopwaarde van de omzet bedraagt €4.800.000,–. De constante kosten bedragen €600.000,–. De variabele kosten bedragen €400.000,–. Gevraagd a. Bereken de nettowinst. b. Druk de inkoopwaarde uit in procenten van de omzet. c. Druk de variabele kosten uit in procenten van de omzet. d. Bereken de nettowinst als de omzet stijgt tot €7.200.000,–. e. Bereken de nettowinst als de omzet 5% daalt.

6.

Opdracht Van ‘Automaterialen Het Oosten’ is het afgelopen jaar het volgende bekend:  omzet €1.500.000,–;  inkoopwaarde omzet €1.050.000,–;  totale bedrijfskosten €300.000,–, waarvan 75% vast en 25% variabel. De verkoopleider denkt dit jaar een omzet van €1.800.000,– te kunnen behalen. Bereken voor dit jaar de verwachte nettowinst.

11.6.2 Normale bezetting 1.

Normale bezetting a. Wat verstaat men onder het begrip `normale bezetting'? b. Wat verstaat men in de autobranche onder productiecapaciteit? c. Waarom moeten de constante kosten en de productiecapaciteit op elkaar afgestemd zijn? d. Waarom moeten de kosten per eenheid product op basis van de normale bezetting berekend worden? e. Wat is het uitgangspunt om de normale bezetting te berekenen? f. Motiveer waarom de rationele capaciteit meestal hoger is dan de capaciteit bij normale bezetting. g. Wat zijn mogelijke redenen dat een (auto)bedrijf over een irrationele overcapaciteit beschikt? h. Waarom mogen de kosten ten gevolge van de irrationele overcapaciteit niet in de kostprijs doorberekend worden en behoren ze ten laste van de nettowinst te komen? i. Motiveer waarom de normale bezetting een schatting (prognose) is op basis van historische gegevens.

Uitg. Streutker


19

11.6.3 Integrale kostprijsberekening 1.

Integrale kostprijs a. Wat verstaat men onder integrale kostprijsberekening? b. Hoe luidt de formule voor de integrale kostprijsberekening?

2.

Calculatieverschillen a. Uit welke drie geschatte factoren is de kostprijs per eenheid product opgebouwd? b. In welke drie categorieën zijn de calculatieverschillen ingedeeld? c. Geef een aantal oorzaken waardoor calculatieverlies ofwel lekkage optreedt.

3.

Bezettingsverschillen a. Wat zijn bezettingsverschillen en hoe worden ze berekend? b. Hoe worden bezettingsverschillen uitgedrukt? c. Is de berekening van de bezettingsverschillen ook op de werkplaatsuren toe te passen? Motiveer dit. d. Wat verstaat men onder bezettingsverschillen en geef voor de werkplaats van een autobedrijf daarvoor een aantal mogelijke oorzaken. e. Welke voor- en nadelen zijn er verbonden aan het te hoog ofwel te laag inschatten van de normale bezetting?

4.

Efficiencyverschillen a. Wat zijn efficiencyverschillen en hoe worden ze berekend? b. Wat betekenen hier de uitdrukkingen `zuinigheid' en `verspilling'? c. Is de berekening van de efficiencyverschillen ook op de werkplaatsuren toe te passen? Motiveer dit.

5.

Prijsverschillen a. Wat zijn prijsverschillen en hoe worden ze berekend? b. Is de berekening van de prijsverschillen ook op de werkplaatsuren toe te passen? Motiveer dit. c. Wat is het nut van het opsporen van de hierboven genoemde verschillen?

6.

Analyse van de nettowinst a. Welke analyses kunnen we op de nettowinst toepassen? b. Omschrijf wat we onder transactiewinst verstaan. c. Welke relatie ligt er tussen transactiewinst en nettowinst? d. Hoe wordt transactiewinst ook wel genoemd?

7.

Opdracht In de carrosseriebouwbedrijf is de voorcalculatorische kostprijs van een product als volgt vastgesteld:  grondstoffen 5 kg. à €14,40 per kg;  directe lonen 3 uur à €36,– per uur;  machinekosten 1,5 uur à €80,– per uur. In de periode 1 april tot 30 juni werden 800 eenheden product geproduceerd. Gevraagd a. Bereken de standaardkostprijs van een product. b. Bereken de totale voorcalculatorische kostprijs van 800 eenheden product. De totale werkelijke kosten bedroegen over deze periode:  grondstoffen 4.120 kg à €13,60 per kg is €56.032,–;

Uitg. Streutker


20

 

directe lonen 2.350 uur à €38,40 per uur is €90.240,–; machinekosten 1.230 uur à €80,– per uur is €98.400,–.

Gevraagd c. Bereken de voorof nadelige efficiencyverschillen op grondstoffen, directe lonen en machinekosten afzonderlijk en het totaal daarvan. d. Bereken de voor- en nadelige prijsverschillen op grondstoffen en directe lonen afzonderlijk en het totaal daarvan. e. Controleer je conclusies onder c en d gevonden met behulp van de totale voorcalculatorische kostprijs en de werkelijke kosten. 8.

Opdracht De manager van een quick service station heeft van een verhuurbedrijf een order weten te verwerven voor het monteren van een groot aantal trekhaken op basis van onderstaande voorcalculatie. Na het verwerken van de order heeft hij de werkelijk verbruikte hoeveelheid en werkelijke prijzen verzameld. Standaard- Standaardprijs hoeveelheid (€/…)

Werkelijke Werkelijke prijs hoeveelheid (€/…)

Arbeid 1,5 per uur 32,00 per uur 1,8 Trekhaak 1 per stuk 228,00 per stuk 1 Bouten/moeren 9 per stuk 1,00 per stuk 11 Elektriciteitsdoos 1 per stuk 10,00 per stuk 1 Elektriciteitskabel 12 per m 0,50 per m 10 Kleinmateriaal 2,00 -

per uur 32,50 per uur per stuk 232,00 per stuk per stuk 0,80 per stuk per stuk 9,50 per stuk per m 0,48 per m 1,80

Gevraagd a. Bereken de standaardkostprijs. b. Bereken de werkelijke kostprijs. c. Analyseer de efficiency- en prijsverschillen in de samengestelde delen. 9.

Opdracht Een fabrikant maakt uitsluitend veerpakketten voor bedrijfsauto's. De normale productie bedraagt 360.000 stuks. De standaardkostprijs voor één veerpakket is als volgt opgebouwd:  variabele kosten: - 20 kg grondstoffen à €6,– per kg € 120,00 - 5 uur loon à €20,– per uur € 100,00  constante kosten: - 6 machine-uren à €30,– per uur € 180,00  totale kosten: € 400,00 Vorig jaar zijn onder andere de volgende gegevens beschikbaar gekomen:  productie 300.000 veerpakketten;  grondstoffenverbruik 5.800.000 kg tegen een gemiddeld betaalde prijs van €6,10 per kg;  betaald loon: 1.600.000 uur à €20,50 per uur;  voor de productie zijn 1.800.000 machine-uren gebruikt. Gevraagd a. Bereken het efficiencyresultaat in haar samengestelde delen uitgedrukt in euro's. b. Bereken het prijsverschil in haar samengestelde delen. c. Bereken het calculatieverschil.

Uitg. Streutker


21

11.6.4 Break-evenpoint 1.

Break even point (BEP) a. Wat verstaat men onder het `break even point'? b. Hoe wordt het BEP ook wel genoemd? c. Wat is het doel van het berekenen van het BEP?

2.

Break-evenpoint productieafdeling a. Met behulp van welke factoren is het BEP van een productieafdeling (werkplaats) te berekenen? b. Zet deze factoren in een formule.

3.

Break-evenpoint productieafdeling a. Met behulp van welke factoren is het BEP van een handelsafdeling te berekenen? b. Wanneer we de inkoopwaarde van de omzet voor de productieafdeling op nul stellen, motiveer dan waarom we dezelfde formule van het BEP voor de handelsafdeling kunnen toepassen. c. Teken een grafiek van de afzet als functie van de kosten en brutowinst met als functies de constante kosten, de proportionele variabele kosten, de totale kosten en de brutowinst. Geef het BEP aan en arceer het verlies- en het winstgedeelte.

4.

Het effect van de voorcalculatie op de break-even-analyse a. Door middel van voorcalculatie is de afzet in het BEP berekend. In de loop van de tijd blijkt dat deze afzet niet gehaald wordt. Welke mogelijkheden heeft de manager om hierin bij te sturen? b. Wat zijn mogelijke oorzaken van het niet halen van de gecalculeerde afzet in het BEP?

5.

Aannames bij de bepaling van het break-evenpoint a. Welke voorwaarden voor het juist bepalen van het BEP behoren feitelijk in de berekening opgenomen te zijn? b. Verklaar waarom het behalen van het BEP niet voldoende is om het bedrijf te continueren.

6.

Veiligheidsmarge a. Wat verstaat men in dit kader onder ‘veiligheidsmarge’? b. Geef de formule van de veiligheidsmarge.

7.

Opdracht Bereken het BEP als: a. de opbrengst €3,– per stuk is, de variabele kosten €1,50 per stuk zijn en de constante kosten €22.500,– bedragen; b. de opbrengst €1.000.000,– is, de totale variabele kosten €400.000,– zijn, de normale productie 120.000 stuks is, de werkelijke productie en tevens de afzet 100.000 stuks is en de kostprijs €7,50 bedraagt; c. de brutowinst 18% van de omzet is, de variabele kosten 6% van de omzet zijn en de constante kosten €144.000,– bedragen; d. de brutowinst 30% van de omzet is, de variabele kosten 33,33% van de inkoopwaarde zijn en de constante kosten €60.000,– bedragen; e. de totale omzet €1.000.000,– bedraagt, de inkoopwaarde van de omzet €800.000,– bedraagt, de nettowinst €50.000,– is en de constante kosten €75.000,– bedragen.

8.

Bereken de veiligheidsmarge met behulp van de gegevens uit de vorige vraag.

Uitg. Streutker


22

9.

Opdracht Van autobedrijf `Sterpoint' beschikt de werkplaatsmanager over de volgende gegevens:  constante kosten €200.000,–;  variabele kosten €10,– per uur;  opbrengst €60,– per uur. Gevraagd a. Bereken het BEP. b. Geef het BEP grafisch weer c. Welke veronderstellingen heeft u bij de berekening van het BEP gemaakt? d. Bereken de veiligheidsmarge als de nettowinst minimaal €50.000,– moet bedragen.

10. Opdracht Voor de werkplaats van een autobedrijf wil men een remmentestbank aanschaffen. Vanwege de concurrentie in de regio mag een remmentest de klant niet meer dan €5,– (exclusief btw) kosten. De aanschaffingswaarde van de remmentestbank bedraagt €14.000,–. Men schat de levensduur op vier jaar en de restwaarde op €2.000,–. De inbouwkosten zijn gecalculeerd op €2.000,–. Het rentepercentage bedraagt 10%. De energiekosten schat men op €300,– per 2.000 tests. De bank bevat een printer: de papierkosten calculeert men op €350,– per 2.000 tests. De onderhouds- en reparatiekosten calculeert men op €150,– per 2.000 tests. De overheadkosten calculeert men op €200,– per 2000 tests. De testduur per keer is 5 minuten. De werkplaatsuurkosten bedragen €24,– exclusief btw. Er zijn 220 werkdagen per jaar. Gevraagd Hoeveel remmentesten moeten per dag minimaal gemaakt worden om het ‘break even point’ te bereiken? 11. Opdracht Door een autofabrikant wordt een order geplaatst bij een toeleveringsbedrijf voor 30.000 uitlaten. Voor de kostprijs berekent dit bedrijf aan grondstoffen €1.200.000,–, aan constante kosten €450.000,– en aan variabele kosten €600.000,–. De verkoopprijs van dit artikel is €90,– per stuk. Gevraagd a. Bereken de kostprijs per uitlaat. b. Bereken de totale winst op deze 30.000 uitlaten. c. Bij welk aantal zou in dit geval het ‘dode punt’ (BEP) liggen? d. Met hoeveel procent stijgt de totale winst als in plaats van 30.000 stuks 40.000 stuks verkocht kunnen worden?

Uitg. Streutker


23

12. Opdracht Van een autoshop in accessoires is de onderstaande samenvatting uit de resultatenrekening gemaakt. Inkoopwaarde omzet € Totale variabele kosten Totale constante kosten Saldo winst €

RESULTATENREKENING 244.524,– Omzet 20.874,– 16.830,– 15.972,– 298.200,–

€

298.200,–

€

298.200,–

Bereken bij welke omzet het BEP bereikt wordt. 13. Opdracht Een toeleveringsbedrijf voor een automobielfabrikant, dat alleen oliefilters produceert, maakt voor het komende boekjaar de volgende begroting:  aantal te produceren oliefilters 95 000 stuks;  de normale productie aan filters bedraagt 80 000 stuks;  grondstoffen €377.000,–;  constante kosten €60.000,–;  lonen die als variabele kosten gelden €98.000,–;  de verkoopprijs van één filter €6,50. Gevraagd a. Bereken de winst per filter bij de standaardkostprijs. b. Wanneer de productie gelijk zal zijn aan het begrote aantal, hoe groot is dan het bezettingsresultaat? c. Bereken bij welk aantal oliefilters het ‘break even point’ ligt. 14. Opdracht Handelsonderneming ‘de Wit’ produceert bij een normale bezetting 25.000 eenheden. De constante kosten bedragen €300.000,–. De variabele kosten bedragen €8,– per eenheid. De verkoopprijs bedraagt €24,– per eenheid. Gevraagd a. Bereken de winst bij de normale bezetting. b. Hoe groot is de winst bij een productie van 20 000 eenheden? c. Bereken het bedrijfsminimum (BEP). 15. Opdracht De omzet van een bedrijf bedroeg €360.000,–. De brutowinst was gemiddeld 22% van de omzet. De variabele kosten waren 2% van de omzet. De vaste exploitatiekosten bedroegen:  bedrijfskosten €23.050,–;  gewaardeerd loon €40.000,–;  rente eigen vermogen €4.000,–. Gevraagd a. De nettowinst. b. De totale exploitatiekosten. c. De ondernemerswinst. d. Het BEP. e. De grootte van de omzet als de ondernemerswinst 20% moet stijgen.

Uitg. Streutker


24

16. Opdracht Van een producent is het volgende gegeven:  normale bezetting 30.000 eenheden;  constante kosten €450.000,–;  variabele kosten per eenheid €20,–;  verkoopprijs per eenheid €45,–. Bereken a. De standaardkostprijs per eenheid. b. De winst bij een productie van 25.000 eenheden. c. Het BEP uitgedrukt in omzet en afzet. 17. Opdracht De omzet is €600.000,–. De brutowinst is 27% van de omzet. De variabele exploitatiekosten zijn 3% van de omzet. De vaste exploitatiekosten zijn €120.000,–. Gevraagd a. Bereken de bedrijfseconomische winst. b. Bereken het BEP. c. Hoe groot moet de omzet worden om de aanvankelijke winst 25% te doen stijgen? 18. Opdracht Een pompstationhouder beheert ook een accessoireshop. In het boekjaar, dat hij net afgesloten heeft, had hij hierin een omzet van €281.150,–. De brutowinst bedroeg 25% van de inkoopprijs. De constante kosten waren €15.000,–, terwijl de variabele kosten €16.875,– bedroegen. Gevraagd a. Druk de winst uit in procenten van de omzet. b. Druk de variabele kosten uit in procenten van de omzet. c. Bereken de nettowinst in euro's. d. Bereken het BEP. De pompstationhouder overweegt voor het komende jaar een kortingstelsel in te voeren. Bij alle aankopen zullen kassabonnen verstrekt worden. Bij inlevering van €25,– aan kassabonnen zal de klant €1,– terugontvangen. Men verwacht dat 25% van de kassabonnen niet ingeleverd zal worden. Gevraagd e. Bereken de nettowinst van deze accessoireshop, als verwacht mag worden dat door invoering van het kortingstelsel de omzet met 20% zal toenemen. f. Bereken hoe groot de omzet na invoering van het kortingstelsel zal moeten zijn om een even grote winst te behalen als vorig jaar. Een andere mogelijkheid tot vergroting van de omzet is het maken van meer reclame. g. Indien verwacht wordt dat door in plaats van een kortingstelsel per jaar €2.000,– meer uit te geven aan reclame de omzet ten aanzien van vorig jaar met 10% zal toenemen, bereken dan de nettowinst die voor het komend jaar verwacht mag worden.

Uitg. Streutker


25

11.7 Directe en indirecte kosten 11.7.1 Directe en indirecte kosten 1.

Directe en indirecte kosten a. Wat verstaat men onder ‘directe kosten’? b. Wat verstaat men onder ‘indirecte kosten’? c. Geef enkele voorbeelden van directe en indirecte kosten die in een autobedrijf voorkomen. d. Geef enkele voorbeelden van directe en indirecte kosten die ook onder te verdelen zijn in vaste en variabele kosten. e. Waarom wordt er een indeling naar directe en indirecte kosten gemaakt? f. Hoe noemt men het verdelen van de indirecte kosten over de directe kosten?

11.7.2 Opslagmethoden 1.

Opslagmethoden a. Noem ten minste 2 kostenverbijzonderingsmethoden. b. Wat is het kenmerk van elk van de genoemde kostenverbijzonderingsmethode? c. Wat bepaalt welke kostenverbijzonderingsmethode gekozen wordt? d. Noem de verdeelsleutels die bij de toeslagmethode worden gebruikt. e. Wat houdt de primitieve opslagmethode in? f. Noem de mogelijkheden om via de primitieve opslagmethode de indirecte kosten per eenheid product te berekenen. g. Welke van de in vorige vraag genoemde mogelijkheden wordt in een bepaalde situatie gekozen? h. Waarom is de loonkostenpost van de werkplaats van een autobedrijf de kostendrager? i. Wat is het voordeel van de primitieve opslagmethode ten opzichte van andere verbijzonderingsmethoden? Noem ook de nadelen. j. Wat houdt de verfijnde opslagmethode in? k. Leg stapsgewijs uit hoe we te werk gaan om via de verfijnde opslagmethode de indirecte kosten per eenheid product te berekenen. l. Motiveer welke bezwaren uit het oogpunt van efficiencycontrole verbonden zijn aan de verfijnde opslagmethode.

2.

Opdracht Van een product worden 2000 stuks gemaakt. De totale directe kosten bedragen €160.000,–, waarvan €120.000,– aan materialen en €40.000,– aan lonen. De indirecte kosten zijn €80.000,–. Bereken de opslagpercentages van de indirecte kosten uitgedrukt in respectievelijk de totale directe kosten, de materialen en de lonen.

Uitg. Streutker


26

3.

Opdracht De administrateur van een autobedrijf heeft voor de werkplaats de kosten in de volgende categorieën ingedeeld:  loonkosten per autotechnicus inclusief werkgeversaandeel €26.000,–;  huisvestingskosten per autotechnicus €7.000,–;  werkplaatsinventaris per autotechnicus €8.000,–;  loonkosten werkplaatsmanager inclusief werkgeversaandeel €36.000,–;  overige indirecte kosten €96.000,–. 30% van de overige kosten komen ten laste van de werkplaats. Omdat de werkplaatskosten voornamelijk uit loonkosten bestaan, worden de overige indirecte kosten hierin uitgedrukt. In de werkplaats werken 6 autotechnici. Het aantal productieve uren per autotechnicus bedraagt 1.423. De winstopslag bedraagt 10% van de kostprijs. Gevraagd Bereken het opslagpercentage van de overige indirecte kosten uitgedrukt in de loonkosten. Bereken de kostprijs van het werkplaatsuurtarief. Bereken de netto verkoopprijs (exclusief btw) van het werkplaatsuurtarief, afgerond op hele euro’s naar boven.

4.

Opdracht Voor een kostprijsberekening kan men over de volgende gegevens beschikken:  loonkosten personeel €300.000,–, (waarvan 90% direct);  gewaardeerd loon €60.000,–, (waarvan €40.000,– direct);  direct materiaalverbruik €600.000,–;  overige indirecte kosten €72.500,–. Voor het komende jaar worden de volgende veranderingen verwacht:  de loonkosten van het personeel zullen met 3% stijgen;  de overige indirecte kosten zullen een stijging vertonen van €5.134,–. Om een bepaalde opdracht te kunnen uitvoeren is nodig:  aan materiaal €520,–;  aan arbeid 6 uren à €42,– per uur; Men berekent 12% winstopslag over de kostprijs. Gevraagd a. Bereken het opslagpercentage voor de indirecte kosten over de directe kosten. b. Bereken de aanbiedingsprijs (21% btw).

5.

Opdracht A. moet een prijsopgave doen voor een bepaald werk. Hij denkt hiervoor €3.600,– aan materialen en €1.400,– aan lonen te moeten uitgeven. De boekhouding van het vorige jaar geeft de volgende cijfers:  materialen €200.000,–;  lonen €64.000,–;  overige productiekosten €47.520,–. De overige productiekosten worden uitgedrukt in een percentage van de directe kosten. Welke prijs zal A. opgeven als hij 20% van de verkoopprijs wil winnen?

Uitg. Streutker


27

6.

Opdracht Een ondernemer heeft in een bepaald jaar de volgende productiekosten gemaakt:  direct loon €80.000,–;  direct grondstoffenverbruik €160.000,–;  indirecte kosten €120.000,–. Aan een bepaalde order werd in het volgend jaar besteed voor:  direct loon €400,–.  direct grondstoffenverbruik €500,–. Gevraagd a. Bereken de kostprijs van deze order als de indirecte kosten uitgedrukt worden in:  een percentage van het directe loon;  een percentage van het directe materiaalverbruik;  een percentage van de som van het directe loon en directe materiaalverbruik. b. Waar hangt het vanaf welke manier men gebruiken moet? c. Mag men altijd uitgaan van het percentage berekend aan de hand van gegevens van vorig jaar? De kosten ad €120.000,– kunnen als volgt gesplitst worden:  kosten samenhangend met het directe loon €60.000,–;  kosten samenhangend met het directe materiaalverbruik €12.000,–;  overige kosten (samenhangend met de directe kosten) €48.000,–. d. Bereken de verschillende opslagpercentages. e. Bereken de kostprijs van de order nu met behulp van deze opslagpercentages.

7.

Opdracht In een onderneming heeft men zich gespecialiseerd in het maken en opbouwen van tanks op vrachtauto’s en aanhangers inclusief de aanpassingen hieraan. Ondernemer ‘Henkitenki’ begroot voor het volgende jaar:  de directe lonen op €8.000.000,–;  het directe materiaalverbruik op €12.000.000,–;  de indirecte kosten op €3.000.000,–. Hij denkt dat één van de kostprijsberekeningen volgens de eenvoudige opslagmethode voldoende nauwkeurig zal zijn om de uiteindelijke kostprijs te kunnen bepalen. Gevraagd a. Bereken op drie verschillende manieren de kostprijs van een tankopbouw volgens de eenvoudige opslagmethode. Ondernemer ‘Henkitenki’ heeft berekend dat hij daarvoor aan directe loonkosten €40.000,– en aan directe materiaalkosten €100.000,– moet besteden. Omdat hij eraan twijfelt of een kostprijsbepaling volgens de eenvoudige opslagmethoden juist is, berekent hij ook de kostprijs met de verfijnde opslagmethode. Hij weet dat van de indirecte kosten €1.800.000,– een relatie heeft met de directe loonkosten en €1.200.000,– een relatie heeft met het directe materiaalverbruik. Gevraagd b. Bereken de kostprijs volgens de verfijnde opslagmethode. c. Bereken het factuurbedrag als ondernemer ‘Henkitenki’ een winstopslag van 10% over de kostprijs en daarna 21% btw doorberekent.

Uitg. Streutker


28

8.

Opdracht De manager van een carrosseriebouwbedrijf heeft van het afgelopen boekjaar de volgende gegevens verzameld:  loonkosten €600.000,–, waarvan 75% direct;  materiaalkosten €400.000,–;  overige indirecte kosten €300.000,–. Door verdere mechanisering verwacht hij voor dit jaar 10% op de totale directe loonkosten te kunnen besparen en dat daardoor de overige indirecte kosten met 4% zullen toenemen. De overige indirecte kosten worden verdeeld volgens de verfijnde opslagmethode, namelijk over de directe loonkosten 60%, over de materiaalkosten 30% en over de totale directe kosten 10%. Hij kan een order verwerven voor het versterken van een vrachtautochassis, maar moet voor de definitieve toezegging eerst nog een definitieve prijsopgave uitbrengen. Hij denkt voor deze aanpassing nodig te hebben:  200 kg materiaal à €5,–;  300 uur à €50,–. Gevraagd a. Bereken de opslagpercentages. b. Bereken de kostprijs. c. Bereken het factuurbedrag als hij een winstopslag van 20% over de kostprijs en daarna 21% btw doorberekent.

9.

Opdracht De manager van een carrosseriebouwbedrijf heeft voor dit boekjaar de volgende gegevens verzameld:  directe materiaalkosten €750.000,–;  directe loonkosten €1.500.000,–;  indirecte kosten €1.500.000,–, waarvan €600.000,– betrekking had op het materiaalverbruik,€450.000,– op de directe lonen en de rest op de totale indirecte kosten. Voor het komende jaar zullen de materiaalkosten naar schatting met gemiddeld 10% stijgen en de directe lonen met 4%. De stijging van de materiaalprijzen zal doorwerken in 40% van de indirecte materiaalkosten, de indirecte loonkosten zullen met €20.000,– toenemen en voor de algemene kosten wordt een stijging van 5% verwacht. Bereken de kostprijs van een order waarvoor €10.000,– materiaal en €10.000,– direct loon nodig zal zijn.

10. Opdracht Om tot vaststelling van de kosten van een autowerkplaats te komen, worden de volgende gegevens door de administratie verstrekt:  de indirecte kosten moeten volgens de gangbare verdeelsleutels over de diverse afdelingen verdeeld worden;  het salaris voor de 7 autotechnici bedraagt €182.000,– per jaar;  het salaris van de werkplaatsmanager bedraagt €36.000,– per jaar;  het salaris van de directie bedraagt €80.000,– per jaar;  de verwarmingskosten bedragen €15.000,– per jaar;  de overige energiekosten bedragen €12.000,– per jaar;  de huisvestingskosten bedragen €20.000,– per jaar;  de waarde van de werkplaatsinventaris is €100.000,–;  de restwaarde na 5 jaar is nihil;  het rentepercentage waartegen geleend wordt, bedraagt 6%;  de administratiekosten verdeeld over het aantal personeelsleden bedragen €16.000,–;

Uitg. Streutker


29

          

het salaris van de boekhouder verdeeld over het aantal personeelsleden bedraagt€32.000,–; het salaris van de administratie verdeeld over het aantal personeelsleden bedraagt €16.000,–; de kosten van de secundaire arbeidsvoorwaarden bedragen €6.000,–; het totale bedrijfsoppervlak is 800 m2; de afmetingen van de werkplaats bedragen 25 × 15 × 5 m; de totale inhoud van de bebouwing bedraagt 3.200 m3; het totaal aan personeelsleden is 16; de omzet van de werkplaats bedraagt €400.000,–; de omzet van het magazijn bedraagt €600.000,–; de omzet van de verkoop bedraagt €6.000.000,–; het salaris van de directie ten laste van de verkoop bedraagt 50%, de rest 50% moet verdeeld worden naar verhouding van de omzet van de werkplaats en het magazijn.

Gevraagd a. Bereken de totale kosten die ten laste van de werkplaats komen.

11.7.3 Kostenplaatsenmethode of productiecentramethode 1.

Kostenplaatsenmethode a. Welke specifieke voordelen biedt de kostenplaatsen- of productiecentramethode ten opzichte van de andere kostenverbijzonderingsmethoden? b. Leg stapsgewijs uit hoe de indirecte kosten via de kostenplaatsenmethode naar de kostendragers verdeeld worden. c. Wat verstaat men bij deze kostenverbijzonderingsmethode onder hulpkostenplaatsen en kostenplaatsen? d. Motiveer waarom de kostenplaatsenmethode bijzonder goed toepasbaar is op het autobedrijf.

2.

Opdracht Ondernemer ‘Maatje’ van het personenautobedrijf ‘Opdenhoek’ budgetteert de kosten en de winst voor het komende boekjaar met behulp van de kostenplaatsenmethode. Hij hanteert als hulpkostenplaatsen de huisvesting, de directie en de administratie; als hoofdkostenplaatsen de afdelingen verkoop, werkplaats en magazijn. Aan loonkosten denkt hij het volgende te moeten betalen:  bedrijfsleiding € 70.600,–  verkopers 84.000,–  serviceadviseur 35.000,–  werkplaatsmanager 41.000,–  autotechnici 186.000,–  magazijnpersoneel 35.000,–  administratief personeel 28.000,–  totaal € 479.000,– Naar aanleiding van gegevens van voorgaande perioden begroot hij de volgende kostensoorten:

Uitg. Streutker


30

    

energie en onderhoud afschrijving onroerend zaak afschrijving/onderhoud inventaris afschrijving voorraad onderdelen overige kosten

€ -

26.400,– 24.200,– 33.000,– 9.800,– 236.500,–

De kosten van afschrijving en onderhoud van de inventaris worden over de hulp- en hoofdkostenplaatsen directie, administratie, verkoop, werkplaats en magazijn als volgt verdeeld: 10 : 10 : 10 : 50 : 20. De overige kosten worden toegedeeld naar directie, administratie, verkoop, werkplaats en magazijn in de verhouding van 5 : 5 : 40 : 40 : 10. De huisvestingskosten worden doorbelast in verhouding van het bebouwd oppervlak. Totaal bebouwd oppervlak 1300 m2: directie 27 m2, administratie 27 m2, verkoop 755 m2, werkplaats 315 m2, magazijn 176 m2. De directiekosten worden doorbelast in de verhouding 20 : 40 : 30 : 10. De administratiekosten worden doorbelast in de verhouding 30 : 50 : 20. Geef de kostenverdeelstaat, waarin afgerond op hele euro’s berekend is: a. de eerstbelaste kosten; b. de exploitatiekosten van de hoofdkostenplaatsen. c. Als de brutowinst van de afdelingen verkoop, werkplaats en magazijn respectievelijk €300.000,–, €498.000,– en €158.000,– zal zijn, bereken dan voor iedere afdeling het bedrijfsresultaat. d. Als c, maar dan de nettowinst als de rente over het vreemde vermogen respectievelijk: €48.000,–, €14.000,– en €8.000,– zal bedragen. 3.

Opdracht Bij een autogasbedrijf verkoopt men autogasinstallaties aan derden en bouwt men autogasinstallaties in. Van de indirecte kosten worden de eerstbelaste kosten (€259.000,–) als volgt over de kostenplaatsen verdeeld:  hulpkostenplaatsen: o huisvesting €54.000,– o directie/administratie €125.000,– o magazijn €6.000,–  hoofdkostenplaatsen: o werkplaats €55.000,– o verkoop €19.000,– De doorbelasting van de kostenplaatsen vindt als volgt plaats:  huisvesting: o directie/administratie 20 m2 à €200,– /jaar o magazijn 50 m2 à €200,– /jaar o werkplaats 150 m2 à €200,– /jaar o verkoop 50 m2 à €200,– /jaar  directie/administratie: o magazijn €7.000,– o werkplaats €80.000,– o verkoop €33.000,–  magazijn: o werkplaats €16.000,– o verkoop €8.000,–

Uitg. Streutker


31



werkplaats: aan de inbouw ten laste gebrachte loonkosten €30,– per uur bij een verwacht aantal uren van 6.000; verkoop: aan de omzet wordt 5,8% in rekening gebracht.

Gevraagd Maak de kostenverdeelstaat voor het komende boekjaar en bereken de winst ofwel het verlies per kostenplaats. 4.

Opdracht Bij het bedrijf ‘Volume’ worden tanks gemaakt en opgebouwd op vrachtauto- en aanhangwagenchassis. Voor de maand mei worden de indirecte kosten, groot €480.240,–, als volgt verdeeld:  huisvesting €48.600,–  bedrijfsleiding/administratie €119.640,–  magazijn €24.000,–  werkplaats €240.000,–  verkoop €48.000,– De doorbelastingen vinden als volgt plaats:  huisvesting: naar verhouding van de oppervlakken: o bedrijfsleiding/administratie 200 m2, o magazijn 300 m2, o werkplaats 3000 m2, o verkoop 500 m2. Het tarief bedraagt €12,–/ m2;  bedrijfsleiding/administratie: voor de maand mei wordt doorberekend aan het magazijn €6.000,–, aan de werkplaats €90.000,– en de verkoop €24.000,–;  magazijn: de magazijnkosten worden begroot naar aanleiding van de volgende gegevens: o constante kosten €21.600,– o variabele kosten €6.000,– o normale afgifte 450.000 kg o verwachte afgifte in mei 500.000 kg o werkelijke afgifte in mei 504.000 kg  werkplaats: aan de tankbouw ten laste gebrachte loonkosten bedragen €14,40 per uur op basis van 27.400 gewerkte uren;  verkoop: aan de omzet wordt 5% in rekening gebracht en deze is in mei begroot op €1.584.000,–. De nettowinst wordt gesteld op 10% van de omzet. Gevraagd a. Maak de kostenverdeelstaat voor de maand mei en bereken de winst of het verlies per kostenplaats. b. Bereken de aanbiedingsprijs van een tankopbouw als hiervoor nodig is:  2.500 kg materiaal à €8,– per kg;  1.500 manuren à €30.—;  1.000 machine-uren à €20.—.

Uitg. Streutker


32

11.8 Variabele kostencalculaties 11.8.1 Differentiële kostprijsberekening 1.

Differentiële kostprijs a. Wat verstaat men onder ‘variabele kostencalculaties’? b. Noem drie soorten variabele kostencalculaties. c. Wat verstaat men onder de differentiële kostprijsberekening? Geef hiervan de formule. d. Noem enkele voorbeelden waarbij men de differentiële kostprijsberekening toepast. e. Wat verstaan we onder prijsdiscriminatie en onder welke voorwaarden is dit toepasbaar? f. Wat verstaat men in dit kader onder prijsbederf?

11.8.2 Grensprijs 1.

Grensprijs a. Wat verstaat men onder de ‘grensprijs’? b. Motiveer waarom het nodig is en zelfs voordelig kan zijn, te verkopen tegen prijzen die in de buurt van de grensprijs en zelfs onder de integrale kostprijs liggen.

11.8.3 Direct costing (DC) 1.

Direct costing a. Wat verstaat men onder ‘direct costing’ (DC) en waarom is dit geen kostprijsberekening maar een kostenberekening? b. Geef twee redenen waarom een manager besluit de DC-methode toe te passen. c. Op welke manier worden de constante kosten bij DC doorberekend? Hoe noemt men dit? d. Welke nadelen kleven er aan de toepassing van de DC-methode?

2.

Schema direct costing Geef schematisch weer hoe de DC-methode voor het autobedrijf toegepast kan worden. Zet daarvoor uit de brutowinst, de speciale kosten, de (dekkings)bijdrage, de algemene kosten en de nettowinst uit tegen de drie bedrijfsafdelingen en het totaal.

3.

Opdracht Een pompstationhouder verkoopt onder andere LPG. De normale hoeveelheid hiervan is 1.000.000 liter per jaar. De gemiddelde inkoopprijs bedraagt €0,38 per liter. De overige variabele kosten bedragen €0,02 per liter. De constante kosten bedragen €50.000,– per jaar. De pompstationhouder verkoopt LPG voor gemiddeld €0,50 per liter. De werkelijke verkoop was afgelopen periode 1005 000 liter. Binnen de rationele overcapaciteit kan hij een rijschoolhouder 150 000 liter per jaar verkopen. Gevraagd a. Bereken de kostprijs per liter bij normale afname. b. Bereken de nettowinst op LPG bij werkelijke afname. Uitg. Streutker


33

c. Voor welke prijs per liter kan de pompstationhouder LPG aan de rijschoolhouder verkopen, als hij €0,02 per liter nettowinst wil maken? 4.

Opdracht De ondernemer van een toeleveringsbedrijf produceert voorruiten voor een personenautofabrikant. De normale productie is begroot op 60.000 stuks. Voor de benodigde grond- en hulpstoffen voor deze productie is een bedrag gemoeid van €900.000,–. De arbeidstijd per voorruit is 0,40 uur à €32,50. Aan machine-uren vergt de productie 1 uur à €60,– per uur. De constante kosten zijn €1.200.000,–. De winstopslag is 25% van de verkoopprijs. Gevraagd a. Bereken voor de normale productie de integrale kostprijs per voorruit. b. Bereken de verkoopprijs per voorruit. Een groothandelaar vraagt voor de parallelmarkt een prijsopgave voor een extra order van 5.000 voorruiten. De extra kosten, die met deze order gemoeid gaan, zijn €25.000,–. Gevraagd c. Bereken voor deze extra order de kostprijs per voorruit. d. Bereken de aanbiedingsprijs van een voorruit van deze order wanneer hetzelfde winstbedrag berekend wordt als bij de normale productie.

5.

Opdracht De ondernemer van een toeleveringsbedrijf produceert oliefilters voor een personenautofabrikant. De integrale kostprijs van een oliefilter bestaat uit:  constante kosten €2,–;  variabele kosten €3,–. Men heeft begroot dat in het komende jaar de constante kosten in totaal €240.000,– zullen bedragen en de variabele kosten in totaal €336.000,–. De variabele kosten zijn rechtevenredig met de werkelijke productie. Gevraagd a. Bereken de normale productieomvang in aantal oliefilters. b. Bereken de begrote productieomvang in aantal oliefilters. c. Bereken het bezettingsverschil in euro’s en vermeld of dit verschil voorof nadelig is. De ondernemer ontvangt het verzoek voor de levering van 12.000 oliefilters. Deze productie kan verwerkt worden binnen de rationele overcapaciteit. De ondernemer offreert deze 12.000 oliefilters tegen een prijs die gebaseerd is op de differentiële kostprijs. Gevraagd d. Wat verstaat men onder differentiële kostprijs? e. Noem één argument voor het offreren op basis van de differentiële kostprijs. f. Hoeveel bedraagt deze differentiële kostprijs? Na deze transactie worden de onderhandelingen geopend voor regelmatige leveringen op basis van 21.000 oliefilters per jaar. Deze hoeveelheid kan binnen de rationele overcapaciteit en zonder overwerk geproduceerd worden. In verband met deze overeenkomst moet de integrale kostprijs herzien worden. Gevraagd g. Bereken de herziene kostprijs.

Uitg. Streutker


34

6.

Opdracht De ondernemer van een toeleveringsbedrijf produceert oliefilters voor een personenautofabrikant. Voor de komende periode denkt hij 90.000 filters af te kunnen zetten. Daarnaast kan hij voor de parallelmarkt een incidentele order van 6.000 stuks krijgen op basis van een variabele kostprijs van €3,– per filter. De onderneming is ingesteld op een normale productie van 108 000 filters. De kosten voor de komende periode zijn als volgt:  constante kosten €486.000,–;  variabele kosten €288.000,–. Gevraagd a. Bereken de integrale kostprijs van een filter op basis van de verwachte productieomvang. b. Hoe groot is de differentiële kostprijs van een filter voor de parallelmarkt? c. Waarom zou de ondernemer geneigd zijn deze extra order te aanvaarden tegen een prijs van €4,50 per filter? d. Hoe groot zou de integrale kostprijs zijn, als de 96 000 filters bij de kostprijsvaststelling ‘op voet van gelijkheid’ behandeld zouden worden?

7.

Opdracht In een vervoersbedrijf beschikt men over twee soorten vrachtauto’s. Hiervan staan de benodigde gegevens in de onderstaande tabel. Vandaag moet een lading van 1500 kg vervoerd worden.

Laadvermogen Constante kosten Variabele kosten Normale bezetting

Vrachtauto A met ottomotor 1.500 kg €10.000,–/jaar €0,28/km 100.000 km/jaar

Vrachtauto B met dieselmotor 5.000 kg €30.000,–/jaar €0,18/km 100.000 km/jaar

Gevraagd a. Bereken de integrale kostprijs voor vrachtauto A en vrachtauto B. b. Welke vrachtauto zal voor het vervoer van de lading van 1.500 kg gebruikt worden? 8.

Opdracht Binnen het assortiment van een autoshop overweegt de bedrijfsleider een extra artikel A op te nemen. Hij verwacht dat de omzet hiervan €30.000,– zal zijn en de variabele kosten €20.000,–. Omdat dit binnen de beschikbare capaciteit kan, zullen daardoor de constante kosten niet toenemen. Gevraagd a. Zal de bedrijfsleider artikel A in het assortiment opnemen? Verder blijkt dat artikel A artikel B kan vervangen. Met artikel B heeft de bedrijfsleider eveneens een omzet van €30.000,– gerealiseerd en aan constante kosten €18.000,–. Gevraagd b. Zal de bedrijfsleider artikel A nu nog in het assortiment opnemen?

Uitg. Streutker


35

9.

Opdracht Een fabrikant vervaardigt twee soorten fietsdragers, die op een trekhaak van een auto gemonteerd kunnen worden. De standaardprijzen hiervan zijn:  voor fietsdrager A: o variabele kosten €30,–; o constante kosten €70,–;  voor fietsdrager B: o variabele kosten €50,–; o constante kosten €80,–; De normale productie en verkoop hiervan bedraagt voor fietsdrager A 10.000 stuks en voor fietsdrager B 20.000 stuks. De verkoopprijs voor fietsdrager A begroot hij op €125,– en voor fietsdrager B op €160,–. Gevraagd a. Stel voor het komende jaar de resultatenbegroting op, waaruit tevens de kostprijscalculatie blijkt volgens de integrale kostprijsberekening. b. Idem als a, maar dan volgens de DC-methode.

10. Opdracht In een toeleveringsbedrijf worden oliefilters geproduceerd voor een autofabrikant en de parallelmarkt. Voor het komende jaar is de volgende begroting gemaakt:  ten behoeve van de productieafdeling worden de productiekosten begroot op €342.000,–, waarvan €136.800,– constante kosten zijn en €205.200,– proportionele variabele kosten. Er wordt een productie verwacht van 114.000 stuks, terwijl er normaal 120.000 stuks geproduceerd worden;  ten behoeve van de verkoopafdeling worden de verkoopkosten begroot op €60.000,–, waarvan €24.000,– constante kosten zijn en €36.000,– proportionele variabele kosten. De afzet wordt begroot op 100 000 stuks, terwijl er normaal 120.000 stuks verkocht worden. De verkoopprijs per filter wordt begroot op €4,17. Men verwacht dat de voorraad filters niet verandert. Gevraagd a. Bereken de standaard productiekostprijs per oliefilter. b. Bereken de standaard commerciële kostprijs per oliefilter. c. Bereken voor welk bedrag de voorraad oliefilters per 31 december op de balans opgenomen zou worden volgens de integrale kostencalculatiemethode. d. Bereken de te verwachten nettowinst over het komende jaar volgens de integrale kostencalculatie. Verminder hiertoe de totale opbrengst met de totale werkelijke kosten. e. Splits de berekende nettowinst in verkoopresultaat en bezettingsresultaat. f. Bereken de productiekosten per oliefilter volgens de DC-methode. g. Bereken de commerciële kosten per oliefilter volgens de DC-methode. h. Bereken voor welk bedrag de voorraad oliefilters per 31 december op de balans opgenomen zou worden volgens de DC-methode. i. Bereken over het komende jaar de te verwachten nettowinst volgens de DC-methode. j. Motiveer waarom de nettowinst bij d afwijkt van i? 11. Opdracht Volgens de ‘Branche Barometer’ van de BOVAG, gelden voor dealers met een omzet van 200 nieuwe auto’s de volgende gemiddelde gegevens:  omzet verkoop €9.585.000,–;  omzet werkplaats €911.988,–;  omzet magazijn €1.316.632,–;

Uitg. Streutker


36

        

inkoopwaarde omzet verkoop €8.875.675,–; inkoopwaarde omzet werkplaats €121.598,–; inkoopwaarde omzet magazijn €913.210,–; speciale kosten verkoop €625.640,–; speciale kosten werkplaats €582.506,–; speciale kosten magazijn €130.992,–; doorbelaste overhead verkoop €70.297,–; doorbelaste overhead werkplaats €256.297,–; doorbelaste overhead magazijn €128.148,–.

Gevraagd a. Bereken de brutowinst per bedrijfsafdeling en de totale brutowinst. b. Bereken de dekkingsbijdrage per bedrijfsafdeling en de totale dekkingsbijdrage. c. Bereken de nettowinst per bedrijfsafdeling en de totale nettowinst. d. Druk de nettowinst uit in procenten van de omzet, zowel per afdeling als voor het gehele bedrijf (afronden op honderdsten).

Uitg. Streutker


37

11.9 Verkoopprijs 1.

Verkoopprijs a. Als operationeel manager heb je nauwelijks invloed op de prijsbepaling van het product (goed of dienst). Maar waarom is het dan toch van belang dat je kennis hebt van de factoren die van invloed zijn op die prijsbepaling?

11.9.1 Winst 1.

Winst a. Welke twee manieren kan een manager toepassen voor het bepalen van de verkoopprijs van een product? b. Welke vormen van winst kennen we in de economie? c. Waarom kent de rechtspersoon geen economisch resultaat? d. Hoe wordt het economisch resultaat ook wel genoemd?

2.

Gewaardeerd loon en vergoeding eigen vermogen a. Wat verstaat men onder gewaardeerd loon van een ondernemer en waaruit bestaat dit? b. Voor welke medewerkers wordt ook gewaardeerd loon gecalculeerd?

3.

Economisch resultaat a. Wat verstaat men onder economisch resultaat en waartoe kan een positief economisch resultaat dienen?

4.

Fiscale winst a. Wat is het verschil tussen bedrijfskosten en exploitatiekosten? b. Waarom is de nettowinst meestal niet gelijk aan de fiscale winst?

11.9.2 Berekening van de verkoopprijs 1.

De verkoopprijs in handelsafdelingen a. Welke twee mogelijkheden zijn er om de hoogte van de verkoopprijs vast te stellen? b. Voor de berekening van de verkoopprijs heeft de ondernemer te maken met de inkoopprijs van een artikel exclusief btw, met vrachtkosten exclusief btw, met een opslag voor indirecte kosten over de directe kosten, met een nettowinstopslag over de kostprijs en btw. Maak een overzicht om tot de bruto verkoopprijs te komen. c. Wat is het verschil tussen netto verkoopprijs en bruto verkoopprijs? d. Hoe wordt de bruto verkoopprijs ook wel genoemd? e. Wat verstaat men onder `bruto winstopslag`?

2.

Een door de leverancier vastgestelde verkoopprijs a. Wat wordt er onder kwantumkorting verstaan? b. Wat wordt er onder `rabat` verstaan? c. Wat is de feitelijke reden dat een toeleverancier rabat verleent?

3.

Korting voor contant a. Wat verstaat men onder `korting voor contant`? b. Waarom moet in verband met korting voor contant op een factuur de datum en de kre-

Uitg. Streutker


38

diettermijn vermeld staan? c. Korting voor contant wordt berekend nadat het rabat op de verkoopprijs in mindering gebracht is. Maar maakt het eigenlijk uit of de korting voor contant over de netto verkoopprijs of bruto verkoopprijs berekend wordt? Motiveer dit. d. Wat is het verschil in bepaling van de verkoopprijs voor handels- en productieafdelingen? 4.

De verkoopprijs in productieafdelingen a. Welk verschil in verkoopprijsberekening bestaat er tussen een handelsafdeling en een productieafdeling? b. Geef de opbouw van de verkoopprijs van het werkplaatsuurtarief en omschrijf de invloed van de aspecten hierop. c. Omschrijf welke relatie er bestaat tussen de verkoopprijs en de marktwaarde.

11.9.3 Diverse (verkoop)prijsberekeningen 1.

(Verkoop)prijsberekening Geef het principe van de berekening van tarieven.

2.

Opdracht Aan de ondernemer van een garagebedrijf is gevraagd een offerte te maken voor het monteren van 15 trekhaken. De ondernemer moet een berekening maken van de kostprijs en de bruto verkoopprijs. De inkoopprijs van een trekhaak is €240,– per stuk exclusief btw. Boven 10 stuks is het kortingspercentage 45% voor alle in te kopen trekhaken. Er wordt per trekhaak een complete kabelset gebruikt van €20,– netto exclusief btw. Per trekhaak is 1,5 uur nodig voor montage. Het uurtarief €54,– exclusief btw. De indirecte kosten bedragen 10% van de directe kosten. De ondernemer wil tevens 25% winst maken op de kostprijs. Gevraagd a. Bereken de kostprijs per stuk. b. Bereken de bruto verkoopprijs per stuk bij een btw-percentage van 21%.

3.

Opdracht De ondernemer van een automaterialenzaak koopt bij een fabrikant 40 autoradio's. De netto verkoopprijs per autoradio is €245,–, waarop 40% rabat verleend wordt. Om concurrerend te zijn, wordt de klant 30% korting op een autoradio verleend. De btw bedraagt 21%. Gevraagd a. Bepaal het factuurbedrag voor de ondernemer van de automaterialenzaak. b. Bepaal de verkoopprijs per radio voor de consument. c. Hoe groot is de brutowinst per radio?

4.

Opdracht De ondernemer van het bedrijf ‘Hydraulika’ maakt een prijsopgave voor het leveren van een hefinstallatie. Per hefinstallatie is berekend dat de directe kosten zijn:  materiaalkosten €2.000,–;  lonen €840,–. De overhevelingstoeslag en het werkgeversaandeel sociale verzekeringen bedraagt 25% over de bruto lonen van de werknemers.

Uitg. Streutker


39

De indirecte kosten worden geschat op 24% van de directe materiaalkosten. De winstopslag is 30% van de kostprijs. De btw bedraagt 21%. Gevraagd a. Wat wordt verstaan onder indirecte kosten? b. Noteer drie van dit soort kosten. c. Bereken de kostprijs van een hefinstallatie. d. Bereken het factuurbedrag van een hefinstallatie. 5.

Opdracht Een garagebedrijf heeft in de werkplaats 6 autotechnici. Per week wordt gemiddeld 36 uur productief gewerkt, tegen een bruto uurloon van €18,–. Het werkgeversaandeel sociale verzekeringen bedraagt 25% over het bruto uurlonen van de autotechnici. Iedere autotechnicus heeft per jaar 5 weken verlof. Voor feestdagen, bijscholing en verzuim wordt per autotechnicus 2 weken verlies gerekend. Het gewaardeerd loon is gesteld op €50.000,–. De directe kosten worden op €120.000,– geschat. De winstopslag bedraagt 22% en de btw 21%. a. Bereken het uurtarief voor de klant.

6.

Opdracht Het garagebedrijf AUTO gaat over tot het aanschaffen van een dynamotestbank. Deze bank kost €20.000,–. Er wordt een specialist aangetrokken, die een salaris krijgt van €600,– per week. De werkgeverslasten hierover bedragen 25%. De testbank wordt in 10 jaar afgeschreven. Verder wordt gesteld:  renteverlies per jaar €400,–;  onderhoudskosten per jaar €200,–;  energiekosten per jaar €300,–;  kosten huisvesting en verwarming per jaar €600,–. De specialist werkt 36 uur per week, 7 weken wordt er wegens vakantie, feestdagen en verzuim niet gewerkt. De testbank wordt slechts 80% van de beschikbare tijd gebruikt. Er wordt een algemene winstopslag van 25% op de kostprijs berekend en een btw-tarief van 21% toegepast. Gevraagd a. Bereken het machine-uurtarief, exclusief loon. b. Bereken het manuurtarief ofwel het werkplaatsuurtarief voor de specialist.

7.

Opdracht De eigenaar van een garagebedrijf bereikte over een bepaald jaar een netto-omzet van €2.300.000,–. De brutowinst bedroeg 20% van de verkoopwaarde van de bereikte omzet. De kosten waren als volgt:  lonen inclusief werkgeversaandeel €260.000,–;  huisvestingskosten €42.000,–;  afschrijvingen €72.000,–;  overige kosten €18.000,–. Je moet rekening houden met een interest van 6,8% over het gemiddelde eigen vermogen in dat jaar. Dit eigen vermogen had het volgende verloop:

Uitg. Streutker


40

    

1 januari €620.000,–; 1 april €720.000,–; 1 juli €740.000,–; 1 oktober €690.000,–; 31 december €800.000,–. Het gewaardeerd loon van de ondernemer bedraagt €72.000,– Gevraagd a. Bereken de nettowinst over dat bepaalde boekjaar. b. Hoeveel bedraagt de rente over het eigen vermogen? c. Bereken het bedrijfseconomisch resultaat. 8.

Opdracht Een garagehouder ontvangt van de importeur een factuur voor 8 autoradio's. De netto verkoopprijs bedraagt €385,–. Het rabat is 35%. De btw bedraagt 21%. De korting voor contante betaling is 2%. Gevraagd Stel de factuur samen, die de garagehouder ontvangt, bij contante betaling.

9.

Opdracht Men berekent de kostprijs aan de hand van:  loonkosten €125.000,– (20% indirect);  gewaardeerd loon €40.000,– (€15.000,– indirect);  direct materiaalverbruik €250.000,–;  overige indirecte kosten €31.250,–. Komend jaar zijn de volgende veranderingen te verwachten:  loonkostenstijging 2,5%;  stijging overige indirecte kosten €2.500,–. Gevraagd a. Bereken het opslagpercentage voor de indirecte kosten over de directe kosten over het komende jaar. Om een bepaalde opdracht uit te kunnen voeren is nodig:  materiaal €300,–  arbeid 3 uur à €20,– per uur;  btw 21%;  winstopslag 15% van de kostprijs. b. Bereken de netto verkoopprijs. c. Bereken de bruto verkoopprijs.

10. Opdracht De boekhouding verstrekt van vorig jaar de volgende gegevens:  totaal verwerkte materialen €36.000,–;  huur €7.500,–;  andere kosten €6.000,–;  afschrijvingen €15.300,–. Dit jaar wordt een werk uitgevoerd, waarvoor aan:  materialen €2.850,–  en aan lonen €170,– nodig is. De winstopslag bedraagt 20% van de kostprijs.

Uitg. Streutker


41

Gevraagd a. Bereken het opslagpercentage voor de indirecte kosten in procenten van de materialen. b. Bereken de bruto verkoopprijs (btw 21%). 11. Opdracht Ondernemer ‘Draaitgoed’ van autobedrijf ‘Ligtgoed’ behaalde over het afgelopen boekjaar een netto-omzet van €4.000.000,–. De brutowinst bedroeg 20% van de verkoopwaarde van de bereikte netto-omzet. De kosten waren als volgt:  lonen inclusief werkgeversaandeel €380.000,–;  huisvestingskosten €50.000,–;  afschrijvingskosten €55.000,–;  overige kosten €20.000,–. Het gewaardeerd loon bedroeg €70.000,–. Het eigen vermogen had het volgende verloop:  1 jan. €400.000,–;  1 april €340.000,–;  1 juli €420.000,–;  1 okt. €300.000,–;  31 dec. €340.000,–. De gemiddelde rente over het eigen vermogen was gewaardeerd op 9,5%. Gevraagd a. Bereken de nettowinst over het afgelopen boekjaar. b. Bereken de vergoeding over het eigen vermogen. c. Bereken het economisch resultaat. 12. Opdracht In een autobedrijf met als rechtsvorm B.V. wordt aan de werkplaatsmanager gevraagd het uurtarief voor de komende periode te berekenen. Hiertoe staan de volgende gegevens tot zijn beschikking:  1 werkplaatsmanager, brutosalaris €2.415,– per maand, exclusief werkgeversaandeel van 30%;  1 serviceadviseur, brutosalaris €2.094,– per maand exclusief werkgeversaandeel van 28%;  5 eerste autotechnici, brutosalaris €2.094,– per maand exclusief werkgeversaandeel 28%;  7 autotechnici, brutosalaris €1.586,– per maand, exclusief werkgeversaandeel 25%;  3 leerling autotechnici, brutosalaris €1.302,– per maand, exclusief werkgeversaandeel 22%. Bovengenoemde salarissen zijn gebaseerd op een arbeidscontract van 38 uur, bij een vijfdaagse werkweek met een vakantietoeslag van 8% en 24 snipper-/vakantiedagen per jaar. In de productie moet men calculeren met het volgende:  de werkplaatsmanager werkt niet mee aan het productieproces;  de serviceadviseur werkt niet mee aan het productieproces;  er wordt gewerkt met het flatratesysteem;  de eerste autotechnici zijn voor 95% bezet; hun efficiency bedraagt 100%;  de autotechnici zijn voor 85% bezet; hun efficiency bedraagt 110%;  de leerling autotechnici zijn voor 70% bezet; hun efficiency bedraagt 60%;  vanwege de partiële leerplicht hebben de leerling autotechnici 3/5 arbeidscontract en worden als zodanig berekend en beloond;  voor ziekteverzuim wordt 4% gecalculeerd.

Uitg. Streutker


42

   

het loon van de bedrijfsleiding en administratie bedraagt €100.000,– per jaar, waarvan 40% ten laste van de werkplaats komt; de huisvestingskosten bedragen €95.000,– per jaar; de overige werkplaatskosten bedragen €140.000,– per jaar; de voorgecalculeerde winst voor de werkplaats bedraagt €56.000,– per jaar.

13. Opdracht Voor de berekening van het werkplaatsuurtarief in een autowerkplaats heeft men de volgende gegevens verzameld:  er werken 18 autotechnici;  de werkweek bestaat uit 5 dagen van 38 uur;  het ziekteverzuim bedraagt 6%;  er is een kort verzuim van 2%;  het aantal vakantie-, snipper- en feestdagen is 32 per jaar;  de werkplaats heeft 2.500 vaste klanten;  de efficiency ligt gemiddeld op 105% (dus een efficiencyvoordeel van 5%);  de bezettingsgraad is 80%;  de vakantietoeslag bedraagt 8%;  het werkgeversaandeel van de sociale lasten bedraagt gemiddeld 25%;  de salariskosten van de autotechnici bedragen €350.000,–;  het aandeel in de huisvestingskosten van de werkplaats bedraagt €100.000,–;  het bedrag van de rente en afschrijving van de inventaris is €40.000,–;  de energiekosten van de werkplaats zijn €32.500,–;  het salarisaandeel van managementteam bedraagt €195.000,–;  de algemene kosten bedragen €65.000,–. Gevraagd a. Bereken het werkplaatsuurtarief als men een winstopslag van 12% calculeert en het btwpercentage 21% bedraagt. 14. Opdracht Voor de werkplaats van een autobedrijf koopt men een balanceermachine met een aanschaffingsprijs van €7.500,–. Na 5 jaar is er nog een restwaarde van €1.500,–. Het rentepercentage bedraagt 10%. De kosten van het energieverbruik zijn €120,– en die van het onderhoud en reparaties €75,– per jaar. Per gebalanceerd wiel wordt er gemiddeld €0,65 aan balanceergewicht gebruikt. De balanceermachine is per jaar gemiddeld 200 uur in gebruik, waarbij gemiddeld 9 wielen per uur gebalanceerd worden. Het werkplaatsuurtarief bedraagt €45,– exclusief winstopslag en btw. Gevraagd a. Bereken het tarief per te balanceren wiel rekening houdend met een winstopslag van 10% en een btw-percentage van 21%. 15. Opdracht Ondernemer ‘Kiestgraag’ overweegt de aanschaf van een motortestunit, waarvan de aanschaffingsprijs €30.000,– bedraagt. Hij kan een leasecontract, waarin onderhouds- en reparatiekosten begrepen zijn, afsluiten voor €16,– per maand per €1.000,–. Het contract geldt voor 4 jaar en kan daarna telkens met een jaar verlengd worden. Als ‘Kiestgraag’ de motortestunit zelf koopt, moet hij rekening houden met:  levensduur 5 jaar;

Uitg. Streutker


43

   

restwaarde €3.000,–; rente bankkrediet: gemiddeld 12%; onderhoudsabonnement: €1.200,– per jaar; overige kosten: €500,– per jaar.

Gevraagd a. Bereken de jaarlijkse kosten van de leasing. b. Bereken de jaarlijkse kosten bij eigen financiering. c. Noem enkele redenen om toch te leasen, hoewel dit duurder uitvalt ten opzichte van eigen financiering. 16. Opdracht Een handelsbedrijf overweegt een BPM-vrije auto aan te schaffen in de prijsklasse van €50.000,– inclusief 21% btw). Om een evenwichtige beslissing te kunnen nemen, wordt een leaseprijs vergeleken met de kilometerkostprijs in eigen beheer. De volgende gegevens zijn ter beschikking om een vergelijking te kunnen maken. Gegevens leasemaatschappij:  contract operational lease, 3 jaar en 40.000 km per jaar;  leaseprijs per maand, €1.400,– exclusief brandstof en btw. Overige gegevens:  brandstofprijs, €0,90 per liter inclusief btw;  brandstofverbruik, 1 : 16;  nieuwprijs banden, €720,– inclusief btw met een levensduur van 60.000 kilometer;  onderhoud en reparatie, €0,04 per kilometer inclusief btw;  schatting restwaarde na 3 jaar, €20.000,– inclusief btw;  rentepercentage, 7%;  motorrijtuigenbelasting, €400,– per 3 maanden;  all risk verzekering, €3.000,– per jaar, met een no claim van 30%. Gevraagd a. Bereken van beide beheersvormen de kostprijs. 17. Opdracht Een vervoersondernemer beschikt over twee verschillende merken vrachtauto’s met dezelfde beladingscapaciteit, maar met verschillende beladingsvolumes. Om een zo concurrerend mogelijke aanbiedingsprijs te maken, wil hij exact de kosten- en kostprijsopbouw weten. Daarvoor heeft hij de volgende gegevens verzameld. Gegevens

Vrachtauto A

Vrachtauto B

Jaarkilometrage Aanschaffingsprijs Restwaarde Economische levensduur Banden, aantal Banden, nettoprijs per stuk Banden, gemiddelde levensduur Verzekering per 1 januari Belasting per 1 januari Gemiddelde onderhouds- en reparatiekosten per jaar Brandstof, verbruik Brandstof, literprijs

150.000 km €90.000,– €30.000,– 4 jaar 11 €500,– 100.000 km €6.000,– €4.000,– €7.500,– 1 : 2,4 €0,80

120.000 km €115.000,– €25.000,– 5 jaar 13 €500,– 100.000 km €7.000,– €4.000,– €6.000,– 1 : 2,5 €0,80

Uitg. Streutker


44

Gemiddeld rentepercentage Opslag indirecte kosten op constante kosten

10% 12%

10% 12%

Gevraagd a. Bereken de vaste en variabele kosten van de auto’s. b. Bereken de kilometerkostprijs van de auto’s. c. De lading kan met beide auto’s vervoerd worden en ze zijn die dag beide beschikbaar. Motiveer voor welke auto gekozen zal worden.

Uitg. Streutker


45

11.10 Budgetteren 1.

Budgetteren a. Wat is het verschil tussen begroting en budget? b. Hoe functioneert een budget in principe?

11.10.1 Functies van een budget en begroting 1.

Budgetfuncties a. Noem ten minste twee functies van een budget en geef er een toelichting bij. b. Noem het grote nadeel dat met budgetteren gepaard kan gaan en geef ook aan hoe dit nadeel te beperken is.

11.10.2 Budgetmethoden 1.

Budgetmethoden a. Noem ten minste twee methoden van budgetteren en hun toepassing. Geef er een afbeelding inclusief een praktijkvoorbeeld.

11.10.3 Budgetteringsstappen 1.

Budgetteringsstappen a. Noem in volgorde de stappen waarin budgetten worden opgesteld. b. Motiveer waarom het verkoopbudget doorgaans het uitgangspunt is van de overige budgetten. Noem daarbij de budgetten die hieruit (kunnen) voortvloeien. c. Motiveer waarom uit het masterbudget een toekomstbalans en liquiditeitsbegroting te maken is en wat de zin hiervan is. d. Wat zijn:  toekomstbalans;  liquiditeitsbegroting? e. Waartoe dient het kostenbudget? f. Op welke manieren zijn de verschillen tussen het kostenbudget en de afwijkende werkelijkheid te bepalen?

11.10.4 Het Demingsmodel bij budgetteren 1.

Het Demingmodel bij budgetteren a. Omschrijf het gebruik van het Demingmodel als hulpmiddel bij budgetteren. b. Omschrijf achtereenvolgens wat de plan-fase, do-fase, check-fase en act-fase t.b.v. bud-

Uitg. Streutker


46

gettering inhouden. c. De operationeel manager heeft t.a.v. de budgetactiviteiten tot taak:  informatie aanleveren aan het management en  bewaken van afdelingsbudgetten. Noem ten minste 2 zaken die tot de informatievoorziening gerekend worden en 2 zaken die tot de budgetbewaking horen.

11.10.5 Input en output budgetinformatie 1.

Input en output budgetinformatie a. Vaak is een budget op het niveau van kostensoorten verplicht vanwege financiers met als doel een vergelijking met de jaarrekening mogelijk te maken. Maar er kan ook behoefte zijn om meer te sturen op wat er werkelijk gebeurt (kosten en effecten van activiteiten) en op het eindresultaat. Noem ten minste 2 situaties waarvoor budgetten ook gebruikt kunnen worden. b. Als de besluitvorming over de budgetten gestart wordt kan er sprake zijn van ‘bottomup’ en/of ‘top-down’ benadering. Omschrijf hoe deze twee benaderingen functioneren. c. Het kostenbudget biedt een betrekkelijk zicht op de uitgaven. Geef ten minste 2 redenen waarom de uitgaven van de kosten kunnen verschillen. d. Motiveer n.a.v. de vorige vraag het nut van investeringsbudgetten. e. Hoe verloopt bij budgettering het input-throughput-output-proces? f. Geef van het input-throughput-output-proces 2 kenmerken van elk stadium.

2.

Kostenbudget a. Motiveer waarom het niet zinvol is om de constante kosten in het kostenbudget op te nemen. b. Motiveer waarom het kostenbudget een goed middel is voor kostenbeheersing. c. Hoewel constante kosten vrijwel niet door de operationeel manager beïnvloedbaar zijn, kan hij de eventuele calculatieverschillen van de constante kosten wel berekenen. Onder welke voorwaarden is dit mogelijk?

3.

Opdracht Maak een exploitatiekostenbudget voor de afdeling werkplaats. Je kunt daarbij gebruik maken van de tabel uit het boek. De bedrijfsmanager kan je voorzien van de benodigde budgetinformatie. Als dit niet mogelijk is, kun je gebruik maken van de informatie van de norm- en invoerbladen van het Management Informatie Systeem. Ga hiervoor naar: a. www.uitgeverijstreutker.nl b. vraag/opdracht c. Doorrekenen Ondernemingsplan d. Download hier het bestand e. Installeer programma MIS f. Nieuw bestand aanmaken g. Maak de bedrijfsconfiguratie aan (bv. dealer, kooppand, rechtspersoon) h. Klik op ‘Normbladen’ en ‘Invoerbladen’ voor de benodigde informatie en eventueel op ‘Bedrijfseconomisch model’.

Uitg. Streutker


47

11.11 Resultaten 11.11.1 Verkoopresultaat en budgetresultaat 1.

Verkoopresultaat en budgetresultaat a. In de voorcalculatie worden de verwachte kosten vastgesteld. Waaruit bestaat het bedrijfsresultaat bij voorcalculatie bij gebruik van de standaardkostprijs? b. Maak aan de hand van een rekenvoorbeeld duidelijk hoe een voorcalculatie tegen standaardkostprijs is opgebouwd. Houd daarbij rekening met:  een verwachte afzet van 5.000 eenheden;  een verwachte verkoopprijs van €11,00 per eenheid;  een verwachte kostprijs van €8,00 per eenheid;  een verwachte productie van 5.000 eenheden;  een normale productie van 4.500 eenheden;  verwachte constante standaardkosten van €6,50 per eenheid.

2.

Verkoopresultaat a. Geef de formule van het verwachte verkoopresultaat. b. Geef een toelichting op de formule. c. Geef de formule van het gerealiseerde verkoopresultaat. d. Geef een toelichting op de formule.

3.

Budgetresultaat a. Wat wordt er onder budgetresultaat verstaan? b. Wat wordt er onder budget inkopen verstaan? En wat is de plaats van de vaste verrekenprijs (vvp) hierin? En wat is het resultaat op inkopen? c. Zet de budgetinkopen in een formule. e. Geef een toelichting op de formule. d. Wat verstaan we onder overheadkosten en waaruit bestaan deze? e. Geef de formule van de budget overheadkosten. f. Geef een toelichting op de formule.

4.

Voorcalculatorisch bedrijfsresultaat a. Geef van de voorcalculatorische winst de stappen weer hoe je van verwachte omzet naar verwachte nettowinst komt.

5.

Nacalculatorisch bedrijfsresultaat a. Geef van de nacalculatorische winst de stappen weer hoe je van werkelijke omzet naar werkelijke nettowinst komt. b. Hoewel we in een (bedrijfs)autobedrijf niets met fabricage te maken hebben, is dat in een carrosseriebouwbedrijf (en soms ook in motorfietsbedrijven) wel het geval. Benoem in deze situatie wat er verstaan wordt onder: commerciële kostprijs, fabricagekostprijs en verkoopkosten. c. Bereken de fabricagekostprijs en de commerciële kostprijs van een bedrijf dat producten produceert en verkoopt. De begrote normale productie en afzet is 8.000.000 producten per jaar. De verwachte productie en afzet bedragen 8.800.000 producten.

Uitg. Streutker


48

De hierbij behorende kosten zijn:  toegestane constante fabricagekosten  toegestane constante verkoopkosten  toegestane variabele fabricagekosten  toegestane variabele verkoopkosten 6.

€ 1.600.000 € 1.200.000 € 3.520.000 € 2.000.000

Opdracht De variabele kosten per product bedragen €2,50 en de constante kosten per product €0,50. De normale productie bedraagt 1.000.000 stuks. Vul onderstaande tabel in Werkelijke Totale variabele kosten Totale constante kosten Totale kosten productie 900.000 stuks 1.000.000 stuks 1.100.000 stuks €500.000

7.

Opdracht Bij een werkelijke productie van 60.000 stuks bedragen de totale variabele kosten €210.000,–. De totale constante kosten bedragen €150.000,–. De normale productie is 50.000 stuks. Gevraagd a. Bereken de variabele kosten per product. b. Bereken de constante kosten per product. c. Bereken de kostprijs. d. Bereken de totale kosten bij een werkelijke productie van 57.000 stuks.

8.

Opdracht De variabele kosten per product bedragen €10,00. De totale constante kosten bedragen €495.000. De normale productie is 450.000 stuks. Gevraagd : a. Bereken de kostprijs. b. Bereken de totale kosten bij een werkelijke productie van 475.000 stuks.

9.

Opdracht De fabricageafdeling van een bedrijf verzamelt de volgende gegevens:  variabele fabricage kosten: €350.000;  constante fabricage kosten: €650.000;  normale productie: 65.000 stuks;  werkelijke productie: 70.000 stuks. De verkoopafdeling van hetzelfde bedrijf voegt de volgende gegevens toe:  constante verkoopkosten: €140.000;  variabele verkoopkosten: €75.000;  normale verkoop: 70.000 stuks.;  werkelijke verkoop: 75.000 stuks. Gevraagd : a. Bereken de fabricage kostprijs. b. Bereken de verkoopkosten per product. c. Bereken de commerciële kostprijs.

Uitg. Streutker


49

10. Opdracht De kosten van de fabricageafdeling van opblaasboten zijn in de maand januari €87.500 constante kosten en € 182.000 variabele kosten. De normale productie bedroeg 12.500 stuks en de werkelijke productie 14.000 stuks. De verkoopkosten per boot zijn €1,50. Gevraagd : a. Bereken de fabricagekostprijs. b. Bereken de commerciële kostprijs. 11. Opdracht Van Bedrijf BV zijn de volgende gegevens bekend:  totale constante kosten €800.000 waarvan 50% voor de fabricage;  totale variabele kosten €900.000 waarvan 80% voor de fabricage;  de werkelijke productie van de fabricageafdeling is 30.000 producten en de normale productie 40.000 producten;  de normale verkoop is 40.000 producten en de werkelijke verkoop 50.000 producten. Gevraagd: a. Bereken de fabricage kostprijs. b. Bereken de verkoopkosten per product. c. Bereken de commerciële kostprijs. 12.

Opdracht

In januari waren van de plastic ballen de variabele fabricagekosten €200.000 en de variabele verkoopkosten €114.000. De constante fabricagekosten bedragen €1,50 per bal en de constante verkoopkosten €1,25 per bal. In januari werden er 100.000 ballen geproduceerd en 95.000 verkocht. De normale productie en verkoop is 90.000 ballen. Gevaagd: a. Bereken de fabricagekostprijs. b. Bereken de verkoopkosten per bal. c. Bereken de commerciële kostprijs. d. Bereken de totale constante fabricage kosten per maand. 13. De uitsplitsing nacalculatorisch budgetresultaat a. Het nacalculatorisch budgetresultaat is driedubbel uit te splitsen. Noem deze uitsplitsing. b. Als de werkelijke kosten (nacalculatie) niet overeenkomen met de kosten van de voorcalculatie, dan wil je als manager weten waardoor deze verschillen zijn ontstaan. Met andere woorden: wat zijn de oorzaken van de verschillen tussen de voor- en nacalculatie? 14. Opdracht Een ondernemer neemt werk aan. Bij de berekening van de aanneemsom gaat hij van de volgende gegevens uit:  benodigde materialen €80.000,–;  te werken uren:  800 uur à €30,–;  500 uur à €20,–. Het werkgeversaandeel bedraagt 25% van de lonen. Als opslagpercentage voor de indirecte kosten gebruikt hij 20% van de lonen, inclusief werkgeversaandeel lonen. Als winst rekent hij 10% van de kostprijs.

Uitg. Streutker


50

Gevraagd a. Bereken de aanneemsom exclusief btw. Achteraf blijkt dat hij voor €76.000,– aan materialen gebruikt heeft. Aan lonen is besteed: 730 uur à €30,– en 450 uur à €20,–. b. Bereken de kostprijs. c. Hoeveel heeft hij op dit werk verdiend? d. Splits de winst in voorcalculatorische winst en efficiencyresultaten. 15. Opdracht Voorcalculatie:  90 kg grondstoffen A à €4,– per kg  40 kg grondstoffen B à €7,– per kg Nacalculatie:  100 kg grondstoffen A à €4,10 per kg  70 kg grondstoffen B à €6,80 per kg Gevraagd a. Bereken het totaal van de voor- en nacalculatie. b. Bereken eventuele voorof nadelig prijsen efficiencyverschillen. 16. Opdracht Een fabrikant van trekhaken produceert in een jaar 10.000 eenheden en verkoopt deze allemaal voor €120,– per eenheid. Er werd 260.000 kg materiaal verbruikt, dat €988.000,– kostte. De overige variabele kosten bedroegen €40.000,– en de constante kosten waren inderdaad €130.000,–. Voor de productie was de volgende standaardcalculatie gemaakt:  materiaal 25 kg à €4,– €100,–  overige variabele kosten 4,–  constante kosten (€130.000,– p.j. / 13.000 normale productie) 10,–  standaardkostprijs € 114,– Gevraagd a. Bereken de nettowinst. b. Analyseer de nettowinst in haar samengestelde delen. 17. Opdracht: Voor- en nacalculatorische nettowinst Gegeven Geschatte inkoopprijs Opslag inkoopkosten VVP Opslag overheadkosten Kostprijs Opslag nettowinst Verkoopprijs exclusief btw

Afzet Verkoopprijs Inkoopprijs Inkoopkosten Overheadkosten

Uitg. Streutker

€ € € €

€ € € €

76,00 4,00 80,00 86,40 166,40 33,60 200,00

Verwacht 10.000 stuks 200,00 76,00 40.000,00 864.000,00

€ € € €

Werkelijk 9.500 stuks 200,00 77,00 41.000,00 840.000,00


51

Gevraagd a. Bereken de voorcalculatorische nettowinst. b. Bereken de nacalculatorische nettowinst. c. Bereken de budgetverschillen door middel van de budgetanalyse. 18. Variabele kosten a. Wanneer we alleen proportionele variabele kosten calculeren (variabele budgettering), dan wordt de berekening eenvoudiger omdat we geen rekening hoeven te houden met het bezettingsresultaat. Verklaar dit. b. Geef de formule voor de variabele budgettering voor het efficiency- en prijsresultaat. Geef er ook de dimensies bij voor grondstoffen en arbeid. 19. Opdracht kostprijsberekening Gegeven  constante kosten  variabele standaardkosten  begrote productie  normale productie

€1.440.000,– €1.690.000,– 130.000 eenheden 120.000 eenheden

Gevraagd Bereken de kostprijs voor het volgende jaar. 20. Opdracht efficiencyresultaten In de standaardkostprijs van een product is opgenomen:  4kg grondstof à €15,– = €60,–;  6 manuren à €20,– = €120,–. Aan het einde van de periode blijkt dat er 600 producten zijn vervaardigd, waarvan werd verbruikt:  2.440.kg grondstof;  3.580 manuren. Gevraagd Bereken de efficiencyresultaten. 21. Opdracht prijsresultaten In de standaardkostprijs van een product is grondstof opgenomen: 3 kg à €6,50. In de nacalculatie blijkt dat een grondstoffen is uitgegeven: €19.765,– voor 2.950 kg. Er zijn 1.000 producten vervaardigd. Gevraagd a. Bereken het budgetresultaat (het verschil tussen de standaard- en werkelijke kosten). b. Splits dit in een efficiency- en prijsresultaat. 22. Constante kosten a. Welke relatie hebben normale bezetting, bezettingsresultaat en constante kosten met elkaar? b. Bewijs dat: standaardkostprijs (SKP) = C/N + V/B Hierin is: C = totale constante kosten N = normale bezetting V = variabele kosten bij begrote productie B = begrote productie c. Bewijs dat: bezettingsresultaat = (W – N) × C/N. Hierin is:

Uitg. Streutker


52

W = werkelijke productie N = normale bezetting C = totale constante kosten Doe dit voor het werkelijke en begrote bezettingsresultaat. 23. Opdracht resultaat op constante kosten    

Begrote gegevens: constante machinekosten: €72.000; normaal aantal machine-uren: 12.000; voordelig bezettingsresultaat: €6.000,–.

Bereken het begrote aantal machine-uren. 24. Opdracht resultaat op constante kosten met efficiency- en prijsresultaten Voorcalculatorische gegevens  normale productie- en verkoopomvang: 50.000 producten;  constante machinekosten per product: 0,5 machine-uur à €25,– per uur. Nacalculatorische gegevens:  werkelijke productie- en verkoopomvang: 40.000 producten;  werkelijk aantal machine-uren: 21.000 uren;  constante machinekosten: €640.000,–. Gevraagd a. Bereken het budgetresultaat op de constante machinekosten. b. Splits dit op in een bezettingsresultaat, een efficiencyresultaat en een prijsresultaat. 25. Opdracht Winstcalculatie bij massaproductie Industriële onderneming Jamai BV maakt het massaproduct Q. Voor het komende jaar is gegeven dat per eenheid product nodig is:  2 kg grondstof a €10,– per kg;  1,2 arbeidsuren €60,– per uur; Verder is gegeven:  de totale toegestane constante fabricagekosten bedragen €1.200.000,– per jaar;  de variabele verkoopkosten zijn €1,– per product en de constante verkoopkosten €3,– per product;  de normale productie en afzet zijn 50.000 stuks Q per jaar;  voor het komende jaar bedraagt de verwachte productie 40.000 stuks Q en de verwachte afzet 45.000 stuks Q;  de verkoopwinst is 20% van de verkoopprijs exclusief 6% btw. Gevraagd a. Bereken de fabricagekostprijs en de commerciële kostprijs van product Q. b. Bereken de verkoopprijs per eenheid Q. c. Bereken de voor volgend jaar verwachte verkoopwinst. d. Bereken het voor volgend jaar verwachte totale bezettingresultaat en geef aan of dit resultaat voorof nadelig is. e. Bereken het voor volgend jaar verwachte bedrijfsresultaat op twee manieren:  met behulp van de verkoopwinst en het bezettingsresultaat;  door de totale opbrengst te verminderen met de totale kosten.

Uitg. Streutker


53

26. Opdracht: Winstcalculatie bij massaproductie, vervolg van vorige opdracht Aan het eind van het betreffende jaar zijn de volgende nacalculatorische gegevens vastgelegd:  werkelijke productie en afzet 52.000 stuks  werkelijk verbruik grondstoffen 105.000 kg  waarvoor betaald is €1.028.000,–  werkelijk aantal arbeidsuren 62.800 uren  waarvoor betaald is €3.718.000,– Ten aanzien van de constante fabricagekosten en de verkoopkosten hebben zich geen prijsen efficiency voorgedaan. Bereken het werkelijke bedrijfsresultaat over het betreffende jaar, gesplitst in: a. de verkoopwinst (= verkoopresultaat); b. het totale bezettingsresultaat; c. het efficiencyverschil op grondstoffen; d. het prijsverschil op grondstoffen; e. het efficiencyverschil op loonkosten; f. het prijsverschil op loonkosten. 27. Opdracht Gegeven is de fabricagekostprijs van een industrieel massaproduct:  grondstofkosten: 3 kg a €8,– per kg = € 24,–  loonkosten: 0,4 uur a €70,– per uur = - 28,–  machinekosten: 0,3 uur a €100,– per uur = - 30,–  fabricagekostprijs € 82,– Er zijn geen verkoopkosten. De machinekosten à €100,– per machine-uur zijn voor €60,– constant en voor €40,– variabel. De standaard constante machinekosten bedragen €216.000,–. Uit de nacalculatie over een bepaald jaar blijkt:  werkelijke productie en afzet: 12.500 stuks;  normale productie en afzet: 12.000 stuks;  werkelijk aantal machine-uren: 3.800;  werkelijke constante machinekosten: €227.400,–;  verkoopprijs per product: €120,–. Gevraagd a. Bereken het budgetresultaat op de constante machinekosten. b. Splits dit budgetresultaat in:  een prijsverschil op de constante machinekosten;  een efficiencyverschil op de constante machinekosten;  een bezettingsresultaat op de constante machinekosten. c. Bereken het nacalculatorisch bedrijfsresultaat. 28. Opdracht Niscat NV produceert het massaproduct Fram. De normale productie en afzet van Fram bedraagt 50.000 eenheden per jaar. Van een periode bedroeg de verwachte productie en afzet 54.000 eenheden. De verkoopprijs per eenheid Fram is €75,– exclusief 21% omzetbelasting. Van deze periode verwachte kosten is gegeven dat de constante fabricagekosten €760.000,– per jaar bedragen. De variabele fabricagekosten per eenheid Fram zijn:  grondstofkosten: 4 kg a €2,- per kg = € 8,–  loonkosten: 0,3 uur à €50,– per uur = - 15,–  overige variabele kosten - 17,– Uitg. Streutker


54



fabricagekostprijs € 40,– De variabele verkoopkosten zijn €6,- per product. Gevraagd a. Bereken de standaardkostprijs per eenheid Fram. b. Bereken het voor de periode verwachte verkoopresultaat (= verkoopwinst). c. Bereken het voor de periode verwachte bezettingsresultaat en geef aan of dit een voorof nadelig resultaat is. d. Bereken het voor de periode verwachte bedrijfsresultaat door de totale opbrengst te verminderen met de totale kosten. Aan het eind van de periode is de volgende nacalculatie opgesteld. Omzet 48.000 eenheden Fram à €75,– = € 3.600.000,– Kosten:  constante fabricagekosten € 760.000,–  grondstofkosten 190.000 kg 385.700,–  directe loonkosten 14.400 uren 720.000,–  overige variabele fabricagekosten 813.000,–  variabele verkoopkosten 288.000,– € 2.966.700,– Bedrijfsresultaat € 633.300,– Het verschil op overige variabele fabricagekosten is geheel veroorzaakt door prijsverschillen. Op de constante fabricagekosten, de directe loonkosten en de variabele verkoopkosten hebben zich in de periode geen prijs- of efficiencyverschillen voorgedaan. In de periode was de afzet gelijk aan de productie. Gevraagd e. Bereken het werkelijke verkoopresultaat over de periode. f. Bereken het werkelijke bezettingsresultaat over de periode en geef aan of dit een voorof nadelig resultaat is. g. Bereken het efficiencyverschil op grondstoffen en geef aan of dit voorof nadelig is. h. Bereken het prijsverschil op grondstoffen en geef aan of dit voorof nadelig is. i. Bereken het prijsverschil op overige variabele fabricagekosten en geef aan of dit voorof nadelig is. j. Bereken het werkelijk behaalde bedrijfsresultaat in de vorige periode met behulp van het werkelijke verkoopresultaat en de bezettingsverschillen, prijsen efficiencyverschillen.

11.11.2 Break-even-analyse 1.

Break-even-analyse a. Wat houdt de break-even-analyse in? b. Waarvoor wordt de break-even-analyse gebruikt? c. Waar ligt het break-evenpoint bij een productie-onderneming? Ontwerp de formule. Pas in de formule de volgende afkortingen toe:  Vp = vraagprijs;  Ck = constante kosten;  Vk = variabele kosten. d. Waar ligt het break-evenpoint bij een handelsonderneming? Ontwerp de formule. e. Aan welke voorwaarden (noem er ten minste twee) moeten we voldoen om een zinvolle break-evenpointberekening te kunnen maken?

Uitg. Streutker


55

2.

BEP-formule a. Ontwerp de BEP-formule voor een productie-onderneming die één product maakt. Maak daarbij gebruik van de volgende afkortingen: Per periode W = winst O = opbrengsten per periode K = totale kosten per periode Kvast = vaste kosten per periode Kvar = variabele kosten per periode DB = dekkingsbijdrage per periode

Per stuk c.q. eenheid x = aantal verkochte stuks c.q. eenheden o = opbrengsten per stuk c.q. eenheid k = totale kosten per stuk c.q. eenheid kvar = variabele kosten per stuk c.q. eenheid db = dekkingsbijdrage per stuk c.q. eenheid

b. Bereken het BEP voor een productie-onderneming als voor de machines de volgende gegevens gelden:  verkoopprijs per stuk: €89,50;  variabele kosten per stuk: €43,90;  vaste kosten per jaar: €944.650,–. c. Zet het BEP grafisch uit voor de periode van een jaar. 3.

Efficiencycontrole met break-even-analyse a. Motiveer op welke manier de break-even-analyse bruikbaar is voor de efficiencycontrole.

4.

Opdracht Gegeven  Voorcalculatie: − de constante kosten zullen €200.000,– bedragen; − de variabele kosten bedragen €20,– per product; − de verkoopprijs €30,– per product.  Nacalculatie: − de constante zijn €200.000,–; − de variabele kosten zijn €25,– per product; − de verkoopprijs €35,– per product. Gevraagd a. Bereken het break-evenpoint met bijbehorende de afzet en de omzet volgens de voorcalculatie. b. Bereken het break-evenpoint met bijbehorende de afzet en de omzet volgens de voorcalculatie. c. Teken de break-even-chart van de voor- en nacalculatie

5.

Opdracht Een ondernemer moet een economisch verouderde vrachtauto vervangen. Hij kan kiezen tussen twee mogelijkheden: vrachtauto A en vrachtauto B. Vrachtauto A is goedkoper dan vrachtauto B, maar brengt iets meer variabele kosten met zich mee. Als een van de overwegingen om een keuze te maken tussen deze twee vrachtauto’s wil hij weten hoe groot bij elk van de vrachtauto’s de break-even-omzet is. Gevraagd a. Wat verstaat men onder de break-even-omzet?

Uitg. Streutker


56

b. Bereken de break-even-omzet (afgerond op €1.000,–) als de volgende gegevens bekend zijn: Brutowinst Variabele kosten Constante in % × omzet in % × omzet kosten A 30 % 8 €46.200,– B 30 % 7,5 €57.750,– c. Welke vrachtauto kiest hij bij een verwachte omzet van €250.000 per jaar? d. Welke vrachtauto kiest hij als hij jaarlijks €100.000 winst wil behalen? Rond de omzet af op €1.000,–. 6.

Opdracht Ondernemer XXX wil zich een beeld vormen van de mogelijkheden van zijn bedrijf. Daarvoor stelt hij zichzelf een paar vragen. In zijn gedachten gaat hij uit van de gegevens uit het vorige boekjaar:  omzet € 300.000,–  inkoopwaarde omzet € 210.000,–  variabele kosten € 33.000,–  constante kosten € 30.400,– Omdat hij enkele globale schattingen wil maken, gaat hij uit van de volgende veronderstellingen:  de inkoopwaarde van de omzet verandert evenredig met wijzigingen in de omzet;  de variabele kosten veranderen ook evenredig met wijzigingen in de omzet;  de constante kosten veranderen niet bij wijzigingen in de omzet;  de noodzakelijke kosten wijken niet echt af van de werkelijke kosten zodat hij in zijn redenering van de werkelijke kosten uit kan gaan. Gevraagd a. Bij welke omzet zou er geen winst en geen verlies geweest zijn? b. Hoeveel zou de nettowinst zijn geweest als de omzet €350.000,– was geweest? c. Welke omzet zou bereikt moeten zijn om een nettowinst van €38.000,– te behalen?

7.

Opdracht In dit hoofdstuk is vaak gebruik gemaakt van de term brutowinst. Hieronder volgt een aantal opdrachten waarin je steeds vast moet stellen hoe de brutowinst berekend moet worden. m vergelijking tussen de verschillende oplossingsmethoden duidelijk te maken wordt steeds uitgegaan van dezelfde gegevens. Deze worden vooraf vermeld. Een handelsonderneming heeft de volgende cijfers gehaald uit haar boekhouding over de maand juni: - voorraad per 1 juni 150 stuks à €500,– p.e.p. - afzet in 1992 300 stuks à €800,– p.e.p. - ingekocht 200 stuks à €500,– p.e.p. - directe inkoopkosten: - variabel €9.000,– in juni - constant €6.000,– per maand - algemene kosten: - variabel (*) €30.000,– in juni - constant €9.000,– per maand (*) Van deze kosten zijn €3.000,– als niet noodzakelijke kosten aan te merken. Gevraagd a. Om snel de verkoopprijs van zijn artikelen te kunnen vaststellen wil de ondernemer weten hoe groot het brutowinstpercentage is dat hij in juni behaalde. Bereken dit brutowinstpercentage.

Uitg. Streutker


57

b. Hoe groot is de brutowinstmarge geweest? c. Welke percentage voor de brutowinstopslag heeft de ondernemer gehanteerd om de prijs van zijn producten voor juni vast te stellen? (je mag aannemen dat de directe inkoopkosten en de algemene bedrijfskosten in mei overeen kwamen met de cijfers van juni) d. Welk brutowinstpercentage komt naar voren in de formule voor de berekening van de break-even omzet? e. Stel dat de ondernemer bij de vaststelling van de verkoopprijs was uitgegaan van een kortingsopslag van 6% over de officiële verkoopprijs van €800,– maar gemiddeld 5% korting heeft verleend aan de afnemers. Beantwoord de vragen a. t/m d. nu opnieuw.

11.11.3 Kengetallen 1.

Dekkingsbijdrage a. Wat houdt dekkingsbijdrage (DB) in en waarvoor is deze bedoeld? b. Geef de formule van de dekkingsbijdrage. c. Wat houdt dekkingsbijdragepercentage (DBP) in en waarvoor is deze bedoeld? d. Geef de formule van de dekkingsbijdrage als we deze uitdrukken in een percentage van de omzet. e. Als naast de dekkingsbijdrage en winst ook de constante kosten bekend zijn, hoe kan dan de omzet worden berekend? f. Als ook de constante kosten bekend zijn, hoe kan dan het break-evenpoint met behulp van de dekkingsbijdrage worden berekend? g. Hoe hoger de dekkingsbijdrage voor een product (bedrijfsafdeling), hoe gunstiger dat is. Producten (bedrijfsafdelingen) met een lage dekkingsbijdrage lopen het risico om uit het assortiment verwijderd (opgeheven) te worden. Motiveer wanneer deze bewering juist dan wel onjuist is. h. Maak een model voor berekening van de nettowinst-via-de-dekkingsbijdrage in de breakeven-benadering.

2.

Opdracht Een manager wil voor zijn bedrijfsafdeling voor 3 situaties de dekkingsbijdrage en de nettowinst berekenen en daaruit conclusies trekken. In situatie 1 is de omzet €900.000,– (= 100%); In situatie 2 is de omzet €600.000,– (= 100%); In situatie 3 is de omzet €550.000,– (= 100%). In alle situaties is de inkoopwaarde 75% van de omzet, de variabele kosten 10% van de omzet en de constante kosten €90.000,–. a. Bereken de dekkingsbijdrage en de nettowinst in de 3 situaties. b. Zet de constante kosten en de dekkingsbijdrage uit in een grafiek en trek daaruit de conclusie(s).

3.

Opdracht Een ondernemer wil een begroting maken van de nettowinst voor volgend jaar bij verschillende groottes van de omzet. Aangezien de begroting geen al te grote precisie vraagt, neemt hij aan dat de variabele kosten en de inkoopprijs van de omzet rechtevenredig variëren met de omzet. Met betrekking tot de constante kosten neemt hij aan dat zij niet veranderen bij wijzigingen in de omzet.

Uitg. Streutker


58

Aan de boekhouding van het afgelopen jaar heeft hij de volgende gegevens ontleend:  omzet € 500.000,–  inkoopwaarde omzet € 300.000,–  directe inkoopkosten − variabel € 20.000,– − constant € 10.000,– € 30.000,–  algemene kosten − variabel € 5.000,– − constant € 130.000,– € 135.000,– Gevraagd a. Bereken de brutowinst en de nettowinst over vorig jaar. b. Geef grafische voorstellingen voor:  de variabele kosten;  de constante kosten;  de variabele kosten + constante kosten. c. Hoeveel zal de nettowinst volgend jaar zijn bij een omzet van:  €300.000,–;  €400.000,–;  €600.000,–? 4.

Opdracht Een ondernemer wil een begroting maken van de nettowinst voor volgend jaar. Aangezien de begroting geen al te grote precisie vraagt, neemt hij aan dat de variabele kosten en de inkoopprijs van de omzet rechtevenredig variëren met de omzet. Met betrekking tot de constante kosten neemt hij aan dat zij niet veranderen bij wijzigingen in de omzet. Aan de boekhouding van het afgelopen jaar heeft hij de volgende gegevens ontleend:  omzet € 400.000,–  inkoopwaarde omzet € 240.000,–  variabele kosten € 40.000,–  constante kosten € 80.000,– Gevraagd a. Bereken de variabele kosten als percentage van de omzet (x%). b. De ondernemer verwacht dat het onder a. bedoelde percentage de komende periode 1% hoger zal zijn, dus (x% + 1%) van de omzet. Verder verwacht hij dat de constante kosten met 6% zullen toenemen. De inkoopwaarde van de omzet zal niet veranderen. Bereken de begrote nettowinst als hij voor dat jaar een omzet verwacht van €500.000,–.

5.

Opdracht Gegeven De constante jaarkosten zijn €228.000,– als volgt gesplitst over de artikelen:  artikel 1 €48.000,–;  artikel 2 €100.000,–;  artikel 3 €80.000,–.  de overige gegevens staan in de tabel. Artikel

1

Uitg. Streutker

Omzet

€

Proportioneel % variabele kosten 200.000,– € 140.000,– 70%

Dekkingsbijdrage €

30.000,–

DBP

30%


59

2 - 600 000,– 3 - 400.000,– Totaal € 1.200.000,– €

480.000,– 80% - 60.000,– 20% 240.000,– 60% - 80.000,– 40% 860.000,– 71⅔% € 170.000,– 28,3%

Gevraagd a. Druk de proportioneel variabele kosten uit in procenten van de omzet, per artikel en voor het gehele assortiment. b. Bereken de dekkingsbijdragen voor de artikelen en het assortiment. c. Bereken dekkingsbijdragepercentages voor de artikelen en het assortiment. d. Bepaal de break-even-omzetten voor de artikelen en het assortiment. 6.

Veiligheidsmarge a. Omschrijf wat er onder de veiligheidsmarge wordt verstaan. b. Geef de formule van de veiligheidsmarge. Doe dit in hoeveelheden (afzet), in geldbedragen (omzet) en in procenten. c. Welk(e) resulta(a)t(en) kunnen we vanuit die veiligheidsmarge afleiden?

7.

Opdracht De omzet bedraagt €600.000,–. Het brutowinstpercentage is 30. De constante exploitatiekosten bedragen €150.000,–. Gevraagd: a. Bereken de BEO. b. Bereken de veiligheidsmarge.

8.

Opdracht Bij een omzet van €125.000,– is de veiligheidsmarge 4%. Gevraagd: a. Bereken de veiligheidsmarge in euro’s bij de omzet van €125.000,–. b. Bereken de break even omzet.

9.

Opdracht Handelsonderneming BV importeert auto-onderdelen. Van dit product is gegeven:  totale constante kosten per jaar €24.000,–  importprijs per stuk inclusief 21% btw €19,36  variabele inkoopkosten per stuk €0,80  variabele verkoopkosten per stuk €1,40  gewenste break-even-afzet 600 stuks  verwachte afzet 750 stuks a. Bereken de verkoopprijs per product exclusief 21% btw, gelet op de gewenste breakeven-afzet. De directie van BV houdt rekening met mogelijke wijzigingen in het komende jaar: 1. het btw-tarief wordt 6%; 2. de verkoopprijs exclusief btw stijgt met 8%. b. Geef aan wat het gevolg is van deze wijzigingen voor de break-even-afzet: blijft deze gelijk, wordt deze groter of wordt deze kleiner. Licht de antwoorden toe. Het verschil tussen de verwachte afzet en de break-even-afzet als percentage van de verwachte afzet heet veiligheidmarge. c. Leg uit waarom dit verschil veiligheidsmarge heet. d. Bereken de veiligheidsmarge. e. Bereken de verwachte nettowinst.

Uitg. Streutker


60

10. Opdracht Gegeven  Verkoopprijs (VP)  Inkoopprijs (IP)  Variabele kosten (VK)  Constante kosten (CK)  Afzet

€50,– €25,– €5,– €20.000,– 3.000 stuks

Gevraagd a. Bereken BEA en BEO. b. Bereken afzet als je €50.000,– nettowinst wil hebben. c. Bevestig je nettowinst van €50.000,–. d. Bereken veiligheidsmarge bij 3.000 stuks afzet. e. Bereken veiligheidsmarge bij €80.000,– omzet. 11. Extra opdracht NV Kopie produceert en verkoopt pakken papier met een inhoud van 1.000 gram. De normale productie is gesteld op 900.000 pakken papier. De vaste kosten bedragen €900.000 per jaar, de variabele kosten €2,50 per pak papier. Het product wordt verkocht voor €5,–. Gevraagd: a. Bereken de break-even-afzet. b. Bereken de veiligheidsmarge in procenten bij een verwachte afzet van 400.000 pakken papier. c. Leg in duidelijke bewoording uit wat het bij vraag b. gevonden percentage betekent. d. Bij welke afzet bedraagt de winst voor belasting €80.000,–? e. Noem 4 veronderstellingen die bij de break-evenanalyse worden gehanteerd? 12. Extra opdracht Een onderneming produceert product P. Voor deze productie zijn machine-uren en grondstoffen nodig. De machinekosten zijn geheel constant en bedragen €3.000,– per maand. De grondstofkosten zijn €20,– per kilogram. Elk product vraagt 1 kg grondstof. De normale productie is 300 stuks per maand. De onderneming produceert gedurende de maand januari 320 producten. Ook zijn gedurende januari 280 producten verkocht. De verkoopprijs is €50,– per product. Gevraagd: a. Bereken de integrale standaardkostprijs per product P. b. Bereken de contributiemarge per product P. c. Bereken het voor het komende jaar verwachte resultaat bij toepassing van de integrale kostencalculatie methode. Splits het resultaat uit in het standaard verkoopresultaat en het bezettingsresultaat. d. Bereken het voor het komende jaar verwachte resultaat bij toepassing van de variabele kostencalculatie methode (direct costing). e. Verklaar - cijfermatig onderbouwd - het verschil tussen de uitkomsten van de vragen c. en d. f. Geef twee nadelen van de variabele kostencalculatiemethode (direct casting). g. Bij de variabele kostencalculatie methode (direct costing) beschouwt men de constante kosten als periode kosten. Leg dit helder uit. 13. Extra opdracht Het productiebedrijf Chemical Products produceert een massaproduct uitsluitend voor de Nederlandse markt. Over de maand september van het vorig jaar boekte het bedrijf een verlies van €40.000,– bij een productie en afzet van 80.000 stuks tegen een verkoopprijs van

Uitg. Streutker


61

€16,– De drukste maand maart van dit jaar werd daarentegen afgesloten met een winst van €100.000,– bij een productie en afzet van 160.000 stuks. Zowel de verkoopprijs, de vaste kosten als de variabele kosten per eenheid waren in beide maanden gelijk. Gevraagd a. Bereken de totale kosten van september en maart. b. Bereken met de methode ‘hoogste punt, laagste punt’ de maandelijkse vaste kosten. c. Bereken de integrale kostprijs als de normale bezetting 150.000 stuks per maand bedraagt. Voor februari wordt een productie verwacht van 140.000 stuks. De maximale capaciteit is 180.000 stuks per maand. Een potentiële afnemer in Duitsland vraagt voor februari een offerte voor een incidentele order van 10.000 stuks. Gegeven is nog dat de variabele verkoopkosten € 0,20 per product bedragen en de extra transportkosten €2000,–. Gevraagd d. Bereken de differentiële kostprijs. e. Mag de order geaccepteerd worden, wanneer de afnemer een prijs biedt van €15,– per product? Geef 3 argumenten om je antwoord te onderbouwen. 14. Extra opdracht De veiligheidsmarge van de bedrijfsafdeling is 25%. De netto omzet is €228.000,–. de dekkingsbijdrage € 160.000. Gevraagd Hoeveel bedraagt de nettowinst? 15. Opdracht Gegeven  De gebudgetteerde omzet is €800.000,–.  De dekkingsbijdrage is dan €600.000,–.  De omzet bij het break-evenpoint bedraagt €400.000,–. Gevraagd a. Bereken de variabele kosten in bedrag en drukt deze uit in procenten van de omzet. b. Bereken de constante kosten. c. Bereken de gebudgetteerde winst in euro’s en drukt deze uit in procenten van de omzet. d. Ontwerp de formule om het winstpercentage van de vorige vraag ineens te kunnen berekenen.

Uitg. Streutker


62

11.1 KOSTENBEGRIPPEN

Recommend Documents