Inhoudstafel I JUSTITIE EN GENEESKUNDE
1 Gerechtelijke geneeskunde, vroeger en nu 1.1 Historiek 1.2 Gerechtelijke of forensische geneeskunde 1.3 Huidige situatie
2 arts en gerecht 2.1 Gerecht 2.1.1 Rechtbanken 2.1.2 Rechtbank van eerste aanleg en hof van beroep 2.1.3 De strafprocedure 2.2 Juridische aspecten van het artsenberoep 2.2.1 Algemene aspecten van het artsenberoep 2.2.2 Beroepsgeheim en medische getuigschriften 2.2.2.1 Medisch getuigschrift 2.2.2.2 Mededelen van informatie 2.2.2.3 Aangifte van misdrijven 2.2.3 Medische aansprakelijkheid 2.2.3.1 Burgerrechtelijke aansprakelijkheid 2.2.3.2 Strafrechtelijke aansprakelijkheid 2.2.3.3 Arbeidsrechtelijke aansprakelijkheid 2.2.3.4 Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid 2.2.3.5 De beoordeling van medische fout 2.2.3.6 No-fault-systeem 2.3 Medicolegale taken 2.3.1 Wettelijke aangifteverplichtingen 2.3.1.1 Aangifte van besmettelijke ziekten 2.3.1.2 Aangifte van bevalling en geboorte 2.3.2 Verplichte getuigschriften en mededelingen 2.3.3 Medicolegale opdrachten 2.3.3.1 Vaststelling van overlijden 2.3.3.2 Bloedproef 2.3.3.3 Gedwongen opname 2.3.3.4 De arts-deskundige
HB Forensische_DEEL_1.indd 9
3 3 5 6 9 9 9 10 10 12 12 13 13 14 15 17 17 18 19 19 19 20 21 21 21 21 22 22 22 22 23 24
IX inhoudstafel
18/09/12 07:55
II thanatologie (doodsleer)
Inhoudstafel
X
3 De dood 3.1 De dood: het concept 3.1.1 Dood en sterven 3.1.2 Vitale functies 3.2 Diagnose – Doodscriteria 3.2.1 Klassieke cardiorespiratoire criteria 3.2.2 Criteria voor het vaststellen van hersendood 3.2.2.1 Klinische hersendoodcriteria 3.2.2.2 Technische onderzoeken
31 31 31 33 35 35 36 36 37
39 39 40 40 40 40 41 41 41 42 42 43 43 44 45 45 46 46 46 47 48 48 48 49 49 50 51 51 53 56 56 57 60 61 61 61
4 pOSTMORTALE VERANDERINGEN: de Lijkverschijnselen
4.1 Algemene aspecten 4.2 Vroegtijdige lijkverschijnselen 4.2.1 Lijkvlekken (livores mortis) 4.2.1.1 Principes 4.2.1.2 Intensiteit 4.2.1.3 Lokalisatie 4.2.1.4 Wegdrukbaarheid en verplaatsbaarheid 4.2.1.5 Kleur 4.2.2 Lijkstijfheid (rigor mortis) 4.2.2.1 Spiercontractie 4.2.2.2 Postmortale spierverslapping 4.2.2.3 Postmortale spierverstijving 4.2.2.4 Chronologie 4.2.2.5 Beïnvloedende factoren 4.2.2.6 Cataleptische rigor of kadaverspasme 4.2.2.7 Informatie 4.2.3 Lijkafkoeling (algor mortis) 4.2.3.1 Principes 4.2.3.2 Beïnvloedende factoren 4.2.4 Andere veranderingen 4.2.4.1 Supravitaliteit 4.2.4.2 Uitdroging 4.2.4.3 Urineverlies, ontlasting, zaadvocht 4.2.4.4 Bloedveranderingen 4.2.4.5 Biochemische veranderingen 4.3 Laattijdige lijkverschijnselen 4.3.1 Autolyse 4.3.2 Rotting (putrefactie) 4.3.3 Ontbindingsproces – skelettering 4.3.3.1 Verloop 4.3.3.2 Postmortale mutilatie door aaseters 4.3.3.3 Grafcondities 4.3.4 De autopsie van het lijk in ontbinding (opgraving – exhumatie) 4.3.4.1 Problematiek 4.3.4.2 Post mortem artefacten
HB Forensische_DEEL_1.indd 10
18/09/12 07:55
63 63 64 65 65 66 67 67 67 68
71 71 72 72 72 72 73 74 75 75 76 78 80 83 84 85 87 89 89 89
5 Vaststelling, Aangifte en onderzoek van overlijden
5.1 Inleiding 5.2 De basisbegrippen 5.2.1 Oorzaak, mechanisme en aard van overlijden 5.2.1.1 Doodsoorzaak 5.2.1.2 Mechanisme van overlijden 5.2.1.3 Aard van overlijden 5.2.2 Niet-natuurlijk overlijden 5.3 Wettelijke bepalingen 5.3.1 Aangifte van overlijden 5.3.2 Vaststelling overlijden – model III C en model III D 5.3.3 Statistiek der doodsoorzaken 5.3.4 Medicolegale aspecten – tussenkomst van de procureur des Konings 5.3.5 Lijkbezorging 5.3.6 Lijkverbranding (crematie) 5.3.7 Tekortkomingen in het Belgische systeem 5.4 Ongewoon sterfgeval 5.5 Uitwendige lijkschouwing 5.5.1 Doelstellingen 5.5.1.1 Vaststelling overlijden – de zekere doodstekens 5.5.1.2 Vaststelling van het tijdstip van overlijden – onderzoek van de lijkverschijnselen 5.5.1.3 Vaststelling van de doodsoorzaak 5.5.1.4 Vaststelling van de aard van overlijden 5.5.2 Praktische uitvoering van de uitwendige lijkschouwing 5.5.2.1 Informatie 5.5.2.2 Observatie 5.5.2.3 Onderzoek van het lichaam 5.5.2.4 Sporenonderzoek 5.6 Autopsie (obductie, lijkopening, sectie) 5.6.1 Belang van de autopsie 5.6.2 De uitvoering 5.6.3 Rapportering
6 Identificatie 6.1 Waarom? 6.2 Wanneer?
HB Forensische_DEEL_1.indd 11
XI inhoudstafel
4.3.4.3 Resultaten 4.3.4.4 Forensisch onderzoek 4.4 Onderzoek van het skelet 4.5 Bijzondere bewaringsvormen 4.5.1 Mummificatie 4.5.2 Adipocire (vetverharding) 4.5.3 Archeologische bewaringsvormen 4.5.3.1 Veenlijk (‘Moorleiche’) 4.5.3.2 Fossilisatie 4.5.3.3 Permafrostlijken
89 92 93 94 94 95 95 97 98 98 100 101 105 105 105
18/09/12 07:55
6.3 Hoe? 6.3.1 Post mortem dossier 6.3.2 Politionele identificatie 6.3.3 Wetenschappelijke identificatie 6.3.4 Praktische uitvoering 6.4 Verdwijningen
106 106 107 107 108 109
Inhoudstafel
XII
HB Forensische_DEEL_1.indd 12
18/09/12 07:55
III Forensisch sporenonderzoek 7 Forensische wetenschappen, sporen en bewijsvoering
7.1 Doelstellingen 7.1.1 Opsporing 7.1.1.1 Is het een misdrijf? 7.1.1.2 Aard van het misdrijf 7.1.1.3 Eigenlijke opsporing 7.1.2 Reconstructie 7.1.3 Bewijsvoering 7.2 Basisprincipes van het forensisch onderzoek 7.2.1 Ontstaan van sporen 7.2.2 Sporenopname 7.2.3 Sporenanalyse 7.2.3.1 Klasse-eigenschappen 7.2.3.2 Accidentele eigenschappen 7.2.3.3 Vergelijkend onderzoek 7.2.4 Interpretatie 7.2.4.1 Kwalitatieve formulering 7.2.4.2 Kwantitatieve formulering 7.2.5 Presentatie van de resultaten 7.3 Juridische aspecten 7.3.1 Wetenschappelijke kwaliteitsnormen 7.3.1.1 Onderzoeksmethodologie 7.3.1.2 Forensische deskundigheid 7.3.2 Bewijsketen 7.3.3 Bewijskracht versus bewijswaarde 7.4 Afdruk/indruksporen – vingerafdrukken 7.4.1 Soorten vingerafdrukken 7.4.2 Principes van dactyloscopie 7.4.3 Bewijskracht 7.5 Biologische sporen 7.5.1 Soorten biologische sporen 7.5.2 Algemene principes van het onderzoek 7.5.2.1 Plaatsonderzoek 7.5.2.2 Onderzoek overtuigingsstukken 7.5.2.3 DNA-onderzoek 7.5.3 Bloedsporen 7.5.3.1 Identificatie 7.5.3.2 Interpretatie 7.5.4 Spermasporen 7.5.4.1 Voorkomen 7.5.4.2 Identificatie
8 FORENSISCHE GENETICA 8.1 Het menselijk DNA 8.1.1 Voorkomen van het DNA in de cel 8.1.2 Overerving van het DNA
HB Forensische_DEEL_1.indd 13
113 114 114 114 115 115 115 115 117 117 118 119 119 120 120 120 121 121 122 122 122 122 123 123 123 124 124 125 125 126 126 126 126 127 127 127 127 128 130 130 131
XIII inhoudstafel
135 136 136 136
18/09/12 07:55
8.1.3 Genetische variatie 8.2 Vooruitgang in de forensische genetica 8.2.1 Technologische evolutie 8.2.2 Evolutie in de analyse van biologische sporen 8.2.3 DNA-analyse van vingersporen: theorie en beperkingen 8.2.4 Biologische mengsporen – toepassing van STR’s op het Y-chromosoom 8.2.5 Telogene haren – toepassing van mitochondriaal DNA-onderzoek 8.2.6 Maatregelen ter preventie van contaminatie 8.3 Het DNA-onderzoek van biologische sporen 8.3.1 Autosomaal DNA-profiel 8.3.2 Y-chromosoom- en mitochondriaal DNA-profiel 8.3.3 Caveats in de interpretatie van DNA-resultaten 8.4 Genetische verwantschapsbepaling 8.5 Moleculaire autopsie en farmacogenetica 8.5.1 Moleculaire autopsie 8.5.2 Farmacogenetica 8.5.3 Ethische aspecten
138 139 139 141 143 144 146 147 148 148 152 153 154 158 158 159 160
Inhoudstafel
XIV
HB Forensische_DEEL_1.indd 14
18/09/12 07:55
IV thanato-etiologie (doodsoorzaken) 9 Juridische en criminologische aspecten
165 166 167 169 171 171 171 174 174 175 175 176 177 178 178 179 180 181 181 181 181 182 186 186
10 plots en/of onverwacht overlijden 10.1 Algemene aspecten 10.2 Hart- en vaatziekten 10.2.1 Aandoeningen van de hartkransslagaders 10.2.1.1 Coronaire arteriosclerose 10.2.1.2 Hartinfarct 10.2.1.3 Ischemische en hypertensieve hartziekte 10.2.1.4 Niet-arteriosclerotische aandoeningen van de hartkransslagaders 10.2.2 Aandoeningen van het hart 10.2.2.1 Hartspierziekten 10.2.2.2 Aantasting van de hartkleppen 10.2.3 Aandoeningen van de aorta 10.3 Longaandoeningen 10.3.1 Pulmonale trombo-embolie 10.3.2 Astma 10.3.3 Anafylaxis 10.3.4 Andere 10.4 Hersenaandoeningen 10.4.1 Intracraniële bloeding 10.4.1.1 Hersenaneurysma 10.4.1.2 Hypertensieve hersenbloeding
189 189 191 191 192 193 193 194 194 194 196 197 198 198 199 199 200 200 200 200 201
HB Forensische_DEEL_1.indd 15
XV inhoudstafel
9.1 Dood door ongeval 9.2 Zelfdoding 9.3 Doding 9.3.1 Kinderdoding 9.3.1.1 Algemene aspecten 9.3.1.2 Neonaticide 9.3.1.3 Infanticide 9.3.1.4 Filicide 9.3.2 Meervoudige doding (multicide) 9.3.2.1 Homicide-suïcide 9.3.2.2 Massamoord 9.3.2.3 Seriemoord 9.3.3 High profile crime 9.3.4 Misdaadanalyse (criminal profiling) 9.3.4.1 Gedragsmotivationele typologie 9.3.4.2 Analyse van het verwondingspatroon 9.3.5 Postmortale handelingen 9.3.5.1 Ritueel gedrag versus modus operandi 9.3.5.2 Daderhandteken (signature) 9.3.5.3 Manipulatie van de plaats delict 9.3.5.4 Postmortale mutilatie 9.3.5.5 Postmortale seksuele handelingen (necrofilie) 9.3.6 Doding door onbekend middel (DOM)
18/09/12 07:55
Inhoudstafel
XVI
10.4.2 Epilepsie 10.4.3 Andere 10.5 Andere occasionele oorzaken 10.5.1 Bloeding 10.5.2 Sepsis 10.5.3 Endocriene en metabole toestanden 10.6 Negatieve autopsie 10.6.1 Mors sine materia 10.6.2 Hartgeleidingsstoornissen 10.6.2.1 Pathologie van het hartgeleidingsstelsel 10.6.2.2 Ionkanaalstoornissen 10.7 Stress-gerelateerd overlijden/stresshypothese 10.8 Specifieke situaties 10.8.1 Plotse dood tijdens sport 10.8.2 Plotse dood tijdens arrestatie/in bedwang houden/hechtenis 10.8.3 Plotse dood tijdens fysieke agressie 10.8.4 Plots en/of onverwacht overlijden in de psychiatrie 10.8.4.1 Maligne neuroleptisch syndroom 10.8.4.2 Serotoninerg syndroom 10.8.4.3 Letale catatonie 10.8.4.4 Geëxciteerd delirium 10.8.5 Plots en/of onverwacht overlijden van chronische alcoholieker 10.8.6 Plots en/of onverwacht overlijden van de alleenwonende 10.8.7 Plots en/of onverwacht overlijden bij diabetes 10.9 Forensisch onderzoek van plots en/of onverwacht overlijden 10.10 Wiegendood 10.10.1 Het fenomeen wiegendood 10.10.2 Wiegendood versus asfyxie (verstikking) 10.10.2.1 Accidentele asfyxie 10.10.2.2 Homicidale asfyxie 10.10.3 Onderzoek van wiegendood 10.10.4 Wet van 26 maart 2003
202 203 203 203 205 206 207 207 207 207 208 209 211 211 213 215 215 216 216 216 217 217 219 219 224 225 225 227 227 229 231 233
11 Verstikking (asfyxie) 11.1 Algemene pathofysiologie 11.1.1 Oorzaken 11.1.1.1 Mechanische verstikking 11.1.1.2 Inwendige verstikking 11.1.2 Verstikkingsproces 11.1.3 Forensische aspecten 11.1.4 Verstikkingstekens (tekens van asfyxie) 11.1.4.1 Petechieën 11.1.4.2 Zwelling en cyanose van het aangezicht 11.1.4.3 Hypoxische effecten 11.1.4.4 Longoedeem en acuut emfyseem 11.1.4.5 Biochemische veranderingen 11.1.4.6 Histologische veranderingen 11.2 Verstikking in zuurstofarm milieu
237 237 238 238 239 239 240 241 242 243 243 244 244 244 244
HB Forensische_DEEL_1.indd 16
18/09/12 07:55
HB Forensische_DEEL_1.indd 17
245 245 246 247 247 248 248 249 249 250 252 252 252 253 253 253 253 254 254 254 254 255 255 255 256 257 260 262 262 263 264 264 266 266 267 267 268 269 269 271 272 272 273 275 277 277 277 277
XVII inhoudstafel
11.3 Afsluiting van de ademhalingswegen 11.3.1 Smoring 11.3.2 Obstructie van de inwendige ademhalingswegen 11.3.2.1 Verslikken 11.3.2.2 Bolusdood (‘café coronary’-syndroom) 11.3.2.3 Voedsel- of braakselaspiratie 11.3.2.4 Vreemd materiaal in de luchtwegen 11.3.3 Versmachting (traumatische asfyxie) 11.3.3.1 Borstinklemming 11.3.3.2 Posturale of positionele (houdingsgebonden) asfyxie 11.3.3.3 Kneveling (restraint asphyxia) 11.4 Samendrukking of toesnoering van de hals 11.4.1 Functionele anatomie 11.4.1.1 Keelskelet 11.4.1.2 Halsbloedvaten 11.4.1.3 Carotislichaampje 11.4.1.4 Halswervelkolom 11.4.2 Pathofysiologie 11.4.2.1 Belemmering van de bloedvoorziening van de hersenen 11.4.2.2 Belemmering van de ademhaling 11.4.2.3 Prikkeling van het carotislichaampje 11.4.2.4 Letsels van de halswervelkolom en/of het ruggenmerg 11.4.3 Verhanging 11.4.3.1 Vormen van verhanging 11.4.3.2 Pathofysiologie 11.4.3.3 Pathologie 11.4.3.4 Forensische aspecten 11.4.4 Strangulatie 11.4.4.1 Pathologie 11.4.4.2 Forensische aspecten 11.4.5 Wurging 11.4.5.1 Pathologie 11.4.5.2 Forensische aspecten 11.4.6 De armgreep 11.4.7 Auto-erotische asfyxie 11.4.7.1 Fenomenologie 11.4.7.2 Auto-erotische scène 11.4.8 Onderzoek van de hals 11.4.8.1 Post mortem onderzoek 11.4.8.2 Forensische kliniek (bijna-wurging / bijna-strangulatie / bijna-verhanging) 11.5 Koolmonoxidevergiftiging (CO-intoxicatie) 11.5.1 Koolstofmonoxide of CO-gas 11.5.2 Pathofysiologie 11.5.3 Symptomen 11.5.4 Pathologie 11.5.4.1 Uitwendige tekens 11.5.4.2 Inwendige tekens 11.5.4.3 Oriënterende sneltesten
18/09/12 07:55
11.5.5 Toxicologie 11.5.6 Forensische aspecten 11.6 Cyanidevergiftiging 11.6.1 Cyanide 11.6.2 Pathofysiologie 11.6.3 Symptomen 11.6.4 Pathologie 11.6.4.1 Uitwendige tekens 11.6.4.2 Inwendige tekens 11.6.5 Toxicologie 11.6.6 Forensische aspecten
278 278 278 278 279 280 281 281 281 281 281
12 het waterlijk – verdrinking 12.1 Het waterlijk 12.1.1 Huidveranderingen 12.1.2 Postmortale mutilatie 12.1.2.1 Drijfletsels 12.1.2.2 Diervraat 12.1.2.3 Mechanisch geweld 12.1.2.4 Algengroei 12.1.2.5 Afzetting van ‘vuil’ 12.1.3 Beïnvloeding van de postmortale verschijnselen 12.1.3.1 Lijkvlekken 12.1.3.2 Lijkafkoeling 12.1.3.3 Lijkstijfheid 12.1.3.4 Hemolyse 12.1.3.5 Ontbinding 12.2 Verdrinking in enge zin (primaire verdrinking) 12.2.1 Oorzaken van verdrinking 12.2.1.1 Onderdompeling door verminderd drijfvermogen van het lichaam 12.2.1.2 Ongeschikte lichamelijke toestand (primaire oorzaken) 12.2.1.3 Secundaire oorzaken 12.2.2 Pathofysiologie (mechanisme van overlijden) 12.2.2.1 Verdrinkingsproces 12.2.2.2 Reactie van de luchtwegslijmvliezen 12.2.2.3 Zoet versus zout water 12.2.2.4 Andere mechanismen van ‘droge verdrinking’ 12.2.2.5 Schijndood en bijna-verdrinking 12.2.3 Pathologie 12.2.3.1 Uitwendige lijkschouwing 12.2.3.2 Autopsie 12.2.4 Forensische aspecten 12.3 Oneigenlijke verdrinking of zogenaamde ‘Badetod’ 12.3.1 Oorzaken van Badetod (dood tijdens het baden) 12.3.2 Pathologie 12.4 Algemene forensische aspecten 12.4.1 Identificatie 12.4.2 Verblijfsduur in water
285 285 286 286 286 286 286 287 287 287 287 287 288 288 288 288 289 289 289 289 290 291 291 292 293 293 293 294 295 297 298 298 299 299 299 299
Inhoudstafel
XVIII
HB Forensische_DEEL_1.indd 18
18/09/12 07:55
300 300 301 301 302 302 303 304
13 Dood door hitte – het brandlijk 13.1 Temperatuurregeling (thermoregulatie) 13.2 Verhitting 13.2.1 Hitteslag 13.2.2 Maligne hyperthermie 13.3 Verbranding – het brandlijk 13.3.1 Brandwonde (ernst en uitgebreidheid) 13.3.1.1 Graad van verbranding 13.3.1.2 Uitgebreidheid van de verbranding 13.3.1.3 Aantasting van de algemene toestand 13.3.2 Brandlijk 13.3.2.1 Kenmerken van het brandlijk (postmortale verschijnselen) 13.3.2.2 Chronologie en graad van de verkoling 13.3.2.3 Vitale tekens 13.3.3 Doodsoorzaak bij brandlijk 13.3.3.1 Dood door rechtstreekse inwerking van de hitte 13.3.3.2 Dood door rookvergiftiging 13.3.4 Forensische aspecten van brand 13.3.4.1 Het fenomeen brand 13.3.4.2 Oorzaak van brand 13.3.4.3 Forensisch brandonderzoek
307 307 308 308 309 309 310 310 310 311 311 311 313 313 314 314 314 314 314 315 316
14 dood door koude: Onderkoeling (hypothermie) 14.1 Voorbeschikkende factoren 14.1.1 Koude 14.1.2 Lichamelijke toestand 14.1.3 Geestelijke toestand 14.2 Pathofysiologie 14.2.1 Reactiefase (35-32 °C) 14.2.2 Uitputtingsfase (32-28 °C) 14.2.3 Paralytische fase (≤ 28 °C ) 14.3 Pathologie 14.3.1 Uitwendige verschijnselen/letsels 14.3.1.1 Rode lijkvlekken 14.3.1.2 Perniones 14.3.1.3 Frostbites (vrieswonden) 14.3.2 Inwendige afwijkingen 14.4 Forensische aspecten 14.4.1 Paradoxale ontkleding 14.4.2 Hide-and-die-syndroom
321 321 321 322 322 322 322 323 323 324 324 324 324 324 324 325 325 325
HB Forensische_DEEL_1.indd 19
XIX inhoudstafel
12.4.3 Vitale tekens 12.4.3.1 Schuimzwam 12.4.3.2 Verdrinkingslongen 12.4.3.3 Diatomeeëntest 12.4.3.4 Andere testen 12.4.4 Diagnose per exclusionem 12.4.5 Dood in bad 12.4.6 Forensisch onderzoek
18/09/12 07:55
Inhoudstafel
XX
15 Elektrocutie 15.1 Pathofysiologie 15.1.1 Beïnvloedende factoren 15.1.1.1 Elektrische stroom 15.1.1.2 Gelijkstroom versus wisselstroom 15.1.1.3 Contact en contactduur 15.1.1.4 Stroomweg 15.2 Mechanisme van overlijden 15.3 Pathologie 15.3.1 Stroomteken 15.3.2 Letsels 15.3.3 Algemene veranderingen 15.4 Blikseminslag 15.5 Forensische aspecten
327 327 327 327 329 329 329 330 331 331 332 332 332 332
16 Forensische traumatologie 16.1 Inleiding (kracht – verwonding) 16.2 Stomp trauma 16.2.1 Type letsels 16.2.1.1 Schaafwonde 16.2.1.2 Kneuzing 16.2.1.3 Scheurwonde (laceratie) 16.2.2 Craniocerebraal trauma (schedelhersentrauma) 16.2.2.1 Anatomie van het schedelhersentrauma 16.2.2.2 Forensische aspecten 16.2.3 Trauma van thorax en abdomen (borst en buik) 16.2.4 Trauma van het skelet 16.2.4.1 Soorten breuken (fracturen) 16.2.4.2 Verwikkelingen 16.2.5 Trauma van de extremiteiten (ledematen) 16.2.5.1 Crushsyndroom 16.2.5.2 Compartimentssyndroom 16.2.5.3 Verwikkelingen bij polytrauma 16.2.6 Forensische aspecten van stompe geweldpleging 16.2.7 Forensische aspecten van val 16.3 Scherp trauma 16.3.1 Snijwonde 16.3.2 Steekwonde 16.3.2.1 Forensisch onderzoek 16.3.2.2 Forensische aspecten 16.4 Halfscherp trauma 16.5 Schottrauma of ballistisch trauma 16.5.1 Schottrauma door kogelpatroon 16.5.1.1 Ballistiek (munitie – wapens) 16.5.1.2 Wondballistiek (terminale ballistische fase) 16.5.1.3 Schotverwonding (ballistisch trauma) 16.5.1.4 Forensisch medisch onderzoek van schottrauma
335 335 337 337 338 338 342 343 344 348 351 352 352 353 354 354 354 354 355 356 357 357 360 361 364 365 365 366 366 368 369 371
HB Forensische_DEEL_1.indd 20
18/09/12 07:55
374 374 375 375 377 377 378 379 380 382 382 382
17 TRANSPORTtraumatologie 17.1 vERKEERSTRAUMATOLOGIE 17.1.1 Oorzaken van verkeersongevallen 17.1.1.1 Menselijke factoren 17.1.1.2 Externe factoren 17.1.2 Biomechanische basisprincipes 17.1.2.1 Type slachtoffer 17.1.2.2 Type ongeval 17.1.3 Inzittende van voertuig als verkeersslachtoffer 17.1.3.1 Letselpatroon 17.1.3.2 Passieve veiligheidsmaatregelen 17.1.3.3 Forensische aspecten 17.1.4 Voetganger als verkeersslachtoffer 17.1.4.1 Letselpatroon 17.1.4.2 Forensische aspecten 17.1.4.3 Overrijden – overrollen 17.1.5 Tweewieler als verkeersslachtoffer 17.1.5.1 Letselpatroon 17.1.5.2 Betekenis van de valhelm 17.1.5.3 Forensische aspecten 17.1.6 Het forensisch onderzoek 17.1.6.1 Rol van de wetsarts (forensische patholoog) 17.1.6.2 Verloop van het forensisch onderzoek 17.2 Trein- of spoorlijk
387 387 387 388 389 389 389 389 391 391 393 395 396 396 397 399 401 401 402 402 403 403 405 407
18 Vergiftiging 18.1 Toxicologie en de forensische pathologie 18.1.1 Begrippen en principes 18.1.2 Farmacokinetica en fysiopathologie van de vergiftiging 18.1.2.1 Toediening/inname 18.1.2.2 Opname (absorptie) 18.1.2.3 Verdeling (distributie) 18.1.2.4 Verwerking (metabolisatie/stofwisseling) 18.1.2.5 Uitscheiding (eliminatie) 18.1.2.6 Vergiftiging
411 411 412 413 413 414 414 414 414 415
HB Forensische_DEEL_1.indd 21
XXI inhoudstafel
16.5.2 Het schottrauma door jachtmunitie (kardoes) 16.5.2.1 Ballistiek (munitie – wapens) 16.5.2.2 De ballistische kenmerken (externe en terminale fase) 16.5.2.3 Wondballistiek 16.5.3 Forensische aspecten van het ballistisch onderzoek 16.5.3.1 Het forensisch onderzoek 16.5.3.2 Het sporenonderzoek 16.5.3.3 Bijzondere forensische medische aspecten 16.5.3.4 Zelfdoding versus doding 16.6 Forensische beoordeling van verwondingen 16.6.1 Mechanisme van overlijden 16.6.2 Handelingsbekwaamheid
18/09/12 07:55
Inhoudstafel
XXII
18.1.3 Forensische aspecten 18.1.3.1 Accidentele vergiftiging 18.1.3.2 Zelfdoding 18.1.3.3 Doding 18.1.3.4 Drugsdode 18.1.4 Het forensisch onderzoek 18.1.4.1 Forensisch pathologisch onderzoek 18.1.4.2 Forensisch toxicologisch onderzoek 18.2 Forensische toxicologie 18.2.1 Inleiding 18.2.2 Historiek 18.2.3 Indeling van de vergiftigingen 18.2.3.1 Opzettelijke vergiftigingen 18.2.3.2 Accidentele vergiftigingen 18.2.3.3 Medicinale vergiftigingen 18.2.4 Indeling van de psychotrope stoffen 18.2.4.1 Indeling 18.2.4.2 Definities en reglementering 18.2.5 Alcohol 18.2.5.1 Inleiding 18.2.5.2 Farmacokinetica 18.2.5.3 Symptomatologie van de intoxicatie 18.2.5.4 Verwikkelingen van alcoholisme 18.2.5.5 Behandeling van alcoholisme 18.2.6 Benzodiazepines 18.2.6.1 Systematiek 18.2.6.2 Gebruik 18.2.6.3 Toxiciteit 18.2.6.4 Symptomatologie van de intoxicatie 18.2.7 Narcotische analgetica 18.2.7.1 Systematiek 18.2.7.2 Gebruik 18.2.7.3 Symptomatologie van de intoxicatie 18.2.7.4 Verslaving 18.2.8 Cocaïne 18.2.8.1 Bereiding 18.2.8.2 Gebruik 18.2.8.3 Symptomatologie van de intoxicatie 18.2.8.4 Verslaving 18.2.9 Amfetaminen 18.2.9.1 Systematiek 18.2.9.2 Gebruik en misbruik 18.2.9.3 Werking en symptomatologie van de intoxicatie 18.2.9.4 Verslaving 18.2.9.5 Nieuwste synthetisch afgeleiden 18.2.9.6 Khat, een natuurlijk voorkomende amfetamineachtige 18.2.10 XTC en afgeleiden 18.2.10.1 Algemeen
HB Forensische_DEEL_1.indd 22
415 415 416 416 416 418 419 420 421 421 423 424 425 425 426 427 427 428 429 429 430 431 435 435 436 436 437 437 438 439 439 441 443 443 445 445 446 447 448 448 448 449 449 451 451 451 451 451
18/09/12 07:55
18.2.10.2 Gebruik 18.2.10.3 Werking en symptomatologie van de intoxicatie 18.2.10.4 Verslaving Vloeibare XTC (GHB) 18.2.11.1 Algemeen 18.2.11.2 Werking en symptomatologie van de intoxicatie 18.2.11.3 Postmortale diagnose Indoolalkylaminen 18.2.12.1 LSD 18.2.12.2 Andere indoolalkylaminen Fenylethylaminen Cannabis 18.2.14.1 Algemeen 18.2.14.2 Symptomatologie van de intoxicatie Phencyclidine (PCP) en aanverwanten 18.2.15.1 PCP 18.2.15.2 Ketamine Snuifmiddelen 18.2.16.1 Algemeen 18.2.16.2 Gebruik en toxiciteit 18.2.16.3 Verslaving Drugsjargon 18.2.17.1 Benamingen voor drugs 18.2.17.2 Jargon uitdrukkingen
HB Forensische_DEEL_1.indd 23
452 452 453 453 453 454 454 455 455 457 457 457 457 458 459 459 460 460 460 460 461 461 461 462
XXIII inhoudstafel
18.2.11 18.2.12 18.2.13 18.2.14 18.2.15 18.2.16 18.2.17
18/09/12 07:55
V Forensische kliniek 19 Fysieke agressie 19.1 Aard en ernst van de verwondingen 19.1.1 Aard van de verwondingen 19.1.1.1 Stomp trauma 19.1.1.2 Scherp trauma 19.1.1.3 Halfscherp trauma 19.1.1.4 Schottrauma 19.1.2 Ernst van de verwondingen 19.1.2.1 Gradering van de verwondingen 19.1.2.2 Beoordeling algemene toestand 19.1.2.3 Betekenis van gedrags- of bewustzijnsbeïnvloedende stoffen 19.2 Strafrechtelijke aspecten – tijdelijke of blijvende gevolgen 19.2.1 Ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid (art. 399 Sw) 19.2.2 Andere gevolgen (art. 400 Sw) 19.3 Forensisch medisch onderzoek 19.3.1 Medisch onderzoek 19.3.2 Rol van de behandelende arts 19.3.3 Forensische interpretatie 19.3.4 Deskundig verslag 19.4 Onderzoek van de verdachte 19.4.1 Algemene principes 19.4.2 Fitness for interview
Inhoudstafel
XXIV
20 Seksuele agressie 20.1 Strafwet 20.2 Algemene principes 20.2.1 Lichamelijk onderzoek 20.2.2 Sporenonderzoek 20.2.3 Medicolegale besluitvorming 20.3 Seksuele-agressieset 20.4 Medicolegaal onderzoek van de verdachte
21 Kindermishandeling 21.1 Inleiding 21.2 Juridische context 21.3 Fenomeen kindermishandeling 21.4 Vormen van kindermishandeling 21.4.1 Niet-accidenteel trauma 21.4.1.1 Battered-child-syndroom 21.4.1.2 Shaken-infant-syndroom 21.4.2 Münchhausen-by-proxy-syndroom 21.4.3 Andere vormen 21.5 Gevolgen van kindermishandeling 21.6 Forensische aspecten 21.6.1 Forensisch onderzoek 21.6.2 Forensische interpretatie 21.6.3 Opsporing en diagnose
HB Forensische_DEEL_1.indd 24
467 468 469 469 469 469 469 469 470 473 474 475 475 476 477 477 477 478 479 479 479 480 483 483 484 484 485 485 486 486 489 489 490 490 491 491 491 495 497 497 498 499 499 499 500
18/09/12 07:55
22 Evaluatie rijgeschiktheid 22.1 Rijgeschiktheid en rijbewijs 22.2 Alcoholproblematiek 22.3 Andere ziektetoestanden
503 503 504 505
23 Leeftijdsbepaling 23.1 Context 23.2 Principes
507 507 507
REFERENTIES
509
TREFWOORDENREGISTER
515
inhoudstafel
XXV
HB Forensische_DEEL_1.indd 25
18/09/12 07:55
