1. Voedingsadvies 1.1 Inleiding Op de pabo opleiding leren de studenten hoe ze kinderen de vaardigheden kunnen bijbrengen die ze nodig hebben om een succesvolle en evenwichtige volwassene te worden. In 8 jaar tijd groeien speelse kleuters op tot pubers. Voldoende en verantwoord eten is in die periode extra belangrijk. Een actief leven met een gezond eetpatroon voorkomt overgewicht en helpt kinderen gezond de basisschool door. Omdat leraren in de tijd van de basisschool vaak bij de kinderen zijn, is het belangrijk dat zij goed op de hoogte zijn van gezond en verantwoord eten. Aan de pabo-studenten is er gevraagd om een voedingsdagboek van drie dagen bij te houden, om een goed beeld te krijgen van hun eetpatroon en of hun voeding voldoet aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (ADH). Bij de ADH is er gekeken naar de voedingsstoffen: IJzer, Vitamine C, Vezels, Koolhydraten, Vetten, Eiwit en Alcohol. Als eerst zijn de zesentwintig dagboeken berekend zodat het duidelijk was hoeveel ze van de onderzochte voedingsstoffen binnen hebben gekregen. Dit is beoordeeld met behulp van de ADH, de ADH verschilt van geslacht en per leeftijdsgroep. Daarnaast is er ook gekeken naar het voedingspatroon en of ze voldoen aan de richtlijnen van goede voeding. In de richtlijnen goede voeding staat beschreven wat er dagelijks gegeten moet worden om de nodige macro- en micronutriënten binnen te krijgen. Zoals 2 stuks fruit, 200 gram groente en voldoende vocht etc. Na de voedingsdagboeken beoordeeld te hebben, is er een conclusie gekomen. Aan de hand van de conclusie is er gekeken naar de meest afwijkende resultaten, zoals een tekort of overschot aan vezels, ijzer en de andere onderzochte voedingsstoffen. Vanuit hier is er een advies opgesteld. Het doel is om de pabo-studenten inzicht te geven wat de richtlijnen goede voeding zijn. Met als hoofddoel dat de pabo-studenten leren wat de richtlijnen goede voeding zijn zodat zij na het behalen van hun diploma deze kennis kunnen over brengen op hun toekomstige basisschool leerlingen. De centrale vraag van dit voedingsadvies is: ‘’Voldoet het voedingspatroon aan de hand van de drie daagse voedingsdagboeken van de eerste jaar pabo-studenten, onderverdeeld per leeftijdscategorie en geslacht, van de Haagse Hogeschool aan de ADH en richtlijnen goede voeding?” Om een beter advies te kunnen opstellen, zijn er ook nog twee deelvragen beantwoord. Deze zijn:” Hoe ziet het voedingspatroon eruit van de pabo-studenten van de Haagse Hogeschool in vergelijking tot het voedingspatroon met de Nederlandse bevolking?” En de tweede vraag is: “Zit er verschil in de voedingspatronen tussen de onderzochte doelgroepen
van de eerste jaar pabo-studenten van de Haagse Hogeschool aan de hand van de voedingsdagboeken?”
1.2 Methode Voor dit voedingsadvies is er gebruik gemaakt van literatuuronderzoek, via internet zoals voedingscentrum.nl en RIVM.nl, ook zijn er boeken geraadpleegd zoals het Nederlandse voedingsmiddelentabel en is er gebruik gemaakt van de onderzochte macro- en micronutriënten die eerder benoemt zijn in de inleiding. Bij de site voedingscentrum.nl is er gebruik gemaakt van de applicatie Eetmeter. Op de site van het RIVM is er gekeken naar de voedselconsumptiecijfers van de jong volwassenen van de Nederlandse bevolking uit het jaar 2003. Er is op het RIVM gekeken naar de basisgegevensverzameling uit het jaar 2007 tot 2010. Uit het boek Nederlandse voedingsmiddelentabel zijn de dagboeken berekend en is er gekeken naar de ADH. De zesentwintig pabodagboeken zijn onderverdeeld, zo heeft ieder een aantal voedingsdagboeken berekend en beoordeeld. Eerst zijn van alle drie de dagen de macro- en micronutriënten berekend om vervolgens van elke pabo-student een gemiddelde te nemen. Van de gemiddelde cijfers zijn de gemiddelde energiepercentages berekend. Alle gemiddelde berekeningen zijn in een Excel bestand toegevoegd. Het Excel bestand is onderverdeeld per leeftijdscategorie en geslacht. Hierdoor is er een duidelijk overzicht van de hoeveelheid binnen gekregen macro- en micronutriënten van de studenten. Door de gemiddelde uitkomsten per persoon goed bekeken te hebben en te vergelijken met de ADH en richtlijnen goede voeding, is er een advies opgesteld. Ook is er zo gekeken naar de “gezondste” pabo-student van klas 1C.
1.3 Resultaten Uit het onderzoek is gebleken dat pabo-studenten te weinig energie binnen krijgen dan wordt aanbevolen in de ADH, maar daarentegen kloppen de energiepercentages wel. Om toch verantwoord het energie tekort aan te vullen is gekeken naar de richtlijnen goede voeding. Hieruit is gebleken dat de pabo-studenten meer fruit, groente, zuivel, aardappelen/rijst/pasta en brood kunnen eten om genoeg energie binnen te krijgen. Ook is er gebleken dat pabo-studenten over het algemeen voldoende eiwitten, koolhydraten en vetten binnen krijgen. Voldoende eiwitten in het lichaam zijn nodig omdat ze belangrijke bouwstoffen bevatten. Er zijn dierlijke en plantaardige eiwitten. Vlees, vis, melk, kaas en eieren zijn voorbeelden van producten die dierlijke eiwitten bevatten. Brood, graanproducten, peulvruchten en noten zijn voorbeelden van producten die plantaardige eiwitten bevatten. (Voedingscentrum) Aan de hand van de energieprocenten is af te leiden dat de pabo-studenten genoeg eiwitten binnen
krijgen, de uitgerekende energieprocenten komen vrijwel overeen met het aanbevolen percentage van eiwit uit de ADH. De cirkeldiagrammen hieronder geven een duidelijk beeld van de inname van macro- en micronutriënten van de pabo-studenten per leeftijdscategorie en de ADH die bij die leeftijdsgroep hoort. Tijdens het onderzoek is ook gekeken naar de hoeveelheid koolhydraten die de pabostudenten gedurende de drie dagen binnen kregen. Koolhydraten zijn een belangrijke bron van energie. (Voedingscentrum) Zoals al eerder vermeld kregen de pabo-studenten over het algemeen te weinig energie binnen, meer inname van koolhydraten zou een goede oplossing zijn om genoeg energie binnen te krijgen. Koolhydraten zitten vooral in graanproducten, zoals pasta en brood maar ook in aardappelen. (Voedingscentrum) Ook voor koolhydraten is in de cirkeldiagrammen hieronder aangegeven wat de inname van de studenten is en wat de ADH is voor koolhydraten. In de diagrammen is goed te zien dat de energieprocenten voor iedere leeftijdscategorie vrijwel overeen komen. Vet is een bron van energie. (Voedingscentrum) Uit de dagboeken van de pabo-studenten is gebleken dat er al vrij veel vet wordt gegeten. Zoals ook in de cirkeldiagrammen hieronder afgebeeld staat, krijgen zowel de vrouwen uit de leeftijdsgroep 14-18 jaar als 19-30 jaar iets te veel vet binnen. De mannen zijn nog net niet over de grens van de ADH heen, maar komen in de buurt. Meer vetinname is zeker niet nodig. Vezels zijn erg belangrijk voor een gezonde spijsvertering. Uit het onderzoek is gebleken dat de pabo-studenten over het algemeen te weinig vezels binnen krijgen. In de cirkeldiagrammen is een gemiddelde gebruikt per leeftijdscategorie waardoor deze aangeven dat de inname van vezels voldoende is. Maar tijdens het analyseren van de dagboeken werd er vaak een tekort aan vezels opgemerkt. De ADH geeft aan dat er bij mannen in de leeftijdscategorie 19-30 jaar een optimale consumptie van 40 gram voedingsvezel geldt. Bij vrouwen, zowel in de leeftijdscategorie 14-18 jaar als 19-30 jaar geldt een optimale consumptie van 30 gram voedingsvezel. Tijdens het analyseren kwam duidelijk naar voren dat veel studenten niet aan deze ADH per dag kwamen. Over het algemeen is de consumptie van vezels in Nederland niet voldoende. Negentig procent van de Nederlandse bevolking komt niet aan de hoeveelheid voedingsvezels zoals in de ADH is vermeld. (Gezondheidsraad) Om meer vezels binnen te krijgen, moeten de studenten meer vezelrijke voedingsmiddelen consumeren. Volkorenproducten, groenten, fruit en peulvruchten zijn voedingsmiddelen die veel voedingsvezels bevatten. (Voedingscentrum) Uit de dagboeken is gebleken dat vrij weinig studenten alcohol consumeren. De mannen drinken meer alcohol dan de vrouwen. Uit de diagrammen hieronder blijkt dat mannen in de leeftijdscategorie 19-30 jaar 5 en% per dag halen uit alcohol. Bij de vrouwen in de leeftijdscategorie 19-30 jaar is dit 1 en%. De vrouwen van de leeftijdscategorie 14-18 jaar drinken geen alcohol. Alcohol is geen essentiële voedingsstof maar levert wel energie. Er
zijn geen aanbevolen hoeveelheden opgesteld, omdat een mens makkelijk kan leven zonder alcohol. Zolang de alcoholconsumptie beperkt blijft, is er niets tegen het drinken van alcohol. De hoeveelheid alcohol die in de pabo-klas werd gedronken was niet veel, de pabostudenten hebben dus een beperkte alcoholconsumptie en dat is prima en% ADH man 19 t/m 30 jaar bij 2714kcal
1% 0%
en% man klas 1C 19 t/m 30 jaar bij 2115kcal
1% 5% eiwit
30%
19%
koolhydraten vet
50%
17% 28%
vezels
2%
49%
35%
alcohol
en% ADH vrouw 14 t/m 18 jaar bij 2190kcal
0% eiwit koolhydraten
eiwit 30%
19%
vet 47%
vezels
1%
2% 14%
koolhydraten vet
alcohol
en% NL bevolking man 19 t/m 30 jaar bij 2731kcal
eiwit
vezels alcohol
koolhydraten vet
50%
vezels alcohol
en% vrouw klas 1c 14 t/m 18 jaar bij 1610kcal
en% NL bevolkingsvrouw 14 t/m 18 jaar bij
1962kcal
2%
2%
1% 15%
31%
eiwit
0% 15%
koolhydraten
koolhydraten
34%
vet 51%
vet
vezels
49%
alcohol
en% ADH vrouw 19 t/m 30 jaar bij 2143kcal
30%
en% vrouw klas 1c 19 t/m 30 jaar bij 1714kcal
2% eiwit koolhydraten
1% 16%
32%
vet 50%
vezels alcohol
1% 0% 19%
eiwit
vezels alcohol
eiwit koolhydraten vet
49%
vezels alcohol
en% NL bevolkingsvrouw 19 t/m 30 jaar bij 1962kcal
2%
0% 15%
eiwit koolhydraten
34%
vet 49%
vezels alcohol
Ook is er gebleken dat de inname van ijzer bij pabo-studenten lager is dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH), die gegeven wordt in de Nederlandse Voedingsmiddelentabel (NVT). De inname van vitamine C is over het algemeen wel voldoende, dit komt door doordat
de pabo-studenten genoeg vitamine C bevattende voedingsmiddelen hebben gegeten. Het aantal mg wat de groepen gemiddeld aan vitamine C binnen kregen was meer dan het aantal mg dat wordt aanbevolen in de ADH. Dit blijkt ook uit de volgende grafieken. mannen 19 t/m 30 jaar
vrouwen 14 t/m 18 jaar
100
120 100
ADH
80
80
ADH
60
60
Pabo studenten
40
Nederlandse bevolking
20 0 ijzer (mg)
Pabo studenten
40
Nederlandse bevolking
20 0 ijzer (mg)
vit C (mg)
vit C (mg)
vrouwen 19 t/m 30 jaar
100 80
ADH
60 Pabo studenten
40 20
Nederlandse bevolking
0 ijzer (mg)
vit C (mg)
(http://www.rivm.nl) (Nederlandse voedingsmiddelentabel, 2012)
De bovenstaande grafieken laten zien dat de ijzer inname van de gemiddelde man 19t/m 30 jaar , vrouw 14 t/m 18 jaar en vrouw 18t/m30 jaar uit de pabo klas lager is dan wordt aanbevolen. Dit komt doordat de pabo-studenten te weinig ijzer bevattende producten binnen krijgen. Niet alleen bij de pabo-studenten maar ook bij de Nederlandse bevolking komt vaak ijzertekort voor en dan vooral bij vrouwen. Vlees, brood, graanproducten en groenten zijn voorbeelden van voedingsmiddelen die ijzer bevatten. (Voedingscentrum) De dagboeken geven aan dat de pabo-studenten te weinig groenten, brood en graanproducten binnen krijgen, waardoor het ijzergehalte laag is. Om meer ijzer in het lichaam te krijgen,
zouden ze meer van deze producten moeten eten. IJzer is van belang in het lichaam omdat het een rol speelt bij een grot aantal enzymatische reacties. (Nederlandse voedingsmiddelentabel, 2012) Mensen die een tekort aan ijzer in hun lichaam hebben, krijgen bloedarmoede. Mensen met bloedarmoede zijn snel moe en hebben minder energie. Meestal wordt ijzertekort niet meteen opgemerkt, mensen merken vaak wel dat ze sneller moe zijn en gaan bloed laten prikken, daarna wordt aangetoond of er sprake is van ijzertekort en dus van bloedarmoede. Uit de grafieken blijkt dat de pabo-studenten over het algemeen voldoende vitamine C binnen krijgen. Vitamine C zit in fruit, groente en aardappelen, met name in koolsoorten, citrusfruit, kiwi’s, bessen en aardbeien. Vitamine C zorgt in het lichaam voor de vorming van bindweefsel, de opname van ijzer, het in stand houden van de weerstand en het beschermen van lichaamscellen tegen schadelijke stoffen. (Info over vitamine C) In principe is het niet nodig nog meer vitamine C binnen te krijgen, maar mochten er studenten zijn met te weinig inname van vitamine C, dan kunnen ze bovenstaande voedingsmiddelen innemen. Een tekort aan vitamine C is te merken aan een verminderde weerstand, waardoor griep kan optreden. Studenten kunnen dus wel merken wanneer ze een tekort aan vitamine C hebben.
1.4 Conclusie In dit verslag stond de volgende hoofdvraag centraal: ‘’Voldoet het voedingspatroon aan de hand van de drie daagse voedingsdagboeken van de eerste jaar pabo-studenten, onderverdeeld per leeftijdscategorie en geslacht, van de Haagse Hogeschool aan de ADH en richtlijnen goede voeding?” Uit het onderzoek in dit verslag is gebleken dat de eerstejaars pabo-studenten een tekort aan energie, vezels en ijzer hebben. Zij voldoen bij deze voedingsstoffen dus niet aan de ADH. Ook krijgen zij te weinig energie binnen. Dit kan zijn ontstaan door onderrapportage door de studenten. Om verantwoord meer energie binnen te krijgen kunnen ze meer fruit, groente, zuivel, aardappelen/rijst/pasta en brood eten. Om bij de voedingsstoffen verandering aan te brengen, moeten de studenten voedingsmiddelen binnenkrijgen waar meer vezels en ijzer inzitten. Dit kan door meer (volkoren)brood, groenten, fruit en peulvruchten te eten. Dit zijn producten waar veel vezels inzitten. Om meer ijzer binnen te krijgen, kunnen de studenten producten als rund- en lamsvlees eten. Ook zit er in diverse groenten, zoals broccoli en sperziebonen veel ijzer. Eiwitten, vetten, koolhydraten en vitamine C krijgen de pabo-studenten wel in voldoende mate binnen naar inzicht van de ADH. Zij hoeven dus niet veel meer producten te consumeren waar meer eiwitten, vetten, koolhydraten of vitamine C inzit. Zij voldoen bij deze voedingstoffen aan de ADH, maar de studenten eten wel te weinig voedingsmiddelen waar
deze voedingsstoffen in voor komen zoals aangegeven in de richtlijn goede voeding. Echter kloppen de verhoudingen van de energiepercentages wel. Ook hebben de studenten alcohol geconsumeerd. Het lichaam heeft geen alcohol nodig, maar het levert wel energie. De hoeveelheid die de studenten hebben gedronken, zijn niet zodanig groot dat er verandering in moet worden aangebracht. Concluderend kan er gezegd worden dat de eerstejaars pabo-studenten een tekort hebben aan energie, ook hebben ze een tekort aan de voedingsstoffen vezels en ijzer. Hier moeten zij verandering in aanbrengen om dichter bij de ADH in de buurt te komen.
1.5 Discussie Gekeken naar de bevindingen van de Pabostudenten en hun relatie tot voeding, zijn er toch nog een aantal punten die wij ter discussie willen stellen. Zo was er geen eenduidige lijn over wat de Integrale opdracht daadwerkelijk in hield tussen de docenten. Dit kwam naar vooral naar voren, tijdens de lessen. Uiteindelijk hebben is dit opgelost door naar meer duidelijkheid te vragen en een standpunt te nemen in de verdere voortgang van het project over de opdracht. De voorkennis van beginnende Voeding en Diëtetiek studenten kan niet voldoende zijn om daadwerkelijk een volledig en goed advies te geen. Wel is er (wetenschappelijk) vooronderzoek gedaan naar de macro en micronutriënten om zo min mogelijk fouten te maken in de adviezen. Verder kunnen bepaalde adviezen niet geheel betrouwbaar zijn omdat de pabo-studenten na herhaaldelijk vragen onvolledig/niet gedetailleerde voedingsdagboeken hebben ingeleverd. Waardoor er gebruik gemaakt is van algemene waarden. Nou betreft het advies voor de gehele pabo klas en zullen deze verschillen niet van invloed zijn geweest op het uiteindelijke advies. Hiernaast bestaat er de mogelijkheid dat de studenten sociaal wenselijke antwoorden hebben ingevuld in de voedingsdagboekjes, waardoor er sprake is van onderrapportage. Hier kunnen wij niet al teveel rekening mee houden omdat wij vele pogingen hebben gedaan om een zo correct mogelijk voedingsdagboek van de Pabostudenten te krijgen via de mail. Ook verliep de communicatie tussen de pabo-studenten en de Voeding en Dietetiek studenten niet geheel vlekkeloos. Zo moest er vaak heen en weer gemaild worden over wat er daadwerkelijk was ingevuld in het voedingsdagboek. Misschien moeten de pabostudenten beter worden ingelicht over hoe ze precies een voedingsdagboek in moeten vullen. Dit probleem is opgelost door knopen door te hakken en algemene waarden te gebruiken. Als laatst verliep de inhoudelijke begeleiding via Blackboard ook niet geheel zonder problemen. Zo is het voorgekomen dat er niet werd geantwoord op geplaatste berichten.
Door vooral onderzoek te doen in wetenschappelijke databanken en gesprekken met Voedingsleer docenten te voeren is dit probleem opgelost. Door eens in de zoveel tijd contact consulturen in te voeren zou dit een goede oplossing kunnen worden voor deze kwestie.
1.6 Bibliografie Gezondheidsraad. (n.d.). Info over de vezelconsumptie. Retrieved 2012 йил 1-november from Website van gezondheidsraad: http://www.gezondheidsraad.nl http://www.rivm.nl. (n.d.). Voedselconsumptiepeiling. Retrieved 2012 йил 1-November from http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Onderwerpen/V/Voedselconsumptiepeiling/Overzicht_peilingen/Basis _7_69_jaar/Resultaten_VCP_Basis_7_69_jaar Info over ijzer. (sd). Opgeroepen op oktober 29, 2012, van website van voedingscentrum: http://voedingscentrum.nl Info over vezels. (sd). Opgeroepen op oktober 29, 2012, van Website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl Info over vitamine C. (sd). Opgeroepen op oktober 29, 2012, van website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl Nederlandse voedingsmiddelentabel. (2012). Den Haag: Copyright. Voedingscentrum. (n.d.). Info over eiwitten. Retrieved 2012 йил 1-November from Website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl Voedingscentrum. (n.d.). Info over ijzer. From Website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl Voedingscentrum. (n.d.). Info over koolhydraten. Retrieved 2012 йил 1-november from website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl Voedingscentrum. (n.d.). Info over vetten. Retrieved 2012 йил 1-november from Website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl Voedingscentrum. (n.d.). Info over vezels. From Website van voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl
