1. Probleemstelling Wat kan je zoal naar school meebrengen als tussendoortje? - …………………………………………………. - …………………………………………………. - …………………………………………………. - …………………………………………………. Als we het lijstje hierboven bekijken zitten er gezonde en minder gezonde voedingsmiddelen tussen. In dit projectje gaan wij een heel gezond en heel lekker tussendoortje maken, namelijk vruchtensla.
2. Vruchten Vruchtensla bestaat natuurlijk uit fruit, en het leuke aan verse vruchtensla is dat je er de vruchten naar jou keuze kan in verwerken. Als er toch iets is dat je niet lust hoef je het niet in je tussendoortje te verwerken. 1. voedingswaarde Vruchten of fruit zijn de rijkste bron aan mineralen en vitamines. Citrusvruchten zijn zeer rijk aan vitamine C. 2. Soorten De vruchten die op eigen bodem groeien noemen we ………………………………………. fruit De vruchten uit het buitenland noemen we …………………………….. fruit. 2
Opdracht: Rangschik de volgende vruchten in de juiste kolom. Ga ook op zoek naar de juiste prijs van de vruchten. appel, sinaasappel, peer, banaan, druif, kiwi, perzik, citroen, kastanje, mandarijn, pruim, pompelmoes, aardbei, hazelnoot, kokosnoot, rode bes, pinda, framboos, vijg
inheems
prijs
uitheems
prijs
3. Indeling - De vruchten kunnen eveneens ingedeeld worden in : sappige vruchten droge vruchten gedroogde vruchten Opdracht: Rangschik de volgende vruchten in de juiste kolom: sinaasappel, banaan, rozijnen, kastanje, peer, vijg, aardbei, krenten, amandel
sappig
droog
gedroogd
3
- De vruchten zijn zoet of zuur. De zoete vruchten bevatten veel ……………………… . Opdracht: Vul in onderstaande tabel 5 zoete en 5 zure vruchten in. zoet
zuur
Proefje Geblinddoekt zal je een aantal stukjes fruit proeven. 1. Deel ze in 3 groepen in a. zoet b. zuur c. bitter 2. Probeer aan de smaak nu ook eens een vrucht te koppelen. 3. Verdeel je groepje (4 pers.) in twee teams van 2 personen. 4. De verslaggever maakt een kort verslagje van deze proef. In dit verslagje moet je kunnen zien of de smaak van elke persoon hetzelfde is en hoeveel vruchten je per groep herkende. Opdracht: Kleef hieronder 5 afbeeldingen van vruchten en schrijf er zelf een onderverdeling bij (vb : zoet, zuur, inheems, uitheems, …) Tip: Heb je niet genoeg plaats, voeg dan een A4 blad (met gaatjes) toe.
www.groentenenfruit.nl 4
3. Transport Soms kunnen we vruchten gebruiken uit onze eigen tuin maar meestal kopen we ze in de winkel. Waar kan je zoal fruit kopen? - ………………………………………….. - ………………………………………….. - ………………………………………….. Welke verplaatsingen moet het fruit maken voor we het bij ons in de klas hebben? Opdracht: Rangschik de tussenstappen in de juiste volgorde en bedenk er telkens een gepast transportmiddel bij. grootwarenhuis – fruitveiling – keuken – distributiecentrum - landbouwer
…………………
……………………
……………………
…………………….
………………….
…..………………
………………….
………………
………………..
Het transport hierboven slaat natuurlijk op inheems fruit en relatief kleine afstanden. Maar wat als we een grote hoeveelheid uitheems fruit moeten transporteren over een grote afstand? transport.startkabel.nl 5
Bekijk de volgende foto’s eens goed en probeer eens uit te vinden op welke wijze men het fruit (en andere goederen) dan vervoert. …………………………………………………………………………………………………………………………
Opdracht: Wat is het grote voordeel van containertransport? Tip: vergelijk de containers eens met LEGO blokjes. …………………………………………………………………………………………………. De plaats waar de containers van het schip worden gehaald en tijdelijk opgeslagen voor het verdere transport noemen we een containerterminal. Opdracht: Welke twee Belgische havens zijn zeer belangrijk voor het containertransport in Europa ? Tip: zoek op het internet of vraag het aan je leerkracht aardrijkskunde. ………………………………………………… en ………………………………………………………
6
Geef de naam van een containerterminal in Antwerpen of Zeebrugge. .………………………. Hoeveel containers behandelt men daar jaarlijks? ………………………
Verklaar ook de volgende transportsystemen: Bulk: ……………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………….. RORO: ……………………………………………………………………………………………………. ….……………………………………………………………………………………………………. Vloeibaar bulk: …………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………..
7
4. milieu en leefbaarheid Een heel grote haven met veel goederenbehandeling is natuurlijk goed voor onze economie, maar is dit ook zo voor de natuur en de dorpen in de buurt? Lees daarom het volgende artikel uit een tijdschrift maar eens aandachtig. Doel-einde... DOEL -Het is nu zo goed als zeker: het dorpje Doel aan de Schelde zal verdwijnen. De Vlaamse regering heeft op 20 januari beslist dat de Antwerpse haven mag uitbreiden. Daardoor geraakt het dorpje helemaal ingesloten. Op den duur zal niemand er nog willen of zelfs kunnen wonen. Doel wordt opgeslokt door de industrie... De haven van Antwerpen is een wereldhaven. Dat betekent dat er heel veel schepen van over de hele wereld hun goederen komen lossen. Daar zijn steeds meer containers bij. Om die in de haven tijdelijk te kunnen neerzetten, is veel plaats nodig. En die is er niet meer in de Antwerpse haven. De haven vraagt daarom al langer een nieuw terrein voor de vele containers. En de regering heeft nu eindelijk beslist dat zo'n terrein er komt. "Het is absoluut noodzakelijk voor de Antwerpse haven", zegt de Vlaamse regering. "En voor de Vlaamse economie. Een derde van onze economie is afhankelijk van de haven. Dat zijn dus veel jobs..." Door het nieuwe terrein geraakt het dorpje Doel helemaal ingesloten. Want er komt niet alleen een nieuw terrein, ook de haven zal worden uitgebreid. Met nieuwe dokken. En die uitbreiding zal wellicht voor nog meer nieuwe industrie in het gebied zorgen. Doel zal langzaam omringd worden en daardoor afgesloten geraken van de "bewoonde wereld". De mensen van Doel zelf zijn boos, maar reageren gelaten. Ze weten dat ze er niets kunnen tegen doen. Ze voelen zich machteloos. En verraden door de politici. "Die hebben ons eerst van alles beloofd en ons jarenlang aan het lijntje gehouden. Velen van ons hebben hun huis nog vernieuwd. Misschien wordt alles nu afgebroken... En waar moeten we naartoe?" Vooral de oudere mensen hebben het moeilijk. "Een oude boom mag je niet verplanten of hij sterft", zegt een spreekwoord. De Vlaamse regering heeft wel beloofd dat de Doelenaren zullen worden begeleid. En dat de mensen voldoende geld zullen krijgen om te kunnen verhuizen. Maar niet iedereen gelooft daarin. "Wanneer zullen we dat geld zien?" vragen ze zich af. Of nog: "Ze hebben ons al zoveel beloofd..." Vanaf 2005 zal het in Doel onleefbaar worden. Dat staat vast, zegt de Vlaamse regering nog.
www.gva.be/dossiers/-d/doel/tweededok.asp www.rvi.be/rvi_master/insite/rvi_insite_deurganck/index.shtml 8
Opdracht: Om welk polderdorp gaat het hier? ……………………………………………… Wat gaat er met de mensen van dat dorpje gebeuren ? ………………………………………………………………………………………………………………… Als jij het Vlaamse beleid mee zou kunnen bepalen, wat zou jij dan beslissen? Verdeel de klas in twee groepen (voor en tegen de havenuitbreiding), zoek een aantal argumenten en ga de volgende les de confrontatie aan.
5. Koeling Als we ons fruit (en andere voedingsmiddelen) willen transporteren en opslaan moeten we het natuurlijk op een speciale wijze behandelen. Wat doe jij met voedingsmiddelen die jij thuis een tijdje wil bewaren? - ………………………………………………………………………………. - ………………………………………………………………………………. Wat is het verschil tussen een diepvrieskist en een koelkast ? …………………………………………………………………………………………………………………………….. Werkingstemperatuur koelkast: ………………………°c Werkingstemperatuur diepvries: …………………….°c Opdracht: Neem twee stukken fruit, leg er één in op de vensterbank en bewaar de tweede in de koelkast. Wat merk je na twee weken? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………..
9
Het fruit dat wij gaan gebruiken kan men natuurlijk niet transporteren en opslaan in kleine koelkasten. Voor het transport gebruikt men koelwagens en koelcontainers.
Voor de opslag van het fruit, in het grootwarenhuis of de fruitveiling, bouwt men grote koelkamers of koelcellen.
6. Welke vruchten gebruiken we? We maken voor onze vruchtensla gebruik van een mengeling van uitheems en inheems fruit. 1. Banaan Bananen behoren ongetwijfeld tot de meest gegeten fruitsoorten. Het is een populaire en makkelijke vrucht om gewoon snel even weg te happen. Daarnaast is de banaan het hele jaar door verkrijgbaar.
10
De banaan is waarschijnlijk afkomstig uit Zuid-Oost Azië. Ze groeien daar aan een plant die net een boom lijkt. Deze planten zijn ook wel verkrijgbaar in bloemenwinkels en tuincentra. Kijk er eens goed naar want deze plant lijkt een stam te hebben, maar niets is minder waar. De bananenplant heeft een schijnstam. De stam bestaat uit in elkaar groeiende bladeren. Uit deze schijnstam komen bloemstengels waaraan de bananen in grote kammen groeien. Zo'n kam bananen bestaat uit 10 tot 20 vruchten. Door de kwetsbaarheid en het zeer snelle rijpingsproces worden de bananen geplukt als ze nog groen zijn. Daarna worden ze met koelschepen getransporteerd naar het land van bestemming. Daar worden ze in moderne koelhuizen opgeslagen en machinaal gerijpt. Zo is het mogelijk om deze vrucht het hele jaar door op de markt te hebben. Wie weet het antwoord op de altijd terug kerende vraag: Waarom zijn de bananen krom? …………………………………………………………………………………… 2. Peer Peren zijn populaire vruchten die onder de categorie Hard Fruit behoren. We onderscheiden hand- en stoofperen. Peren kunt u het beste koel, donker en droog bewaren. Over de houdbaarheid kunnen we weinig zeggen omdat dit sterk afhankelijk is van de rijpheid van de vrucht bij de aankoop.
Peren bevatten de minste fruitzuren. Daardoor zijn ze aanmerkelijk zoeter dan appelen. Peren zijn erg gezond en door het hoge gehalte aan kalk, kalium, fosfor en ijzer werken ze vocht- en vetafdrijvend. 11
3. Appel Één van de meest populaire fruitsoorten. De appel behoort tot de familie van de pitvruchten. Het zijn vruchten met vruchtvlees in een dunne schil en zaden in een klokhuis. Iedereen kent wel de uitspraak “Snoep gezond, eet een appel”. De tandarts geeft u hiermee het advies om uw tanden sterk te houden door het eten van een appel. Wat minder bekend is de uitspraak “An apple a day keeps the doctor away”. Deze uitspraken zeggen genoeg over de appel. Appelen zijn gezond doordat ze vol vitamine C zitten en veel vezelstoffen bevatten. Verder zijn ze rijk aan mineralen, kalk en ijzer. En, men zegt dat appelen cholesterol verlagend zijn.
Let er bij het kopen van appelen op dat de vruchten er gaaf uitzien en geen gekneusde plekken vertonen. Ook een verdroogd en verschrompeld huidje is natuurlijk niet goed. Als appelen in de winkel koud en nat aanvoelen komen ze net uit de koeling en dat is vers! Hoe lang u appelen kunt bewaren is afhankelijk van het ras en de rijpheid van de appel als u hem koopt. De houdbaarheid kan variëren van 2 dagen tot vier weken. Zomerrassen rijpen snel. De beste bewaarplaats is koel, donker en niet te droog, liefst niet in de koelkast. Appelen die op een fruitschaal in de huiskamer liggen, worden door de hoge temperatuur en de lage luchtvochtigheid snel overrijp. Bovendien produceren appelen veel ethyleen gas, wat tot gevolg heeft dat het andere fruit op de fruitschaal sneller doorrijpt. Appelen zijn rijk aan de mineralen kalk en ijzer, vitamine C en vezelstoffen. De calorie-arme appel komt in elk afslankdieet voor. 12
4. Kiwi De kiwi wordt ook wel "Chinese Kruisbes" genoemd. Van oorsprong komt deze vrucht uit China. Vanuit China werden aan het begin van de vorige eeuw de eerste plantjes meegenomen naar NieuwZeeland. En, Nieuw-Zeeland is ook nu nog het belangrijkste teeltgebied van onze bekende kiwi's. Vanaf dat moment kreeg de kiwi steeds meer bekendheid en tegenwoordig worden vele kilo's kiwi's vanuit Nieuw-Zeeland per koelschip naar Europa getransporteerd. Vandaag de dag telt Nieuw-Zeeland ca. 2500 kiwi-boeren, die samen jaarlijks ca. 2,2 miljard kiwi’s uitvoeren naar meer dan 70 landen in de wereld. Toch komt die kiwi niet alleen uit Nieuw-Zeeland. Ook in Italië, Frankrijk, Griekenland, Spanje, Portugal en China worden kiwi's geteeld. De Nieuw-Zeelandse kiwi's blijven echter het neusje van de zalm.
De smaak van de kiwi is "fris, sappig en pittig tegelijk." Daarnaast is het ook nog eens een hele gezonde vrucht. Eén kiwi levert 1/5 van de dagelijkse behoefte aan vitamine en mineralen. 13
5. Sinaasappel Sinaasappelen die tot de familie van de citrusvruchten behoren zijn bekende vitamine leveranciers. Hoeveel mensen persen dagelijks verse jus d'orange of eten dagelijks een sinaasappel. En dat is absoluut niet onterecht. Een sinaasappel is geen overbodige luxe maar een smakelijke bron van gezondheid. Of u nu een handof een perssinaasappel heeft. Vitamientjes leveren ze voldoende.
Sinaasappelen kunt u ca. 2 weken bewaren. Bewaar ze niet in de koelkast want al uw overige levensmiddelen in de koelkast gaan er naar ruiken. Gewoon een koele en donkere plaats in huis is voldoende. Het liefst tussen de 2 en 6 graden.
6. Ananas Ananas gaan we niet vers in onze fruitsla verwerken maar uit blik zijn ze bijna zo lekker en even gezond.
Ananas is inmiddels verspreid over de hele wereld en groeit onder andere in Zuid en Centraal Amerika en in Californië, Hawaii en Florida. De ananas komt van oorsprong uit Zuid Brazilië en Paraguay.
14
Om onze fruitsla nog een beetje kleur te geven kunnen we eventueel nog enkele aardbeien en/of kersen toevoegen. Waar we de meeste fruitsoorten het hele jaar door kunnen kopen zijn aardbeien en kersen nogal seizoensgebonden, we kunnen ons eventueel ook behelpen met gezoete kersen uit een glazen bokaaltje.
www.genietenvanvers.nl
7. Vruchtensla Wat hebben we nodig? Vruchten (per persoon) - halve banaan - halve peer - halve appel - halve kiwi - halve sinaasappel - 1 schijfje ananas - enkele kersen en/of een aardbei - eventueel een beetje suiker of zoetstof Welk keukengerei gebruiken we? -
grote glazen kom scherp mesje snijplank lepel klein eetkommetje 15
Hoe werken we? - Reinig en ontkern of ontpit de vruchten - Schil de banaan, peer, appel, kiwi en sinaasappel, snij ze in kleine stukjes en leg de vruchten in de glazen kom. - Bestrooi eventueel met een beetje fijne suiker of zoetstof. - Snij een schijfje ananas in stukken en voeg dit met een beetje ananassap toe. - Laat dit frisse gerecht een tijdje op een koele plaats trekken. - Dien op in een kommetje of schaaltje. OPGELET : Gooi het fruitafval steeds in de groene GFT bak.
www.intercompost.be www.milieuloket.nl 16
8. Duurzame vruchtensla
Duurzaam = tijdsduur die meer is dan men onder gewone omstandigheden verwacht Ofwel: duurzaam = iets dat langer blijft duren
1. Transport Als we fruit vervoeren met een transportmiddel dat fossiele brandstof gebruikt is dit niet duurzaam. Waarom: …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… Kijk eens na welke vruchten die we in onze fruitsla gebruiken een zeer lange weg moeten afleggen. Gebruik hiervoor google earth of een routeplanner. Hoe kunnen we voedsel toch op een duurzame manier transporteren? Korte afstanden - ……………………………………………………. - ……………………………………………………. Lange afstanden - …………………………………………………… - …………………………………………………..
17
2. Bewaring Zelfs al leggen de vruchten geen lange weg af en worden ze in eigen land geteeld zijn ze niet altijd duurzaam. Waarom heeft het gebruik van fruit rekening houdende met de juiste seizoenen een invloed op de duurzaamheid? Kijk eens na welke vruchten we best in welk seizoen gebruiken. Raadpleeg hiervoor een seizoenskalender.
Maar wat als we vruchten nu eens buiten het oogstseizoen gebruiken en toch duurzaam te werk willen gaan? Dan moeten we natuurlijk zoeken naar een duurzame manier van voedselbewaring. Zoek eens een aantal manieren van duurzaam bewaren op. TIP: Onze voorouders deden dit reeds
- …………………………………………………………….. - …………………………………………………………….. - ……………………………………………………………..
18
3. Verpakkingsafval Als we fruit kopen dat zeer stevig verpakt is, is dit meestal niet duurzaam. Geef twee reden waarom veel verpakking niet duurzaam is. - ………………………………………………………………………………………………… - ………………………………………………………………………………………………..
Conclusie Om een duurzame vruchtensla te maken moeten we dus eigenlijk vruchten gebruiken die: - …………………………………………………………………………………………………………… - ………………………………………………………………………………………………………….. - …………………………………………………………………………………………………………..
Waar kunnen we zulk fruit vinden?
……………………………………………………..
19
9. Bespreking Voldoet het resultaat aan je verwachtingen? …………………………………………………………………………………….. Hoe kan je de vruchtensla nog lekkerder maken of eventueel aanpassen naar jou smaak? ………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………. Vergelijk je eigen vruchtensla nu eens met vruchtensla uit blik. Is hij even lekker of lekkerder? ……………………………………………………………………………………
Als we het etiket van een blik vruchtensla bekijken zit er meer in dan alleen maar vruchten. Wat kan je hier extra op terugvinden? ………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….. Hoeveel gram vruchtvlees vinden we in dit blik terug? …………………………………………………….. Opdracht: Zoek eens op wat de volgende E-nummers betekenen: E100: ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………... E127: ……………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. E200: …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. E211: ……………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. 20
E441: ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… E625: …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. E951: ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… www.wikipedia.be
21
10. Smaakproef We weten reeds dat vruchten verschillende smaken zoals zoet, zuur, bitter, … kunnen hebben. Heeft iedereen dezelfde smaak? ………….. Opdracht: Maak op een blad papier een lijst met te proeven vruchten. Achter de vruchten maak je vijf kolommen waarin je een kruisje kunt plaatsen, schrijf bovenaan de kolom: zeer zoet, zoet, zuur, zeer zuur, bitter. Werk dan per 4, geef je tabel aan een ander groepslid. Taken: groepslid 1 proeft geblinddoekt en geeft een beoordeling groepslid 2 zet een kruisje in de juiste kolom groepslid 3 snijdt een stukje vruchtvlees af groepslid 4 brengt het stukje fruit naar de mond van groepslid 1 Materiaal: fruit (appel, banaan, aardbei, sinaasappel, citroen, limoen, rabarber, …) blinddoek, snijplank, mes, handdoek
22
11. Beroepen Geef enkele beroepen die te maken hebben met het transport, verkoop of verwerken van fruit. 1. ………………………………………………………………………… 2. ………………………………………………………………………… 3. ………………………………………………………………………… 4. ………………………………………………………………………… Opdracht : Kleef op een A4 blad enkele jobadvertenties die te maken hebben met fruit. Zoek ook op welke studierichtingen je hiervoor moet volgen.
23
12. Kruiswoordraadsel
Horizontaal 5. Bekende Nieuw-Zeelandse vrucht. 6. Vrucht die rijk is aan vitamine C 8. Populaire inheemse fruitsoort. 9. Vruchten uit het buitenland. 10. In welke vuilinsbak gooien we ons fruitafval? 11. Belangrijke Belgische containerhaven. 12. Gemakkelijke manier om goederen te vervoeren. 13. Polderdorpje dat moet verdwijnen voor de havenuitbreiding. 14. Transportsysteem waarbij men met de vrachtwagen op het schip kan rijden. Verticaal 1. Plaats waar de fruitboer zijn oogst gaat verkopen. 2. Zoete vruchten bevatten veel ... 3. Zoete citrusvrucht. 4. Verse producten transporteert men in een ... 7. Droge vrucht. 13. Iets dat langer blijft duren.
24
13. Evaluatie Hieronder vind je een evaluatiefiche, geef jezelf een beoordeling. Zeer goed (zg): Ik ken er alles van en kan zo de leerkracht zijn plaats innemen. Goed (g): Ik weet er veel van, mits een beetje oefenen of opzoekingswerk gaat het zeker nog beter. Voldoende (v): Ik weet voldoende om me uit de slag te kunnen trekken, veel oefenen is de boodschap. Onvoldoende (o): Het kan veel beter, ik deed mijn best niet of moet eens met de leerkracht praten over een extra oefening.
Evaluatiefiche Wat wordt er van mij verwacht
Mijn evaluatie
Evaluatie leerkracht
Ik kan inheemse en uitheemse vruchten onderscheiden. Ik kan fruit in verschillende groepen onderbrengen. Ik kan met een voorbeeld de stappen ivm transport van groenten en fruit weergeven. Ik kan enkele voordelen van containertransport verwoorden. Ik kan enkele milieueffecten van een wereldhaven weergeven. Ik kan dmv een voorbeeld het belang van koeling aantonen. Ik kan zelfstandig een eenvoudig recept (werkgang) volgen. Ik kan een eenvoudige prijsberekening maken met een rekenblad. Ik kan bestanden opslaan Ik kan correct opzoeken wat de E-nummers in voedingswaren betekenis Ik kan enkele beroepen ivm transport geven.
25
14. Moeilijke woorden
Moeilijke woorden die je niet begrijpt schrijf je in de eerste kolom. Daarna zoek je met de ganse groep in een woordenboek of op het internet naar een verklaring, je bevindingen schrijf je in een groene kleur in de verklaringskolom. Woordjes die dan nog niet gevonden zijn leggen we voor aan de ganse klas en verduidelijken we in een zwarte kleur.
Moeilijk woord
Woordverklaring
26
