1. Organisatie van de hoofdbureaus, opleiding en informatieverstrekking via de verkiezingswebsite 2. Het Digitaal Kiesdecreet

~

vlaanderenkiest.be

Agentschap voor Binnenlands Bestuur (ABB) Boudewijnlaan 30 bus 70 1000 Brussel Tel. 02 553 59 75 - Fax 02 553 43 01 i [email protected]

Aan de provinciegouverneurs Aan de voorzitters van de rechtbanken van eerste aanleg Aan de vrederechters van het kanton Aan de colleges van burgemeester en schepenen Aan de deputaties van de provincieraden Aan de stadsdistrictscolleges

07 -06- 2012 Betreft: Verkiezingen van 14 oktober 2012 - verdere informatie over de voorbereiding van de verkiezingen Geachte gouverneur, Geachte voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, Geachte vrederechter, Geacht college, Geachte deputatie,

Inhoud van deze brief 1. Organisatie van de hoofdbureaus, opleiding en informatieverstrekking via de verkiezingswebsite www.vlaanderenkiest.be 2. Het Digitaal Kiesdecreet 2.1 Algemene principes 2.2 Belangrijkste inhoudelijke punten 2.2.1 Introductie van het nieuwe stemsysteem bij het grote publiek 2.2.2 Verloop van de digitale stemverrichtingen 2.2.3 Inrichting van de digitale stembureaus 2.2.4 Na de stemming 3. Uitvoeringsbesluiten 3.1 Aantal te verkiezen raadsleden 3.2 Presentiegelden en reisvergoedingen voor de leden van de bureaus 3.3 Terugbetaling van reiskosten van kiezers 3.4 Verzekeringspolis 3.5 Verkiezingsaffiches en gemotoriseerde optochten 3.6 Raden voor verkiezingsbetwistingen 3.7 Ministeriële besluiten 3.8 Formulieren

2

4. Samenstelling van de bureaus 4.1 Overzicht 4.2 Aanwijzing van de leden van de stembureaus 4.3 Aanwijzing van de leden van de telbureaus 4.4 Aanwijzing van de leden van de gemeentelijke hoofdbureaus 4.5 Aanwijzing van de leden van de stadsdistrictshoofdbureaus 4.6 Aanwijzing van de voorzitters van de kantonhoofdbureaus 4.7 Aanwijzing van de leden van de provinciedistrictshoofdbureaus en van de provinciale hoofdbureaus 5. Kiezerslijsten 6. Lijsten aftredende raadsleden 7. Oproepingsbrieven 7.1 Modellen van oproepingsbrief 7.2 Verzending van de oproepingsbrieven 8. Volmachten 9. Inrichting van de stem- en telbureaus 9.1 Stembureaus 9.2 Telbureaus 10. Wetgeving op de verkiezingsuitgaven 11. Belangrijke data 11.1 Kiezerslijsten 11.2 Verboden lijstnamen 11.3 Beschermde lijstnamen en toekenning van de gemeenschappelijke volgnummers 11.4 Samenstelling van de bureaus - opmaak en verzending lijsten 11.5 Indiening van de voordrachtsakten en afsluiting van de kandidatenlijsten 11.6 Controle op meervoudige kandidaatstelling bij de provincieraadsverkiezingen 11.7 Voorlopige afsluiting van de kandidatenlijsten en indiening van de verbeteringsakten 11.8 Definitieve afsluiting van de kandidatenlijsten 11.9 Lijstenverbinding (apparentering) voor de provincieraadsverkiezingen 11.10 Aanwijzing van de getuigen

3

1. Organisatie van de hoofdbureaus, opleiding en informatieverstrekking via de verkiezingswebsite www.vlaanderenkiest.be Inleiding Op 14 oktober 2012 vinden de lokale en provinciale verkiezingen plaats. Met mijn brief van 9 februari 2012 heb ik de voorzitters van de rechtbanken van eerste aanleg, de vrederechters van het kanton, de provinciegouverneurs, de deputaties van de provincieraden, de colleges van burgemeester en schepenen en de stadsdistrictscolleges een overzicht gegeven van de stand van zaken bij de organisatie van de verkiezingen. Intussen is het voorbereidend werk verder gevorderd. Met deze brief wens ik u verder te informeren over de voorbereiding van deze verkiezingen. Aansluitend op mijn aanschrijving van 9 februari 2012 heeft het Agentschap voor Binnenlands Bestuur intussen de nodige initiatieven genomen voor een vervroegde aanwijzing van de leden van de verschillende hoofdbureaus en om de plaatsen vast te stellen waar deze hoofdbureaus zitting zullen houden. Dat is zonder meer noodzakelijk, ook in het kader van de vorming en de initiatieven ter informatie die het agentschap organiseert ter voorbereiding van de verkiezingen. Het agentschap heeft intussen de data van de vormingsinitiatieven bekendgemaakt. Deelname van een voldoende aantal personen aan deze opleiding is noodzakelijk. Ik kan ook niet voldoende benadrukken hoe belangrijk het is dat al wie betrokken is bij de verkiezingen regelmatig de verkiezingswebsite www.vlaanderenkiest.beconsulteert.De startpagina van de website biedt ook de mogelijkheid om zich te abonneren op de elektronische nieuwsbrief Binnen/@nd Verkiezingen, zodat u onmiddellijk wordt ingelicht als er nieuwe informatie ter beschikking is. Ik verzoek de gemeenten en de provincies om in hun communicatie zoveel mogelijk te verwijzen naar de verkiezingswebsite, zodat deze maximaal benut wordt door het brede publiek. Met vragen kunt u terecht op het mailadres [email protected]

2. Het Digitaal Kiesdecreet Intussen heeft het Vlaams Parlement het decreet van 25 mei 2012 aangenomen over de organisatie van de digitale stemming bij de lokale en de provinciale verkiezingen. Dit Digitaal Kiesdecreet regelt ook de digitale processen inzake het kandidatenbeheer en het resultatenbeheer voor de verschillende verkiezingen die op 14 oktober 2012 plaatsvinden. Het decreet vervangt de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming. U vindt hierna de belangrijkste informatie over dit decreet.

4

2.1. Algemene principes Het Digitaal Kiesdecreet {DKD)volgt dezelfde structuur als het lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011 (lPKD). Dit resulteert in twee grote delen: de bepalingen die betrekking hebben op de periode vóór de verkiezingsdag (hoofdstuk 2) en de bepalingen die betrekking hebben op de periode tijdens de verkiezingsdag (hoofdstuk 3). Voor de periode na de verkiezingsdag gelden dezelfde regelingen, ongeacht de wijze waarop de stemming plaatsvindt, digitaal of met potlood en papier. De bepalingen uit het lPKD zijn dus van toepassing. 2.2. Belangrijkste inhoudelijke punten In mijn brief van 9 februari 2012 heb ik onder rubriek 6 al een overzicht gegeven van de belangrijkste aandachtspunten inzake het digitaal stemmen. Zij werden bevestigd in het DKD. Ik verwijs dan ook naar dit onderdeel van mijn aanschrijving. Niettemin vraag ik uw bijzondere aandacht voor de hiernavolgende punten. 2.2.1. Introductie van het nieuwe stemsysteem bij het grote publiek Op 14 oktober 2012 wordt het nieuwe digitale stem systeem op grootschalige wijze geïntroduceerd in 151 van de 308 Vlaamse gemeenten, waardoor 58% van de kiezers er gebruik van zal maken. Dat betekent een zeer grote vernieuwing, waarvoor een goede begeleiding moet worden georganiseerd. Ik roep in de eerste plaats de gemeentebesturen op om de bevolking zo intensief mogelijk te informeren over het nieuwe stemsysteem en over de te volgen procedure bij de stemverrichtingen. Hoewel het stemsysteem gebruiksvriendelijk is, zijn demosessies ongetwijfeld bijzonder nuttig voor het vlot verloop van de verkiezingsverrichtingen op 14 oktober zelf. Dat kan het best gebeuren door een stemsysteem voor demonstratiedoeleinden te plaatsen op voor het publiek goed toegankelijke plaatsen, zoals bijvoorbeeld het gemeentehuis of de bibliotheek. Het is daarbij aangewezen dat een deskundig persoon de nodige toelichting kan verschaffen om de mensen wegwijs te maken. Ik beveel ook sterk aan dat de gemeentebesturen demonstratiesessies organiseren bij verenigingen of op plaatsen waar mensen gemeenschappelijk wonen, zoals in rusthuizen of op plaatsen waar veel mensen voorbij komen. De productie van de nieuwe stemapparatuur loopt op schema. De levering is voorzien in de periode tussen 20 juni en 13 juli. Het Agentschap voor Binnenlands Bestuur zal zorgen voor de verspreiding van demonstratiesoftware. Voor demonstraties aan het publiek is enkel een stemcomputer en een stembus nodig. De chipkaart, waardoor de stemcomputer wordt opgestart, moet bij deze demonstratiesoftware niet telkens opnieuw geïnitieerd worden, zodat er geen voorzitterscomputer nodig is. Daarnaast verzoek ik de gemeentebesturen om zoveel mogelijk informatie over het nieuwe stemsysteem te verspreiden, onder meer door middel van gemeentelijk infobladen en gemeentelijke websites. Het bestuur kan ook verenigingen en betrokken burgers vragen om eveneens deze informatie te verspreiden. Het agentschap voor Binnenlands Bestuur stelt daartoe een voorbeeldtekst ter beschikking.

5

Het agentschap zal op de website www.vlaanderenkiest.beinformatie voor het publiek aanbieden en ik vraag de media om ruim aandacht te besteden aan deze publieksinformatie. 2.2.2. Verloop van de digitale stemverrichtingen Het uitbrengen van de stem in het stemhokje bestaat uit volgende stappen:

r) de kiezer overhandigt zijn identiteitskaart en oproepingsbrief aan de voorzitter en ontvangt een chipkaart, die enkel dient om de stemprocedure op de stemcomputer op te starten; 2°) hij begeeft zich naar het stemhokje en stopt de kaart in de stemcomputer; 3°) voor elke verkiezing waarvoor hij opgeroepen is, brengt hij op het aanraakscherm van de stemcomputer zijn stem uit en bevestigt hij zijn keuze; 4°) wanneer de kiezer alle vereiste stemmen voor de verkiezingen van die dag heeft uitgebracht, drukt de stemcomputer een stembiljet af en kan de kiezer per verkiezing waarvoor hij was opgeroepen, nalezen op welke lijst hij heeft gestemd en aan welke kandidaten hij binnen die lijst eventueel een voorkeurstem heeft gegeven; 5°) hij vouwt zijn stembiljet dicht in twee gelijke delen met de bedrukte zijde naar binnen, zodat de afdruk verborgen wordt; daarna neemt hij de chipkaart terug en verlaat het stemhokje; 6°) de kiezer beschikt over de mogelijkheid om, indien hij dat wenst, ook na te gaan of de barcode op zijn stembiljet dezelfde namen weergeeft als diegene die in tekst op zijn stembiljet zijn afgedrukt. Daartoe bepaalt het decreet dat in elk stemlokaal één stemhokje uitgerust is met een stemcomputer met een handscanner. Een kiezer die dat wenst, kan zich, na het uitbrengen van zijn stem, naar dit stemhokje begeven en er op het scherm van de stemcomputer de inhoud van de barcode op zijn stembiljet weergeven met behulp van de handscanner. Hij kan zijn uitgebrachte stem echter niet meer wijzigen bij die weergave. De kiezer kan wel aan de voorzitter venoeken om zijn stem opnieuw uit te brengen. Hij geeft zijn stembiljet dan af aan de voorzitter, die het stembiljet onmiddellijk onbruikbaar maakt, en krijgt een andere chipkaart waarmee hij opnieuw zijn stem kan uitbrengen;

r) de kiezer begeeft zich naar de stembus, geeft zijn chipkaart terug aan de voonitter, vouwt zijn stembiljet discreet open, scant de barcode en vouwt het stembiljet opnieuw dicht met de bedrukte zijde naar binnen. Met het oog op het bewaren van het stemgeheim, is de scanner voorzien van brede afschermingsplaatjes; 8°) daarna overhandigt hij zijn dichtgevouwen stembiljet aan de daartoe aangewezen bijzitter die plaats heeft genomen achter of naast de stembus;

gO) deze bijzitter ziet erop toe dat het stembiljet effectief wordt ingescand, neemt het stembiljet aan en deponeert het, nog steeds dichtgevouwen, in de stembus; 10°) de kiezer krijgt zijn identiteitskaart en afgestempelde oproepingsbrief terug en verlaat het stemlokaal.

6

2.2.3. Inrichting van de digitale stembureaus Rekening houdend met de grootschalige introductie van de nieuwe stemapparatuur, vraag ik nu reeds uw bijzondere aandacht voor de organisatie van de stembureaus in de gemeenten waar de stemming digitaal zal verlopen. Artikel 7 van het DKD bepaalt dat de stembureaus bestaan uit de voorzitter, vijf bijzitters en een secretaris. Ten opzichte van de gemeenten waar de stemming gebeurt met papier en potlood is er zodoende één bijzitter bijkomend ter beschikking. Deze bijzitter kan worden ingezet ter ondersteuning van de kiezers bij het uitbrengen van hun stem. Ik verzoek u om de voorzitters van de stembureaus te wijzen op de volgende richtlijnen, die ik nog zal hernemen in de latere onderrichtingen die ik in dat verband aan de voorzitters van de stembureaus zal geven. Ik verzoek de voorzitters van de stembureaus: - een bijzitter te plaatsen aan de ingang van het stemlokaal om ervoor te zorgen dat er niet teveel kiezers tegelijk het stemlokaal betreden. Dat is nodig voor het ordelijk verloop van de kiesverrichtingen en om nodeloze opstoppingen aan de stembus zelf te vermijden. De kiezer kan dan eveneens voldoende rustig zijn stembiljet inscannen. - de kiezers die het stemlokaal betreden, er duidelijk op te wijzen dat zij, alvorens zij het stemhokje verlaten, het afgedrukte stembiljet behoorlijk dicht moeten vouwen in twee gelijke delen, met de bedrukte zijde naar binnen. De bijzitter die zich aan de ingang van het stemlokaal bevindt, kan daar eveneens nog op letten op het ogenblik dat de kiezer het stemhokje verlaat. - een bijzitter rechtstaand achter of naast de stembus plaats te doen nemen om de stembiljetten in ontvangst te nemen nadat de kiezer zijn stembiljet heeft ingescand. Het Digitaal Kiesdecreet bepaalt dat deze bijzitter, en niet de kiezer, de stembiljetten in de stembus deponeert. Deze bijzitter moet de kiezer desgewenst ook de nodige informatie geven bij het inscannen van zijn stembiljet. Hij moet er ook voor zorgen dat de kiezer zijn stembiljet opnieuw goed dicht vouwt alvorens het af te geven. Tot slot moet deze bijzitter er in het bijzonder over waken dat de kiezer in geen geval zijn stembiljet in de stembus deponeert zonder het eerst te hebben ingescand. Dat zou immers tot gevolg hebben dat de in het stemhokje uitgebrachte stem niet effectief wordt geregistreerd. Een dergelijke handeling kan niet ongedaan gemaakt worden in het stembureau en zou dus leiden tot een herinscanning van alle stembiljetten op het hoofdbureau. Dat is een tijdrovende procedure die absoluut vermeden moet worden en alleen bij grote Uitzondering mag gebeuren, teneinde de werkzaamheden van het hoofdbureau niet in het gedrang te brengen en zodoende het proces van de inzameling en verwerking van de resultaten aanzienlijk te vertragen. Daartoe kan de bijzitter bijvoorbeeld een voorwerp over de gleuf van de stembus leggen, tot hijzelf het stembiljet in ontvangst heeft genomen om het in de stembus te deponeren.

7

2.2.4. Na de stemming Het Digitaal Kiesdecreet regelt ook de handelingen, uit te voeren na afloop van de stemming. Vanzelfsprekend zal ik die nog verder toelichten door middel van specifieke onderrichtingen die ik later verstrek. De verrichtingen worden ook grondig toegelicht op de informatiedagen die het Agentschap voor Binnenlands Bestuur organiseert. Voor de goede orde informeer ik u hierna reeds over de belangrijkste bepalingen. 1°) Na afloop van de stemming schakelt de voorzitter van het stembureau de stemcomputers uit, maakt het proces-verbaal op met behulp van de voorzitterscomputer en drukt het af. De stemgegevens zijn altijd op twee afzonderlijke, originele, met de computer verbonden gegevensdragers opgeslagen in een versleutelde en onvervalsbare vorm. Zij worden samen in een enveloppe gestoken en verzegeld. Ook de stembussen worden geopend en de stembiljetten worden eveneens in een verzegelde doos of enveloppe gestoken. 2°) De voorzitter van het stembureau bezorgt de verzegelde dozen of enveloppes met de gegevensdragers en de stembiljetten aan de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau (of het stadsdistrictshoofdbureau in Antwerpen). 3°) Onmiddellijk na de ontvangst van de gegevensdragers laadt de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau (stadsdistrictshoofdbureau in Antwerpen) de gegevens van die drager op in het daartoe bestemde systeem voor het verwerken en aggregeren van de stemmen. 4°) Als de resultaten van alle stembureaus geregistreerd zijn, drukt de voorzitter van het hoofdbureau de processen-verbaal af.

3. Uitvoeringsbesluiten 3.1. Aantal te verkiezen raadsleden De Vlaamse Regering heeft bij besluit van 16 maart 2012 het aantal gemeente-, stadsdistricts-, OCMW-en provincieraadsleden per provincie en per provinciedistrict vastgesteld op basis van het bevolkingscijfer. Het bevolkingscijfer dat in aanmerking werd genomen, is het aantal personen dat ingeschreven is in het Rijksregister van de natuurlijke personen en die op 1 januari 2012 hun hoofdverblijfplaats in de gemeente hebben, plus het aantal personen dat ingeschreven is in het Vreemdelingenregister. De personen die ingeschreven zijn in het Wachtregister, worden niet meegerekend. 3.2. Presentiegelden en reisvergoedingen voor de leden van de bureaus De Vlaamse Regering heeft bij besluit van 25 mei 2012 de hiernavolgende presentiegelden en de reisvergoeding vastgesteld die aan de leden van de bureaus worden toegekend. - 100 euro voor de voorzitter van het gemeentelijk, stadsdistricts-, provinciedistricts- en provinciaal hoofdbureau en 67 euro voor de secretaris en de bijzitters van die bureaus; - 83 euro voor de voorzitter van het kanton hoofdbureau en 33 euro voor de secretaris en de bijzitters van dit bureau;

8

- 17 euro voor de leden van de stembureaus en de telbureaus, voorzitter inbegrepen, in de gemeenten waar op papier gestemd wordt; - 25 euro voor de leden van de stembureaus, voorzitter inbegrepen, in de gemeenten waar digitaal wordt gestemd. De leden van de bureaus hebben recht op een reisvergoeding als zij zitting hebben in een gemeente waar zij niet in de bevolkingsregisters zijn ingeschreven. De reisvergoeding is vastgesteld op 0,3352 euro per afgelegde kilometer. In tegenstelling tot de regeling bij de lokale en provinciale verkiezingen van 2006 werd in het besluit van de Vlaamse Regering van 25 mei 2012 niet meer de verplichting voor de provincies opgenomen om een overeenkomst met bpost te sluiten voor de betaling van de presentiegelden. Het LPKD bood geen rechtsgrond om een dergelijke verplichting aan de provincies op te leggen. Niettemin moeten de provincies hoe dan ook een beroep doen op de diensten van bpost, in uitvoering van de uitdiepingsovereenkomst van de vierde beheersovereenkomst (daterend van 2 december 2005) betreffende de uitbetaling door De Post van presentiegelden tijdens de verkiezingen. Deze uitdiepingsovereenkomst werd op 20 februari 2007 gesloten tussen De Post, de federale overheid, de drie gewesten en de Duitstalige gemeenschap. Artikel ivan deze overeenkomst bepaalt dat zij van toepassing is op alle verkiezingen georganiseerd door een Entiteit (waaronder het Vlaamse Gewest) op basis van de kieswetgeving, met uitzondering van de gemeente- en provincieverkiezingen, waarvoor de provincie en De Post een afzonderlijke overeenkomst sluiten. Wordt er geen dergelijke overeenkomst ondertekend tussen een provincie en De Post binnen een maand na de ondertekening van onderhavige overeenkomst, dan is deze overeenkomst eveneens van toepassing op de provincie- en gemeenteverkiezingen van de betreffende provincie. Dit betekent dat ofwel de provincie al een overeenkomst met bpost heeft voor de uitbetaling van de presentiegelden, ofwel dat de uitdiepingsovereenkomst tussen De Post en o.a. het Vlaamse Gewest van toepassing is. 3.3. Terugbetaling van reiskosten van kiezers In sommige omstandigheden hebben de kiezers recht op de terugbetaling van hun reiskosten voor binnenlandse trajecten. Het gaat meer bepaald over de kiezers die: - op de dag van de verkiezingen niet meer verblijven in de gemeente waar zij moeten stemmen; - de loon- of weddetrekkenden die hun beroep uitoefenen in het buitenland of in een andere gemeente dan waar zij moeten stemmen, en de leden van hun gezin die met hen samenwonen; - de studenten die omwille van hun studies in een andere gemeente verblijven dan waar zij moeten stemmen;

9

- de personen die in behandeling zijn in een verpleeg- of gezondheidsinrichting in een andere gemeente dan waar zij moeten stemmen. Ofwel krijgen deze kiezers een gratis treinbiljet heen en terug (tweede klasse), ofwel krijgen zij de terugbetaling van hun reiskosten, beperkt tot het tarief van de NMBS voor de afgelegde afstand. De NMBS verstrekt de gratis treintickets op basis van een overeenkomst die elke provincie met de NMBS sluit. 3.4. Verzekeri ngspolis Elke provincie sluit bij een toegelaten verzekeringsonderneming een polis af om de schade te dekken die voortvloeit uit eventuele ongevallen die de leden van de diverse kiesbureaus overkomen bij de uitoefening van hun ambt. Deze polis dekt ook de burgerlij ke aansprakelijkheid voor de schade die aan derden wordt toegebracht. De Vlaamse Regering heeft de regels op basis waarvan die risico's worden gedekt, vastgesteld bij besluit van 25 mei 2012. Zij zijn niet gewijzigd ten opzichte van de lokale en provinciale verkiezingen van 2006. 3.5. Verkiezingsaffiches en gemotoriseerde optochten Bij besluit van 20 april 2012 heeft de Vlaamse Regering de algemene regels voor het aanbrengen van verkiezingsaffiches en voor de organisatie van gemotoriseerde optochten vastgesteld. Het besluit bepaalt dat de verkiezingsaffiches enkel mogen worden aangebracht op plaatsen die door de gemeentelijke overheden daarvoor bestemd zijn of op privé-eigendommen die vooraf schriftelijk toegelaten zijn door de eigenaar of door de gebruiksgerechtigde. Op andere eigendommen beheerd door openbare besturen mag geen propaganda gevoerd worden. Ik wijs daarnaast op het vroegere verbod om verkiezingspubliciteit aan te brengen binnen een strook van 30 meter naast de autosnelwegen. Dit verbod werd niet opgenomen in het Besluit van de Vlaamse Regering van 20 april 2012, omdat dit al verboden is op basis van artikel 10 van de Wet van 12 juli 1956 tot vaststelling van het statuut van de autosnelwegen. Verkiezingspubliciteit is weliswaar vrijgesteld van de stedenbouwkundige vergunningsplicht, maar deze vrijstelling doet geen afbreuk aan andere wettelijke voorschriften: het koninklijk besluit van 14 december 1959 waarbij regels worden gesteld op het aanplakken en reclame maken verbiedt publiciteit op vrijstaande constructies langs alle autosnelwegen en langs de meeste andere gewestwegen, voor zover herkenbaar vanaf die wegen en ongeacht de afstand. Dit geldt ook voor verkiezingsaffiches. Tevens wordt bepaald dat het aanplakken van affiches verboden is tussen 22 uur en 7 uur. Op de dag van de verkiezingen geldt dit verbod bijkomend vanaf 7 uur tot 15 uur, het ogenblik dat de laatste (digitale) stembureaus gesloten worden.

10 Voorts regelt het besluit de organisatie van gemotoriseerde optochten naar aanleiding van de verkiezingen. Hierbij werd de regeling die van kracht was bij de lokale en provinciale verkiezingen van 2006, hernomen. 3.6. Raden voor verkiezingsbetwistingen Bij besluit van 2 maart 2012 heeft de Vlaamse Regering de nieuwe raden voor verkiezingsbetwistingen samengesteld. Deze administratieve rechtscolleges worden provinciaal georganiseerd en bestaan elk uit drie leden en drie plaatsvervangers. De leden worden aangesteld voor een periode van zes jaar, ingaand op 1 maart 2012. Die periode is hernieuwbaar. De raden voor verkiezingsbetwistingen behandelen de bezwaren over de verkiezingen van de gemeenteraden, de stadsdistrictsraden en de provincieraden. De deputatie van de provincie Vlaams-Brabant blijft evenwel bevoegd voor klachten over de rechtstreekse verkiezing van de OCMW-raadsleden en de schepenen in de zes Vlaamse randgemeenten. Voor Voeren behandelt het College van Gouverneurs deze klachten. Voor de regelgeving betreffende de verkiezingsuitgaven verwijs ik naar rubriek 10 van deze brief. 3.7. Ministeriële besluiten Aanvullende regels worden bij ministerieel besluit vastgesteld, binnen de grenzen van de delegatieregeling die de Vlaamse Regering heeft bepaald. Ik wijs in dit verband op de reeds genomen ministeriële besluiten tot vaststelling van de tekens die toegestaan zijn voor de lijstnamen, de modellen van de volmachtformulieren en van de voordrachtsaktes. Deze besluiten, alsook die van de besluiten die nog in voorbereiding zijn (onder andere de vaststelling van het model van de stembiljetten, de onderrichtingen voor de kiezers, de modellen van de oproepingsbrieven en de inrichting van de stemlokalen en het kiesmaterieel) kunnen geconsulteerd worden op de verkiezingswebsite. 3.8. Formulieren Een aantal modellen van formulieren is al beschikbaar op de verkiezingswebsite. Dat zal ook het geval zijn voor de nog resterende formulieren die momenteel in voorbereiding zijn.

11

4. Samenstelling van de bureaus 4.1 Overzicht Bij de organisatie van de verkiezingen van 14 oktober 2012 wordt gewerkt met volgende bureaus: het stembureau; het telbureau G; het telbureau P; het gemeentelijk hoofdbureau; het stadsdistrictshoofdbureau; het kantonhoofdbureau; het provinciedistrictshoofdbureau; het provinciaal hoofdbureau. De stembureaus bestaan uit een voorzitter, vier bijzitters, vier plaatsvervangende bijzitters en een secretaris. Wanneer er digitaal gestemd wordt, heeft het stembureau een extra bijzitter en plaatsvervangende bijzitter. De telbureaus bestaan uit een voorzitter, twee tot vier bijzitters, evenveel plaatsvervangende bijzitters en een secretaris. De hoofdbureaus bestaan uit een voorzitter, eventueel een plaatsvervangend voorzitter, vier bijzitters, vier plaatsvervangende bijzitters en een secretaris. 4.2. Aanwijzing van de leden van de stembureaus De stembureaus zijn gemeenschappelijk voor de provincie- en gemeenteraadsverkiezingen en, in voorkomend geval, voor de rechtstreekse verkiezing van de raden voor maatschappelijk welzijn (zes Vlaamse randgemeenten en Voeren) en voor de rechtstreekse verkiezing van de negen stadsdistrictsraden van de stad Antwerpen. De aanwijzing van de leden van de stembureaus is de taak van de voorzitter van het kantonhoofdbureau (artikel 49 LPKD). Hij kiest de voorzitter uit de lijst die het college van burgemeester en schepenen in augustus opmaakt met de categorieën van kiezers opgesomd in artikel 37, §2, vierde lid:

r

de magistraten van de rechterlijke orde; 2° de gerechtelijke stagiairs; 3° de advocaten en de advocatenstagiairs volgens hun inschrijving op het tableau of de lijst van stagiairs; 4° de notarissen; SO de gerechtsdeurwaarders; 6° personeelsleden van de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten, provincies, gemeenten en openbare centra voor maatschappelijk welzijn; het onderwijzend personeel.

r

12

Deze opsomming bepaalt niet langer de volgorde, maar vermeldt enkel de categorieën waaruit de voorzitter van het stembureau kan worden gekozen. Indien nodig kunnen ook andere gemeenteraadskiezers worden aangewezen. Kandidaten mogen echter geen deel uitmaken van een stembureau (artikel 49 §S LPKD). De bijzitters van het stembureau worden gekozen uit een tweede lijst die het college van burgemeester en schepenen eveneens in augustus opmaakt en die de kiezers van de stem afdeling naar rata van twaalf personen per stembureau bevat. Deze lijst mag geen personen bevatten die al zijn opgenomen in de eerste lijst. De twee vermelde lijsten worden uiterlijk op 11 september 2012 naar de voorzitter van het kantonhoofdbureau gezonden. De voorzitter van het stembureau benoemt de secretaris uit de gemeenteraadskiezers. Voor de stadsdistrictsraadsverkiezingen gebeurt de keuze uit de stadsdistrictsraadskiezers (artikel 49 §4 LPKD). In tegenstelling tot voorheen is het bij de lokale en provinciale verkiezingen van 14 oktober 2012 niet meer toegelaten om vrijwilligers aan te duiden voor de samenstelling van de stembureaus. De decreetgever heeft deze maatregel genomen uit zorg om de neutraliteit en de onafhankelijkheid van de bureaus maximaal te garanderen. Ik herinner eraan dat de voorzitter van het kantonhoofdbureau de lijsten met de samenstelling van de stembureaus aan het gemeentesecretariaat moet bezorgen, waar de lijst voor iedereen ter inzage wordt gelegd. De voorzitter van het kantonhoofdbureau bezorgt dezelfde lijst ook aan de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau (in Antwerpen het stadsdistrictshoofdbureau), die gratis kopieën van de lijst verstrekt aan ieder die daarom verzoekt. Om een vlotte samenstelling van de stem- en de telbureaus mogelijk te maken, verzoek ik de lokale en provinciale overheden om de nodige aandacht te besteden aan de correcte uitvoering van artikel 37, §2, Sde lid, van het LPKD. Dat artikel bepaalt: 'De overheden die de tewerkstellen, delen de voornaam of personen, vermeld in het vierde lid, 6° en voornamen en achternaam, het adres en het beroep van die personen mee aan de gemeentebesturen waar zij hun hoofdverblijfplaats hebben.'

r,

Ik attendeer op het belang van deze bepaling. Als de gegevens van deze personen niet of onvoldoende worden doorgestuurd, leidt dit ertoe dat dezelfde personen op de lijsten blijven staan, zelfs als ze niet meer bij de overheid werken of al gepensioneerd zijn, en dat nieuwkomers die bij de overheid een loopbaan begonnen zijn, niet op de lijsten voorkomen. Dit bemoeilijkt de samenstelling van de stem- en telbureaus. 4.3. Aanwijzing van de leden van de telbureaus (gemeenten met stemming op papier) Ik herhaal dat alle stemmen worden geteld op het niveau van de gemeente, zowel de stemmen die zijn uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezing, als deze uitgebracht voor de provincieraadsverkiezing. Dat is een ingrijpende organisatorische wijziging, maar

13

evenzeer een grote vereenvoudiging: de stembussen voor de provincieraadsverkiezingen moeten niet meer overgebracht worden naar de kantonhoofdplaats en de resultaten voor deze verkiezingen zullen nu ook per gemeente beschikbaar zijn. In de gemeenten waar op papier wordt gestemd, zullen er bijgevolg telbureaus G en telbureaus P zijn, die de stemmen tellen van respectievelijk de gemeenteraadsverkiezingen (en, in voorkomend geval, van de rechtstreekse verkiezing van de OCMW-raad) en de provincieraadsverkiezingen (artikel 42 LPKD). Het is de taak van de voorzitter van het kantonhoofdbureau om de leden van de telbureaus aan te wijzen (artikel 46 LPKD). Hij kiest de voorzitter en de bijzitters uit de lijst die het college van burgemeester en schepenen in augustus opmaakt met de categorieën van kiezers opgesomd in artikel 37, §2, vierde lid van het LPKD. Dit is dezelfde lijst als de lijst waaruit de voorzitters van de stembureaus worden gekozen. Ook hier bepaalt deze opsomming niet langer de volgorde, maar enkel de categorieën waaruit de voorzitter van het telbureau kan worden gekozen. Indien nodig kunnen ook andere gemeenteraadskiezers worden aangewezen. Kandidaten mogen echter geen deel uitmaken van een telbureau (artikel 45 LPKD). De voorzitter van het telbureau benoemt de secretaris. Hij kan die kiezen uit de gemeenteraadskiezers van om het even welke gemeente van het Vlaamse Gewest. Zoals het ook het geval is voor de stembureaus is het bij de lokale en provinCiale verkiezingen van 14 oktober 2012 niet meer toegelaten om vrijwilligers aan te duiden voor de samenstelling van de telbureaus. De decreetgever heeft deze maatregel genomen uit zorg om de neutraliteit en de onafhankelijkheid van de bureaus maximaal te garanderen. Ik herinneren eraan dat de voorzitter van het kantonhoofdbureau de lijsten met de samenstelling van de telbureaus eveneens aan het gemeentesecretariaat moet bezorgen. 4.4. Aanwijzing van de leden van de gemeentelijke hoofdbureaus De aanwijzing van de voorzitters van de gemeentelijke hoofdbureaus wordt geregeld in artikel 37, §2 van het LPKD. In de gemeenten die hoofdplaats zijn van een gerechtelijk arrondissement, wordt het gemeentelijk hoofdbureau voorgezeten door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg of, bij zijn afwezigheid, door de magistraat die hem vervangt. In de gemeenten die hoofdplaats zijn van een gerechtelijk kanton, wordt het hoofdbureau voorgezeten door de vrederechter, of bij zijn afwezigheid, door één van zijn plaatsvervangers. Als dezelfde magistraat voorzitter is van een gemeentelijk hoofdbureau en van een hoofdbureau voor de provincieraadsverkiezingen, wordt hij als voorzitter van het

14 gemeentelijk hoofdbureau vervangen door de magistraat die hij aanwijst. Vermits de werkzaamheden van het kanton hoofdbureau in de tijd niet samenvallen met die van andere hoofdbureaus, kan de voorzitter van het kantonhoofdbureau echter eveneens de voorzitter zijn van een ander hoofdbureau. In de gemeenten die geen hoofdplaats zijn van een gerechtelijk kanton of gerechtelijk arrondissement, wordt de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau door de vrederechter uit de volgende categorieën van de gemeenteraadskiezers benoemd: 1° de magistraten van de rechterlijke orde; 2° de gerechtelijke stagiairs; 3° de advocaten en de advocatenstagiairs volgens hun inschrijving op het tableau of de lijst van stagiairs; 4° de notarissen; 5° de gerechtsdeurwaarders; 6° personeelsleden van de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten, provincies, gemeenten en openbare centra voor maatschappelijk welzijn; het onderwijzend personeel.

r

Als dat nodig is, kunnen ook andere gemeenteraadskiezers worden aangewezen. De overheden die de personen, behorend tot de categorie 6 en 7 van deze lijst, tewerkstellen, delen hun voornaam of voornamen en achternaam, het adres en het beroep mee aan de gemeentebesturen waar zij hun hoofdverblijfplaats hebben. De voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau kiest uit de gemeenteraadskiezers van een gemeente van het Vlaamse Gewest bijzitters en plaatsvervangende bijzitters die deel uitmaken van zijn bureau. Hij kiest uit deze zelfde gemeenteraadskiezers ook een secretaris. De bijzitters en de secretaris van het gemeentelijk hoofdbureau moeten dus geen inwoners van die gemeente zijn. Ik wijs erop dat in de gemeentelijke hoofdbureaus van grotere locaties, er voldoende personeel moet aanwezig zijn voor het ingeven van de resultaten van de telbureaus of voor het opladen van de usb-sticks. In tegenstelling tot voorheen is het bij de lokale en provinciale verkiezingen van 14 oktober 2012 niet meer toegelaten om vrijwilligers aan te duiden voor de samenstelling van de gemeentelijke hoofdbureaus, uit zorg om de neutraliteit en de onafhankelijkheid van de bureaus maximaal te garanderen. 4.5. Aanwijzing van de leden van de stadsdistrictshoofdbureaus De aanwijzing van voorzitter van het stadsdistrictshoofdbureau gebeurt door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. Hij kiest daartoe uit de volgende categorieën van de gemeenteraadskiezers: 1° de magistraten van de rechterlijke orde; 2° de gerechtelijke stagiairs; 3° de advocaten en de advocatenstagiairs volgens hun inschrijving op het tableau of de lijst van stagiairs;

15 4 de notarissen; 5 de gerechtsdeurwaarders; 6 personeelsleden van de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten, provincies, gemeenten en openbare centra voor maatschappelijk welzijn; r het onderwijzend personeel. D D

D

Als dat nodig is, kunnen ook andere gemeenteraadskiezers worden aangewezen. De voorzitter van het stadsdistrictshoofdbureau kiest uit de gemeenteraadskiezers van een gemeente van het Vlaamse Gewest bijzitters en plaatsvervangende bijzitters die deel uitmaken van zijn bureau. Hij kiest uit deze zelfde gemeenteraadskiezers ook een secretaris. 4.6. Aanwijzing van de voorzitters van de kantonhoofdbureaus De aanwijzing van de voorzitters van kantonhoofdbureaus wordt geregeld in artikel 39 §2 van het LPKD. Het kantonhoofdbureau is in de hoofdplaats van het kieskanton gevestigd, en wordt voorgezeten door: -de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg of zijn plaatsvervanger, als de hoofdplaats van het kieskanton tevens hoofdplaats is van een gerechtelijk arrondissement; -de vrederechter of zijn plaatsvervanger, als de hoofdplaats van het kieskanton tevens hoofdplaats is van een gerechtelijk kanton; -de vrederechter van het gerechtelijk kanton waarin de hoofdplaats van het kieskanton gelegen is, of zijn plaatsvervanger in alle andere gevallen. 4.7. Aanwijzing van de leden van de provinciedistrictshoofdbureaus en van de provinciale hoofdbureaus Het provinciedistrictshoofdbureau wordt voorgezeten: - door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg of door de magistraat die hem vervangt als de hoofdplaats van het provinciedistrict eveneens hoofdplaats is van een gerechtelijk arrondissement; - in de andere gevallen door de vrederechter of zijn plaatsvervanger (artikel 40 LPKD). Het provinciedistrictshoofdbureau dat in de hoofdplaats van de provincie gevestigd is, houdt ook zitting als provinciaal hoofdbureau. De voorzitter van het provinciedistrictshoofdbureau kiest uit de gemeenteraadskiezers van een gemeente van het Vlaamse Gewest bijzitters en plaatsvervangende bijzitters die deel uitmaken van zijn bureau. Hij kiest uit deze zelfde gemeenteraadskiezers ook een secretaris.

16

s. Kiezerslijsten Voor de verkiezingen van 14 oktober 2012 worden drie soorten kiezers op de kiezerslijsten opgenomen: - de Belgische kiezers die opkomstplicht hebben voor elk van de verkiezingen. In de meeste gemeenten zijn dat de gemeenteraadsverkiezingen en de provincieraadsverkiezingen. In de stad Antwerpen worden daarnaast ook de stadsdistrictsraadsverkiezingen gehouden. In de zes Vlaamse randgemeenten en in Voeren zijn er naast de gemeente- en provincieraadsverkiezingen ook nog rechtstreekse verkiezingen voor de raden voor maatschappelijk welzijn; - de onderdanen van de Europese Unie die ingeschreven zijn op de kiezerslijst hebben opkomstplicht voor de gemeenteraadsverkiezingen en, in voorkomend geval, voor de stadsdistrictsraadsverkiezingen in Antwerpen (artikel 11 en 12 LPKO). Ze mogen niet stemmen voor de provincieraadsverkiezingen en voor de rechtstreekse verkiezing van de raden voor maatschappelijk welzijn in de zes Vlaamse randgemeenten en in Voeren; - de niet-Belgen die geen onderdaan zijn van de Europese Unie. en die ingeschreven zijn op de kiezerslijst hebben opkomstplicht voor de gemeenteraadsverkiezingen en, in voorkomend geval, voor de stadsdistrictsraadsverkiezingen in Antwerpen (artikel 13 en 14 LPKO). Ze mogen niet stemmen voor de provincieraadsverkiezingen en voor de rechtstreekse verkiezing van de raden voor maatschappelijk welzijn in de zes Vlaamse randgemeenten en in Voeren. Met betrekking tot de procedure voor de inschrijving van vreemdelingen die in België verblijven en die geen onderdanen zijn van een lidstaat van de Europese Unie, verwijs ik naar het bericht van 6 april 2012 dat de FOO Binnenlandse Zaken aan de gemeenten heeft bezorgd. Voor de verkiezingen van 14 oktober 2012 is de kiezerslijst die op 1 augustus 2012 wordt opgesteld voor de verkiezing van de gemeenteraden, de referentielijst voor de andere verkiezingen. De lijst van de Belgische kiezers die ingeschreven zijn in de bevolkingsregisters, die opgemaakt is voor de verkiezing van de gemeenteraden, geldt bijgevolg eveneens als kiezerslijst voor de verkiezing van de provincieraden(artikel 16 LPKO). Met toepassing van artikel 16, §4 van het LPKO vermeldt de kiezerslijst voor elke persoon die voldoet aan de kiesvoorwaarden, de achternaam, de voornaam of voornamen, de geboortedatum, het geslacht en de hoofdverblijfplaats en het identificatienummer (vermeld in artikel 2 tweede lid van de wet van 8 augustus 1983 tot regeling van een rijksregister van natuurlijke personen). Voor de niet-Belgen wordt hun nationaliteit op de kiezerslijst vermeld. Bovendien staat naast de naam van de kiezers die een onderdaan van de Europese Unie zijn, de letter "G" en naast de naam van andere niet-Belgen de letter "V". De kiezerslijsten worden volgens een doorlopende nummering per gemeente of per wijk van de gemeente opgemaakt: - ofwel alfabetisch volgens de naam van de kiezers; - ofwel geografisch volgens de straten.

17 Om de taken van de stembureaus te vergemakkelijken, kan de kiezerslijst per stembureau eveneens zo worden gedrukt dat de drie soorten kiezers apart vermeld staan. Het college van burgemeester en schepenen zendt uiterlijk op 31 augustus 2012 één digitaal exemplaar van de lijsten van gemeenteraadskiezers, provincieraadskiezers en stadsdistrictsraadskiezers aan de provinciegouverneur. Deze lijsten zijn ingedeeld in stemafdelingen. Overeenkomstig artikel 23 van het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011, verdeelt het college van burgemeester en schepenen de kiezers in stemafdelingen, en kent het iedere stemafdeling een naam toe (bestaande uit de naam van de gemeente, gevolgd door een volgnummer).

6. Lijsten aftredende raadsleden Het LPKD bepaalt dat voordrachtsakten kunnen ingediend worden als ze ondertekend zijn door ofwel een minimum aantal kiezers ofwel door een aftredend raadslid. Om de hoofdbureaus toe te laten de controle te doen op de geldige indiening van een voordrachtsakte door een aftredend raadslid, moeten zij uiteraard beschikken over de nodige gegevens van de aftredende raadsleden. Ik verzoek de besturen daarom de nodige gegevens aan de hoofdbureaus te bezorgen: - elke gemeente bezorgt een lijst van de aftredende gemeenteraadsleden aan de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau; - elke provincie bezorgt een lijst van de aftredende provincieraadsleden aan de voorzitters van de provinciedistrictshoofdbureaus van de provincie; - elk stadsdistrict bezorgt een lijst van de aftredende stadsdistrictsraadsleden aan de voorzitter van het stadsdistrictshoofdbureau; - in de gemeenten waar de OCMW-raad rechtstreeks verkozen wordt, bezorgt elke gemeente een lijst van de aftredende OCMW-raadsleden aan de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau.

7. Oproepingsbrieven 7.1. Modellen van oproepingsbrief De modellen van oproepingsbrief zullen via de verkiezingswebsite www.vlaanderenkiest.be van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur bekend worden gemaakt, zodra ze zijn vastgesteld. Ze bevatten op de keerzijde de onderrichtingen aan de kiezer. Die verschillen naargelang de kiezer op papier dan wel digitaal stemt. De oproepingsbrieven voor de Belgen zijn wit. Deze voor de niet-Belgen hebben een lichtblauwe kleur. Ik beveel de colleges van burgemeester en schepenen ten zeerste aan om op de oproepingsbrief een uur te suggereren waarop de kiezer zijn stem het best kan uitbrengen. Vanzelfsprekend blijft het de kiezer vrij om zelf te kiezen wanneer hij zijn stem uitbrengt tijdens de periode waarop het stemlokaal geopend is. Maar een dergelijke

18 aanbeveling kan een meer gelijkmatige opkomst bevorderen en zodoende lange wachtrijen vermijden. U kan de kiezers best periodes voorstellen van minimum een uur. 7.2. Verzending van de oproepingsbrieven Het bezorgen van de oproepingsbrieven aan de kiezers is de bevoegdheid van het college van burgemeester en schepenen. Krachtens artikel 52 van het LPKD moet dat uiterlijk op 29 september 2012 gebeuren. Als een oproepingsbrief niet bezorgd kan worden op de verblijfplaats van de kiezer, blijft hij bewaard op het gemeentesecretariaat, waar de kiezer hem tot het middaguur op 14 oktober 2012 kan komen afhalen. In alle gemeenten van het Vlaamse Gewest worden de oproepingsbrieven alleen in het Nederlands opgemaakt en verzonden. Dat is ook het geval in de zes Vlaamse randgemeenten (Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel en Wezenbeek-Oppem), de gemeente Voeren en in de taalgrensgemeenten Mesen, Spiere-Helkijn, Bever, Ronse en Herstappe. In die gemeenten kunnen de personen die dat wensen, een Franstalige oproepingsbrief verkrijgen bij het gemeentebestuur als ze daar uitdrukkelijk om verzoeken. De besturen van de Vlaamse randgemeenten, Voeren en de taalgrensgemeenten moeten zich zo organiseren dat ze die faciliteit kunnen aanbieden, zodra de kiezers erom vragen. Ze moeten dus Franstalige exemplaren van de oproepingsbrieven ter beschikking houden of ze onmiddellijk kunnen aanmaken als een kiezer erom verzoekt. In voorkomend geval geven ze het Franstalige exemplaar van de oproepingsbrief af tegen overhandiging van het Nederlandstalige exemplaar dat de kiezer al heeft ontvangen. Zodoende wordt vermeden dat een kiezer over twee oproepingsbrieven zou beschikken, wat verwarring en onnodige vertraging bij de stemverrichtingen kan veroorzaken. Als een kiezer een Franstalig exemplaar van zijn oproepingsbrief komt vragen, dan maakt het gemeentebestuur een aantekening op het Nederlandstalige exemplaar dat de kiezer terug geeft. Ik herinner er de colleges van burgemeester en schepenen van deze gemeenten er nadrukkelijk aan dat de verplichte verzending van de oproepingsbrieven in het Nederlands, eventueel gevolgd door het op verzoek afleveren van een Franstalig exemplaar, moet gebeuren bij toepassing van de wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken. Die verplichting is uitdrukkelijk bevestigd door de Raad van State in de arresten van 23 december 2004 en vervolgens nogmaals bij arrest van 19 juni 2008.

8. Volmachten De regeling met betrekking tot de volmachten is opgenomen in artikel 56 van het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011. Voor de kiezer die op de dag van de stemming om privé-redenen in het buitenland verblijft, en die van de burgemeester van zijn woonplaats een attest nodig heeft dat bevestigt dat hij zich niet in het stemlokaal kan melden, is de regelgeving gewijzigd ten opzichte van de verkiezingen van 2006 : om dit attest van de burgemeester te krijgen, volstaat voortaan een verklaring op eer indien de kiezer de nodige

19 bewijsstukken niet kan voorleggen. De aanvraag moet bij de burgemeester van de woonplaats worden ingediend uiterlijk op 13 oktober 2012. Met dit attest kan de kiezer een volmacht geven.

9. Inrichting van de stem- en telbureaus 9.1. Stembureaus De stembureaus zijn gemeenschappelijk voor de verschillende verkiezingen. In de gemeenten waar op papier wordt gestemd, moet de gemeente dan ook twee stembussen plaatsen in elk stembureau. In de Vlaamse randgemeenten Drogenbos, Linkebeek, Wemmel en Sint-Genesius-Rode is er een derde stembus voor de rechtstreekse verkiezingen van de OCMW-raden. De kleur van de stembiljetten is: WIT voor de gemeenteraad; GROEN voor de provincieraad; BLAUW voor de OCMW-raad (Vlaamse randgemeenten en Voeren). In de gemeenten waar digitaal wordt gestemd, zijn de stembureaus voor de verschillende verkiezingen eveneens gemeenschappelijk. Alle kiezers, zowel Belgen als niet-Belgen, ontvangen een chipkaart die de voorzitter heeft geïnitieerd en die toelaat eenmaal te stemmen per verkiezing waarvoor de kiezer opgeroepen is. In deze stembureaus is maar één stembus. Met betrekking tot de inrichting van de stembureaus in deze gemeenten, verwijs ik ook naar rubriek 2.2.3. van deze brief. Rekening houdend met de introductie van het nieuwe digitale stemsysteem leg ik de nadruk op de rol van de bijzitters, aan te wijzen om de kiezer zo nodig te informeren bij het uitbrengen van zijn stem. Daarnaast herhaal ik dat de kiezer zijn stembiljet, nadat hij het heeft ingescand en dichtgevouwen, aan een bijzitter moet overhandigen. Die bijzitter neemt plaats achter of naast de stembus en deponeert de stembiljetten in de stembus. Ik wil de bijzondere aandacht van de colleges van burgemeester en schepenen ook vragen voor de kiezers met een fysieke handicap. Het LPKD bepaalt dat een kiezer die wegens lichamelijke beperkingen niet in staat is om zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, zich met toestemming van de voorzitter door iemand mag laten geleiden of bijstaan. Maar de colleges moeten alles in het werk stellen om voor alle kiezers een zo vlot mogelijke toegang tot de stemverrichtingen te organiseren. Het ministeriële besluit houdende de inrichting van de stemlokalen en van het kiesmaterieel bevat wel enkele minimale vereisten voor personen met een fysieke handicap, maar ik verzoek de colleges om bij de inrichting van de stembureaus veel aandacht te besteden aan de toegankelijkheid van de

20

stembureaus zodat zij maximaal zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen. Niet alleen de inrichting van het stemlokaal en van het stemhokje is daarbij belangrijk, maar ook de keuze van het gebouw waar gestemd wordt, de parkeergelegenheid voor personen met een beperking, de toegangspaden naar het gebouw, de ingang van het gebouw zelf, de bewegingsvrijheid binnen het gebouw, de verlichting, de signalisatie. De leden van het stembureau moeten tevens alert zijn om personen met een fysieke handicap te begeleiden bij het stemproces. Rolstoelgebruikers worden best gewezen op de mogelijkheid een aangepast stemhokje te gebruiken; een blinde of slechtziende kiezer kan zich laten bijstaan door een persoon van eigen keuze; dit geldt ook voor een kiezer die door een andere handicap niet zelfstandig zijn stem kan uitbrengen; ook een dove of slechthorende kiezer kan extra begeleiding nodig hebben van het stembureau om het stemproces te doorlopen. Ik maak van de gelegenheid gebruik om de colleges van burgemeester en schepenen te vragen dat hun gemeentelijke diensten extra inspanning zouden leveren om kiezers met een handicap ook vóór de dag van de verkiezingen zo goed mogelijk te informeren over alle aspecten van het verkiezingsproces. 9.2. Telbureaus In de gemeenten waar op papier wordt gestemd, worden de stemmen geteld in de telbureaus G voor de gemeenteraadsverkiezingen en in de telbureaus P voor de provincieraadsverkiezingen. Het is best dat de lokalen van de telbureaus G en P met dezelfde nummering zich in hetzelfde gebouw bevinden, om te vermijden dat de voorzitters van de stembureaus zich naar twee locaties moeten begeven. De stemmen voor de provincieraadsverkiezingen worden dus niet meer op het niveau van het kanton geteld, maar op het niveau van de gemeente. Voor de gemeenten waar de stemming op papier gebeurt, betekent dat, in vergelijking met de vroegere regeling, een verdubbeling van het aantal telbureaus. Deze telbureaus P werden vroeger georganiseerd in de kantonhoofdplaatsen. De gemeentebesturen moeten er bijgevolg over waken om tijdig de nodige locaties te bepalen voor het inrichten van de telbureaus. Een telbureau vat de telverrichtingen aan zodra het de stukken van één stembureau ontvangen heeft. Het is niet meer vereist om te wachten tot de stukken van drie stembureaus zijn ontvangen, zoals dat vroeger het geval was. In de Vlaamse randgemeenten Drogenbos, Linkebeek, Wemmel en Sint-Genesius-Rode telt het telbureau G eerst de stembiljetten voor de gemeenteraad, en vervolgens die voor de OCMW-raad. In de gemeenten waar digitaal gestemd wordt, zijn er geen telbureaus. Het tellen en registreren van alle stemmen gebeurt rechtstreeks op het gemeentelijk hoofdbureau (behalve in de stad Antwerpen, waar dit gebeurt op het stadsdistrictshoofdbureau).

21

10. Wetgeving op de verkiezingsuitgaven De beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de lokale en provinciale verkiezingen wordt geregeld in artikel 190 tot en met artikel 201 van het LPKD. Overeenkomstig artikel 192 LPKD wordt de officiële tabel met de maximumbedragen die mogen worden uitgegeven door de lijsten en kandidaten uiterlijk op 4 september 2012 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad (40 dagen voor de verkiezingen). De zogenaamde sperperiode van drie maanden voorafgaand aan de datum van de verkiezingen gaat in op 14 juli 2012. De politieke partijen, de lijsten en de kandidaten, alsook derden die propaganda willen maken voor politieke partijen, lijsten of kandidaten (artikel 194 van het LPKD) mogen in die periode: 1° geen geschenken of gadgets verkopen of verspreiden; geen commerciële telefooncampagnes voeren; 3° niet gebruik maken van commerciële reclameborden of affiches; 4° niet gebruik maken van niet-commerciële reclameborden of affiches groter dan 4m 2 ; 5° niet gebruik maken van commerciële reclamespots op radio, televisie en in bioscopen.

r

Wat betreft de regels voor het aanbrengen van verkiezingsaffiches en de organisatie van gemotoriseerde optochten, verwijs ik naar het besluit van de Vlaamse Regering van 20 april 2012 (zie rubriek 3.3).

11. Belangrijke data 11.1. Kiezerslijsten Opmaak van de kiezerslijst op woensdag 1 augustus 2012 voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen. 11.2. Verboden lijstnamen De lijst van de lijstnamen waarvan het gebruik verboden is voor deze verkiezingen, wordt door de Vlaamse Regering op zaterdag 1 september 2012 (43e dag voor de verkiezingen) in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt. 11.3. Beschermde lijstnamen en toekenning van de gemeenschappelijke volgnummers De politieke formaties die in het Vlaams Parlement door ten minste drie leden vertegenwoordigd zijn, kunnen een beschermde lijstnaam verkrijgen en een volgnummer dat in heel Vlaanderen geldt. De beschermde lijstnaam wordt op dinsdag 4 september 2012 (40e dag voor de verkiezingen), tussen 10 en 12 uur gevraagd aan de Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur. Het voorstel tot bescherming van de lijstnaam moet worden ondertekend door ten minste drie Vlaamse parlementsleden die tot de politieke formatie behoren die de lijstnaam zal gebruiken.

22

De loting van de nummers voor de politieke formaties die een beschermde lijstnaam hebben verkregen, gebeurt door de Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur op diezelfde dag om 12 uur. De tabel van de beschermde lijstnamen en de gemeenschappelijke volgnummers wordt uiterlijk op zaterdag 8 september 2012 (36e dag voor de verkiezingen) in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. De Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur brengt de voorzitters van de provinciale hoofdbureaus op de hoogte van die tabel. 11.4. Samenstelling van de bureaus - opmaak en verzending lijsten De lijsten die dienen om de voorzitters en de bijzitters van de stem- en telbureaus aan te wijzen (zie rubriek 8) worden opgemaakt in augustus. Ze worden uiterlijk op dinsdag 11 september 2012 (33e dag voor de verkiezingen) naar de voorzitter van het kantonhoofdbureau gezonden. 11.5. Indiening van de voordrachtsakten en afsluiting van de kandidatenlijsten De kandidatenlijsten worden ingediend op zaterdag 15 september 2012 of zondag 16 september 2012 (2ge en 28e dag voor de verkiezingen) tussen 13 en 16 uur. De lijsten worden ingediend door middel van het daartoe bestemde formulier van voordrachtsakte, vastgesteld bij ministerieel besluit van 28 maart 2012. Het is beschikbaar op de verkiezingswebsite van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur of verkrijgbaar bij het gemeentebestuur. Ik vestig er de aandacht op dat het Agentschap voor Binnenlands Bestuur vanaf begin juli een internettoepassing ter beschikking zal stellen voor het ingeven van de lijsten en de kandidaten. Ik vraag met aandrang aan alle betrokkenen om het gebruik van deze toepassing zoveel mogelijk te promoten. Op die wijze wordt het werk in de hoofdbureaus aanzienlijk vereenvoudigd en vergemakkelijkt. De voordrachtsakten voor de gemeenteraadsverkiezingen worden ingediend bij de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau. De voordrachtsakten voor de stadsdistrictsraadsverkiezingen worden ingediend bij de voorzitter van het stadsdistrictshoofdbureau. Voor de provincieraadsverkiezingen moet de voordrachtsakte bij de voorzitter van het provinciedistrictshoofdbureau worden ingediend. De kandidaten kunnen hun voordrachtsakte ofwel op zaterdag, ofwel op zondag aan de voorzitter van het hoofdbureau afgeven. De voorzitter moet bijgevolg op beide dagen ter beschikking zijn om de akten in ontvangst te nemen. Indien een kandidatenlijst wordt ingediend door een aftredend raadslid, dan wijst hij op de voordrachtsakte twee kandidaten aan; één van deze twee kandidaten overhandigt de voordrachtsakte aan de voorzitter van het hoofdbureau (artikel 70 LPKD).

23

Indien een kandidatenlijst wordt ingediend door kiezers, dan wijzen de kandidaten op de voordrachtsakte drie ondertekenaars aan; één van deze drie ondertekenaars overhandigt de voordrachtsakte aan de voorzitter van het hoofdbureau (artikel 70 lPKD). De volgende pariteitsregels moeten in acht genomen worden: - op eenzelfde lijst mag het verschil tussen het aantal kandidaten van elk geslacht niet groter zijn dan één; - de eerste twee kandidaten van eenzelfde lijst mogen niet van hetzelfde geslacht zijn. 11.6. Controle op meervoudige kandidaatstelling bij de provincieraadsverkiezingen De voorzitters van de provinciedistrictshoofdbureaus voor de provincieraadsverkiezingen sturen onmiddellijk na het verstrijken van de termijn voor het indienen van de lijsten (zondag 16 september 2012) een kopie van de ingediende lijsten aan de provinciegouverneur. De gouverneur brengt hen uiterlijk op donderdag 20 september 2012 (24e dag voor de verkiezingen) om 16 uur in kennis van de gevallen van meervoudige kandidaatstelling (artikel 84, 12 van het lPKD). D

De kopies moeten de naam, de voornaam en de geboortedatum van de kandidaten bevatten. Onderaan op elke kopie vermeldt de voorzitter van het provinciedistrictshoofdbureau in voorkomend geval het volgnummer, alsook naam van elke lijst. 11.7. Voorlopige afsluiting van de kandidatenlijsten en indiening van de verbeteringsakten De voorlopige afsluiting van de kandidatenlijsten gebeurt op maandag 17 september 2012, om 16 uur (27e dag voor de verkiezingen). Als de lijst in zijn geheel of voor een of meer kandidaten niet aan de wettelijk bepaalde vereisten voldoet, kunnen de indieners van de voordrachtsakte na de voorlopige afsluiting nog een verbeteringsakte indienen tot uiterlijk donderdag 20 september 16 uur.

Niet-verkiesbare kandidaten of kandidaten die zich vrijwillig terugtrekken, mogen worden vervangen: de vervangers moeten de plaats innemen van de geschrapte kandidaten of van de kandidaten die zich vrijwillig terugtrekken. De volgorde van voordracht die in de afgewezen akte werd aangenomen, mag in geen geval worden gewijzigd, behalve als niet voldaan was aan de pariteitsregels, vermeld in artikel 74 van het LPKD. 11.8. Definitieve afsluiting van de kandidatenlijsten De definitieve afsluiting van de kandidatenlijsten gebeurt op donderdag 20 september 2012 om 16 uur (24e dag voor de verkiezingen) . In geval van beroep, vergadert het hoofdbureau op maandag 24 september 2012 (20e dag voor de verkiezingen) om 18 uur. Dan worden de kandidatenlijsten ook definitief afgesloten.

24

11.9. Lijstenverbindingen (apparentering) voor de provincieraadsverkiezingen Voor de provincieraadsverkiezingen kunnen lijsten zich onderling verbinden. Dat is alleen mogelijk voor lijsten met dezelfde benaming in verschillende provinciedistricten van dezelfde provincie. De lijstenverbindingen worden ingediend bij de voorzitter van het provinciaal hoofdbureau op donderdag 4 oktober 2012 (lOe dag voor de verkiezingen) tussen 14 en 16 uur. 11.10. Aanwijzing van de getuigen Op dinsdag 9 oktober 2012 (Se dag voor de verkiezingen) tussen 14 en 16 uur, neemt de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau de aanwijzing van de getuigen voor de stembureaus en telbureaus G en telbureaus P in ontvangst. In de stad Antwerpen nemen de voorzitters van de stadsdistrictshoofdbureaus de aanwijzingen van de getuigen voor de stembureaus in ontvangst. Zij bezorgen deze gegevens zo snel mogelijk aan het gemeentelijk hoofdbureau.

Deze brief kan ook geraadpleegd worden op www.vlaanderenkiest.be. de verkiezingswebsite van de Vlaamse overheid.

Met de meeste hoogachting,

~. Geert Bourgeois Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand