1. Opening. Rondje voorstellen van de deelnemers met trefwoorden:

Besprekingsverslag Dialoogtafel Gezonde Stad Locatie Hotel Van der Valk, Vught Datum 8 juli 2014 Van Peter Struijk Telefoon 073-6808057 E-mail [email protected]

1.

Opening

Peter Struijk (projectleider Provinciaal Milieuplan van de provincie Noord-Brabant) opent de bijeenkomst en heet alle deelnemers welkom. In zijn inleiding (zie de slides van Peter in de bijlagen) legt Peter het beleidsproces om te komen tot een Provinciaal Milieu en Waterplan uit en plaatst de Ontwikkeldialogen daarin. De Dialoogrondes lopen van juni t/m oktober. Het proces van het PMWP is bovendien onderdeel van een groter geheel van aan elkaar verbonden beleidsprocessen, landelijk en regionaal (onder meer het Nationaal Waterplan en de Waterbeheerplannen van waterschappen). De Ontwikkeldialoog vindt plaats in opdracht van het provinciebestuur; werk van buiten naar binnen en betrek ook niet voor de hand liggende partijen. De dialoogtafels worden georganiseerd in de oriëntatiefase om op te halen wat er “leeft”. Waarom gezondheid in de stad? ‘Gezondheid voorop’ is titel van huidige PMP en provincie wil graag koppeling maken tussen stad en platteland duidelijker maken plus de vraag of de provincie een rol heeft in de stad. We denken dat gezondheid een belangrijk thema wordt naast andere thema’s dus de provincie steekt graag de peilstok erin. De inleiding roept de vraag op of een zorgverzekeraar een usual of unusual suspect is voor de provincie? Voor de provincie is dat nu nog een unusual suspect. Rondje voorstellen van de deelnemers met trefwoorden: Hans Verhoeven, gemeente Eindhoven. Trefwoord: duurzame ontwikkeling Michiel de Voogd, gemeente Tilburg. Trefwoord: van norm naar gezondheid Joop van Hezik, Nature Assisted Health Foundation Suzan van der Wielen, Provincie Utrecht. Trefwoord: gezonde leefomgeving Jean Paul Close, Aerius. Trefwoord: Co-creatie Bob Roesink, Brabantse ontwikkelingsmaatschappij. Trefwoord: waterbesparing Arthur Hofstad, OBDN. Trefwoord: Asbestsanering Roger Heijltjes, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: uitvoeringskracht Eric Kessels, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: innovatie Frank van Lamoen, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: verwondering Ingrid Roelse, PNB herziening waterbeleid. Trefwoord: hitte stress Anneke Smilde, Ministerie IenM. Trefwoord: gezondheid (vanuit belang luchtkwaliteit) Robert Snep, Alterra. Trefwoord: Groene Gezonde Stad Edwin Weijtmans, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: Puzzelen Richard Dumont, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: geurspoor Loes Geelen,GGD. Trefwoord: gezondheid binnen bereik Joop van Hoek, Longfonds rayon Brabant. Trefwoord: schone lucht en fijn stof Linda de Klein, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: duurzame energie – energieke stad Trees Swaans, Provincie Noord-Brabant.Trefwoord: toekomstbestendig

Verslag Gezonde Stad

1/11

Andrea van Schaik, Provincie Noord-Brabant. Robin van Dijk, Provincie Noord-Brabant. Trefwoord: natuur in de buurt Karin Zwaga, Provincie Noord-Brabant.Trefwoord: samenwerking Peter Struijk, Provincie Noord-Brabant.Trefwoord: Allianties Manuel Groot Zevert, Provincie Noord-Brabant.Trefwoord: hergebruik vrijkomend vastgoed Henk Smit, Wing Jacques Lammers, HAS Hogeschool Mischa Mouwen, HAS Hogeschool Ghislain Rooijmans, gemeente Breda Hiltrud Pötz, Atelier Groenblauw Liesbeth van Holten, Provincie Utrecht

2.

Inleidende presentaties

Ter inleiding op het groepswerk zijn er twee presentaties (zie bijlagen voor de slides): • Edwin Weijtmans\Richard Dumont (PNB) waarom gezondheid in steden een thema is • Alexander Herrebout: gezonde dromen, hoe ziet een gezonde stad eruit? Edwin Weijtmans\Richard Dumont Trends: • bevolkingsgroei wereldwijd van 7naar 9 miljard. Wereldwijd en ook in Nederland, vooral groei in steden, platteland wordt steeds dunner bevolkt. • Er gebeurt dus veel in de stad (smart cities, klimaat en energie neutrale stad). Steden zijn economische motor maar moet ook leefbaar blijven, aangename plaats om te verblijven. • Veranderende rol van de Rijksoverheid. Puzzelen naar een integrale aanpak Agenda van Brabant: • Europese top regio in kennis innovatie met aantrekkelijk vestigingsklimaat • In economie (internationale concurrentie) • In mobiliteit (bereikbaar) • Duurzaam Ambitie en wat doet de provincie nu al? • We doen aan aspectbeleid via programma’s (met anderen) want provincie is niet verantwoordelijk voor gezondheid sec • Huidige PMP is klassiek via een sectorale aanpak. Gezondheid staat vooral voorop de kaft. Belevingsonderzoek PON. Welke Milieufactor wordt als grootste gezondheidsrisico ervaren. Geur wordt als belangrijkste ervaren. Terwijl experts fijnstof veel belangrijker vinden • Waarom gezonde stad? Vanwege rol fysieke en sociale leefomgeving op gezondheid (naast erfelijkheid, gezondheidszorg en leefstijl). Visuele tour van Alexander Herrebout: gezonde dromen • Visie als olifant die blik ontneemt • Verbeelding als krachtigste vorm van onderzoek • Beeld van leegstand van gebouwen van de rijksoverheid: abstract concreet maken • Rest materiaal hergebruiken van foamhuisjes • Hamburg, havencity. Water opgave meegenomen in planvorming, getrapt plein wel en niet onderwater. Hamburg over 20 jaar autovrij maken. Groen blauwnetwerk voor in de plaats. Derde stap is, groen gebruiken om yuppen te binden aan de stad. Kwestie van lange adem….


2/11

• • • •

•

3.

London zet in op de fiets, 1 miljard pond voor fietsen in tien jaar. Norman Foster Fietssnelwegen New York: Rivierfronten bewoonbaar maken: zwemmen, zwembad in de rivier omdat rivier zelf te vies is. Wand van het zwembad is een reinigend filter. China, Qin Yang. Rivierbed transformeren… met beplanting Kopenhagen: wateroverlast. Het is beste stad om te wonen, stenige stad met gesloten bouwblokken, piekbuien kunnen niet snel weg. Oplossing is meer groen er in, functie combineren, micro klimaat creëren. Zoet en Zout water, stel je hebt volledig zout water met eiland erin waarin je zoetwater opvangt. Zwembaden met schoon rivierwater. Vuilverbranding voor de stad: warmte benutten als energiebron voor een outdoor skibaan met kunstsneeuw (bovenop de verbrandingsinstallatie.)

Klokken van de twee groepen gelijk zetten: de stip op de horizon

We staan plenair nog even stil bij de vraag wat we willen bereiken als resultaat van het groepswerk deze middag. Issues die genoemd worden zijn: • Het moet gaan over de zorgzame stad; vergrijzing; langer thuis wonen; aantal dingen combineren • Er mist één ding in verbinding tussen stad en provincie: voeding – is essentieel; • Als we het over de gezonde stad gaan hebben dan is de definitie van gezondheid belangrijk: Wat versta je onder gezondheid? Dat is een heel basale vraag; iemand op straat geeft daarop een ander antwoord dan een beleidsmaker. De oude definitie van professionals van gezondheid was de afwezigheid van ziekte en een volledig fysiek en sociaal welbevinden. Maar deze definitie is in discussie: wie kan er dan nog gezond zijn, zeker als we allemaal veel ouder worden? Een nieuwe definitie richt zich veel meer op balans vinden; omgaan met uitdagingen in fysiek en sociaal vlak; eigen regie, daar als persoon ergens op kunnen reageren en vorm aan geven. • Ambities op gebied van gezondheid moeten onder paraplu hangen, een programmatische aanpak. Opdracht voor de groepen is tweeledig: • Eerste ronde werken aan een stip op de horizon: wat is nu een gezonde Brabantse stad en hoe ziet deze eruit? • Tweede ronde werken we uit: wat is er voor nodig om een gezonde stad te realiseren en wat is de rol van de provincie daarbij? Hieronder presenteren we de resultaten van de twee groepen (per groep)


3/11

4.

Groep Henk Smit en Dirk Oudes

4.1

Stip op de horizon bij de Gezonde Stad

4.1.1 Wat maakt een gezonde stad? • Stad = faciliterende infrastructuur ‘maakt en houdt je gezond’ • Schone lucht, bodem, water • Gezondheid • zelfredzaamheid • Drie P’s: geen vaste normen • Brabant stad = mozaïek • Afwisseling – voor ieder mogelijkheid • Gezonde Stad: mogelijk te herstellen van milieustress • Zelfvoorzienende stad C2C • Dementie oplossen met groen • Herkenning • Dementie vriendelijke stad • Spelen met groen/water/recreatie • Autovrij – camoufleren


4/11

4.1.2 Wat gebeurt er in een gezonde stad? • Uitnodigende stad • Ontmoeten • Bewegen • Tegengaan vereenzaming • Ontmoeten; samen doen • Uitnodigend groen en blauw • Bewegen – ontmoeten • Multifunctioneel gebruik ‘verticale tuinen’ • Verticale ruimte • ‘De derde laag in de stad benutten’ • Spannende stad • ‘Er moet wat gebeuren’ • Aantrekkingskracht


•

•

•

• ‘Eb en vloed’ / modderveld Urgentie transformatie woningbouw • Gezamenlijke taal en koers • Energie • Zorg – over 20 jr.10% • mantelzorg dementie • Dementie • Obesitas Veiligheid • Sociaal • Gevaarlijke stoffen • Elektromagnetische straling voedselveiligheid

5/11

4.1.3 Kansen in de stad • Gelukkige bewoners • Zelforganisatie • Burgers in eigen kracht • Betaalbaarheid in gevaar • Grond terug naar burgers voor groen en blauw • Lokale stadsgerichte waardesystemen • Bio divers / geen groene grasveld-woestijn • Guerilla gardening • Gezondheid-beeldkwaliteit meenemen • Gezondheid beschermen naast bevorderen • Gebieds- en effectgericht i.p.v. alleen normgericht • Lerende stad • Geïnformeerde burgers • Kennis en ervaring • Samenleving benutten/mede verantwoordelijkheid

4.2

Verbinding tussen gezonde stad en andere ontwikkelingen: mogelijke stappen

4.2.1 Energie neutraal wonen en werken • Maak grote slag! • Ambitie: grote stap richting energie neutraal • Maak energie op stadniveau mogelijk. Benut max. beschikbare energiebronnen (wind, zon, gas & duurzaam) • In elke stad coöperatie, 1000 woningen doel over 5 jaar


6/11

Deelthema: verbinding met Koude/warmte opslag vanwege energie / CO2 neutraal • Geothermie • Voorbeeld projecten genereren • Kader voor nodig • Hergebruik van stedelijk water voor landbouw en natuur • Strategisch (grond) water voorraad • Kennis en onderwijs als economische meerwaarde 4.2.2

De basis op orde brengen (aan normen voldoen), stapeling van emissies doen we niets mee Nu: Norm • Geluid: minder wegverkeer grootst beleefde probleem • Veel mensen: wonen niet onder de norm • Focus meer op rendement investering op of bereik normen of verbeter kwaliteit onder de norm -> grote groepen Basis op orde – stadslandbouw • angst voor bodemvervuiling > TU Delft kartering Sturen op ondergrond Vraag om regie op ondergrond 4.2.3 Aandacht voor het infraprobleem • Ruimte voor experimenten, op gebied van lokale energie • Help knelpunten oplossen lokale energie coöperaties • Zet goede trend naar Den Haag op gebied van regelgeving 4.2.4

Hoe maak je slimme verbindingen tussen ontwikkelingen? Vergroenen versteende wijk Oisterwijk t.b.v. dementie 4.2.5 Rol provincie • Deuren openen/lobby • Informatiekanalen • Richting EU -> horizon 2020 • Lintje knippen • Geld als cofinanciering • Programma natuur en maatschappij PNB


7/11

Onderscheid sturend en faciliterende rol PNB • Sla de brug – slecht de muren • Maak verbinding tussen de zuilen people

planet

profit

Sociaal Materieel 4.3 Mogelijke strategieën Gezonde Stad Pilots: leren door doen • Bottom up • Kennis delen • Relatie onderwijs; Eindhoven design academy Opties?: 1. Creëer fonds gezonde steden • Laat besteding over aan veld 2. Anticiperen op ontwikkelingen 3. Zorg. Dementie, obesitas • Blijf dementievriendelijke gemeenten steunen • Woningaanbod – vergrijzing • Afname biodiversiteit wereldwijd: haal natuur naar de stad • Toename autogebruik / duurzame mobiliteitsopgave • Energietransitie • Klimaatadaptatie • Afval-kringlopen-grondstoffen 4. Hotspot: gezondheidsknelpunt aanpakken met multidisciplinair team 5. Gezond gedrag uitnodigen tot • Vergroenen – verbouwen • Comfortabel en beleefbaar water en groen • Wildernis Goed ontwerp • Co-creatie met burgers • Verantwoordelijkheid durven delen • Kennis delen Gezonde stad = steden + Ommeland • Voorbeeldgebied: Groene Woud + Eindhoven – Den Bosch Tilburg > op weg naar Kopenhagen! • Integraal met waterschappen


8/11

5.

Groep Ytsen Deelstra en Alexander Herrebout

5.1

de stip op de horizon

5.1.1 Waaraan denk je bij een gezonde stad? We hebben eerst een heleboel woorden die we associëren met de gezonde stad bij elkaar gebrainstormd en vervolgens hebben we geprobeerd die woorden te ordenen in categorieën. Dit levert het volgende beeld op: Gewenst gedrag bewoners Gezond gedrag zelfredzaamheid Nabuurschap Indicatoren omdenken Ontmoeting samen Volhouden Toekomstige generaties

Uitnodigende inrichting stad Werkplekken Beweegparken Fietssnelwegen, schone lucht Veel water Groen, ook op gevels en daken Stadslandbouw Nieuwe functies van gebieden Ontmoeting samen Afvalvrij Transport onder de grond

Maatregelen schone stad Autovrij Elektrisch rijden gemakkelijk maken Waterscheiding schoon/vuil Rijden op gas Zonnepaneel Circulair Asbestvrij

5.1.2 Redeneerlijn gezonde stad Vervolgens hebben we een redeneerlijn ontwikkeld over wat een gezonde stad is. Deze redeneerlijn begint bij de definitie van gezondheid. Redeneerlijn: • Gezondheid is dat mensen zelf regie nemen en houden en zo op een veerkrachtige manier de uitdagingen van het leven aangaan en daarbij zo lang mogelijk de regie houden • Een gezonde stad is dan een stad die uitnodigt tot gezond gedrag door middel van een goede ruimtelijke inrichting • Een gezonde stad kan alleen gezond zijn als de basis op orde is, dat wil zeggen dat de grond, het water en de lucht schoon is Rol overheid: eigen ambitie • Aan de realisatie van een gezonde stad kan de overheid bijdragen, maar wordt grotendeels door mensen zelf gerealiseerd. • De overheid kan helpen door op de natuurlijk momenten van herinrichten van de stad te zorgen dat innovaties en goede ideeën over de gezonde stad gerealiseerd worden. Koppelingen kunnen gelegd worden met: • Mobiliteitsplan • Omgevingsvisies • Agrofood • Economie • Om te kunnen koppelen heeft de overheid kennis en indicatoren nodig over grenswaarden (normen) vs. ambities in de stad. Een nieuwe ontwikkeling die in de goede richting werkt moet ook boven de norm doorgang kunnen vinden, mits verantwoord kan worden dat de normen op termijn wel worden gehaald.


9/11

•

Om te kunnen koppelen aan momenten van herinrichting zal de economie van de stad moeten blijven functioneren. Een bruisende en economisch florerende stad kan makkelijker gezonder worden dan een stad zonder ontwikkelingen: beelden hierbij: • autovrij stad • Fabrieken/industrie buiten de stad

5.2

Waaraan denk je als we stappen zetten richting de gezonde stad

5.2.1 Bestuurlijke ambitie & krachtenveld: • Breng terug naar kernboodschap (focus) • Wat wil bestuur? • Welke gevoelige groepen hebben baat of last bij plan? • Rol provincie formuleren • Betrokken partijen en hun belang in beeld brengen • Provincie, ga bij jouw collega’s buurten! denk aan Landbouw, Water, Asbest eraf – Groen dak erop, Economie/energie & klimaat bestendig 5.2.2 Duurzaamheid en cijfers • Een kompas om te bepalen of de stad zich in de juiste richting ontwikkeld is essentieel maar ook ingewikkeld om te maken: • Wat is winst voor people, planet en profit? • Hoe wegen we duurzaamheid • Goede basis informatie: waar staan we nu en waar willen we naartoe • Geen cijferfetisjisme • Health impact assessment kan daar bij helpen 5.2.3 Issues • Inhoudelijke issues om rekening mee te houden: • Luchtkwaliteit i.r.t. gezondheid • Medicijnresten in afvalwater • Gezamenlijke energieopwekking • Geurbeleving 5.2.4 Meekoppelen met herontwikkeling Ideeën voor principes die je kunt hanteren als je gezonde stad gaat realiseren door mee te koppelen met stedelijke herontwikkeling: • Elke ontwikkeling biedt kans voor gezond ontwerp • Kijk naar andere (economische) ontwikkelingen waar je verbindingen mee kunt leggen • Gebiedsgericht • Uitplaatsen van milieuhinderlijke bedrijven • Bij verbinding met ‘economie’ aandacht voor verbinding van de investering met degene die de baten heeft • Stedelijke uitbreiding is steeds minder nodig: van groei en uitbreiding naar kwaliteitsverbetering van bestaand • Aandacht voor ladder van duurzame verstedelijking • Hergebruik van leegstaand en leegkomend vastgoed (of sloop - en terug naar natuur) • Niet toetsend in MER procedure, maar gezondheid in ontwerpfase/initiatiefase


10/11

5.2.5 Externen meenemen: • Neem bewoners en marktpartijen mee: start met klimaaticonen anders snapt niemand waar je mee bezig bent. • Kennismediation • Integraal tussen sectoren • Wetenschap/experts én lokale kennis 5.2.6 Instrumenten • Revolverend fonds voor financiële bevoorschotting zonnepanelen • Je hebt de watertoets, de MER, denk ook aan een klimaatbestendige toets en een kleinschaligheidstoets • Health impact assessment • Schone lucht, duidelijke wetgeving, dus geen gemiddelde uitstoot fijnstof 5.2.7 Netwerken & platforms • Een inventarisatie van interessante platforms en netwerken leverde het volgende op: • KCHUL, kenniscentrum Healthy Urban Living, RIVM/TNO/etc. zij zijn op zoek naar iconen • Patiënten verenigingen • Brabants energie overleg: B5, regio’s, BMF, prov.=vz. • Platform gezond ontwerp; GGD/ontwerpers/ • Luchtkwaliteit & gez. (overheid); I&M, PBL, TNO, RIVM, Prov., gemeente, GGD • Kennis voor klimaat • BMF • Lokale health deals (nog te sluiten) = instrument • Energie Coöperaties VEC --> lokale energie besparing en opwekking • EVO/TLN • stedelijk distributie • binnenstedelijk vervoer (vergroenen / E of Gas) 5.3 Vervolg acties We hebben gekeken hoe deze groep en het bredere netwerk met de provincie vervolgstappen kan zetten. Een eerste beeld over een mogelijk vervolg is als volgt: • • • • •

Stap 1 is om de ambities rond de gezonde stad te vertalen in doelen Stap 2 is om initiatieven en Iconen te zoeken die de beweging kunnen dragen Stap 3 is om de ambities te toetsen aan iconen. Zijn de ambities haalbaar en dragen de iconen voldoende bij? Stap 4 is om een agenda voor een Brabant Health Deal op stellen. De deal zelf bestaat uit beleid en uit te voeren projecten (inclusief iconen). Stap 5 is om een proces uit te werken dat toe werkt naar de deal waarin ook is voorzien voor verankering van de deal in het PMWP en in andere plannen (van andere partijen)


11/11

1. Opening. Rondje voorstellen van de deelnemers met trefwoorden:

Recommend Documents