1 Ligging en Geografie

Bespreking:

Datum: AOC Ventoux

17/04/2012

Spreker: Bert Lippens + Harald Drewello

1 Ligging en Geografie De AOC Ventoux is gesitueerd in de zuidelijke Rhône ten oosten en zuiden van de gelijknamige en welbekende 1912m hoge Mont Ventoux. Maar vooral het 1600m grote hoogteverschil met de vlakten van de Rhône-vallei maken deze berg zo speciaal. Aan het einde van het Mesozoïcum (- 80 miljoen en laatste dagen van de dino’s) begint een ingewikkeld proces van plooiing en overschuiving als gevolg van de convergentie tussen de Europese en Apulische of adriatische tektonische platen. Het grondpatroon van het huidige reliëf in dit deel van Frankrijk met de Mont Ventoux en de Dentelles de Montmirail werd toen vastgelegd. In het Mioceen (- 10 miljoen) bereikte de alpine bergvorming haar eerste hoogtepunt. Aan de zuidzijde van de Alpen ontstond een zee. De Mont Ventoux, het plateau van Vaucluse en de Montagne de Lure (1755m) vormden eilanden in deze zee. Bij het begin van het Kwartair (-2 miljoen) was deze zee geheel gevuld met sediment. Na de laatste IJstijd was het huidige hydrografische systeem in de omgeving van de Mont Ventoux min of meer gevormd. Het wijngebied ligt volledig in het departement Vaucluse (84, eerste 2 cijfers van de postcodes, laatste 2 cijfers op de nummerplaten en vermeld boven op de capsule). Ten westen vinden we de AOC’s Gigondas, Vacqueyras, Beaume de Venise en Châteauneuf-du-Pape en ten zuiden de Côtes du Luberon. De geologische samenstelling van het hele gebied is zo verscheiden dat het werd opgedeeld in 5 deelgebieden. Van noord naar zuid zijn dit:  Entre Ventoux et Dentelles  Le Piémont du Ventoux  Les Terrasses du Comtat  Les Coteaux de la Nesque  Les Monts de Vaucluse

Ventoux

- 1/16 -

april 2012

Ventoux

- 2/16 -

april 2012

2 Geologie Zoals reeds gezegd is de bodem erg verschillend doorheen het gebied. Entre Ventoux et Dentelles: Dit gebied ligt ongeveer halverwege tussen Orange en de Mont Ventoux aan de voet van deze laatste. In het westen zorgen de Dentelles de Montmirail voor een natuurlijke grens De Ventoux bestaat hoofdzakelijk uit Urgonien. Dit is een calciet (CaCO3). Calcieten zijn harde kalksteen soorten die worden gebruikt in de bouwindustrie. Marmer hoort ook bij de calcieten. Hier kan men natuurlijk geen wijnstokken op planten. Dat kan enkel op sediment lagen. Deze zijn poreuzer en losser van structuur zodat de wortels er doorheen kunnen op zoek naar water. Deze sedimentlagen zijn ontstaan op de bodem van de vroegere zee rond de Mont Ventoux. Een voorbeeld van zo’n sedimentgesteente is mergel (marnes). Mergel bevat 25 a 75% kalk en de rest is klei, dus niet alle mergelsoorten gaan dezelfde smaak afgeven aan de druiven. Gips (of krijt) (gypses) heeft weer een andere samenstelling. De chemische benaming is caliumsulfaat (CaSO4) in de voedings-industrie is dit E516. In de natuur komt dit voor als seleniet, albast, enz.. Conglomérats of conglomeraten zijn sedimentgesteenten die bestaan uit grind in een fijne matrix, deze ontstaan door verwering van gebergten. In dit gebied heeft men voornamelijk een keienbodem aan de voet van de Mont Ventoux en kalkrijke zandgrond bij de Dentelles. Je kan ook zien dat de bodem hier op verschillende plaatsen gebroken is. Dit is het resultaat van het tegen elkaar schuiven van de tektonische platen (- 10 miljoen) en het onstaan van de Ventoux en Dentelles

Ventoux

- 3/16 -

april 2012

Le Piémont du Ventoux: Dit ligt ten noordoosten van Carpentras en zuidelijk van de Ventoux.

Hier zorgt de Mont Ventoux voor verweringsgesteente in de vorm van kiezel aangevuld met roodkleurige klei. Verder van de berg vinden we weer de kalkrijke zandgronden.

Les Terrasses du Comtat: Nu bevinden we ons ten oosten van Carpentras. Hier bestaat de grond uit gips en okerkleurig zand en zijn er natuurlijke terrassen ontstaan. De wijnstokken staan hier op de rijke alluviale gronden, maar moeten deze plaatsen wel meer en meer delen met olijf- en kersenbomen. De druiven staan hier tot op 500m hoogte. Hier vind je de betere wijnen uit de Ventoux.

Ventoux

- 4/16 -

april 2012

Les Coteaux de la Nesque: Dit deel ligt ten westen van de Gorges de la Nesque. Deze vallei is zeer geliefd bij de wielertoeristen. Hier zijn zeer veel verschillende plateau’s, terrassen en valleien met okerkleurige zandbodems en gips. Les Monts de Vaucluse: Rond het schilderachtige dorpje Roussillon is de aarde oker-tot roodkleurig. Op verschillende plaatsen in de valleien zijn er grindafzettingen van vroegere rivieren. Deze zijn echter erg verspreid

zodat ook de wijngaarden hier eerder een vlekkenpatroon vormen dan een mooi aaneen gesloten geheel. Aan de overzijde van de N100 en het riviertje “le Coulon” is het reeds de AOC Côtes du Luberon.

Ventoux

- 5/16 -

april 2012

3 Klimaat In de Ventoux heerst er een aangenaam mediterraan klimaat met zachte winters en warme zomers met heel veel zon. En natuurlijk is er ook nog de mistral die ervoor zorgt dat de druiven nooit te lang vochtig blijven. Mistral: Dit is een koude wind uit het noorden. Maar hoe ontstaat deze eigenlijk? Het warme water van de Golf van Genua laat de lucht hier stijgen waardoor er hier een lage druk gebied ontstaat. Dit lage druk gebied zuigt als het ware lucht uit het noorden. Door het relatief smalle Rhône dal neemt de windsnelheid aanzienlijk toe. ’s Nachts zijn de temperatuurverschillen kleiner en neemt de windsnelheid meestal af. Constante windsnelheden van 100km/h zijn eerder de regel dan uitzondering, maar op de Mont Ventoux kunnen deze oplopen tot ver boven de 200km/h. De wind houdt meestal 4 dagen aan. Het is dan ook bij ons in België aanzienlijk kouder. Met hagen en bomen probeert men ervoor te zorgen dat kwetsbare fruitbomen, wijnstokken of tuinen beschermd worden voor de wind. Voor de Ventoux werkt de Mont Ventoux ook als een natuurlijke barrière.

4 Geschiedenis Zoals steeds kan de wijngeschiedenis van deze streek niet losgezien worden van de geschiedenis van de mensen die de wijngaarden aanlegden of bewerkten, ongeacht hun afkomst (Galliërs, Grieken, Romeinen, …) of stand (Monniken, Pauzen, Koningen, Keizers, …). Reeds in de 5de eeuw voor Christus werd er wijn verhandeld op het Franse grondgebied. Voor deze Ventoux-streek zijn de eerste feitelijke bewijzen van wijnteelt toe te wijzen aan de vondst van een pottenbakkersatelier uit het jaar 30 na Chr. In dit atelier werd een grote voorraad wijnkruiken (intact) teruggevonden. In Loriol du Comtat, vlakbij Carpentras, werd een oude wijnsilo opgegraven, meer dan 2500 jaar oud. De rol van de kerk heeft, net als in de rest van Frankrijk, groot belang gehad bij de ontwikkeling van de wijnbouw. De komst van grote abdijen hebben tijdens de middeleeuwen bijgedragen tot de expansie van de wijnbouw in de Ventoux-streek. De aartsbisschop van Carpentras schenkt in 882 een wijngaard in Mallemort du Comtat aan een groep monniken. De installatie van de eerste Pontificaten in Avignon leidden tot een eerste hoogtepunt voor de Ventoux-wijnen. (1309 – 1414) Deze Pausen, en hun hofhouding, bleken immers gretige afnemers van de lekkere Vins de Ventoux. Ventoux

- 6/16 -

april 2012

De Franse Koningen waren ook gerenommeerde grootverbruikers van de Franse wijnen. De Ventoux-wijn ontbrak niet. Koning Louis-Philippe (mid 14de Eeuw) maakt van de “oude Grenache” wijn uit Mazan zijn officiële Hofwijn. In 1939 richten de wijnboeren uit de streek een syndicaat op met als ultieme doel de kwaliteit en de karakteristieke smaak en samenstelling van de Ventouxwijnen verder te ontwikkelen. In 1953 slaagt met erin het VDQS-statuut te bekomen. (Vin délimité de Qualité Supérieure) In 1973, als sluitstuk van jarenlang ijveren en lobby-werk, behaalt de streek de AOC titel AOC Côtes de Ventoux. Op 1 november 2008 echter zien we een plotse wending die, ook vandaag nog, voor behoorlijk wat verwarring zorgde. De AOC Côtes de Ventoux wordt omgedoopt tot AOC Ventoux (tout court.. ) Verwarring ? Inderdaad ! Check bijvoorbeeld de officiële website van deze wijnstreek. Op meerdere pagina’s is nog sprake van Côtes du Ventoux. Gecontacteerde Belgische wijnhandelaars hebben het in hun catalogi ook nog steeds over de Côtes du Ventoux. (…) En wat is de reden van deze onverwachte wending ? Gezien het enkel een naamswijziging betreft (de regelgeving werd niet aangepast) moet hier toch een goede uitleg voor bestaan? Heel eenvoudig. Men wil profiteren van de notoriëteit van de beroemde “reus van de Provence”, de Mont Ventoux. Door de AOC benaming in te korten “dynamiseert” en vereenvoudigt men de naam tot die éne benaming waar het in de herkomstaanduiding feitelijk om gaat, de VENTOUX.

5 AOC Ventoux De totale oppervlakte van de wijngaarden in deze AOC bedraagt 7 450 hectare en is verspreid over 51 gemeenten (gelegen in het departement Vaucluse) : Apt, Aubignan, Le Barroux, Le Beaucet, Les Beaumettes, Beaumont-du-Ventoux, Bédoin, Blauvac, Bonnieux, Cabrières-d'Avignon, Caromb, Carpentras, Caseneuve, Crestet, Crillon-le-Brave, Entrechaux, Flassan, Fontaine-de-Vaucluse, Gargas, Gignac, Gordes, Goult, Joucas, Lagnes, Lioux, Loriol-du-Comtat, Malaucène, Malemort-duComtat, Maubec, Mazan, Méthamis, Modène, Mormoiron, Murs, Pernes-les-Fontaines, Robion, La Roque-sur-Pernes, Roussillon, Rustrel, Saignon, Saint-Didier, SaintVentoux

- 7/16 -

april 2012

Hippolyte-le-Graveyron, Saint-Martin-de-Castillon, SaintPantaléon, Saint-Pierre-de-Vassols, Saint-Saturnin-lèsApt, Saumane-de-Vaucluse, Venasque, Viens, Villars, Villes-sur-Auzon. Circa 80 % van de wijn wordt gevinifieerd in lokale coöperatieven (13), de rest bij zelfstandige autonome wijnboeren (> 100). Zoals voor alle AOC-wijnen werd ook voor de Ventoux een « cahier de charges » opgesteld waarin de spelregels zeer gedetailleerd omschreven zijn. Er wordt echter bewust voldoende ruimte gelaten voor de “personal touch” van de wijnboer of keldermeester. De verscheidenheid van de druivenvariëteiten en van het terroir moeten immers voldoende tot uiting kunnen komen in het afgeleverde product. Wijnboer of “maître de chai » kunnen elk op hun manier bepaalde aspecten van hun wijn benadrukken door kunstig om te gaan met één van de vele toegestane vinificatietechnieken : -

Variatie in rijptijd voor jonge wijnen of voor bewaarwijnen Assemblage van een “vin de goutte” met een wijn op basis van macération carbonique Toevoegen van een “vin de presse” Assemblage van meerdere cépages Selectie van een terroir of van « vieilles vignes » voor een gescheiden vinificatie Toevoeging (wettelijk toegestaan !) van witte wijn aan een rode assemblage. (wordt eveneens zeer succesvol toegepast in Chateauneuf-du-pape en in Côte Rôtie)

Met betrekking tot het rendement is het AOC lastenboek eerder dubbelzinnig. Zo stelt men dat men voor witte wijnen streeft naar een rendement van 60 hectoliter/ha, voor rode wijn 55 hl/ha. Verderop in het reglement staat dan weer dat er voor het maximum rendement geen “disposition particulière” bestaat. De productiecijfers die we terugvinden tonen aan dat dit vooropgesteld streefdoel niet té nauw genomen wordt : Totale productie AOC 308.890 Hl Gemiddeld rendement / ha 55 à 66 Hl/ha Rood en Rosé Gemiddeld rendement / ha 60 à 66 Hl/ha Wit

Ventoux

- 8/16 -

april 2012

6 Druivenrassen Zoals in de andere wijngaarden van de Zuidelijke Rhône worden in Ventoux meerdere druivensoorten geassembleerd. Verschillende invloeden rechtvaardigen dit. Het regionale klimaat is zeer karakteristiek met dikwijls uiterst warme zomers, een excessieve wind (mistral) en uitzonderlijke bodemgesteldheid. Deze dragen in sterke mate bij tot het risico van « over rijpheid » van de druiven. Pogingen om toch monocépage wijnen te vinifiëren leidden zelden tot kwalitatieve producten met jammergenoeg te weinig expressie van het lokaal terroir. De assemblage van meerdere druif-variëteiten laat toe om een excellent kwaliteitsniveau te bereiken, de eigenheid van het terroir tot z’n recht te laten komen en een fijne balans te vinden tussen zuren, alcohol, suikers en tannines. Toegestane druiven voor witte wijn : Primaire soorten

Secondaire soorten

Bourboulenc Clairette Grenache Blanc Roussanne Marsanne Vermentino Viognier

Samen nooit meer dan 10% van de assemblage

Toegestane druiven voor rode- en voor rosé wijnen : Primaire soorten

Secondaire soorten

Carignan Cinsault Grenache Noir Mourvèdre Syrah Bourboulenc (wit) Clairette (wit) Counoise (R) Grenache Blanc Marsanne (wit) Marselan (R) Piquepoul Noir Roussanne (wit) Vermentino (wit) Viognier (wit)

Samen nooit meer dan 20% van de assemblage

(< 10%) (< 10%)

Voor de kenmerken van verschillende druivensoorten verwijzen we naar eerdere wijnbesprekingen. Deze kwamen meermaals aan bod. Dit zou ondertussen “parate kennis” moeten zijn.

Ventoux

- 9/16 -

april 2012

Circa 76 % van de totale productie betreft Rode wijn, 20 % rosé en 4 % wit. Karakteristieke geur en smaak : Aroma van rood fruit, kruiden, zoethout (réglisse), leder en truffel. De witte wijnen zijn gekenmerkt door aroma’s van bloemen (Iris), acacia en citrus. De rosé-wijnen brengen een toets van kers, framboos en rozen.

7 Wijnhuizen Domaine Champ-Long: Dit domein in het gebied ‘Entre Ventoux et Dentelles’ is sinds 1820 eigendom van de familie Gély. Het 30 ha grote domein ligt in de AOC Ventoux en AOC Côtes du Rhône beschut tegen de wind en vrij verspreid waardoor er een grote variatie is aan bodems. In 1964 gaat Maurice Gély het domein grondig moderniseren naar het huidige niveau. Het domein produceert een grote varieteit aan wijnen zowel rood, wit als rosé en dit zowel als AOC Ventoux, AOC Côtes du Rhône en Vin de Pays. Voor de dorstige onder ons zijn er zelfs ‘Cubitainers’ van 33 liter (ja 33 liter) en dit voor 100 à 140€ http://www.champlong.com/ Domaine du Tix: Gelegen in het gebied ‘Les Terrasses du Comtat’. De eigenaars kochten het domein in 2001, er was een eetdruivengaard van 5ha met een oud huis. In 2002 beslissen ze om wijndruiven aan te planten, viognier, syrah en grenache. De eerste oogst en productie realiseren ze in 2003 van 4500 flessen. Het blijkt direct een voltreffer ! In 2004 komt de eerste bestelling van Franse sterren restaurants en in 2005 exporteren ze reeds naar China. In 2007/8 komt er een volledig nieuwe installatie en daar worden nu ongeveer 35000 flessen per jaar gebotteld. In totaal is dit zeer gewaardeerde domein nu 10ha groot. De bodem bestaat uit klei met kalksteen, de klei zorgt ervoor dat de bodem steeds fris blijft ook bij grote hitte in de zomer. Zeer sterke marketing en een mooie website in 3 talen (frans, engels en Chinees) zelfs een film van 10 minuten met engelse ondertiteling. http://www.domaine-du-tix.com/ Ventoux

- 10/16 -

april 2012

Cave de Terra : Dit domein komt voort uit de fusie van twee coöperatieves, Les Roches Blanches in Mormoiron en La Montagne Rouge in Villes Sur Auzon. Dit nieuwe verbond bracht heel wat middelen en know how in om de kwaliteit stevig op te krikken. Ze creërden een nieuwe merknaam “Cave de Terra” en een assortiment waarmee ze ondertussen de hele Franse en zelfs internationale markt mee bewerken. Hun wijnen worden in België verdeeld door wijnhandel Opdebeeck uit Duffel.

Ventoux

- 11/16 -

april 2012

8 Monocepages + geuren Geur A: Truffel (32) Geur D: Zoethout (Réglisse) (36)

Geur B: Leder (45) Geur E: Peper (43)

Geur C: Ceder (34) Geur F: Vanille (40)

Mono cepage 1 Domaine Le Fort Viognier 2010 Pays d’Oc Prijs: 5,00€ Winkel: Wijnbeurs Lille Bespreking : Deze klassieke Viognier is een typische mediterrane wijn. Vet in de mond, met aroma’s van geel fruit (abrikoos, perzik) en een toets van violet. Wijn drinken binnen de 2 jaar. Goede begeleider bij kruidige gerechten, zoals curry gerechten, carpaccio van zalm en St Jacobs vruchten of Thaise kip. Ook ideaal als aperitief.

Mono cepage 2 Domaine Le Fort Cuvée Blanche 2010 Pays d’Oc Prijs: 7,50€ Winkel: Wijnbeurs Lille Bespreking : Chardonnay gerijpt in eiken vaten. Complexe en elegante wijn met toetsen van geroosterd brood en karamel. Als aperitief of als begeleider bij vis of gevogelte in saus (kip met room). Ook zeer aangenaam in combinatie met geitenkaas.

Ventoux

- 12/16 -

april 2012

Mono cepage 3 Domaine Le Fort Syrah 2009 Pays d’Oc Prijs: 6,00€ Winkel: Wijnbeurs Lille Bespreking : Deze Syrah heeft een mooie robijnrode kleur met aroma's van zwart fruit en specerijen (brambes, peper). Een mooie attack van rijp fruit met elegante tannines. Goede begeleider van lam en lamsbout. De bewaartijd is 2 a 3 jaar.

Prijs: 7.25 € Winkel: Zonnehuis

Mono cepage 4 Domaine d’astruc Syrah 2009 Pays d’Oc

Bespreking :

Ventoux

- 13/16 -

april 2012

9 Gedegusteerde wijnen Wijn A Domaine Champ Long Cuvée Speciale 2009 AOC Ventoux Prijs: 7,50 € Winkel: Wijnbeurs Lille Bespreking : Dit domein ligt in ‘Entre Ventoux et Dentelles’ Samenstelling 70% grenache + 30% syrah. De wijnstokken zijn gemiddeld 35 jaar oud en hebben een rendement van ongeveer 40hl/ha. Neus: Rood fruit en kruiden Mond: Rood fruit en kruiden, mooie evenwichtige structuur. Serveren op 14 à 16°C bij rood vlees, wild of kaas. Bewaartijd 3 à 6 jaar Médaille de Bronze à Avignon 2011

Wijn B Domaine Champ Long Les Essareaux 2009 AOC Ventoux Prijs: 9,50 € Winkel: Wijnbeurs Lille Bespreking : Dit domein ligt in ‘Entre Ventoux et Dentelles’ Samenstelling 80% syrah + 20 % grenache. De wijnstokken hebben een rendement van ongeveer 35hl/ha, gepland kalkhoudende grind gericht naar het zuiden. Neus: Zwart fruit, kruiden, vanille, gerookt Mond: Evenwichtige krachtige wijn, zwart fruit, kruiden. Serveren op 14 à 16°C bij rood vlees met saus, wild of kaas. Bewaartijd 5 à 7 jaar Médaille d’Or à Paris 2011

Ventoux

- 14/16 -

april 2012

Wijn C Domaine Estelle du Rocan 2011 AOC Ventoux Prijs: 2.99 € Winkel: Delhaize Bespreking : 13 % Vol

Wijn D Cave de Terra Terres de Truffes 2009 AOC Ventoux Prijs: 7.92 € Winkel: Opdebeeck wijnen Duffel Bespreking : 50% Syrah – 50% Grenache noir Wijnstokken > 25 j.

Ventoux

- 15/16 -

april 2012

Wijn E Cave de Terra La Cavée 2009 AOC Ventoux Prijs: 10.91 € Winkel: Wijnen Opdebeeck Duffel Bespreking : Assemblage van Grenache en Syrah (lag rendement), oude wijnstokken op een kalkgrond terroir dat 450m hoog gelegen is. De productie van deze topper van het domein wordt beperkt op 10.000 flessen. Rijping op eiken vaten : 18 maand

Wijn F Domaine du Tix Cuvée Doña Maria 2009 AOC Ventoux Prijs: 17,50€ Winkel: Chicali Bespreking : Dit domein ligt in ‘Les Terrasses du Comtat’ Samenstelling 80% grenache + 20 % syrah. 11 maanden op eik De wijnstokken zijn ongeveer 50 jaar oud. Neus: Gestoofd zwart en rood fruit Mond: Evenwichtige krachtige volle wijn. Ideale begeleider bij wintermaaltijden zoals wild, duif, enz.. Robert Parker : 88-90/100 Guide Hachette 2012

Ventoux

- 16/16 -

april 2012