1
INLEIDING....... .............................................................................................................................................. 7
1.1
JONG ZUIDOOST HALVERWEGE .................................................................................................................................7
1.2
PROGRAMMA MAATSCHAPPELIJKE ACCOMMODATIES EN DEELONDERZOEK ...................................................7
2
VISIE JONG ZUIDOOST ............................................................................................................................... 8
3
KADERS.......... ............................................................................................................................................ 11
3.1
LANDELIJK BELEID - WET OP DE JEUGDZORG EN WMO .......................................................................................11
3.2
STEDELIJK BELEID - JONG AMSTERDAM .................................................................................................................12
3.3
RAAKVLAKKEN WMO...................................................................................................................................................12
3.4
KINDEREN EERST........................................................................................................................................................12
3.5
STADSDEELBELEID: ZUIDOOST INVESTEERT IN KANSEN ....................................................................................13
3.6
BELEIDSKADER ZUIDOOST ........................................................................................................................................13
4
DE STAAT VAN DE JEUGD IN ZUIDOOST ............................................................................................... 14
4.1
BEVOLKING...................................................................................................................................................................14
4.2
LEEFTIJDSOPBOUW IN ZUIDOOST............................................................................................................................14
4.3
TYPE HUISHOUDENS IN ZUIDOOST ..........................................................................................................................14
4.4
WERK EN INKOMEN.....................................................................................................................................................15
4.5
KINDEROPVANG EN OKC............................................................................................................................................15
4.6
VOORSCHOOL..............................................................................................................................................................16
4.7
AANBOD BASISONDERWIJS .......................................................................................................................................16
4.8
CITOSCORES................................................................................................................................................................17
4.9
CITOSCORES VAN ZUIDOOST IN RELATIE TOT AMSTERDAMS EN LANDELIJK GEMIDDELDE .........................17
4.10
OPVOEDINGS- EN OPGROEIONDERSTEUNING ......................................................................................................17
4.11
SCHOOLPOPULATIE VOORTGEZET ONDERWIJS ...................................................................................................17
4.12
GEZONDHEID ...............................................................................................................................................................18
4.13
JONGEREN... ................................................................................................................................................................18
4.14
VRIJE TIJD.....................................................................................................................................................................18
4.15
VOORTIJDIG SCHOOLVERLATERS: GEEN STARTKWALIFICATIE..........................................................................19
4.16
WERKLOOSHEID ONDER JONGEREN .......................................................................................................................19
5
KANSEN EN BEDREIGINGEN ................................................................................................................... 20
5.1
BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET JONGERENWERK ........................................................................................20
5.2
INVOERING WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING....................................................................................20
5.3
VERNIEUWINGSPROJECTEN BINNEN EN BUITEN ..................................................................................................20
5.4
BESTAANDE SUCCESVOLLE PROJECTEN ...............................................................................................................20
6
DE DRIE PROGRAMMALIJNEN IN VOGELVLUCHT ................................................................................ 21
6.1
SUCCESVOLLE SCHOOLLOOPBAAN EN AANSLUITING ONDERWIJSARBEIDSMARKT.......................................21
6.2
TALENTONTWIKKELING, ONTPLOOIING EN PARTICIPATIE IN EEN UITDAGENDE OMGEVING.........................21
6.3
SLUITENDE ZORGSTRUCTUUR EN KETENAANPAK VEILIGHEID ..........................................................................22
7
SCHOOLLOOPBAAN EN AANSLUITING ONDERWIJS – ARBEIDSMARKT .......................................... 23
7.1
DOORONTWIKKELEN VAN DE VOORSCHOOL .........................................................................................................24
7.2
OUDERBETROKKENHEID............................................................................................................................................24
7.3
OUDERBETROKKENHEID VOORSCHOOL.................................................................................................................25
7.4
RESULTATEN VOORSCHOOL EN OUDERBETROKKENHEID 2008-2010................................................................25
8
VAN BASISONDERWIJS NAAR VOORTGEZET ONDERWIJS EN VERDER .......................................... 26
8.1
KWALITEITSIMPULS REKENEN EN TAAL ..................................................................................................................26
8.2
BEOOGDE RESULTATEN ............................................................................................................................................26
8.3
MENTORATEN ..............................................................................................................................................................27
1
8.4
RESULTATEN................................................................................................................................................................27
8.5
SCHAKELKLASSEN EN KOPKLAS ..............................................................................................................................27
8.6
RESULTATEN IN 2010 ..................................................................................................................................................27
8.7
CITOHUISWERKKLASSEN...........................................................................................................................................28
8.8
BEROEPENORIËNTATIE..............................................................................................................................................28
8.9
RESULTAAT 2009 .........................................................................................................................................................28
8.10
ACTIEPUNT NA 2009 ....................................................................................................................................................28
8.11
MASTERPLAN VO 2008-2010.......................................................................................................................................28
8.12
ACTIES 2008 -2010 .......................................................................................................................................................29
8.13
BEOOGDE RESULTATEN 2010 ...................................................................................................................................30
8.14
VOORLICHTING EN OUDERCONTRACTEN EN COMMITMENT ...............................................................................30
8.15
AANPAK SCHOOLVERZUIM EN VOORTIJDIG SCHOOLVERLATEN ........................................................................30
8.16
ACTIEPUNTEN LEERPLICHT RMC..............................................................................................................................31
8.17
AANPAK VOORTIJDIG SCHOOLVERLATEN ..............................................................................................................31
8.18
AANPAK STAGEPROBLEMATIEK................................................................................................................................32
8.19
ACTIES STAGEBELEID ................................................................................................................................................33
8.20
RESULTATEN 2010.......................................................................................................................................................33
9
TALENTONTWIKKELING, PARTICIPATIE EN HUISVESTING................................................................. 34
9.1
BREDE SCHOOL EN DAGARRANGEMENTEN ...........................................................................................................35
9.2
ACTIEPUNTEN 2008-2010 BREDE SCHOOL EN DAGARRANGEMENTEN ..............................................................36
9.3
CULTUUREDUCATIE ....................................................................................................................................................36
9.4
ACTIEPUNTEN 2008 – 2011 CULTUUREDUCATIE ....................................................................................................37
9.5
NATUUR– EN MILIEUEDUCATIE (NME)......................................................................................................................37
9.6
ZORG VOOR JEZELF, ZORG VOOR JE OMGEVING .................................................................................................38
9.7
UITVOERINGSPLAN NME ............................................................................................................................................38
9.8
ACTIEPUNTEN 2008 – 2010 NATUUR- EN MILIEU-EDUCATIE (NME)......................................................................38
9.9
TIENER- EN JONGERENWERK ...................................................................................................................................38
9.10
ACTIEPUNTEN 2008 – 2010 TIENER- EN JONGERENWERK....................................................................................39
9.11
JEUGDSPORT...............................................................................................................................................................39
9.12
ACTIEPUNTEN 2008 – 2010 JEUGDSPORT ...............................................................................................................40
9.13
JEUGDPARTICIPATIE...................................................................................................................................................40
9.14
ACTIEPUNTEN 2008 – 2010: JEUGDPARTICIPATIE ..................................................................................................41
9.15
ARMOEDE ONDER JONGEREN ..................................................................................................................................41
9.16
ACTIEPUNTEN 2008 – 2010 ARMOEDEBESTRIJDING ONDER JONGEREN...........................................................43
9.17
UITDAGENDE LEER- EN LEEFOMGEVING ................................................................................................................43
9.18
ACTIEPUNTEN 2008 – 2010 UITDAGENDE LEER- EN LEEFOMGEVING.................................................................43
10
SLUITENDE AANPAK ZORG EN VEILIGHEID.......................................................................................... 44
10.1
INLEIDING..... ................................................................................................................................................................45
10.2
CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN...........................................................................................................................45
10.3
HET CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN IN PERSPECTIEF....................................................................................45
10.4
NAAR EEN SLUITENDE ZORGSTRUCTUUR IN ZUIDOOST......................................................................................46
10.5
OPVOEDINGSONDERSTEUNING EN OPGROEIONDERSTEUNING ........................................................................46
10.6
GEZINSGERICHTE, PREVENTIEVE AANPAK ............................................................................................................47
10.7
JONGERENINFORMATIEPUNT (JIP)...........................................................................................................................48
10.8
JEUGDNETWERK 12+ ..................................................................................................................................................48
10.9
AANPAK MULTIPROBLEEMGEZINNEN ......................................................................................................................48
10.10
JEUGDGEZONDHEIDSZORG ......................................................................................................................................48
10.11
ACTIEPUNTEN SLUITENDE ZORGSTRUCTUUR 2008-2010:....................................................................................48
10.12
JONG OUDERSCHAP EN RELATIONELE VORMING .................................................................................................49
10.13
ACTIEPUNTEN 2008-2010: RELATIONELE VORMING EN JONG OUDERSCHAP ...................................................49
2
10.14
JEUGD EN VEILIGHEID ................................................................................................................................................50
10.15
DRUGSPREVENTIE ......................................................................................................................................................51
10.16
SCHOOL EN VEILIGHEID .............................................................................................................................................52
10.17
ACTIEPUNTEN 2008-2010: VEILIGHEID VOOR DE JEUGD.......................................................................................52
11
REGIE EN MONITORING............................................................................................................................ 54
11.1
STURING EN SAMENWERKING ..................................................................................................................................54
11.2
ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN ...............................................................................................................54
11.3
STURINGSNIVEAUS .....................................................................................................................................................55
11.4
STUURGROEP (STRATEGISCH NIVEAU)...................................................................................................................55
11.5
WERKGROEPEN EN PROJECTGROEPEN (TACTISCH EN OPERATIONEEL NIVEAU)..........................................56
11.6
AMBTELIJKE STURING ................................................................................................................................................57
11.7
UITVOERING .................................................................................................................................................................57
11.8
MONITORING ................................................................................................................................................................57
11.9
ACTIEPUNTEN ..............................................................................................................................................................58
12
FINANCIELE BIJLAGE JONG ZUIDOOST ................................................................................................ 59
12.1
BEGROTING SCHOOLLOOPBAAN EN ARBEIDSMARKT ..........................................................................................59
12.2
BEGROTING TALENTONTWIKKELING, PARTICIPATIE EN HUISVESTING .............................................................60
12.3
BEGROTING SLUITENDE ZORGSTRUCTUUR EN VEILIGHEID VOOR DE JEUGD.................................................61
3
Voorwoord Stadsdeel Amsterdam Zuidoost is een ‘jong’ stadsdeel: ongeveer 35% van de bevolking valt in de leeftijdscategorie 0 - 23 jaar. Ongeveer 30.000 kinderen en jongeren groeien hier dus op. Wij vinden dat wij ervoor moeten zorgen dat deze kinderen en deze jongeren zoveel mogelijk kansen krijgen om hun kennis, vaardigheden en talenten te ontwikkelen. Met de meesten gaat het goed, voor sommigen is een extra duwtje in de rug noodzakelijk. Onze ambitie is immers: ‘niemand aan de kant’. Daarom hebben wij gekozen voor een tweesporenbeleid: een gedegen aanbod voor alle kinderen en jongeren enerzijds en een extra aanbod voor kinderen en jongeren die tijdelijk een duwtje in de rug nodig hebben.
Jong Amsterdam, het stedelijk programma voor integraal jeugdbeleid waarmee de stadsdeelraad in 2006 heeft ingestemd, is voor Zuidoost het beleidskader. Uitwerking daarvan heeft geleid tot het aan u gepresenteerde productenboek Jong Zuidoost. Door middel van deze nota Jong Zuidoost halverwege schetsen wij de stand van zaken van de implementatie van Jong Amsterdam en geven wij een beeld van het uitvoeringsprogramma voor de komende jaren, mede gebaseerd op de ambities van het bestuursakkoord Stad en Stadsdelen 2006-2010 en de inbreng van de lokale partners in het onderwijs, welzijn, jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg, sport, cultuur en arbeidsmarkt. Samen met deze partners heeft het stadsdeel bepaald welke actiepunten uit Jong Amsterdam extra prioriteit krijgen in Zuidoost. Doorpakken en verbeteren De opgave voor de komende twee jaar is daarom vooral doorpakken en verbeteren. We blijven de dingen doen die resultaten opleveren en zetten een aantal nieuwe ontwikkelingen in gang. Op de beleidsagenda staan bijvoorbeeld: kwaliteitsverbetering van het onderwijs, doorgaande leerlijnen, preventie voortijdig schoolverlaten, stage-infrastructuur, ouderbetrokkenheid, talentontwikkeling (sport en cultuur), en een sluitende zorgstructuur waarbinnen het Centrum voor Jeugd en Gezin de spil vormt. Het welzijnswerk heroriënteert zich op het kinder- en jongerenwerk in relatie tot de brede schoolontwikkeling en community centers. Om ervoor te zorgen dat ons beleid aansluit bij de verwachtingen en behoeften van onze jongeren, zullen wij hen - nog meer dan voorheen - actief betrekken bij de beleidsontwikkeling en -uitvoering. Het gaat met name om het verbeteren van bestaande voorzieningen, netwerken en werkwijzen en om het aanscherpen van afspraken.
Wij richten ons op intensivering van de samenwerking in de integrale aanpak van het jeugdbeleid. We maken afspraken met onze partners over het scheppen van mogelijkheden die kinderen en jongeren alle kansen bieden in hun individuele ontwikkeling en maatschappelijke deelname. We blijven met hen in gesprek hierover en toetsen of we op koers liggen. Daardoor kunnen wij - indien nodig - tijdig bijstellen: Jong Zuidoost is een dynamisch programma.
5
Regie Onder de betrokken partners is er een breed draagvlak om in het belang van de jeugd in Zuidoost de samenwerking en onderlinge afstemming te intensiveren. Daarbij onderkennen zij de noodzaak van een sterke regievoering door het stadsdeel: integraal onderwijs- en jeugdbeleid kan alleen slagen wanneer allen zich aan de afspraken houden en een ieder zijn verantwoordelijkheden neemt. De opgaven - in het verlengde van de verplichtingen aan Jong Amsterdam - zijn immers niet vrijblijvend: Stadsdeel Zuidoost en zijn partners in jeugdbeleid nemen gezamenlijk de uitdaging aan.
Harry Verzijl,
Jude Kehla- Wirnkar
Portefeuillehouder Jeugd en Onderwijs
Portefeuillehouder Voortijdig Schoolverlaten
6
1
Inleiding
In de vorige bestuursperiode vormde het decentraal onderwijs- en jeugdplan 2002-2006 (DOJP) de basis voor het onderwijs- en jeugdbeleid in Zuidoost. Met als uitgangspunt de door u geaccordeerde beleidskaders van Jong Amsterdam hebben wij richting gegeven en verder doorgebouwd. Het aan u gepresenteerde productenboek Jong Zuidoost is daarvan het resultaat. Werd in de vorige bestuursperiode de nadruk gelegd op onderwijs, nu ligt de nadruk op kansen en talentontwikkeling binnen het onderwijs en in vrije tijd. Daarnaast is er aandacht voor een stevige en sluitende zorg- en ondersteuningsstructuur voor kinderen en hun ouders in ontwikkeling. 1.1
Jong Zuidoost halverwege
De uitgangspunten van Jong Amsterdam zijn niet nieuw, maar een verdieping van het samenhangend onderwijs- en jeugdbeleid dat in de vorige bestuursperiode is ontwikkeld en vastgesteld. Deze nota geeft een beeld van het beleid halverwege, we maken de balans op voor de tweede helft van deze bestuursperiode. De gezamenlijke aanpak heeft in Zuidoost tot positieve resultaten geleid. Veel kinderen worden bereikt via de voorscholen, er is een OKC gerealiseerd. Het stadsdeel heeft een ketenaanpak ontwikkeld voor het bestrijden van schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten. Maar op een aantal terreinen is een inhaalslag nodig: de CITO-scores lopen achter bij het Amsterdams gemiddelde, een relatief1 hoog percentage leerlingen (27%) heeft een advies voor praktijkonderwijs en leerwegondersteunend onderwijs (LWOO), er is een lacune in het aanbod van opvoed- en opgroeiondersteuning voor de jeugd vanaf 4 jaar en in het aanbod van vrijetijdsvoorzieningen voor jongeren tussen 12 en 16 jaar. 1.2
Programma maatschappelijke accommodaties en deelonderzoek
De voorbereiding van Jong Zuidoost liep parallel met het opstellen van een Meerjareninvesteringsprogramma Maatschappelijke Accommodaties (MIPSA). Dit was een uitgelezen kans om accommodaties die nodig zijn voor het uitvoeren van Jong Zuidoost op te nemen in het MIPSA. Ook zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd waarvan de resultaten onontbeerlijk zijn om op lokaal niveau invulling te geven aan een aantal speerpunten van Jong Amsterdam. Bij elk onderzoek waren de relevante partners zoveel mogelijk actief betrokken geweest:
een haalbaarheidsonderzoek doorontwikkeling OKC;
een analyse van vraag en aanbod opvoed- en opgroeiondersteuning;
een analyse van vraag en aanbod buurtgericht jongerenwerk.
1
ten opzichte van Amsterdam
7
Reeds geruime tijd wordt aan de ontwikkeling van het accommodatiebeleid gewerkt. Daartoe is een aantal onderzoeken verricht op basis waarvan analyses zijn opgesteld. Vervolgens zijn spelregels geformuleerd ten behoeve van nieuw te ontwikkelen sociaal-maatschappelijke ruimten. In de tweede helft van 2008 wordt het opstellen van het accommodatiebeleid voltooid. Het accommodatiebeleid moet een passend antwoord formuleren op de nieuwe ontwikkelingen van brede school, community centers en voorscholen.
2
Visie Jong Zuidoost
In Jong Zuidoost draait het om de ontwikkeling van het individuele kind (0-12 jaar) en de individuele jongere (12-23 jaar). Het motto is: investeren in kansen. Dat betekent: talenten maximaal tot ontplooiing laten komen bij de opvoeding, bij het (op)groeien van de jeugd thuis, op school en in vrije tijd. In situaties waarin het mis gaat of dreigt mis te gaan moeten wij zo vroeg mogelijk signaleren, ondersteunen en zo nodig ingrijpen.
Zuidoost kiest nadrukkelijk voor ‘tweesporenbeleid’: breed, preventief integraal jeugdbeleid voor alle jeugdgroepen enerzijds en specifiek beleid, ‘maatwerk’ voor probleemjongeren anderzijds. Een sluitende keten van voorzieningen en individueel maatwerk zijn van cruciaal belang voor effectief beleid. Ook moeten de verantwoordelijkheden van betrokkenen bij de opvoeding en ontwikkeling van kind tot jong volwassenen volstrekt helder zijn. Dit geldt ook voor de kinderen en jongeren zelf.
Naast de inhoudelijke opgaven gaat het om het verbeteren van de dienstverlening en bovenal om een niet-vrijblijvende afstemming tussen partners. De partners van Jong Zuidoost willen alle jeugdigen in het stadsdeel mogelijkheden bieden voor hun persoonlijke ontwikkeling en maatschappelijke deelname. De winst van de afgelopen jaren is dat er zicht is op de zwakke schakels in de samenwerking. De inzet voor de komende tijd is een integrale, sluitende aanpak. De samenwerking in Jong Zuidoost is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: Tweesporenbeleid De partners in Jong Zuidoost kiezen ervoor maximaal te investeren in kinderen en jongeren die zich normaal ontwikkelen en die het goed doen. Daarnaast zetten zij zich in voor degenen die voor kortere of langere tijd extra ondersteuning nodig hebben; bijvoorbeeld bij leer- en gedragsproblemen of andere belemmeringen. Zij zetten zich in voor een kwalitatief, eigentijds aanbod en richten zich op tijdig signaleren, op laagdrempelige ondersteuning en - waar nodig - ingrijpen in crisissituaties. Hierover maken zij resultaats- en uitvoeringsafspraken en actualiseren deze wanneer dat nodig is. Ouderbetrokkenheid Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding en hebben daarmee grote invloed op de (talent)ontwikkeling van hun kinderen. Helaas slagen niet alle ouders erin hun taak vorm te geven. De partners in Jong Zuidoost zullen voorwaarden scheppen om alle ouders actief te betrekken bij de ontwikkeling van hun kind. Dat kan via het bieden van opvoedondersteuning en door het organiseren van ouderbetrokkenheid. De school speelt een belangrijke rol bij ouderbetrokkenheid. De school of de
8
instelling is een belangrijke laagdrempelige vindplaats voor ouders die extra steun nodig hebben: de maatschappelijke opdracht aan de school. Kwaliteit van het onderwijs In principe zijn schoolbesturen en scholen verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs; het stadsdeel heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid voor alle inwoners dus ook voor kinderen en hun ouders. Samen zijn alle betrokkenen het er over eens dat er duurzaam gewerkt moet worden aan verbetering van prestaties en de doorstroom naar reguliere en liefst hogere vormen van voortgezet onderwijs. Onderwijs en lokale overheid slaan de handen ineen om dit in deze bestuursperiode door middel van omgevingsgerichte projecten te realiseren. Daarnaast wordt voor de korte termijn gestart met de ondersteuning van leerlingen die op het punt staan het basisonderwijs af te sluiten en een vervolgopleiding te kiezen. Talentontwikkeling Interesse, cognitieve en sociale competenties zijn basisvoorwaarden om vooruit te komen. De partners in Jong Zuidoost spannen zich in om een klimaat te creëren waarin het opsporen, stimuleren en ontwikkelen van talenten centraal staat, op een manier die aansluit bij de belevingswereld en ondernemingszin van jongeren. De komende jaren worden alle scholenclusters brede school. Het aantal activiteiten per cluster neemt toe, waarbij kwaliteit en effect op de eerste plaats komen.
Vroegsignalering De term ‘vroegsignalering’ heeft in Zuidoost betrekking op zowel de kansen als de kwetsbare aspecten in de levensloop van een kind: het in beeld brengen van potenties, evenals het signaleren van (dreigende) problemen, vereisen inzicht in een adequate aanpak. De partners in Jong Zuidoost zullen hun werkwijzen en methodieken op beide aspecten richten. Vrijetijdsvoorzieningen Vrijetijdsbesteding is een essentieel onderdeel van de leefwereld van jongeren: via vrijetijdsvoorzieningen ontwikkelen zij sociale competenties. Als onderdeel van de herijking van het welzijnsbeleid zullen voorzieningen op het gebied van sport, culturele educatie, club- en buurthuiswerk zoveel mogelijk in het brede schoolconcept worden gerealiseerd. Dit geldt in de komende periode met name voor het kinderwerk. Voor de partners in Jong Zuidoost is de school een belangrijk startpunt om vrijetijdsactiviteiten te ontwikkelen. Scholen en instellingen voor welzijn en jongerenwerk sluiten hiervoor vitale coalities.
Strategische plaatsen voor activiteitencentra en community centers De ontwikkeling van nieuwe locaties voor kinderwerk, sociaal cultureel werk en jongerenwerk richt zich met name op de gebieden waar ook extra aanbod nodig is: in de wijken waar veel eenoudergezinnen, minimumhuishoudens en sociale woningen zijn is een goed aanbod een belangrijke voorwaarde voor ontwikkelingskansen van kinderen en jeugd.
9
Jongerenparticipatie De belevingswereld en mogelijkheden van de jeugd vormen de basis voor het onderwijs- en jeugdbeleid. Dit betekent een cultuuromslag voor professionals. De partners van Jong Zuidoost zullen hierin investeren en daarbij actief jongerenparticipatie stimuleren. Ketenaanpak In de afgelopen jaren hebben alle actoren intensief geïnvesteerd in de onderlinge afstemming. Toch erkennen zij dat de ketenaanpak, zowel wat de verticale afstemming betreft (van voorschool tot voortgezet onderwijs en het vervolg) als de horizontale afstemming (tussen welzijn en onderwijs en tussen zorg en onderwijs) verbetering behoeft. De partners van Jong Zuidoost spannen zich in om de schakels tussen systemen en partijen aan het eind van de beleidsperiode te hebben versterkt, zodat er sprake is van een sluitende structuur. Werk is participatie In de ontwikkeling van jeugd naar volwassenheid is de overstap naar arbeid van belang, omdat daar de zelfstandige maatschappelijke deelname begint. De partners van Jong Zuidoost spannen zich in om voor jongeren die niet meer leerplichtig zijn een sluitende overgang naar verdere scholing of naar werk mogelijk te maken. Regie Regie waarborgt dat partners elkaar erop aanspreken wanneer resultaats- en uitvoeringsafspraken niet of onvoldoende worden nagekomen, en dat afspraken zonodig worden bijgesteld. De partners van Jong Zuidoost leggen de bestuurlijke regie van het jeugdbeleid in handen van de portefeuillehouder Onderwijs en Welzijn van het stadsdeel.
10
3 3.1
Kaders Landelijk beleid - Wet op de jeugdzorg en WMO
Sinds 2005 is de Wet op de Jeugdzorg van kracht. Deze wet beoogt betere zorg voor ouders en jonge cliënten van de Jeugdzorg (tot 18 jaar). Wanneer er meer nodig is dan reguliere voorzieningen als maatschappelijk werk en zorg in het onderwijs, wordt jeugdzorg ingeschakeld. Per gezin wordt beoordeeld of en hoe de jeugdzorg vorm krijgt. Gemeenten hebben hierin een preventieve en signalerende rol. Zij moeten met hulp van bestaande voorzieningen ernstige opvoed- en opgroeiproblemen voorkomen en problemen tijdig signaleren. De gemeenten voeren de regie over het lokale jeugdbeleid hoewel zij niet altijd verantwoordelijk zijn voor de algemene voorzieningen. Dit geldt zeker voor stadsdelen.
De invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) zet een groot aantal ontwikkelingen in gang. Dit geeft de mogelijkheid om expliciete keuzes te maken in het totale welzijnsbeleid en ook in het jeugdbeleid. In 2008 is het integraal Wmo-Programma Amsterdam Zuidoost 2008-2010 door de stadsdeelraad vastgesteld. De uitgangspunten voor de programmalijn Jeugd is in overeenstemming met de doelstelling van de Wmo: niemand aan de kant. De Wmo is erop gericht om zaken aan de voorkant aan te pakken. Niet pas in actie komen wanneer de schade is aangericht, maar juist voorkomen is het credo. Minder curatief, meer preventief. Met de Wmo wordt gewerkt aan het realiseren van een preventief vangnet voor jeugd en jongeren, zodat zwaardere vormen van hulpverlening voorkomen kunnen worden. Naast de inhoudelijke opgave gaat het om het verbeteren van de dienstverlening en bovenal om een niet-vrijblijvende afstemming tussen partners. De inzet voor de komende tijd is een integrale, sluitende aanpak. In Jong Zuidoost hebben het stadsdeel en de partners in onderwijs en zorg zich gebonden aan doelstellingen en actiepunten, gericht op kansen voor de jeugd in Zuidoost. Met dit jeugd- en onderwijsbeleid wordt invulling gegeven aan de programmalijn Jeugd van de Wmo. De Amsterdamse uitwerking van de Wmo-doelstellingen betreft vier programmalijnen. De programmalijn Jeugd is gebaseerd op de volgende uitgangspunten.
Jongeren (en hun ouders) zijn in principe zelf verantwoordelijk, daarna het netwerk en dan pas de overheid: ‘iedereen doet mee, de overheid faciliteert’;
Het kind staat centraal. Wanneer het belang van de ouders/opvoeders in strijd is met het belang van het kind, hebben netwerk en overheid de verantwoordelijkheid om in te grijpen;
Het recht op school en noodzakelijke zorg is gewaarborgd. Hiermee wordt de zorgplicht van de overheid vervuld;
Integrale aanpak: versterking tussen de beleidsvelden onderwijs, jeugdwelzijn, jeugdzorg en arbeidsmarkt.
11
3.2
Stedelijk beleid - Jong Amsterdam
De gemeente Amsterdam (de centrale stad en de samenwerkende stadsdelen) heeft in juni 2006 het lokaal onderwijs- en jeugdplan Jong Amsterdam 2006–2010 vastgesteld. Dit is opgesteld in nauwe samenwerking met alle schoolbesturen, de welzijnsinstellingen, jeugdzorg, jeugdhulpverlening, politie en justitie. De uitgangspunten:
dat een samenhangend onderwijs- en jeugdbeleid bijdraagt aan het succesvol doorlopen van ieders schoolloopbaan;
dat de jeugd in staat is zijn talenten volop te ontplooien;
dat daar waar nodig sluitende zorg geboden wordt;
dat de jeugd zelf invulling geeft aan Amsterdams burgerschap;
dat de jeugd voorbereid is op de arbeidsmarkt;
dat de arbeidsmarkt jonge beroepskrachten verwelkomt;
dat de jeugd opgroeit in een leer-, leef- en woonomgeving die het beste naar boven haalt.
De ambities van Jong Amsterdam zijn uitgewerkt in 25 actiepunten en ondergebracht in de volgende speerpunten.
Succesvolle schoolloopbaan
Brede talentontwikkeling
Sluitende aanpak zorg
Jong burgerschap
Van onderwijs naar arbeidsmarkt
Een uitdagende leef- en leeromgeving
3.3
Raakvlakken WMO
Jong Amsterdam heeft raakvlakken met de Wmo op de volgende gebieden
Sluitende aanpak zorg: sterke zorgstructuur en één loket voor (geïndiceerde) onderwijs en zorg in het primair onderwijs
Succesvolle schoolloopbaan: groter bereik voorscholen en aanpak schoolverzuim
Brede talentontwikkeling: brede scholen, stimuleren jeugdsport en cultuureducatie
Jong burgerschap:de jeugd participeert en toename ouderbetrokkenheid in onderwijs
Uitdagende leer- en leefomgeving: samen professioneel verantwoordelijk (voldoende gekwalificeerd personeel in onderwijs, welzijn en zorg).
3.4
Kinderen eerst
Om Jong Amsterdam waar te kunnen maken, zijn uitvoeringsprogramma’s en meerjarenplannen vastgesteld op basis waarvan resultaten, inzet en middelen worden geconcretiseerd en gemeten. Een voorbeeld hiervan is Kinderen Eerst (juli 2007). Het is de intentie van de Stad en de Stadsdelen in de komende jaren te komen tot een sluitende en permanente lijn van signalering en ondersteuning voor kinderen tot 12 jaar. Naast de inhoudelijke opgaven gaat het om het verbeteren van de dienstverlening en ook om een niet-vrijblijvende afstemming tussen de partners.
12
Kinderen Eerst richt zich hoofdzakelijk op de sluitende aanpak zorg en brede talentontwikkeling. Een gezonde groei naar volwassenheid met maximaal gebruik van talenten en competenties hoort een vanzelfsprekend beginpunt te zijn. Vandaar dat in het programakkoord veel ruimte is gemaakt voor een positieve aanpak van kinderen en jongeren. Naast snel ingrijpen (preventie) moet Amsterdam zichtbaar maken dat de stad ruimte biedt voor vrijetijdsbesteding en voor de ontwikkeling van talenten van allerlei aard. Het College meent dat het aanbieden van ondersteuning normaal moet zijn. Het kiest daarom voor een breed programma preventie en opvoedondersteuning met een forse investering in de leeftijd tussen 0 en 12 jaar. 3.5
Stadsdeelbeleid: Zuidoost investeert in kansen ‘Het opstellen van een integraal uitvoeringsprogramma jeugd heeft prioriteit en ook het organiseren van een preventieve gezinsgerichte aanpak. […] Cruciale elementen daarbij zijn het bewerkstelligen van een doorlopende leerlijn, het terugdringen van het schoolverzuim, het creëren van een vangnet voor voortijdige schoolverlaters, de arbeidstoeleiding, huisvesting voor jongeren, het ontwikkelen en stimuleren van talent en het bieden van een volwaardig cultureel aanbod. Voor de jonge jeugd geldt dat het aanbieden van voor- en vroegschoolse educatie essentieel is, de brede schoolconcepten verder ontwikkeld worden, er gerichter cultuureducatie gegeven wordt, de Citoscore verder omhoog moet en de aanwezigheid van een gymnasium in Zuidoost moet worden nagestreefd’. (uit: Bestuursakkoord Zuidoost 2006 – 2010, Investeren in Kansen!).
In Jong Zuidoost zijn de projecten en activiteiten ‘opgehangen’ aan de speerpunten van Jong Amsterdam. Om zoveel mogelijk recht te kunnen doen aan de integrale aanpak, hebben de partners in Jong Zuidoost gekozen voor de clustering van speerpunten uit Jong Amsterdam in drie programmalijnen met de prioriteiten uit het bestuursakkoord Zuidoost 2008-2010. De drie programmalijnen worden in de volgende hoofdstukken nader uitgewerkt. 3.6
Beleidskader Zuidoost
‘Rupsen Verleiden’; notitie Integraal Jeugdbeleid Amsterdam Zuidoost (2005)
‘Jong Amsterdam’ ; Lokaal Onderwijs- en Jeugdplan 2006 -2010 (2006)
Evaluatie Decentraal Onderwijs & Jeugdplan 2003-2006 (april 2007)
Productenboek Jong Zuidoost (april 2007)
Uitvoeringsprogramma Kinderen Eerst (juli 2007)
‘De Wmo in Amsterdam’; bestuurlijk document (2006)
Integraal Wmo Beleidsprogramma Amsterdam Zuidoost 2008-2010 (2008)
‘Samen door één deur’, Meerjarenplan Brede (basis)school Amsterdam Zuidoost 2008-2010 (maart 2008)
13
4
De staat van de jeugd in Zuidoost
4.1
Bevolking
Zuidoost heeft een relatief jonge bevolking met ongeveer 42% van de bevolking jonger dan 30 jaar. Van de 78922 inwoners zijn 26826 (34,5%) jonger dan 24 jaar, en 13.413 (17%) jonger dan 12 jaar. Het deel jongeren tot 24 jaar (34,5%) is groter dan het gemiddelde van Amsterdam (28,4 %). bevolkingsgroep
aantal inwoners
Surinamers
25.625
Antillianen
4581
Turken
767
Marokkanen
1503
Overige niet- westerse allochtonen
16.655
Westerse allochtonen
6302
Autochtonen
22.484
Totaal Tabel I.
4.2
77.917 Bevolking naar herkomst in 2007
Leeftijdsopbouw in Zuidoost
Leeftijdsgroep 0- 3 jaar 4-7 jaar 8-12 jaar 13-17 jaar 18-24 jaar 25-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-64 jaar 65 jaar e.o. Totaal Tabel II.
4.3
aantallen 4.262 4.262 4.893 5.209 8.602 5.682 11.523 13.180 14.443 6.866 78.922
% 5,4 5,4 6,2 6,6 10,9 7,2 14,6 16,7 18,3 8,7 100
Leeftijdsopbouw per 1 januari 2008
Type huishoudens in Zuidoost
Zuidoost kent 39.682 huishoudens. Hiervan is 48% geregistreerd als alleenstaand. Van het totale aantal huishoudens heeft 35% kinderen. Hieronder zijn 7.408 eenoudergezinnen (ongeveer 53%). Wijk Amstel III Bullewijk Bijlmer Centrum (D,F,H) Bijlmer Oost (E,G,K) Nellestein Holendrecht/Reigersbos Gein Driemond Totaal Zuidoost Tabel III.
geh. samenwonend
ong. samenwonend 7 887 1115 97 1033 968 157 4264
586 749 60 526 350 45 2316
eenoudergezin 1 2147 2305 110 1798 1005 42 7408
totaal 8 3620 4169 267 3357 2323 244 13988
Overzicht huishoudens met kinderen per wijk (O+S).
14
4.4
Werk en inkomen
Over werkloosheid zijn verschillende gegevens beschikbaar. O+S heeft van niet-werkende werkzoekenden (NWW) die zijn ingeschreven bij het CWI per stadsdeel gekeken naar leeftijd, etnische achtergrond, duur van de werkloosheid en de bemiddelingsfase. De algemene conclusie is dat het aantal NWW-ers de afgelopen jaren sterk daalt. In 2005 telde Amsterdam nog 51.500 NWWers, in 2007 waren dit er nog 37.649. In alle stadsdelen daalde het aantal NWW-ers, maar Zuidoost toont de minste daling. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden in Zuidoost is € 23.100,-. Het aandeel minimahuishoudens (24%) is een stabiel gegeven voor de periode 2002-2006. Hiermee is Zuidoost een van de drie stadsdelen met het hoogste percentage minimahuishoudens. De andere zijn Bos en Lommer (24%) en Geuzenveld-Slotermeer (23%). Evenals in 2005 heeft 18% van de Amsterdamse huishoudens een inkomen tot 105% van het wettelijk Sociaal Minimum. Personen met financiële problemen kunnen schuldhulpverlening krijgen in de vorm van advies, schuldsanering, crisisinterventie en budgetbegeleiding. Het Amsterdamse gemiddelde van huishoudens die in 2006 gebruik maakten van schuldhulpverlening is 2,1%. In Geuzenveld-Slotermeer (5,7%) en Zuidoost (4,8%) is het aandeel huishoudens dat gebruik maakt van schuldhulpverlening het grootst. In beide stadsdelen is het gebruik tussen 2004 en 2006 ook sterk toegenomen. Zuidoost scoorde 3,1% in 2004 en 3,5% in 2005. 4.5
Kinderopvang en OKC
Er wonen 4262 kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar in Zuidoost. Sinds de invoering van de Wet Kinderopvang worden alle erkende de kindercentra en gastouderbureaus geregistreerd door de GGD (Inspectie Kinderopvang). In 2005 hadden Zuidoost (1276), Centrum (1168) en Oud-Zuid (1166) de meeste plaatsen kinderopvang. Amsterdam telde 9951 plaatsen: 21 plaatsen per 100 kinderen 0-4 jaar. Uit de GGD-monitorgegevens blijkt dat in januari 2008 het aantal plaatsen op de kinderdagverblijven is toegenomen tot 11.155 voor heel Amsterdam: 25 plaatsen per 100 kinderen. In Zuidoost is er een forse toename: van 1238 in 2007 naar 1498 (29 plaatsen per 100 kinderen 0-4jaar) in 2008.
In Amsterdam krijgen bijna alle zuigelingen (92%) en kleuters (90%) zorg via de consultatiebureaus. Zuidoost doet het beter dan het stedelijk gemiddelde: hier bereiken de consultatiebureaus 98,4% van de zuigelingen en 94,4% van de kleuters. Instanties als de consultatiebureaus van Amsterdam Thuiszorg (AT) en de GGD, Swazoom (opvoedondersteuning, peuterspeelzalen en spelinlopen), verloskundigenpraktijken, kraamzorg en Bureau Jeugdzorg werken nu al met elkaar samen in het Ouder-en-Kindcentrum (OKC) Klein Gooioord. Steeds meer ouders maken gebruik van de opvoedingsondersteuning die door verschillende OKC-partners wordt aangeboden. Het percentage jonge kinderen met een ontwikkelingsstoornis op het gebied van spraak en taal is in Zuidoost 12,1%. Dit is beduidend hoger dan het Amsterdamse gemiddelde van 8,9%.
15
4.6
Voorschool
In 2007 telde Zuidoost 1586 peuters (2 en 3-jarigen). Net als in 2006 had Zuidoost de hoogste deelnamescore aan de voorschool (643). Ook voor wat de kleuters (4 en 5-jarigen) betreft, scoort Zuidoost in alle opzichten hoog: 1949 kleuters in 2006, waarvan 1300 doelgroepkleuters in de voorschool. Tot en met 2006 werd een bereik van 50% van de doelgroepleerlingen nagestreefd. Nu streeft het ministerie naar een bereik van 70% van de doelgroepleerlingen voor 1 augustus 2010. Amsterdam hanteert echter een hoger kwaliteitsniveau. Amsterdam heeft het rijk laten weten dat hierdoor in 2009 maximaal 63% gehaald kan worden. Voor Zuidoost betekent dit dat per 1 januari 2010 in totaal 689 VVE-peuterspeelplaatsen gerealiseerd moeten worden. Deelname peuters in de voorschool in Zuidoost
2005-2006
2006-2007 2007-2008
Zuidoost
Zuidoost
In Amsterdam in totaal
Zuidoost (prognose)
2005-2006
2006-2007
doelgroeppeuters
580
643
805
2468
2839
niet- doelgroeppeuters
36
102
131
337
490
totaal
616
745
936
2805
3329
deelnamepercentage
38%
46%
nog niet beschikbaar
21%
24%
(van het totaal aantal peuters)
4.7
Aanbod basisonderwijs
In totaal zijn er in Zuidoost 9155 kinderen van 4-12 jaar. In 2003-2004 was het aantal basisscholen in Zuidoost gelijk aan het Amsterdams gemiddelde van 3,1 per 1000 kinderen. Het jaar daarna is in Zuidoost een opmerkelijke groei geweest naar 3,9. Ondanks het feit dat het aantal scholen sindsdien stabiel is geweest (30), is de score van Zuidoost steeds boven het Amsterdams gemiddelde gebleven. aanbod basisscholen Zuidoost Amsterdam Tabel IV.
2003-2004 3,1 3,1
2004-2005 3,9 3,6
2005-2006 3,8 3,7
2006-2007 3,9 3,7
Aantal basisscholen in Zuidoost per 1000 kinderen in de basisschoolleeftijd
Ouders zijn redelijk tevreden over het aanbod aan basisonderwijs in de buurt. Tussen de stadsdelen zijn geen grote verschillen in waardering; het stedelijk rapportcijfer is 6,9. In Zuidoost oordelen ouders met een 7,3 over het aanbod. Zuidoost scoort (samen met Amsterdam-Noord) in de periode 20022007 het hoogst voor wat betreft het aandeel leerlingen dat in het eigen stadsdeel een basisschool bezoekt. In 2006-2007 was het 90% tegenover het stedelijk gemiddelde van 80%.
16
4.8
Citoscores
Vanaf 2004 wordt de Citoscore van leerlingen die het advies voor Praktijkonderwijs en Leerweg Ondersteunend Onderwijs (LWOO) krijgen, niet meegeteld bij het berekenen van de totaalscore. Hierdoor is het Amsterdams gemiddelde gestegen tot boven het landelijk gemiddelde. Het aandeel leerlingen dat niet meegeteld wordt in Zuidoost, daalde van 30% in 2006 naar 25% in 2007 maar steeg in 2008 weer naar 27%. 4.9
Citoscores van Zuidoost in relatie tot Amsterdams en landelijk gemiddelde Citoscores Zuidoost Amsterdam Nederland
2003 530,8 533,1 534,7
2004 535,4 535,7 535,9
2005 534,1 536,4 535,5
2006 534,5 536,6 535,9
2007 534,4 536,6 536,0
2008 534,2 537,4 536,2
Citoscores Zuidoost in relatie tot het Amsterdams en landelijk gemiddelde
De basisschooladviezen zijn deels gebaseerd op de Citoscore, deels op de resultaten en beoordeling van de leerkracht gedurende de basisschooltijd. De Citoscore geeft aanvullende informatie en bevestigt meestal het schooladvies. Is er sprake van een verschil tussen schooladvies en Citoscore neemt het vervolgonderwijs contact op met de basisschool en vindt zonodig extra toetsing plaats. Gemiddeld krijgt 44% van de leerlingen in Amsterdam een advies voor HAVO, HAVO/VWO of VWO. In 2007 gold dat voor 32,9% van de leerlingen in Zuidoost. 4.10
Opvoedings- en opgroeiondersteuning
Basisscholen bieden in toenemende mate ondersteuning aan ouders bij de opvoeding. Toch is uit onderzoek2 gebleken dat in Zuidoost het aanbod van opvoedingsondersteuning voor de leeftijdsgroep vanaf 6 jaar aanzienlijk minder is (dan voor de categorie 0 – 4 jaar) en voor de categorie 12 – 18 jaar vrijwel ontbreekt. Voorzover sprake is van ondersteuning aan gezinnen met kinderen vanaf 12 jaar is die versnipperd en weinig effectief. Enerzijds doordat niet alle organisaties zicht hebben op het huidige aanbod en doelgroepen; anderzijds doordat de hulp vaak voortijdig wordt afgebroken. De interviews van de onderzoekers bieden beperkt zicht op specifieke hulpvragen over opvoeden. Over de vraag van kinderen zelf met betrekking tot opgroeien is nog weinig bekend. 4.11
Schoolpopulatie voortgezet onderwijs
In Zuidoost wonen 5209 tieners in de leeftijd vanaf 12 tot 17 jaar. Ongeveer de helft gaat naar school buiten het stadsdeel. In Zuidoost zijn vier scholen voor voortgezet onderwijs: het Augustinuscollege voor VMBO LWOO, de Openbare Schoolgemeenschap Bijlmer (OSB) voor VMBO, HAVO en VWO, Scholengemeenschap Reigersbos (SGR) voor VMBO, HAVO en VWO) en De Dreef voor Praktijkonderwijs. ROC op Maat is een lokale afdeling van het ROC van Amsterdam voor schakeltrajecten tussen VMBO en MBO.
2
Van Andel en Windzak, DSP 2007
17
De scholen voor het VO in Zuidoost hebben samen met het primair onderwijs, MBO en HBO het Masterplan VO 2008-2010 ontwikkeld. Het doel is gezamenlijk te zorgen voor een breed en aantrekkelijk onderwijsaanbod in Zuidoost, waardoor meer leerlingen zullen kiezen voor een school in het eigen stadsdeel. Daarbij wordt de aansluiting tussen de verschillende schoolsoorten versterkt, zodat meer leerlingen met minimaal een startkwalificatie het onderwijs verlaten. schooljaar praktijkonderwijs voortgezet onderwijs totaal Tabel V.
4.12
2003-2004 2869 2869
2006-2007 177 2758 2935
2007-2008 179 2723 2902
Overzicht populatie voortgezet onderwijs in Zuidoost
Gezondheid
De GGD Amsterdam vermeldt in haar jaarverslagen het aantal onderzoeken en doorverwijzingen door de schoolgezondheidszorg (4-19 jaar) in het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. In 2002 zijn in heel Amsterdam 18.516 onderzoeken in het basisonderwijs geweest. De meeste onderzoeken vonden plaats in de twee stadsdelen met de meeste basisschoolleerlingen: Amsterdam-Noord ( 2243 onderzoeken en 7740 leerlingen) en Zuidoost (2.602 onderzoeken en 8.645 leerlingen). In 2004 zijn in totaal 27.042 schoolonderzoeken gedaan. Ook toen vonden de meeste onderzoeken plaats in Amsterdam-Noord (2619 schoolonderzoeken op 8040 leerlingen) en Zuidoost (2696 schoolonderzoeken op 7779 leerlingen). Na een schoolonderzoek kan blijken dat een kind moet worden doorverwezen naar bijvoorbeeld een specialist. 4.13
Jongeren
In Zuidoost is het aandeel van de jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 17 jaar 8% van de bevolking in het stadsdeel. Zuidoost is daarmee een van de stadsdelen die op dit vlak hoog scoort. In absolute aantallen zijn dit 6287 jongeren. In absolute aantallen wonen de meeste jongeren in de vermelde categorie in stadsdeel Zuidoost. In deze leeftijdsgroep is 75% van de jongeren van nietwesterse afkomst. In dit stadsdeel groeit 37% van de jongeren tot 18 jaar (6732) op in een minimahuishouden. In absolute aantallen wonen in Zuidoost de meeste jongeren die opgroeien in een minimahuishouden. Het percentage leerlingen dat laag opgeleide ouders heeft is 59% in Zuidoost. Voor leerlingen met laag opgeleide Nederlandse ouders is dit percentage 3%. 4.14
Vrije tijd
De Rekenkamer Stadsdelen Amsterdam is nagegaan hoe het aanbod aan vrijetijdsvoorzieningen over de stad is verspreid en hoe dit aansluit op de vraag van jongeren. Verder is onderzocht hoe het jongerenwerk wordt uitgevoerd, tot welke resultaten dit leidt en hoe de stadsdelen hun opdrachtgeversrol voor het jongerenwerk waarmaken. Het multifunctioneel jongerencentrum ‘NoLimit’ is in 2007gerealiseerd. Hier worden buurtgerichte welzijnsactiviteiten gecombineerd met aanbod van Stichting Jongerenwerk Amsterdam (SJA). Uit veldonderzoek is gebleken dat het aanbod te eenzijdig is. Amsterdam Zuidoost heeft wel een aantrekkelijk aanbod van sport en spelmogelijkheden in de
18
openbare ruimte. Het aanbod bereikt een groot deel van de doelgroep niet. Ook is er voor jonge tieners (12-17) - met name meiden - nauwelijks aanbod in het reguliere jongerenwerk. 4.15
Voortijdig schoolverlaters: geen startkwalificatie
In Zuidoost wonen 8602 jongeren in de leeftijdcategorie 18-24 jaar. Een deel van hen heeft een eigen huishouding en/of is student. Deze jongeren zijn stemgerechtigd en ook zelf juridisch aansprakelijk. Jaarlijks verlaten steeds meer jongeren van 17 tot 23 jaar het onderwijs zonder een startkwalificatie. Zonder startkwalificatie heeft iemand een te laag onderwijsniveau en dus weinig kans op een vaste baan. Een startkwalificatie is minimaal een diploma op HAVO- of MBO-2 niveau. Het stedelijk gemiddelde voortijdig schoolverlaters van 22% in 2005 daalde in 2007 naar 15%. Het aandeel van Zuidoost was respectievelijk 22% en 20%. In 2005 was 26,8% van de 1474 voortijdig schoolverlaters op traject. Ofschoon het totaal aantal in 2007 steeg naar 1633 werd in dat jaar 66,4% op traject geplaatst. Overigens is in alle stadsdelen het aandeel dat een traject volgt, sterk toegenomen, waardoor het gemiddelde voor Amsterdam op 59,6% is gekomen. 4.16
Werkloosheid onder jongeren
Jongeren tot 27 jaar die niet naar school gaan en geen werk hebben, kunnen zich aanmelden bij het jongerenloket. Het jongerenloket helpt bij het vinden van een baan of opleiding. Voor 2006 is het aantal uitgestroomde jongeren naar scholing of werk bekend; de instroomgegevens zijn niet bekend. In Zuidoost zijn 25 jongeren terug naar school en 16 hebben werk gevonden. Alle stadsdelen tellen meer jongeren die weer naar school gaan dan dat er uitstromen naar werk. In Amsterdam zijn totaal 400 jongeren een opleiding gaan volgen, 216 hebben werk gevonden via het jongerenloket. 1 juli 2006
1 juli 2007
t/m 19 jaar
20 - 24
Totaal
t/m 19 jaar
20 - 24
Totaal
Zuidoost
174
469
643
118
309
427
Amsterdam
860
2375
3235
692
1649
2341
Tabel VI.
Jongerenwerkloosheid in Zuidoost in 2006 en 2007
19
5
Kansen en bedreigingen
Om een specifiek beeld te schetsen van het stadsdeel en om beleidsspeerpunten te kunnen bepalen wordt eerst ingegaan op de actuele situatie in Zuidoost. Er is een inventarisatie gemaakt van kansen en bedreigingen waar Zuidoost mee te maken heeft of de komende jaren mee te maken krijgt op het gebied van jeugd en onderwijs. Zo kunnen we zien waar de grootste pijnpunten liggen en waar we ons op moeten richten. 5.1
Bijzondere aandacht voor het jongerenwerk
Tot nu toe heeft de nadruk altijd gelegen op traditioneel, aanbodgericht jongerenwerk vanuit vaste locaties. Het stadsdeelbeleid is gericht op ontwikkeling van talenten en sociale competenties. Dit heeft consequenties voor de programmering, het beheer en de begeleiding: jongerenwerk dient uitsluitend door professionals te worden uitgevoerd volgens een outreachende aanpak. De dialoog met de welzijnsorganisatie over de nieuwe inhoud en kwaliteitseisen is een cruciaal onderdeel van de herijking van het jeugdwelzijnsbeleid. 5.2
Invoering Wet Maatschappelijke Ondersteuning
De invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) zet een groot aantal ontwikkelingen in gang. Dit geeft de mogelijkheid om expliciete keuzes te maken in het totale welzijnsbeleid en ook in het jeugdbeleid. Welke taken heeft de overheid en welke rol neemt de overheid op zich bij de uitvoering?. Dit kan leiden tot beleidsintensivering en –innovatie. Eind 2008 worden de beleidsuitgangspunten voorgelegd aan de stadsdeelraad. In 2009 krijgt een herijking van het beleid haar beslag op grond van de gemaakte keuzen. 5.3
Vernieuwingsprojecten binnen en buiten
Vernieuwingsprojecten bieden kansen om (ver)nieuwbouw te plegen, zodoende multifunctionele ruimtes te creëren en / of bestaande voorzieningen te verbeteren. Voorbeelden daarvan zijn de gezondheidscentra in Holendrecht en Venserpolder, de inrichting van Ouder-Kindcentra en community centers. 5.4
Bestaande succesvolle projecten
Een aantal lopende projecten en samenwerkingsverbanden zijn zeer succesvol en bieden veel kansen voor de komende jaren. Zo kan de betrokkenheid van ouders bij de Voorschool in Zuidoost tot voorbeeld dienen voor de opzet van ouderparticipatie in het primair onderwijs. Een goed voorbeeld van een samenwerkingsverband is het Masterplan VO, waardoor het mogelijk is om het eigen beleid professioneler in te zetten en expertise te delen.
20
6 6.1
De drie programmalijnen in vogelvlucht Succesvolle schoolloopbaan en aansluiting onderwijsarbeidsmarkt Doorontwikkelen van de Voorschool: uitbreiden van het aantal voorscholen, verhogen kwaliteit van het aanbod en intensiveren van de ouderbetrokkenheid.
Bevorderen doorstroom naar hogere vormen van vervolgonderwijs.
Verbeteren onderwijskwaliteit (Citotoets als meetinstrument voor leerprestaties).
Jongeren, bijvoorbeeld via snuffelstages, kennis laten maken met het bedrijfsleven.
Zorgen voor een dekkend aanbod van huiswerkbegeleiding voor leerlingen met een achterstand.
Intensiveren van de handhaving leerplicht: terugdringen van het aantal spijbelaars.
Voorkomen en bestrijden voortijdig schoolverlaten (ketenaanpak VSV).
Doorontwikkelen van het concept van ouderbetrokkenheid in bredere zin.
Samen met het lokale bedrijfsleven en het onderwijs het aantal stageplekken en leerwerkplaatsen voor leerlingen in het VMBO en MBO vergroten.
In overleg met scholen, DWI, het bedrijfsleven en de Taskforce Jeugdwerkloosheid het stageprobleem en werkloosheid onder jongeren aanpakken.
6.2
Talentontwikkeling, ontplooiing en participatie in een uitdagende omgeving Meerjarenplan brede school (fysieke, inhoudelijke en organisatorische aspecten en de consequenties van de herijking welzijnsbeleid).
Sportdeelname en lichaamsbeweging van jongeren vergroten: versterken sportbuurt-werk en breedtesport.
Aantrekkelijk activiteitenaanbod voor alle tieners en jongeren, met speciale aandacht voor meiden. Hierbij wordt een relatie gelegd met community centers.
Aanmoedigen van nieuwe culturele uitingen van jongeren.
Uitvoeren meerjarenplan NME.
Realiseren gefaseerde vernieuwing aanbod consensusvoorzieningen (schoolzwemmen, esthetische vorming en verkeerslessen).
Stimuleren jongerenparticipatie (op scholen, in het welzijnswerk en bij lokale beleidsvorming).
Armoede onder jongeren bestrijden; vanuit preventief oogpunt scholen stimuleren om budgetteringslessen te (laten) geven.
Buurtcentra omvormen naar community centers en programmering en beheer scheiden.
Samen met scholen en omwonenden de verkeersveiligheid rondom scholen vergroten.
21
6.3
Sluitende zorgstructuur en ketenaanpak veiligheid Ontwikkelen van een sluitende zorgstructuur van preventieve naar curatieve zorg, met een dekkend aanbod van gezinsgerichte opvoed- en opgroeiondersteuning.
Doorontwikkelen van OKC en casuïstieknetwerken 12-.
Ontwikkelen Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) met zorgcoördinatie ten behoeve van gezinnen met een complexe problematiek.
Ondersteunen van seksuele en relationele vorming van jongeren.
Verbeteren opvang en zorg voor tienermoeders.
Binnen het programma Jeugd en Veiligheid samenhang tussen preventieve maatregelen, de ketenunit en jeugdvoorzieningen realiseren.
22
7
Schoolloopbaan en aansluiting onderwijs – arbeidsmarkt
Ambities Jong Amsterdam
Ambities Jong Zuidoost
Elk kind en elke jongere dient – in de richting van maatschappelijke zelfstandigheid en deelname aan het maatschappelijke leven – verzekerd te zijn van een voldoende, bij de mogelijkheden van het individu passende opleiding. Schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten worden tot een minimum teruggebracht. Leerlingen moeten zo ongehinderd mogelijk hun onderwijscarrière kunnen doorlopen met zo min mogelijk schoolwisselingen en doublures.
Voorschool en schakelfuncties PO-VO Zuidoost zet zich in voor het vergroten van de samenhang tussen onderwijs- en jeugdbeleid als voorwaarde voor doorgaande leerlijnen. Prioriteitsvelden zijn de voorschool en de schakelfuncties tussen het primair en voortgezet onderwijs (PO en VO). Doorstroom naar hogere VO vormen De ambitie is dat de doorstroom van leerlingen naar hogere vormen van voortgezet onderwijs gelijk wordt aan het stedelijk gemiddelde voor Amsterdam. Startkwalificatie Meer leerlingen moeten met een (beroeps)kwalificatie het onderwijs uitstromen en het aantal voortijdig schoolverlaters moet substantieel verminderen door maximale investering in preventie.
Voor elke jongere is een goede overgang van onderwijs naar arbeid gegarandeerd op het moment dat de leerplicht (gedeeltelijk) ophoudt.
Ouderbetrokkenheid en stages Versterken van ouderbetrokkenheid, verbeteren van de voorlichting over vervolgonderwijs, versterken van (individuele) begeleiding en coaching van leerlingen, versterken van de stage-infrastructuur.
Bestaand beleidskader Zuidoost Voorschool • • •
Meerjarenplan Voorschool/VVE 2006-2009 (december 2006) Onderzoek naar beter bereik doelgroeppeuters Zuidoost (2006) Beleidsplan Ouderparticipatie Voorschool (mei 2007)
Leerlijn PO-VO-MBO-HBO • Masterplan VO Amsterdam Zuidoost; de uitvoering 2008-2010 (januari 2008) • VSV • ‘De lokale Aanval op de Uitval; beleid voortijdig schoolverlaten 2007-2010 • Projectplan Weekendcollege (2007) • Projectplan Mentorschap 2008 • Projectplan Ouderbetrokkenheid 2008 Stagebeleid • ‘Stages in Zuidoost’; een vooronderzoek naar een stagebank in Amsterdam Zuidoost (2006) • Stagenotitie (september 2007) • Notitie Social Return (september 2007)
23
7.1
Doorontwikkelen van de voorschool
Voor een succesvolle schoolloopbaan is de periode daaraan voorafgaand cruciaal. De voorschool is het centrale instrument voor het wegnemen of terugdringen van taal- en ontwikkelingsachterstanden voor kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 6 jaar. Vanuit de integratiegedachte kunnen ook kinderen die niet tot de doelgroep behoren deelnemen aan de voorschool: de voorschool is niet alleen voor achterstandskinderen maar voor alle kinderen in Zuidoost. Hierdoor kunnen alle kinderen uit alle milieus samen in een groep leren van elkaar.
Met ingang van het schooljaar 2006-2007 heeft het stadsdeel de ouderbijdrage voor de peuterspeelzaal afgeschaft, zodat alle doelgroeppeuters kunnen deelnemen aan de voorschool. Om zoveel mogelijk ‘onzichtbare’ peuters in de informele opvang te bereiken, heeft het stadsdeel de werving en toeleiding naar de voorschool projectmatig aangepakt. Hierin spelen het OKC c.q. het consultatiebureau, de welzijnsorganisatie en lokale zelforganisaties een actieve rol, evenals oudercontactpersonen die aan de voorschool zijn verbonden. De werving heeft in 2008 een extra impuls gekregen door de inzet van mobiele voorlichting in alle wijken en op markten en bij evenementen in het stadsdeel. De ambitie van het stadsdeel is dat elke school en peuterspeelzaal (of kinderdagverblijf) in Zuidoost wordt omgevormd tot voorschool. Hierdoor worden deze voorzieningen toegankelijk voor alle kinderen. De voorschoolpeuterspeelzalen worden uitgebreid, zodat er voldoende peuterplekken beschikbaar zijn (met 10 nieuwe groepen tot 2010). Het streven is dat elke basisschool een samenwerkende peuterspeelzaal onder haar dak heeft. Hierdoor vormt de voorschool een cruciale schakel voor een sluitend systeem van opvang en educatie voor alle kinderen van 0-12 jaar. Alle peuters die op een voorschoolpeuterspeelzaal hebben gezeten, stromen namelijk door naar een basisschool die ook een voorschoolprogramma heeft. 7.2
Ouderbetrokkenheid
Ouderbetrokkenheid in brede zin is gericht op het versterken van de contacten tussen ouders onderling, het toerusten van ouders (opvoedingsondersteuning, onderwijsondersteunend gedrag, kennis over omgeving en wereld, verbeteren van de Nederlandse taalvaardigheid), het verbeteren van de contacten tussen school en ouders en het versterken van de verwijzings- en signaleringsfunctie van de scholen. Met ouderbetrokkenheid wordt een viertal doelen nagestreefd:
communicatie verbeteren: laagdrempeligheid bevorderen, taalproblemen overbruggen, wederzijdse communicatie stimuleren.
integratie en emancipatie van ouders verbeteren: oudernetwerk bevorderen, workshops en cursussen geven.
wederzijds respect vergroten: school en ouders leren elkaar beter kennen, komen bij elkaar over de vloer, communiceren met elkaar.
de loketfunctie: de verwijzingsfunctie van de school opbouwen en versterken.
24
De aanwezigheid van een oudercontactpersoon op school, met als oogmerk het opbouwen van een goede relatie tussen ouders en school is een belangrijke succesfactor in dit kader. In de komende periode (2009-2010) zal het stadsdeel beleid in bredere zin ontwikkelen. De hiernavolgende paragraaf richt zich meer specifiek op ouderbetrokkenheid in de voorschoolse en vroegschoolse periode. 7.3
Ouderbetrokkenheid Voorschool
Van groot belang is de oudercomponent in het voorschoolprogramma. In schooljaar 2007/2008 is een pilotproject ouderbetrokkenheid gestart in het cluster Kantershof dat bestaat uit Bijlmerdrie en Het Kruispunt en de daaraan gekoppelde peuterspeelzalen De Drie Bijtjes en ’t Hennennest. Het doel was methodieken en strategieën te ontwikkelen voor een overdraagbare, structurele aanpak die past bij het intensief betrekken van gezinnen met cultureel diverse achtergronden. Het uitgangspunt was het scheppen van een schoolklimaat waarin ouders zich uitgenodigd voelen tot deelname aan praktische activiteiten die aansluiten bij hun belevingswereld. Onderdelen van de pilot waren o.a. de inrichting van een ouderkamer, het project Verteltas, en een training communicatie met ouders. De opbrengsten van de pilot zijn in het beleidsplan Ouderbetrokkenheid Voorschool 2007-2009 meegenomen en verder uitgewerkt. Conform dit beleidsplan faciliteert het stadsdeel met ingang van schooljaar 2008-2009 de aanstelling van zes oudercontactpersonen en een coördinator ouderbetrokkenheid voor alle scholenclusters in Zuidoost. Zij hebben tot taak (individuele) contacten te onderhouden met ouders, leidsters en leerkrachten, en informatie te geven over de Voorschool en het programma Piramide of Ko Totaal. Ook kunnen zij informatie geven over het aanbod van opvoeding en onderwijs in de buurt en ouders motiveren en begeleiden bij hun keuze voor de Voorschool. In 2010 hebben alle basisscholen in Zuidoost een voorschool, aansluitend of voorbereidend op de eigen leerlijnen. Schoolbesturen, welzijnsinstelling en kinderdagverblijven worden gefaciliteerd om:
peuter- en kleutergroepen om te vormen tot voorschoolgroepen;
leerkrachten en/of leidsters een professionele training aan te bieden;
voorschoolmateriaal aan te schaffen;
interne kwaliteitszorg te ontwikkelen en te implementeren.
In 2009 wordt er een stadsdeelbrede monitor ontwikkeld en uitgevoerd.
7.4
Resultaten Voorschool en ouderbetrokkenheid 2008-2010 1000 doelgroeppeuters nemen deel aan de voorschool (600 in peuterspeelzaal groepen en 400 in de kinderopvang);
elk scholencluster heeft een contactouder en een activiteitenaanbod om de contacten tussen ouders en school te verbeteren;
alle voorscholen opereren in een afstemmingsnetwerk van OKC, welzijnsinstellingen, taalaanbieders;
er is een jaarlijkse monitor ontwikkeld en geïmplementeerd.
25
8
Van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs en verder
Jongeren dienen ongehinderd hun schoolcarrière te kunnen doorlopen. De overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs is echter voor veel jongeren groot. Dit is al gemakkelijk een risicomoment. Het onderwijs is verantwoordelijk voor goede overstapprocedures en passende schooladviezen. Daarbij gaat het niet alleen om dossieroverdacht, maar ook om een doorgaande lijn in pedagogische en didactische aanpak. Het stadsdeel stimuleert methoden en projecten die als doel hebben de kwetsbare overgang van basisschool naar voortgezet onderwijs te versoepelen. Ook ondersteunt het stadsdeel met subsidies verschillende initiatieven voor kwaliteitsverbetering van het leerproces, zodat meer leerlingen uit Zuidoost kunnen doorstromen naar hogere vormen van vervolgonderwijs. Hieronder een aantal voorbeelden van lopende activiteiten en projecten in ontwikkeling. 8.1
Kwaliteitsimpuls rekenen en taal
Stadsdeel en alle schoolbesturen hebben gezamenlijk de ambitie om – in aansluiting op de Kwaliteitsagenda Scholen voor Morgen (OCW) - de onderwijskwaliteit in Zuidoost duurzaam te verbeteren in een integrale aanpak. De basis voor het kwaliteitstraject is het plan In Zuidoost komt de zon op. In de projectaanpak dient het gedachtegoed over duurzame organisatieontwikkeling van Michael Fullan als uitgangspunt. Daarbij worden dwarsverbanden gelegd tussen verschillende beleidsthema’s (o.a. Voorschool, taalbeleid, talentontwikkeling, ouderbetrokkenheid, WSNS). Primair gaat het om het verhogen van de leerprestaties van kinderen, het versterken van professionaliteit en resultaatgerichtheid van schoolleiders en leraren. In samenhang hiermee wordt gekeken naar de maatschappelijke context: randvoorwaarden voor een succesvolle schoolloopbaan worden wijkgericht vormgegeven, zoals jeugdvoorzieningen voor zorg en brede talentontwikkeling. Bij de aanvang van het project in januari 2009 zal het geformuleerde ambitieniveau door de deelnemende partners nader gespecificeerd worden en omgezet worden in meer specifieke doelen, interventies, activiteiten en evaluatiemomenten. Het uitvoeringsplan beoogt een integraal plan voor duurzame schoolontwikkeling en onderwijsvernieuwing voor meerdere jaren te zijn. In elk geval wordt de eerste twee jaar de focus gelegd op het rekenonderwijs; vervolgens wordt het taalonderwijs erbij betrokken. 8.2
Beoogde resultaten
Individuele prestaties, groeps- en schoolresultaten zijn op of boven het verwachte niveau;
De doorgaande leerlijn van rekenen/wiskunde tussen PO en VO is verbeterd;
Kwaliteit van leidinggevenden en leraren is verhoogd. Directeuren en leraren voldoen aan minimumnormeringen m.b.t. professionele vaardigheden. Bovendien is er een proactief beleid om deze kwaliteit in de toekomst te kunnen garanderen;
De risicofactoren van verschillende scholen in Zuidoost zijn teruggebracht;
Binnen de school wordt ‘evidence-based’ gewerkt:(onderwijs)resultaten en analyses van deze resultaten zijn uitgangspunt van handelen;
Scholen werken, vanuit de ‘evidence-based’ benadering samen met externe partners (scholen in PO en VO, kennispartners e.a.).
26
8.3
Mentoraten
Op 9 basisscholen in Zuidoost wordt het mentorproject uitgevoerd. Leerlingen van groep 7 en 8 krijgen in kleine groepjes wekelijks begeleiding van een mentor (student) die ook als rolmodel dient. De nadruk ligt op studievaardigheden en sociale competenties. Het doel van de begeleiding is een succesvolle overgang van leerlingen naar het voortgezet onderwijs, zodat voortijdige schooluitval kan worden voorkomen. In schooljaar 2007-2008 is de begeleiding uitgebreid naar het eerste jaar van het voortgezet onderwijs. Op grond van de behoefte en de resultaten streven Stadsdeel en schoolbesturen naar structurele inbedding van mentoraten PO-VO in het curriculum en uitbreiding van het aanbod naar alle scholen in Zuidoost. Met de scholen en de uitvoerende instelling zullen afspraken worden gemaakt voor de aansluiting van het mentorproject bij de zorgstructuur in de school. 8.4
Resultaten
In 2009 zijn 400 leerlingen minimaal een jaar begeleid bij de overgang van PO naar VO;
Binnen het mentorproject wordt aantoonbaar vormgegeven aan ouderparticipatie;
Na 2009: inspanning om aanbod van mentorbegeleiding uit te breiden naar behoefte van (meer) scholen in Zuidoost.
8.5
Schakelklassen en kopklas
In samenwerking met DMO worden nu 24 schakelklassen gerealiseerd waarvan vier klassen voor zijinstromers, leerlingen die minder dan een jaar in Nederland wonen en de taal onvoldoende beheersen om regulier onderwijs te kunnen volgen. Zij krijgen een jaar lang in centraal georganiseerde klassen intensief taalonderwijs en maken kennis met de Nederlandse samenleving. Ook worden hun zelfredzaamheid en sociale vaardigheden gestimuleerd, zodat ze zich in de nieuwe omgeving thuis voelen. Met ingang van schooljaar 2008-2009 is op Scholengemeenschap Reigersbos een kopklas gestart. De kopklas duurt een jaar en hoort formeel bij de basisschool. Kinderen die aan het eind van groep 8 het niveau voor HAVO/VWO net niet halen, kunnen naar de kopklas, indien verwacht mag worden dat ze met extra begeleiding kunnen doorstromen naar HAVO/VWO. De overige schakelklassen bieden extra ondersteuning aan leerlingen van groepen in onder- en bovenbouw.
8.6
Resultaten in 2010
De instroom van leerlingen naar HAVO/VWO is met 4% toegenomen ten opzichte van 2006;
Het aantal leerlingen met verwijzing ‘leerwegondersteunend onderwijs c.q. praktijkonderwijs’ is verminderd;
Elke school heeft een taalbeleidsplan;
De deskundigheid rond taalonderwijs in scholen is bevorderd door het inzetten van taalcoördinatoren per school en taalspecialisten per schoolbestuur;
Het monitoren van het taalbeleid wordt onderdeel van het project In Zuidoost komt de zon op;
Leerlingen met taalachterstand maken aantoonbare vorderingen.
27
8.7
Citohuiswerkklassen
Schoolbesturen, scholen en stadsdeel willen leerlingen helpen bij het instromen in het voortgezet onderwijs op HAVO of VWO-niveau. Naast de trainingen op Cito-onderdelen op school, kunnen zij op school maar na schooltijd extra lessen krijgen om de drempel tussen VMBO en HAVO/VWO weg te nemen. Er wordt nog dit schooljaar gestart met dit initiatief in de Brede schoolclusters DE en Gein. 8.8
Beroepenoriëntatie
Het project ‘bliksemstages’ wordt op veertien basisscholen en twee scholen voor VMBO in Zuidoost succesvol uitgevoerd door de Vereniging Campus Nieuw West (de Campus). Bliksemstages helpen bij het oriënteren op de toekomst:
voor basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) bij de voorbereiding op de schoolkeuze in het voortgezet onderwijs;
voor VMBO leerlingen (leerjaar 1 en 2) bij de keuze van een richting binnen hun opleiding.
Bliksemstages brengen jongeren in contact met (lokale) werkgevers en bedrijven, waardoor ze een beter beeld krijgen van een toekomstige baan en van werken in het algemeen. Zo leveren de Bliksemstages een belangrijke bijdrage aan het verbeteren van de beroepsoriëntatie; leerlingen kunnen bewuster kiezen voor een opleiding en (later) beroep en zo minder snel afhaken. Hiermee heeft het project Bliksemstages een preventieve werking op voortijdige schooluitval en (op de langere termijn) op arbeidsmarktkansen van jongeren. Schoolbesturen onderkennen de meerwaarde van beroepenoriëntatie in het onderwijs en pleiten voor de continuïteit van bliksemstages en uitbreiding van het aanbod naar alle scholen in Zuidoost. Het stadsdeel zal zich inspannen om beroepenoriëntatie als structureel aanbod te garanderen en het initiatief nemen tot onderlinge afstemming over het aanbod tussen de Campus en de instelling die het mentorproject uitvoert (SKC). 8.9
Resultaat 2009
In totaal hebben 1500 leerlingen PO en VMBO een snuffelstage gehad
In totaal hebben 800 leerlingen VMBO een sollicitatietraining gehad
8.10
Actiepunt na 2009 Inspanning om beroepenoriëntatie door Campus Nieuw West structureel aan te bieden in PO en VO.
8.11
Masterplan VO 2008-2010
In de afgelopen jaren is geconstateerd dat ongeveer de helft van het aantal VO-leerlingen buiten het stadsdeel naar school gaat. Voor het stadsdeelbestuur was de kernvraag wat er gedaan moest worden opdat meer leerlingen in Zuidoost kiezen voor een school in het eigen stadsdeel. In reactie hierop formuleerde het VO in Zuidoost de volgende uitgangspunten. Het moet voor leerlingen en ouders duidelijk zijn dat ook in het eigen stadsdeel een aantrekkelijk en compleet onderwijsaanbod aanwezig is. Door het brede aanbod zijn de VO scholen in staat om de onderwijsmarkt in Zuidoost te bedienen en is er ruimte voor leerlingen uit andere regio’s. De VO scholen in Zuidoost kunnen vanuit
28
hun eigen profiel beantwoorden aan de wensen en specifieke behoeften van leerlingen door extra’s, eigenheden en plustrajecten. De VO scholen in Zuidoost moeten in staat zijn een bijdrage te leveren aan de preventie van voortijdig schoolverlaten door hun kennis van de maatschappelijke achtergronden en de cultuur van de jeugd in Zuidoost. Op initiatief van het VO in Zuidoost installeerde het stadsdeel vervolgens de Stuurgroep Masterplan VO met een tweeledige opdracht:
substantieel verminderen van de uitstroom van leerlingen uit het primair onderwijs in Zuidoost naar het voortgezet onderwijs elders (met 10%);
leveren van een bijdrage aan preventief beleid met betrekking tot voortijdig schoolverlaten.
In de Stuurgroep Masterplan VO is het hele onderwijsveld in Zuidoost vertegenwoordigd: het primair en voortgezet onderwijs, evenals het vervolgonderwijs (MBO en HBO). In het Masterplan 2008-2010 is een aantal speerpunten opgenomen die door de projectorganisatie nader worden uitgewerkt en geïmplementeerd. Het beoogde resultaat is dat de projecten aan het eind van schooljaar 2009/2010 zijn geëvalueerd en in het staande beleid van alle onderwijsinstellingen in Zuidoost zijn opgenomen. De speerpunten van het Masterplan zijn specifiek gericht op de aansluiting tussen de schoolsoorten. Om voor ouders en leerlingen binnen Zuidoost een duidelijke schoolkeuze mogelijk te maken, streeft de stuurgroep Masterplan in het aanbod twee doelen na:
een zo breed mogelijk (gezamenlijk) onderwijsaanbod;
een onderscheidend profiel voor elke school.
De stuurgroep acht het gewenst dat de scholen elkaar ten aanzien van het onderwijskundig aanbod aanvullen met een duidelijk onderscheidend profiel. Hierdoor zullen ook krachtige afdelingen in de scholen ontstaan die levensvatbaar blijken te zijn. Zo werkt De Dreef met het Augustinus College in een strategische alliantie momenteel aan een koerswijziging en een proces van revitalisering en kwaliteitsverbetering. OSB en SGR zijn zich aan het oriënteren op een Technasium. 8.12
Acties 2008 -2010
Aansluiting PO-VO
Elke VO-school vormt met een aantal PO-scholen een leergemeenschap waarbinnen uitwisselingsactiviteiten worden uitgevoerd ter versterking van de aansluiting PO-VO;
Vervanging van de jaarlijkse traditionele ‘Scholenmarkt’ door een gezamenlijke voorlichtingsmarkt van het VO in Zuidoost voor basisscholen, ouders en leerlingen in Zuidoost.
Aansluiting VMBO – MBO
Onderzoek naar tussentijdse uitval bij overstap VMBO-MBO en in eerste jaar MBO. Nulmeting van leerlingen die in schooljaar 2005-2006 bij het MBO zijn ingestroomd;
Stageproject: VMBO-leerlingen lopen met een stagiaire van het ROC mee in een stagebedrijf;
Uitwisselingsactiviteiten docenten VMBO en MBO: bepalen competenties die cruciaal zijn voor slagen op het MBO en waar in het VMBO extra aandacht aan besteed moet worden;
Jaarlijkse beroepstweedaagse VO-scholen: bezoeken aan ROC en bedrijven;
29
Loopbaanbegeleiding: mentoren VMBO voeren intensieve gesprekken met leerlingen tijdens keuze/oriëntatieproces.
Aansluiting VO-HBO
Inhoudslijn: afstemming/kennismaking op curriculumniveau tussen HVA-HES en VO-scholen Zuidoost. Docenten HvA geven cursussen en gastcolleges aan leerlingen in de bovenbouw HAVO/VWO op SGR en OSB (bijvoorbeeld ‘rekenvaardigheden’);
Studievoortgangslijn: afstemming/kennismaking vereiste studievaardigheden en competenties. Intercollegiale uitwisseling tussen VO-scholen en HvA;
Warme overdrachtslijn: afstemming/ kennismaking met het HBO en beroepenoriëntatie;
Voorlichtings- en doe-activiteiten: bovenbouwleerlingen VO oriënteren zich bij de HvA op studie en beroep. De betrokken VO-scholen zullen alumnibeleid ontwikkelen.
8.13
Beoogde resultaten 2010
Alle overeengekomen overstapprocedures zijn effectief in werking;
De inhoudelijke en pedagogisch-didactische aansluiting tussen de verschillende schoolsoorten is aantoonbaar verbeterd;
De VO-scholen in Zuidoost hebben gezamenlijk een breed en aantrekkelijk onderwijsaanbod;
De uitstroom naar het VO buiten Zuidoost is met 10% verminderd;
Het aantal voortijdig schoolverlaters is met 10% verminderd.
8.14
Voorlichting en oudercontracten en commitment
Actieve ouderbetrokkenheid heeft een positief effect op de schoolresultaten van het kind. Ouders en school hebben een gemeenschappelijk belang: zorgen voor optimale omstandigheden opdat kinderen zich ontwikkelen. Zuidoost kent veel ouders met een niet-westerse culturele achtergrond. Zij zijn minder bekend met het Nederlandse schoolsysteem. Onbekendheid van ouders met de schoolsituatie van hun kinderen is een grote risicofactor voor voortijdig schoolverlaten. Ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten wil het stadsdeel meer aandacht voor de betrokkenheid van ouders bij het onderwijs. In samenwerking met scholen en lokale organisaties zullen themabijeenkomsten over het onderwijssysteem en de rol van ouders bij de schoolloopbaan van hun kinderen worden gehouden. Ook wil het stadsdeel de betrokkenheid van leerlingen en ouders bij de school verhogen door contracten met ouders, waarin afspraken over schoolverzuim en veiligheid worden vastgelegd. 8.15
Aanpak schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten
Het percentage relatief verzuim is in Zuidoost lager dan voor Amsterdam als geheel. Het meeste verzuim doet zich voor in het voortgezet onderwijs. Het percentage absoluut verzuim in Zuidoost is het hoogst onder de groep kinderen/jongeren die behoort tot de categorie ‘overige niet-westerse achtergrond’. Het stadsdeel voert zijn wettelijke taak uit in het kader van de leerplichtwet. Op 1 januari 2007 is de (volledig) leerplichtige leeftijd opgetrokken naar 18 jaar (kwalificatieplicht).
30
Daarnaast vergen de (tijdelijk) stijgende lijn van het aantal verzuimmeldingen en de intensivering van het handhavingsbeleid onverminderd extra inzet. Leerplichtambtenaren hebben een preventieve en curatieve taak. Zij leveren een bijdrage aan het voorkomen van uitval door voorlichting te geven over de wet en de Kwalificatieplicht. In de zorgbreedtecommissies werken ze samen met de scholen en de jeugdhulpverlening. Op buurtniveau zijn er twee buurten een casuïstieknetwerk (buurtnetwerk 12-) waarin individuele gevallen worden besproken. Leerplichtambtenaren hebben een belangrijke rol bij de doorverwijzing en toeleiding van kinderen uit probleemgezinnen. Vanaf januari 2008 zijn de ambtelijke organisatie van leerplicht en de RMC-functie ondergebracht in één organisatie voor een pilotperiode tot 1 januari 2010. Leerplichtambtenaren en RMC medewerkers werken samen in de clusters Noord, Zuid, Oost, West en Zuidoost. In het stedelijk Centraal Bureau LRV (Leerplicht, RMC, Voortijdig Schoolverlaten), zijn de clustermanagers met een algemeen manager en ondersteunend personeel ondergebracht. Als uitgangspunt hierbij geldt de combinatie van centrale sturing en lokale inbedding, maar de bevoegdheden van de centrale stad en stadsdelen met betrekking tot de leerplicht- en RMC functie zijn niet gewijzigd. Overigens zijn de leerplichtambtenaren en RMC functionarissen van Zuidoost - en stadsdeel Noord - niet gedetacheerd. 8.16
Actiepunten Leerplicht RMC
voortzetting beleid stedelijke doelstellingen;
preventie: voorlichting, spreekuren op school, huisbezoeken en controles;
Deelname aan zorgbreedte-overleggen in PO en VO en stadsdeelbreed netwerkoverleg;
Handhaving in samenwerking met de ketenunit en deelname aan handhavingsprogramma SDZO
8.17
Aanpak voortijdig schoolverlaten
Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren tussen 17 en 23 jaar die geen startkwalificatie hebben en geen opleiding volgen. Een startkwalificatie is een HAVO of een VWO diploma, of een diploma op MBO niveau 2. Van alle stadsdelen heeft Zuidoost het grootste aantal voortijdig schoolverlaters,19% van het totale aantal jongeren tussen de 17 en 23 jaar (tegenover 16% voor Amsterdam als geheel). Voortijdig School Verlaten (VSV) is Rijksbeleid. De middelen voor de uitvoering van dit beleid worden door de Centrale Stad beheerd. Het stadsdeel verzorgt een aantal flankerende maatregelen. De Regionale Meld- en Coordinatiefunctie (RMC) heeft een wettelijke taak bij de aanpak van VSV en richt zich op de groep 17-23 jaar. De kerntaak van RMC is registratie van de schoolloopbaan van elke voortijdig schoolverlater en diens contacten met de ketenpartners. Bij dreigende uitval schakelt de RMC instanties uit het netwerk in, om te zorgen dat voortijdig schoolverlaten wordt voorkomen. Hiervoor maakt zij ook gebruik van het jeugdnetwerk 12+. Met extra GSB- middelen is deze taak versterkt met casemanagement.
31
In aansluiting op het bestuursakkoord tussen stad en stadsdelen is de aanpak van VSV een van de bestuurlijke prioriteiten van het stadsdeel. De afgelopen periode is flink geïnvesteerd in het aanpakken van deze problematiek. Zuidoost heeft net als andere stadsdelen ingezet op versterking van de samenwerking met scholen en het casemanagement. Ook heeft de RMC de voorlichting en persoonlijke benadering geïntensiveerd: momenteel zijn alle voortijdig schoolverlaters in beeld, ruim de helft zit op traject.
Voor opvang van uitvallers bestaan in Zuidoost en in de rest van Amsterdam tal van projecten en trajecten. Sommige zijn voortgekomen uit (lokaal) particulier initiatief, andere zijn het resultaat van aanbestedingen door bijvoorbeeld DWI. De aanpak verschilt, maar alle initiatieven kennen een mix van motivering, vorming, training, disciplinering, meestal gekoppeld aan het aanleren van sociale en beroepsmatige vaardigheden. Bijna in alle gevallen worden jongeren intensief begeleid en worden vormen van zorg aangeboden. Voorbeelden van projecten in Zuidoost zijn: Woman@work, Global Start, Langerlust, Jurmy Menckeberg. Voortijdig schoolverlaten is een complex sociaal probleem, waar geen eenduidige oplossing voor te vinden is. Het stadsdeel heeft niet op alle oorzaken invloed. Omdat het aantal nieuwe schoolverlaters in Zuidoost nog steeds hoog blijft, is preventie van groot belang. Het stadsdeel levert inspanningen die jongeren ondersteunen bij het behalen van een startkwalificatie. In samenwerking met de scholen en andere partners ontwikkelt het stadsdeel diverse activiteiten, zoals het Weekendcollege, mentoring en trajectbegeleiding, voorlichting over beroepskeuze, ondersteuning van ouders en een stageinfrastructuur.
In 2008 is het Weekendcollege van start gegaan. Hier kunnen jongeren in het weekend extra lessen, activiteiten en lezingen of workshops volgen. Zo krijgen zij de kans zich verder te ontplooien en worden zij gestimuleerd om na het behalen van een startkwalificatie verder te leren. 8.18
Aanpak stageproblematiek
In 2007 heeft het stadsdeel onderzoek laten doen naar de omvang en de aard van de stageproblematiek in Zuidoost. De belangrijkste conclusie was dat er sprake is van een kwalitatief probleem, vooral in het VMBO (leerjaar 4) en het MBO op niveau 1 en niveau 2. De constatering is dat er geen of onvoldoende matching tot stand komt tussen vraag en aanbod. Oorzaken: veel leerlingen beschikken niet over sociale competenties; wederzijdse verwachtingen van werkgever en stagekandidaten komen niet overeen.
Om het stageprobleem gericht aan te kunnen pakken, heeft het stadsdeel in samenwerking met het ROC van Amsterdam (ROCvA) in 2007 een Praktijkbalie (Meeting Point) opgezet. De opdracht was voor moeilijk bemiddelbare leerlingen van MBO-1 en MBO-2 en VMBO 50 tot 100 stageplaatsen te zoeken, zoveel mogelijk bij nieuwe leerbedrijven en instellingen in Zuidoost. In schooljaar 2007-2008 is de kwantitatieve doelstelling ruimschoots behaald: de acquisitie heeft 53 nieuwe bedrijven in Zuidoost en 15 daarbuiten opgeleverd; 143 leerlingen zijn naar een stageplaats bemiddeld.
32
Het stageprobleem onder de groep moeilijk bemiddelbare leerlingen op het ROCvA is nu redelijk onder controle is. De nieuwe geaccrediteerde stagebedrijven in Zuidoost zullen de stagemogelijkheden voor deze groep vergroten. Bij het Augustinus College en De Dreef is er wel een stageprobleem. Het stadsdeel heeft het initiatief genomen om het Augustinus College in contact te brengen met het Meeting Point Amsterdam (MPA); met De Dreef worden mogelijkheden bekeken voor de opzet van een Praktijkbalie op locatie. In het kader van ons ‘social return’ beleid zal actief worden gezocht naar stagemogelijkheden bij werken waarvan het stadsdeel opdrachtgever is. Een voorbeeld is de sloop van het Bijlmersportcentrum in september 2008. Van de opleiding Logistiek (ROCvA) zullen 10 stagiaires hun stage gedeeltelijk binnen het project doorlopen. 8.19
Acties stagebeleid
Voortzetting van pilot Praktijkbalie/ Meeting Point;
Diverse stageprojecten in het kader van Social Return;
Opzet Praktijkbalie bij De Dreef 2008 – 2009;
Uitvoering van The Way Up: starterstraject voor jonge ondernemers via leerwerkbedrijf Beauty Plaza en Crea Enterprise Centre.
8.20
Resultaten 2010
Structurele inbedding Praktijkbalie bij ROCvA (Locatie Freijlemaborg);
20 jonge moeders en vaders starten een eigen bedrijf ;
40 jonge moeders en vaders vinden regulier werk en/of starten opleiding.
33
9
Talentontwikkeling, participatie en huisvesting
Ambities Jong Amsterdam
Ambities Jong Zuidoost
Brede talentontwikkeling Elk kind en elke jongere wordt in de richting van maatschappelijke zelfstandigheid en deelname aan het maatschappelijke leven in de verschillende leeftijdsfasen van 0-23 jaar in de gelegenheid gesteld en gestimuleerd om sociale en andere competenties en specifieke talenten te verwerven, te ontwikkelen en in praktijk te brengen.
Talentontwikkeling in community centers Stadsdeel Zuidoost streeft naar een integraal aanbod van activiteiten die gericht zijn op talentontplooiing en vrijetijdsbesteding van alle jongeren. Voor tieners en jongeren wordt - binnen de ontwikkeling van community center - gewerkt aan een aantrekkelijk activiteitenaanbod met speciale aandacht voor meidenwerk. Om bij te dragen aan een succesvolle schoolloopbaan worden de activiteiten ook binnen het tiener- en jongerenwerk vooral gericht op talentontwikkeling en bevordering van sociale competenties.
Elk kind en elke jongere is thuis, op school, bij instellingen voor jeugd en welzijn en in de vrije tijd verzekerd van een veilige, pedagogisch verantwoorde en stimulerende omgeving. Zo wordt segregatie tegengegaan. Jongeren worden betrokken bij beleid en bij de uitvoering en leren verantwoordelijkheid te nemen – en te krijgen – in de Amsterdamse samenleving.
Huisvesting Alle instellingen die met en voor de jeugd werken (welzijn, zorg, onderwijs en vrije tijdsbesteding zoals sport en cultuur) opereren professioneel. Dit vereist een aantrekkelijke huisvesting –waarvan de bouwproductie bevorderd moet worden - en deskundig personeel dat optimaal inspeelt op de veranderende vragen en behoeften van de jeugd.
De kwaliteit van het aanbod jongerenwerk In het kader van een nieuwe subsidiesystematiek wordt het sociaal-cultureel werk volgens een gestandaardiseerde werkwijze gesubsidieerd. Er gaat vanaf 2009 speciale aandacht uit naar het onderdeel jongerenwerk. Met name kijken we naar de beoogde maatschappelijke effecten van het jongerenwerk en ontwikkelen we een instrument voor monitoring.
Jongerenwerk in een nieuwe omgeving Er wordt prioriteit gegeven aan professionalisering, scheiding van beheer en programmering en intensivering van de participatie van kinderen en jongeren tot 18 jaar. De fysieke aspecten van deze programmalijn worden meegenomen in het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP) en in het MIPSA.
Bestaand beleidskader Zuidoost Brede schoolontwikkeling • ‘Samen door één deur’; meerjarenplan Brede School Amsterdam Zuidoost 2008-2010 (april 2008) Cultuur • ‘Tijd voor Talent’; cultuurnota Amsterdam Zuidoost 2008-2011 (2008) • ‘De Stad van 1000 Talenten’; beleidsnotitie cultuureducatie Amsterdam Zuidoost 2008-2010 (september 2008) Sport • Sportplan Amsterdam 2009-2012 • Sport- en beweegplan Zuidoost NME • ‘Zorg voor jezelf, zorg voor je omgeving’; meerjarenplan Natuur- en Milieu-educatie 2008-2011 (maart 2008) Armoedebestrijding onder jongeren • ‘ Als noppes, kasmoni en susu niet meer werken’; contourennota aanpak armoede in Amsterdam Zuidoost (2006) • Plan van Aanpak Armoedebeleid (2007) Uitdagende (leer- en leef-)omgeving • Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (2007) • MIPSA
34
9.1
Brede school en dagarrangementen
Momenteel vormen van de dertig basisscholen in Zuidoost al 17 scholen buurtclusters van brede scholen: DE-buurt (3), Kortvoort (3), Gein (5), Kantershof (4), Venserpolder (3). In Reigersbos (2) worden voorbereidingen getroffen om in januari 2009 te starten. Eind 2010 zullen alle scholenclusters in Zuidoost onderdeel zijn van een brede schoolcluster. Op twee locaties in de Bijlmer is er sprake van nieuwbouw: DE cluster (opgeleverd in 2007) en Kortvoort (oplevering 2009). Het stadsdeel stimuleert dat scholen zich (verder) kunnen ontwikkelen tot brede scholen met een aanbod van sluitende dagarrangementen. In het integraal huisvestingsplan 2007 (IHP) primair onderwijs in Zuidoost is rekening gehouden met fysieke aanpassingen in het kader van de brede schoolontwikkeling en de dagarrangementen. De meeste scholen organiseren na schooltijd allerlei activiteiten voor kinderen en hebben behoefte aan het beter compartimenteren van het gebouw, zodat delen die na schooltijd niet in gebruik zijn, afgesloten kunnen worden. Scholen zijn verplicht vanaf augustus 2007 de na- en voorschoolse opvang voor hun leerlingen te regelen. Het Project Dagarrangementen en Combinatiefuncties is in 2008 afgerond, maar de samenhang tussen brede school en wijkgerichte dagarrangementen wordt in 2009 verder ontwikkeld. Alle basisscholen in Zuidoost hebben de taakverbreding voortvarend opgepakt: zij werken samen met voorscholen, organiseren tussenschoolse opvang en naschoolse activiteiten in het kader van de verlengde schooldag. De schooldirecties zijn van mening dat het naschoolse aanbod nog verder geprofessionaliseerd moet worden, in die zin dat er meer aandacht nodig is voor het pedagogisch klimaat waarin de activiteiten plaatsvinden. Uitbreiding van het brede schoolconcept naar alle scholen wordt gefaseerd uitgevoerd. In het Meerjarenplan Brede School Zuidoost 2008-2010 zijn de consequenties van de herijking welzijnsbeleid meegenomen. Een onderdeel van de herijking is dat jeugdvoorzieningen zoveel mogelijk binnen de brede school worden gerealiseerd. Dat houdt in dat de welzijnsorganisatie in wijken met een brede schoolcluster in nauw overleg met de scholen activiteiten aanbiedt voor leerlingen van het desbetreffende cluster, binnen de school of in de directe omgeving. Het uitgangspunt is dat het aanbod aansluit op leerdoelen in het basisonderwijs en bestaat uit spel, kunst, cultuur, muziek, gezondheid, natuur, techniek en wetenschap. De ontwikkeling van talent en sociale competenties staat daarbij centraal. Het is dan ook van belang dat begeleiders over voldoende pedagogischdidactische vaardigheden beschikken om kinderen te stimuleren en indien nodig aan te spreken op ongewenst gedrag. De brede schoolontwikkeling in het voortgezet onderwijs valt primair onder de verantwoordelijkheid van de Gemeente Amsterdam. Het voortgezet onderwijs in Zuidoost heeft al veel stappen gezet tot het vormen van brede scholen. Zo is er een aanzienlijk naschools aanbod op het gebied van sport en cultuur. Met cofinanciering van het stadsdeel wordt het project Verzeker Je Toekomst uitgevoerd, waarin de OSB, de SGR en het Augustinus College samenwerken met Top Score en 5 O’Clock Class (HKU).
35
9.2
Actiepunten 2008-2010 Brede school en dagarrangementen In 2010 maken alle scholen deel uit van een brede schoolcluster. Het aantal clusters wordt uitgebreid conform het meerjarenplan Brede School : 2008: Venserpolder en Reigersbos, 2009: Kortvoort (nieuwbouw), Nellestein en Holendrecht, 2010: Huntum (nieuwbouw) en Driemond;
Het brede schoolconcept wordt doorontwikkeld en geïmplementeerd: 2008: koppelen van het project dagarrangementen en combinatiefuncties aan brede schoolontwikkeling; 2008-2009: herschikken van buurthuisactiviteiten 12- (kinderwerk) naar activiteiten brede school in wijkarrangementen; 2008-2010: gefaseerd vernieuwen van het aanbod schoolzwemmen, cultuureducatie en kunstzinnige vorming (consensusvoorzieningen); 2008- 2010: gefaseerd uitbreiden van integraal programma natuur- en milieu-educatie; 2008-2010: een integrale verbinding realiseren en bewaken tussen het reguliere onderwijsprogramma en de talentontwikkeling binnen het voor-, tussen-, en naschoolse aanbod.
9.3
Cultuureducatie
Cultuureducatie dient een vast onderdeel te zijn van het onderwijscurriculum van het primair onderwijs in Zuidoost. Daarnaast zijn cultuureducatie en talentontwikkeling belangrijke speerpunten binnen het cultuurbeleid. Het huidige aanbod cultuureducatie in het stadsdeel wordt door diverse voorzieningen en instellingen ingevuld. Op het gebied van cultuureducatie zijn er stedelijke consensusvoorzieningen (in opdracht van de stadsdelen, uitgevoerd door DMO) met een aanbod van kunstkijkuren en muziekluisterlessen. Momenteel is de Stuurgroep Lokale Taken van de Samenwerkende Stadsdelen intensief bezig deze twee belangrijke componenten van de consensusvoorzieningen te vernieuwen.
Het stadsdeel subsidieert culturele instellingen zoals het Centrum voor Beeldende Kunsten Zuidoost (CBK), Krater, Jeugdtheaterschool Zuidoost, Muziekcentrum Zuidoost, Openbare Bibliotheek, Articulture, Stichting Jam (Kunstschooldag), Stichting Taalvorming en Circus Elleboog. Alle instellingen bieden uitgebreide cultuureducatieve programma’s. Verder worden instellingen zoals Stichting Torentijd, Theaterwerkplaats Zuidoost, Stichting Eternity Percussion, 5 o’Clock Class, Stichting Zo! Cultuur en Imagine IC gesubsidieerd voor hun activiteiten op gebied van talentontwikkeling.
Schoolbesturen zijn primair verantwoordelijk voor het beleid en de uitvoering van cultuureducatie binnen het onderwijscurriculum. Doordat de leerdoelen flexibel zijn, hebben scholen vaak moeite met het formuleren van hun cultuureducatiebeleid en zijn er grote verschillen in de manier waarop zij cultuureducatie vormgeven. Het ministerie van OCW en de Gemeente Amsterdam hebben het expertisenetwerk MOCCA opdracht gegeven scholen en aanbieders te ondersteunen in het formuleren van een visie op cultuureducatie. Met betrekking tot cultuureducatie zijn door het stadsdeel de volgende ontwikkelpunten benoemd:
36
een betere verankering van cultuureducatie in het onderwijs;
de verdere ontwikkeling van een wijkgericht en herkenbaar aanbod;
integratie van de consensusvoorzieningen (muziekluisterlessen en de kunstkijkuren) in het lokaal aanbod;
de ontwikkeling van de doorgaande leerlijn in samenwerking met de scholen en instellingen
een meer samenhangende organisatie rond cultuureducatie.
Om het streven van het stadsdeel een sterke, rond het onderwijs georganiseerde cultuureducatie richting en uitvoering te geven is in 2008 een aparte notitie voor cultuureducatie samengesteld. In deze nota is benadrukt dat de vertaling van het beleid naar de praktijk meer aandacht dient te krijgen. De aandachtspunten zijn in twee categorieën verdeeld: de organisatorische en de inhoudelijke aspecten. Het oppakken van de regierol en het opzetten van een duidelijke coördinatiestructuur vormen de kern van de voorstellen over de organisatorische aandachtspunten. Als inhoudelijke verbeterpunten zijn daarin geformuleerd: samenhang van het aanbod, continuïteit van de leerlijn en waarborging van kwaliteit. 9.4
Actiepunten 2008 – 2011 cultuureducatie
Organisatie
het oprichten van een nieuwe coördinatiestructuur Coördinatiepunt Cultuureducatie ZO;
het oprichten van een nieuwe overlegstructuur Adviesgroep Cultuureducatie ZO, bestaande uit vertegenwoordigers van het onderwijs en de culturele instellingen.
Inhoud
het maken van taakstellende afspraken met de instellingen over de samenwerking met het onderwijs en over de continuïteit en kwaliteit van het cultuureducatieve aanbod;
het maken van voorwaardenstellende afspraken met het onderwijs om de binnen- en buitenschoolse doorgaande leerlijn te waarborgen.
9.5
Natuur– en Milieueducatie (NME)
Het NME- team in Zuidoost voert activiteiten uit in de schoolwerktuinen, in de schoolomgeving en in parken. Alle basisscholen doen mee aan het ‘jaarrondprogramma’. Hierin wordt, behalve aan (zelf) tuinieren, aandacht besteed aan weersomstandigheden, invloed van de mens hierop, herkomst en verwerking van voedsel en aan compostering. Er zijn (als activiteit in de brede school) verschillende projecten, gericht op de relatie tussen natuur, voeding en gezondheid. Het NME team levert op aanvraag lesbrieven voor verschillende niveaus, inclusief pakketten met veldwerkmateriaal, zoals takken en bollen, champignons, plantjes, kiemgroenten en slakken. Voor leidsters van de voor- en naschoolse opvang is er een bijscholingsaanbod om hen te leren hoe zij de verbondenheid van jonge kinderen met hun eigen natuurlijke omgeving kunnen stimuleren. Andere onderdelen van het aanbod NME zijn deelname aan het Zwerfafvalproject, een bezoek van de
37
Milieupolitie aan de klas, of een excursie naar het Afvalpunt. Daarnaast hebben de kinderboerderijen De Bijlmerweide en ‘t Brinkie verschillende educatieve programma’s voor alle groepen van de basisschool. Dit aanbod is gericht op het kennismaken met (landbouw)dieren en het stimuleren van een goede omgang en zorg voor dieren. 9.6
Zorg voor jezelf, zorg voor je omgeving
De stadsdeelraad heeft bij de vaststelling van de milieuvisie en het milieubeleidsplan (medio 2007) bij motie besloten:
de doelgroep van NME te verbreden naar alle schoolgaande jeugd;
milieuvoorlichting aan volwassenen te intensiveren.
Het stadsdeel heeft daarna het meerjarenplan 2008-2011 Zorg voor jezelf, zorg voor je omgeving vastgesteld. Belangrijke punten uit het meerjarenplan:
educatieve componenten van het natuur- en milieubeleid bundelen;
een vraaggericht en geprofileerd aanbod aan de inwoners van Zuidoost;
focus op jongeren (als nieuwe doelgroep);
het stadsdeel neemt een stevige regierol op de samenwerking tussen schoolwerktuinen, gesubsidieerde kinderboerderijen en vrijwillige natuurorganisaties.
sturen, herstructureren, bundelen van energie en middelen om met de initiatieven en projecten meer effect te bereiken.
9.7
Uitvoeringsplan NME
Het uitvoeringsplan voor NME 2008 – 2011 voorziet in een programmatische uitwerking van de volgende thema’s: verbondenheid met eigen leefomgeving, gezondheid en duurzaamheid. Voor het basisonderwijs is een doorlopende leerlijn ontwikkeld met een aantrekkelijk aanbod dat is afgestemd op de kerndoelen3 van het natuuronderwijs. De aanpak van het team NME is gebaseerd op ‘ervarend leren’. De buitenervaringen bieden leerlingen een levensechte context waarbij ook andere vaardigheden zoals taal en rekenen versterkt worden. Een dergelijke ervaringsgerichte context versterkt ook de basisvaardigheden van leerlingen: er worden (taal) nieuwe woorden en begrippen aangeleerd; meten, registreren en verdelen komen ruimschoots aan bod (rekenen). 9.8
Actiepunten 2008 – 2010 Natuur- en Milieu-educatie (NME)
2008-2011: gefaseerde implementatie meerjarenplan ‘Ken jezelf, ken je omgeving’.
9.9
Tiener- en jongerenwerk
Een van de speerpunten in de komende periode is het samenstellen van een aantrekkelijk activiteitenaanbod voor alle tieners en jongeren, met speciale aandacht voor meidenwerk. Het tienerwerk zal worden aangeboden in de community centers. Aan de welzijnsorganisatie wordt
3
Van de Rijksinspectie voor het Onderwijs
38
nadrukkelijk de voorwaarde gesteld dat het jongerenaanbod tot stand komt in samenwerking met jongeren; in elke jongerenaccommodatie dient een programmaraad van jongeren te functioneren.
In 2008 is een start gemaakt met een herverdeling van open inloop en gerichte activiteiten in de jongerencentra. Dit houdt in dat de uren voor open inloop worden afgebouwd en omgezet in programma’s voor talentontwikkeling en sociale competenties: cursussen, bijeenkomsten of ander gevarieerd laagdrempelig aanbod, ter ondersteuning van de schoolloopbaan. Ook krijgt het jongerenwerk als kerntaak te signaleren en door te verwijzen: snelle en adequate doorverwijzing naar lokale trajecten voor werk, scholing en zorg. Tot slot dient het jongerenwerk een aantoonbare bijdrage te leveren aan vermindering van gesignaleerde jeugdoverlast. Jongerenwerkers gaan outreachend te werk en leiden overlastgevende jongeren naar activiteiten van het jongerenwerk. Daarbij wordt gewerkt aan structurele verbetering van de relatie met buurtbewoners. De kwaliteitseisen die aan het jongerenwerk worden gesteld zijn noodzakelijk om de welzijnsdoelen te realiseren. Dit heeft consequenties voor de programmering, het beheer en de begeleiding: jongerenwerk dient uitsluitend door professionals te worden uitgevoerd. 9.10
Actiepunten 2008 – 2010 Tiener- en jongerenwerk
2008-2009: aanpassen programmering jongerenwerk en tienerwerk naar doelstellingen;
talentontwikkeling, bevordering van sociale competenties en succesvolle schoolloopbaan;
2009: bereik verbreden en vergroten naar jongeren uit diverse doelgroepen en met diverse interesses. Specifiek voor tieners en meiden een passend activiteitenaanbod realiseren;
2009: vormgeven aan tiener- en jongerenwerk binnen het community center;
2009-2010: versterken van de jongerenprogrammaraden en bewaken van hun effectiviteit.
9.11
Jeugdsport
Sinds 2007 ontwikkelt het stadsdeel diverse initiatieven die de sportdeelname moeten bevorderen, het bijzonder van jongeren (en ouderen). De ambitie is om de sportdeelname in Zuidoost op minimaal het niveau van het stedelijk gemiddelde te krijgen. De hoofdlijnen van het programma bestaan enerzijds uit het ontwikkelen van nieuwe sportlocaties, en anderzijds uit het zoveel mogelijk stimuleren van deelname aan sportieve activiteiten. Bijzondere aandacht is er voor het betrekken van de jeugd (meisjes in het bijzonder) en een integraal aanbod van lokale organisaties. In Zuidoost is de deelname van jongeren aan sportactiviteiten onder het gemiddelde, in vergelijking met andere stadsdelen en met de rest van Nederland. Wel kan worden opgemerkt dat er een groeiende behoefte is om vrij te sporten, in plaats van voor een langere periode een lidmaatschap aan te gaan bij een sportvereniging. Lokale sportverenigingen kunnen op deze trend inspelen door een actieve rol te vervullen bij het sportbuurtwerk. De uitvoering van het sportbuurtwerk is op dit moment geconcentreerd op openbare sport- en spellocaties, maar zal meer verschuiven naar uitvoering binnen de brede school. Op termijn wordt jeugdsport een structureel onderdeel van het naschools aanbod.
39
Het ministerie van VWS heeft beleid ingezet om de jeugdproblematiek aan te pakken binnen de driehoek buurt – onderwijs - sport (BOS). Ouders worden hierbij actief betrokken. Het doel is schoolgaande kinderen tussen 6 en 18 jaar te stimuleren om duurzaam deel te nemen aan sportactiviteiten. In januari 2006 is in de wijken Gein en Reigersbos een BOS-project gestart; vanaf mei 2007 zijn BOS projecten in Bijlmer- Oost en Bijlmer-Centrum operationeel. De BOS-projecten zijn - als aanvulling op het reguliere bewegingsonderwijs en het schoolzwemmen - gericht op bestrijding van overgewicht bij jongeren. De uitvoering is in handen van buurt – onderwijs - en sportorganisaties; het stadsdeel heeft een coördinerende rol. 9.12
Actiepunten 2008 – 2010 Jeugdsport
2008-2009: Voortzetting project Gein in Bos;
Voortzetting project Topscore;
Diverse sportstimuleringsprojecten ter bestrijding van overgewicht bij kinderen.
9.13
Jeugdparticipatie
Het Stadsdeel Zuidoost vindt dat jongeren in staat gesteld moeten worden om mee te denken, mee te adviseren en te beslissen, maar vooral mee te doen. Niet alleen is het leerzaam en leuk om te participeren in maatschappelijke activiteiten, ook is de kans groter dat ze later, als volwassenen, volwaardig meedraaien in de samenleving. Het stadsdeel wil jongeren actief betrekken bij de beleidsvorming en de uitvoering van activiteiten op terreinen die voor hen van belang zijn, zodat zij in staat worden gesteld een constructieve bijdrage te leveren aan hun leefomgeving. Hiervoor organiseert het stadsdeel verschillende vormen van jongereninspraak bij specifieke projecten, zoals het multifunctioneel centrum ‘NoLimit’ en het community center Gein. In de jongerenadviesraad Zuidoost (JARZO) hebben jongeren tussen 15 en 24 jaar zitting. Deze adviesraad vertegenwoordigt alle jongeren in Zuidoost en adviseert het stadsdeel gevraagd en ongevraagd bij de beleidsvorming en –uitvoering van verschillende thema’s die de jeugd in Zuidoost aangaat. De leden van JARZO zijn jong, kritisch, bewust en durven hun mening te geven over ontwikkeling in de buurt. Tevens organiseert de JARZO tweemaal per jaar een debat voor jongeren en organiseert ze jaarlijks de ‘JARZO-nominaties, waar een prijs uitgereikt wordt aan het beste jongereninitiatief van Zuidoost. Vanaf 2008 en verder zal er verder worden ingezet op participatie van jongeren tussen 15 en 24 jaar. Op basis van een nog te ontwikkelen visiedocument Jongerenparticipatie zullen concrete voorstellen worden uitgewerkt en uitgevoerd. Het is de bedoeling naast JARZO andere vormen van actieve jongerenparticipatie te initiëren, bijvoorbeeld bij de opzet en het beheer van het (digitaal) Jongeren Informatiepunt (JIP).
Ook zal het stadsdeel in overleg met de scholen stimuleren dat de leerlingenraden in het voortgezet onderwijs direct betrokken worden bij maatschappelijke ontwikkelingen in Zuidoost en dat leerlingen in
40
de bovenbouw van de basisschool een actieve rol krijgen in zaken die hun leer- en leefomgeving aangaan. In 2009 zal er ook aandacht komen voor participatie van jongeren tussen de 11 en 15 jaar. 9.14
Actiepunten 2008 – 2010: jeugdparticipatie
2009: Visienotitie jongerenparticipatie 12- en 12+;
2009: Opzetten digitaal Jongeren Informatiepunt (JIP);
2008-2009: Bevorderen van actieve leerlingenraden op VO-scholen;
2009: Versterken van jongerenprogrammaraden in het sociaal cultureel werk;
Organiseren van activiteiten om jongeren actief te betrekken bij beleidsvorming en uitvoering;
2008-2009 Versterken en faciliteren van JARZO.
9.15
Armoede onder jongeren
Volgens de Armoedemonitor DWI en de stadsdeelnotitie Armoedebeleid (2007) is de armoedeproblematiek een van de oorzaken van voortijdig schoolverlaten in Zuidoost. In veel gevallen is er sprake van eenoudergezinnen, terwijl veel ouders in Zuidoost een uitkering of het minimumloon ontvangen, waardoor zij niet altijd in de basisbehoeften van hun schoolgaande kinderen kunnen voorzien. Boeken, educatief speelgoed, een computer en ander materiaal om hun ontwikkeling te stimuleren liggen helaas ver buiten bereik. Daarbij komt dat veel schoolgaande jongeren zelf hoge financiële schulden hebben. Om kinderen en jongeren de kans te geven hun schoolloopbaan succesvol te voltooien, is het is van belang dat flankerende voorzieningen van het armoedebeleid maximaal worden benut. Het stadsdeel besteedt met flankerende maatregelen extra aandacht aan:
kinderen (12-): voorkomen en signaleren van armoede en bespreekbaar maken van armoede; informeren van ouders over inkomensvoorzieningen en ondersteuningsmaatregelen;
jongeren (12+): inzicht krijgen in de schuldenproblematiek; individueel begeleiden en coachen van jongeren met schulden;
Jonge eenoudergezinnen, met name alleenstaande tienermoeders: aanbieden van budgetteringscursussen; begeleiden naar scholing en werk.
Onlangs heeft het Jeugdinstituut VU in samenwerking met Stichting Alexander in opdracht van het stadsdeel onderzoek gedaan naar de schuldenproblematiek onder jongeren tussen de 12 en de 23 jaar in het stadsdeel. Daarin is ook de labiele huisvestingssituatie van jongeren met schulden meegenomen en de problemen die dit oplevert voor maatschappelijke deelname. Het onderzoek maakt deel uit van een breder onderzoek dat wordt uitgevoerd in verschillende andere Amsterdamse stadsdelen, in Utrecht en in Enschede.
Op basis van de uitkomsten van het onderzoek wordt in 2008 een integraal actieplan opgesteld. Het project Kansrijk Zuidoost (huis-aan-huisaanpak) signaleert actief de armoededoelgroep en verwijst adequaat door naar bestaande voorzieningen, zoals stadspas, boekenfonds, sportondersteuning, bijzondere bijstand. DWI heeft – als belangrijke partner in het project - middelen voor schuldhulpverlening. In voorkomende gevallen worden schoolgaande jongeren doorverwezen naar
41
specifieke trajecten van schuldhulpverlening. In februari 2007 is het project ‘School en Schulden’, gefinancierd door DWI, als pilot voor een jaar gestart op het ROCvA in Zuidoost. Hiervoor had het ROC 55 scholieren aangemeld. Acht deelnemers zijn doorverwezen naar Financial Services; de Gemeentelijke Kredietbank heeft van vier scholieren een aanvraag gehonoreerd; voor een deelnemer is een WSNP traject4 afgesloten. Tien scholieren hebben deelgenomen aan een budgetcursus, uitgevoerd door MADI. Alle deelnemers hebben de cursus met een certificaat van deelname afgesloten. Gezien het succes is het project verlengd tot juni 2009. Voor primair en voortgezet onderwijs heeft het NIBUD diverse producten en diensten beschikbaar. Het stadsdeel wil scholen stimuleren om deze producten aan te schaffen en zal met de schoolbesturen de wensen en ideeën op dit terrein bespreken. Concreet gaat het om lesprogramma’s over omgaan met geld in de bovenbouw van het primair onderwijs. Daarbij zullen in eerste instantie de scholen in Amsterdam Zuidoost centraal staan, omdat daar een concentratie is van gezinnen met een laag inkomen.
Ook valt te denken aan manieren om armoede bespreekbaar te maken, zoals in kringgesprekken, tijdens bepaalde lessen en naar aanleiding van signalen van armoede. Het is van belang dat kinderen leren erover te praten en strategieën leren ontwikkelen om met hun eigen armoedesituatie of die van anderen om te gaan. In september 2008 is op alle basisscholen (groep 8) in Amsterdam Zuidoost het project ‘Mijn geld nu en later’ van start gegaan. Het project bestaat uit een serie lessen aan kinderen over omgaan met geld c.q. het bespreekbaar maken van armoede, een excursie naar het Geldmuseum en een voorlichtingsbijeenkomst voor ouders. Het stadsdeel gaat met de VO-scholen in gesprek om te inventariseren wat de aard en omvang van de schuldenproblematiek onder hun leerlingen is. Op die scholen waar de nood het hoogst is, kunnen met MADI afspraken worden gemaakt om ter plaatse schuldhulpverlening aan te bieden, op voorwaarde dat de school budgetcursussen verzorgt. Overwogen wordt de aanpak van het project School en Schulden ook al in het voortgezet onderwijs toe te passen. Voor jonge ouders, met name tienermoeders, heeft MADI vanaf oktober 2007 een preventieconsulent aangesteld die voorlichting via lokale radioprogramma’s verzorgt en bijeenkomsten in samenwerking met lokale organisaties. Ook geeft de preventieconsulent gericht advies aan tienermoeders, bijvoorbeeld door het aanbieden van budgettrainingen.
4
Wsnp staat voor Wet schuldsanering natuurlijke personen. Personen met schulden komen hiervoor in aanmerking als een minnelijk traject is mislukt, dus als geen akkoord met schuldeisers wordt bereikt zonder tussenkomst van de rechter. Gaan een of meer schuldeisers niet akkoord, dan start het wettelijke schuldsaneringstraject, dus met tussenkomst van de rechter.
42
9.16
Actiepunten 2008 – 2010 Armoedebestrijding onder jongeren
2008-2009: voortzetting project School en schulden bij het ROCvA;
2009-2010: In het basisonderwijs lesprogramma’s over omgaan met geld en kringgesprekken waarin armoede bespreekbaar wordt gemaakt;
2009-2010: in het voortgezet onderwijs schuldhulpverlening gekoppeld aan lesprogramma’s over budgettering;
Doorlopende voorlichtingsactiviteiten en schuldhulpverlening aan tienermoeders.
9.17
Uitdagende leer- en leefomgeving
Alle instellingen die met
jeugd werken (zorg, welzijn, onderwijs, sport en cultuur) moeten zich
optimaal inzetten om de ontwikkeling van talenten en sociale competenties van hun doelgroep te kunnen realiseren. Dit vereist enerzijds eigentijdse huisvesting en anderzijds deskundig personeel. In het Integraal Huisvestingsplan (IHP) voor het primair onderwijs in Zuidoost is rekening gehouden met fysieke aanpassingen in het kader van de brede schoolontwikkeling en de dagarrangementen. De meeste scholen organiseren na schooltijd allerlei activiteiten voor kinderen en hebben vooral veel behoefte aan het beter compartimenteren van het gebouw, zodat delen die na schooltijd niet in gebruik zijn, afgesloten kunnen worden. In het MIPSA 2007-2015 is de vraag naar ruimte voor jongeren meegenomen. Een van de uitgangspunten van het nieuwe accommodatiebeleid is dat welzijnsaccommodaties een ‘civil society’ moeten stimuleren en dus principieel meerdere doelgroepen en organisaties huisvesten. Dat geldt ook voor de behoefte aan ruimte voor jongerenactiviteiten. De voorwaarde dat het activiteitenaanbod voor jongeren gericht is op talentontwikkeling, heeft als consequentie dat accommodaties zodanig ingericht dienen te zijn, dat jongeren de kans krijgen laagdrempelig, in hun eigen wijk hun talenten te verkennen en van daaruit door te groeien naar professionelere voorzieningen. Dat betekent dat de buurthuizen effectiever ingezet kunnen door ze toegankelijker te maken voor, met name jonge tieners en meiden. 9.18
Actiepunten 2008 – 2010 Uitdagende leer- en leefomgeving
Uitvoeren accommodatiebeleid 2007 – 2015 (MIPSA);
In het Wmo-concept civil society wordt de inrichting van jongerenaccommodaties afgestemd op brede talentontwikkeling;
Jongerenaccommodatie maakt deel uit van het community center;
43
10
Sluitende aanpak zorg en veiligheid
Ambities Jong Amsterdam
Ambities Jong Zuidoost
Er is voor elk kind en elke jongere die dat nodig heeft,
Realiseren van een dekkende zorgstructuur voor heel
tijdige en adequate zorg op maat. De samenwerking
Zuidoost met o.a. een outreachend gezinsgericht
en afstemming zowel in de zorg binnen het onderwijs,
aanbod in opvoed- en opgroeiondersteuning bestaande
als
uit:
tussen
de
zorg-
en
onderwijsketen
wordt
geoptimaliseerd. De netwerken sluiten zich om alle
een sluitend netwerk van vijf OKC’s gericht op ouders
kinderen, jongeren en hun ouders.
van kinderen tot 12 jaar outreachende pedagogische gezinsondersteuning op
Jeugd (en alle overige bewoners) dienen zich veilig op
vindplaatsen
straat, op school, thuis en in (jeugd)voorzieningen te
een CJG dat verantwoordelijk is voor de coördinatie van
kunnen ophouden. Jongeren die door onacceptabel
het aanbod en de kwaliteit van het totale aanbod
gedrag de veiligheid in het gedrang brengen, worden
opvoed-
aangepakt.
leeftijdsgroep 12+), de samenwerking en de aansluiting
en
opgroeiondersteuning
(ook
voor
de
tussen aanbieders van ondersteuning en zorg ten behoeve van risicogezinnen en multiprobleemgezinnen; vroegsignalering van hinderlijke en overlastgevende groepen; realiseren van sluitende aanpak die moet leiden tot halvering van het aantal problematische groepen.
Bestaand beleidskader Zuidoost Sluitende zorgstructuur • Notitie ‘Uitvoering Ouder- en Kindcentrum (2004); • Nota schoolmaatschappelijk werk (2005); • ‘Opvoeden doet ertoe!; opvoed- en opgroeiondersteuning: de basis van een sluitende zorgstructuur in Amsterdam Zuidoost (juni 2008); Relationele vorming en jong ouderschap • Notitie ‘ Naar een zorgketen voor tienermoeders van Zuidoost.’ (2006); • Notitie ‘ Laagdrempelige voorziening voor tiener- en jonge moeders in Zuidoost (augustus 2008); Veiligheid voor de jeugd • Jeugd en Veiligheidsplan District 3 2006-2009 (2006); • Evaluatie Jeugd en Veiligheid 2006 (2007); • Beleidsnota Aanpak Huiselijk Geweld/Privégeweld in Amsterdam Zuidoost 2006-2010 (2006); • Projectplan Huiselijk Geweld (2006); • Convenant ‘Kindspoor’ (2006);
44
10.1
Inleiding
De implementatie van het plan ‘Opvoeden doet er toe! Opvoed- en opgroeiondersteuning: de basis van een sluitende zorgstructuur in Amsterdam Zuidoost’ is een grootschalig project voor de komende jaren met als doel een volledig operationeel netwerk van het Centrum voor Jeugd en Gezin, dat gereed is op 1 januari 2011. De door het stadsdeel aan te stellen projectleider geeft leiding aan deze implementatie en is daarmee de uitvoerend regisseur. De bestuurlijke en beleidsregie ligt bij het stadsdeel. Deze gemeentelijk regie vergt gedurende het gehele implementatietraject extra aandacht, maar houdt niet op als het plan is ingevoerd. Integendeel: opvoed- en opgroeiondersteuning vraagt om continue aandacht en regie van de gemeente. Uitvoeren en regisseren zijn gedurende dit implementatietraject voordurend parallelle processen. Regie is nodig om het veld vanuit het de beleidscontext van Jong Zuidoost te kunnen aansturen, maar de aandacht voor de regie mag niet ten koste gaan van de aandacht die in de uitvoering wordt gestoken. Regisseren betekent het overzicht houden van de verschillende ontwikkelingen, maar ook vooral het gezamenlijke resultaat voor ogen houden. Dit gezamenlijke resultaat moet voortdurend naar de betrokken partijen gecommuniceerd worden - om iedereen betrokken te houden en het draagvlak voor de implementatie te versterken. In dit kader is het ook belangrijk dat er binnen een korte tijd concrete winst wordt geboekt. Winst die direct voor ouders en kinderen merkbaar is. Het stadsdeel heeft de laatste jaren veel tijd en energie gestoken in planvorming en nu is het moment om hiervan de resultaten in de praktijk te gaan zien. 10.2
Centrum voor Jeugd en Gezin
Het CJG heeft een regiefunctie. Vanuit het CJG worden vraag en aanbod naar opvoed- en opgroeiondersteuning en alle andere vormen van zorg, hulp- en dienstverlening aan gezinnen met kinderen tot 23 jaar rondom gezin, school en het publiek domein gemonitord. Bij zwaardere problematiek wordt coördinatie van verschillende vormen van zorg- en dienstverlening ingezet en bewaakt. Het CJG opereert in nauwe samenhang met de OKC’s, ZBC’s en partners uit andere ketens en is verantwoordelijk voor de zorgcoördinatie voor multiprobleemgezinnen. Voor jongeren van 12 tot 23 jaar wordt opgroeiondersteuning gerealiseerd. Er is speciale aandacht voor het stimuleren van verantwoord seksueel gedrag onder jongeren, waaronder preventie van tienerzwangerschappen. Voor moeders tot 23 jaar (en eventueel hun partners) wordt de zorgketen verbeterd: in een lokaal ontmoetings- en coördinatiepunt werken professionele organisaties samen voor informatie, advies, lichte hulp, doorverwijzing naar hulp- en dienstverlening, en coördinatie van zorg bij complexe problemen. 10.3
Het Centrum voor Jeugd en Gezin in perspectief
OKC en CJG liggen in elkaars verlengde. In de komende periode zal het stadsdeel belangrijke keuzes maken over de ontwikkeling en integratie van deze twee zorgstructuren. In deze paragraaf schetsen we een aantal perspectieven die de denkrichting van stadsdeel Zuidoost aangeven. In de komende twee jaar worden deze perspectieven uitgewerkt. Stadsdeel Zuidoost is verantwoordelijk voor de regie van de lokale zorgstructuur.
45
Het Dagelijks Bestuur benoemt daartoe een manager van het Centrum voor Jeugd en Gezin, die regisseur is van een sluitende zorgstructuur in Zuidoost. De regisseur Jeugd en Gezin wordt bekleed met duidelijke taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden.
Het CJG-team kent een coördinator multiprobleemgezinnen, die verantwoordelijk is voor het monitoren van de hulp- en dienstverlening aan alle gezinnen die binnen de reguliere instellingen onvoldoende worden geholpen (risicogezinnen met of zonder geïndiceerde zorg). Voor gezinnen die geïndiceerde zorg krijgen, bewaakt de coordinator het proces. Hij ziet toe op de effectiviteit van de hulpverlening via het Multidisciplinair overleg Plus (georganiseerd door Bureau Jeugdzorg). Hij onderhoudt ook structureel contact met de meldpunten zorg en overlast, huiselijk geweld en met het team van Kansrijk Zuidoost. De uitdaging aan stadsdeel Zuidoost is bestaande structuren in de komende twee jaar te vereenvoudigen en de effectiviteit en de efficiëntie van bestaande overleggen en netwerken te vergroten. 10.4
Naar een sluitende zorgstructuur in Zuidoost
In de visie van het stadsdeel beschreven in de notitie Opvoeden doet ertoe (2008) vormen opvoed- en opgroeiondersteuning de basis van een sluitende zorgstructuur die in Zuidoost bestaat uit de volgende kernelementen:
De frontoffices van de uitvoering van zorg en ondersteuning in het Ouder- en Kindcentrum (OKC), Jongeren Informatiepunt (JIP) en zorgbreedtecommissies (ZBC’s) in de school;
De gezinsgerichte, preventieve aanpak;
De coördinatie van zorg volgens het stedelijk MPG-model;
Het Centrum voor Jeugd en Gezin als centrum waarin (op termijn) alle relevante partners onder verantwoordelijkheid van een CJG-manager met regie van het stadsdeel participeren.
10.5
Opvoedingsondersteuning en opgroeiondersteuning
In de visie van het stadsdeel zijn opvoedingsondersteuning (voor ouders) en opgroeiondersteuning (voor jongeren) de basis van een sluitende zorgstructuur. Het aanbod van opvoedingsondersteuning in Zuidoost wordt in de komende drie jaar uitgebreid. De belangrijkste uitgangspunten voor opvoedingsondersteuning zijn:
is herkenbaar, beschikbaar en toegankelijk voor alle ouders en opvoeders en hun kinderen;
sluit aan bij ontwikkelingsfase van kinderen en is gedifferentieerd naar problematiek;
bestaat uit voorlichting en informatie, signalering en toeleiding, praktische en sociale steun, (lichte) hulp en advies en coördinatie van zorg;
is gefundeerd op een geëxpliciteerde pedagogische visie;
stimuleert betrokkenheid van gezinnen en zelforganisaties;
is vindplaatsgericht en outreachend;
stimuleert een solidaire gemeenschap rondom ouders en opvoeders;
is optimaal afgestemd op de omvang van de problematiek en de beschikbare middelen;
maakt gebruik van kwaliteitsinstrumenten en bewezen effectieve interventies.
46
In Zuidoost zal de stedelijke aanpak van ‘wrap-around-care’ worden toegepast. Dat betekent dat zowel lichte als zware zorg wordt georganiseerd en aangeboden rondom de drie leefmilieus van kinderen, jongeren en ouders. Deze zijn het gezin, de school en het publieke domein. Steunstructuren rondom deze domeinen worden versterkt of uitgebouwd:
OKC/CJG rondom het gezin;
zorgbreedtecommissies en VIA rondom scholen en kinderopvang;
pedagogische infrastructuur (zorgteams) rondom jongerencentra, kerken en andere openbare ruimten gericht op jeugdigen en hun ouders;
JN 12+ en meldpunten Zorg en Overlast en huiselijk geweld.
Voor kinderen onder de 12 jaar en hun opvoeders zijn het OKC en de zorgbreedtecommissie (ZBC) in het basisonderwijs de spil. Het OKC is en blijft het centrum waar de preventieve zorg volgens het Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg en de vijf Wmo-functies van opvoed- en gezinsondersteuning wordt geboden. Ouders kunnen er binnenlopen voor informatie en advies over opvoeden en opgroeien. Het OKC onderhoudt contact met Bureau Jeugdzorg en de zorgstructuren binnen het onderwijs. Daarnaast wordt vanuit het OKC ook in kinderdagverblijven en op andere vindplaatsen informatie en advies geboden.
Voor jongeren boven de 12 jaar en hun opvoeders zijn de ZBC in het voortgezet onderwijs en vergelijkbare teams op de overige vindplaatsen de toegangspoort. In deze zorgteams zijn vertegenwoordigd: jeugdgezondheidszorg, schoolmaatschappelijk werk en de intern begeleider, eventueel aangevuld met de leerplichtambtenaar of een pedagoog. De ZBC biedt naast reguliere zorg in school, voorlichting of eenmalig pedagogisch advies aan kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, voorscholen en andere vindplaatsen. Verder biedt zij maximaal drie huisbezoeken en signaleert pedagogische en psychosociale
problemen
volgens
de
‘richtlijn
vroegsignalering’.
Jeugdgezondheidszorg
en
schoolmaatschappelijk werk vormen de schakel naar het OKC en desgewenst het CJG.
10.6
Gezinsgerichte, preventieve aanpak
De beoogde zorgstructuur gaat ervan uit dat de zorgverleners m.n. pedagogische adviseurs ‘outreachend’ werken en op afroep beschikbaar zijn voor vindplaatsen bijv. kerken, jongerencentra, sportclubs. In de komende jaren vindt er een pedagogisch voorlichtingsoffensief plaats, inhoudelijk krachtig gestimuleerd vanuit Triple P, in en met de vindplaatsen. Wanneer er meer nodig is, kunnen opvoeders terecht bij het OKC. Zuidoost heeft in 2006 een OKC gerealiseerd in Klein Gooioord. Op termijn komt er op vijf plaatsen in Zuidoost een OKC. Het ouder-kindcentrum in Reigersbos wordt medio 2009 al geopend. Daarna Holendrecht en Venserpolder omdat de plannen voor renovatie en fysieke herinrichting van die wijken in een gevorderd stadium zijn. Daar zal het OKC in het gezondheidscentrum worden ondergebracht.
47
10.7
Jongereninformatiepunt (JIP)
Voor jongeren zelf wordt in Zuidoost een jongereninformatiepunt ingericht (als onderdeel van het CJG). Het JIP biedt alle jeugdigen van 12 tot 23 jaar ondersteuning bij het opgroeien. Zij kunnen er terecht voor advisering, toeleiding naar hulp en zorg, uitwisseling en ontmoeting, ombudsfunctie en kortdurende, praktische hulp. Het wordt een digitaal JIP nieuwe stijl, met de mogelijkheid om daar op termijn een inloopplek aan te koppelen die ook laagdrempelige individuele begeleiding biedt. 10.8
Jeugdnetwerk 12+
Het bestaande jeugdnetwerk 12+ wordt uitgebouwd en kwalitatief versterkt tot multidisciplinair casuïstiekoverleg voor het publieke domein. De doelgroep bestaat uit bezoekers van jongerencentra, het ontmoetingscentrum voor jonge ouders, georganiseerde en ongeorganiseerde groepen jongeren, schooluitvallers en jongeren boven de 15 jaar die in een scholingstraject actief begeleid worden door een klantmanager van DWI. De doelstelling om elke jongere in het stadsdeel toe te leiden naar school of werk staat centraal. De coördinator van het JN 12+ is tevens manager risicogezinnen en werkt daarin nauw samen met de CJG-manager. 10.9
Aanpak multiprobleemgezinnen
De coördinatie van de zorg voor multiprobleemgezinnen (MPG-model) wordt in lijn met de stedelijk ontworpen aanpak opgezet. Essentieel is daarbij dat deze aanpak goed aansluit c.q. integreert met bestaande lokale netwerken en structuren zoals het ouder-kindcentrum, jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg (BJAA) en zorgbreedtecommissies. Deze MPG-aanpak wordt gerealiseerd binnen het nieuw te ontwikkelen Centrum voor Jeugd en Gezin, dat vooralsnog bestaat uit een netwerk van de gezamenlijke partners. 10.10
Jeugdgezondheidszorg
In 2009 komt de jeugdgezondheidszorg (0 - 4 jaar) onder directe verantwoordelijkheid van het stadsdeel. De samenwerkende stadsdelen zullen vormgeven aan hun functie als opdrachtgever van GGD en Amsterdam Thuiszorg. Daarnaast vindt op stadsdeelniveau beleidscoördinatie plaats met als doel beter invulling te geven aan het preventief jeugdbeleid. 10.11
Actiepunten sluitende zorgstructuur 2008-2010:
2008-2009: opzetten en implementeren van digitaal Jongeren Informatiepunt (JIP)
2009: vormgeven aan de lokale regiefunctie Jeugd en Gezin;
2009: herschikken van bestaand aanbod (huisbezoeken, speel-o-theek, peuterouderochtenden, cursussen, themabijeenkomsten, pedagogische spreekuren);
2009: aanvullende inzet van pedagogische adviseurs in een outreachende, gezinsgerichte aanpak;
2008 – 2010: Professionals in het lokale jeugdveld worden allen getraind in Triple P (Positive Parenting Program). Er wordt daarnaast zoveel mogelijk gebruik gemaakt van evidence based methoden die ook elders in de stad zijn toegepast;
2009: het OKC ontwikkelt zich verder als basisvoorziening voor 0-12 jaar;
48
2010: Er is een dekkend netwerk van OKC’s voor 0-12 jaar;
In gefaseerde aanpak worden op verschillende locaties OKC’s gerealiseerd (als onderdeel van de gezondheidscentra) 2008-2009: Reigersbos, 2010-2011: Venserpolder, 2010-2012: Holendrecht, 2009-2011: Gein;
2009-2010: het OKC ontwikkelt zich naar een CJG voor 0 – 23 jaar met 2 functies: laagdrempelig expertisecentrum voor opvoed- en opgroeiondersteuning en regiecentrum voor zwaardere jeugd(gezondheids)zorg;
2008-2010: uitbreiden van buurtnetwerk 12- naar meer buurten;
2009-2010: de fysieke realisatie van een CJG wordt voorbereid;
In 2010 is er een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) voor 0-23 jaar;
2009-2010: aansluiten van buurtnetwerk 12- bij ZBC’s of ZAT’s;
2009-2010: het jeugdnetwerk 12+ uitbouwen en kwalitatief versterken tot multidisciplinair casuïstiekoverleg voor het publieke domein;
10.12
Jong ouderschap en relationele vorming
Het stadsdeel realiseert in samenwerking met relevante partners (Altra, Fiom, DWI, HVO-Ouerido) een lokaal ontmoetings- en steunpunt voor jonge moeders tot 23 jaar. Dit laagdrempelig steunpunt biedt jonge moeders en eventueel ook hun partner, informatie, advies en lichte hulp. Ook verwijst het naar hulp- en dienstverlening en coördineert het de zorg voor jonge ouders met complexe problemen. De ondersteuning richt zich op onderwijs, werk, inkomen, huisvesting, opvoeden, vrije tijd, gezondheid, seksualiteit en relatievorming (waar onder preventie van ongewenste zwangerschappen).
Ouders/verzorgers, jongeren, scholen en andere organisaties hebben behoefte aan structurele ondersteuning op het gebied van seksuele vorming van jongeren. Het stadsdeel biedt in samenwerking met de GGD, Rutgernissogroep en lokale partners, voorlichting en ondersteuning aan ouders en leerkrachten in het primair en voortgezet onderwijs. Ook professionals in de jeugdzorg, OKC’s en gezondheidscentra, Steunpunt Huiselijk Geweld, politie en het welzijnswerk worden bij de activiteiten betrokken. De voorlichting en ondersteuning is erop gericht jongeren verantwoord seksueel gedrag bij te brengen en hen te leren hoe zij adequaat kunnen reageren op grensoverschrijdend en risicovol seksueel gedrag. 10.13
Actiepunten 2008-2010: Relationele vorming en Jong Ouderschap
2008: realiseren van steunpunt voor tienermoeders met aanbod van lichte hulp en eventuele doorverwijzing naar intensieve residentiële hulpverlening
Periodieke bijeenkomsten en radioprogramma’s voor jonge ouders over opvoeding, relatie, werk en inkomen, budgettering
2008-2009: opzetten van netwerk seksuele vorming voor jongeren (in samenwerking met onderwijs en andere professionele instellingen.
49
10.14
Jeugd en Veiligheid
Met de meeste jongeren in Zuidoost gaat het goed. Een gering aantal jongeren echter zorgt in groepsverband voor overlast, waardoor buurtbewoners zich onveilig (kunnen) voelen. Hangen op straat heeft ook vaak een negatieve invloed op de kansen en het toekomstperspectief van de jongeren zelf. Het verband tussen ‘hangen op straat’ en ernstige en minder ernstige vormen van criminaliteit is aangetoond.
Het overlastgevende gedrag van groepen jongeren is dus een serieus probleem en vereist een serieuze aanpak. In 2006 is Zuidoost gestart met de groepsaanpak. Kort samengevat houdt deze aanpak in dat groepen jongeren in kaart worden gebracht op basis van de ferwedamethode5 door de politie. Vervolgens worden de groepen geclassificeerd in hinderlijke, overlastgevende of criminele groepen en vindt prioritering plaats in de subdriehoek. Voor de geprioriteerde groepen wordt een groepsaanpak ontwikkeld en uitgevoerd.
De aanpak wordt ontwikkeld en uitgevoerd in samenwerking met verschillende partners, waarbij politie, openbaar ministerie, zorgcoördinator en het ambulant jongerenwerk (Spirit) een kernrol spelen. Het stadsdeel voert de regie over de groepsaanpak. In het kader van het budget Jeugd en Veiligheid (een belangrijke pijler binnen de doelstellingen van het Grote Stedenbeleid GSB III) heeft het stadsdeel een projectleider groepsaanpak voor de hele GSB III periode aangesteld. De projectleider participeert actief in de groepsaanpak en neemt een belangrijke rol in het multidisciplinaire team van de groepsaanpak. Verschillende andere partijen (woningbouwcorporaties, scholen, ouders, jeugdzorg en welzijnsinstellingen) worden ook betrokken bij de uitvoering van het plan. Het plan van aanpak bestaat doorgaans uit drie onderdelen:
de fysieke omgeving waar de overlast plaatsvindt: domeingerichte aanpak;
de groep als geheel: groepsgerichte aanpak;
de individuen: persoonsgerichte aanpak.
Doel van de groepsaanpak is om de inspanningen van de betrokken partijen en van al bestaande programma’s optimaal op elkaar af te stemmen en maximaal effect te bereiken bij het terugdringen van de overlast. Een tweede doel is (een bijdrage aan) een zinvolle dagbesteding en voorkomen dat jongeren verder afglijden in grensoverschrijdend en crimineel gedrag.
In Zuidoost is in het kader van de groepsaanpak in 2006 gestart met het project Ambulant Jongerenwerk (AJW), uitgevoerd onder leiding van Spirit Jeugdzorg, in nauwe samenwerking met het stadsdeel. Het ambulant jongerenwerk neemt de persoonsgerichte aanpak (in gesprek gaan met jongeren en eventueel ouders en opvoeders) voor zijn rekening. In 2009 wordt de capaciteit van het
5
iets over de ferwedamethode: wat/wie is de bron?
50
ambulant jongerenwerk uitgebreid. Hierdoor kan er - naast de aanpak van geprioriteerde groepen beter worden gereageerd op incidentele meldingen van jeugdoverlast.
10.15
Drugspreventie
Zuidoost is een jong stadsdeel, met relatief veel jongeren en met jongeren van verschillende culturen en etnische afkomst. Veel jongeren in Zuidoost kunnen al vroeg in aanraking komen met drugsproblematiek op straat, op school of thuis, en lopen daarom een risico. Het stadsdeel heeft regelmatig overleg met betrokkenen binnen en buiten het stadsdeel om zo de bijzondere positie van de jongeren in Zuidoost onder de aandacht te brengen en in samenwerking met diverse partijen een sluitende preventieaanpak te ontwikkelen.
Vanaf 2004 is er - in het kader van het programma bestrijding drugsoverlast - gewerkt aan drugspreventie voor risicojongeren in de leeftijd van 12 tot 23 jaar. Naast de stedelijke programma’s heeft het stadsdeel een eigen verantwoordelijkheid om op lokaal niveau preventiebeleid te ontwikkelen. De uitvoerder van dit beleid, Jellinek Mentrum, biedt in samenwerking met het stadsdeel Zuidoost drie preventieve interventies aan: ‘peereducatie interventie Cannabis Intelligence Amsterdam’, Jeugdnet en ‘Gezonde School en Genotmiddelen’. Deze activiteiten zijn gericht op leerlingen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs, hun ouders, leerkrachten, jongeren in het jongerenwerk en professionals in de jeugdhulpverlening.
De interventies geven voorlichting aan jongeren om drugsgebruik en de risico’s van drugsgebruik bespreekbaar te maken en om het kennisniveau en bewustzijn over drugsgebruik te verhogen. Op diverse vindplaatsen, zoals op school, in jongerencentra en op evenementen worden jongeren benaderd met mondelinge en schriftelijke informatie. Met de ‘peermethode’ (getrainde leeftijdgenoten zijn de voorlichters) worden jongeren uitgenodigd om mee te praten over drugs en de risico’s van druggebruik. In 2007 zijn hierdoor circa 800 jongeren tussen de 12 en 23 bereikt.
Daarnaast is er een trainingsnetwerk waar diverse beroepsgroepen zoals jongerenwerkers, hulpverleners en straathoekwerkers getraind worden in het herkennen van en professioneel omgaan met druggebruik door jongeren. In 2007 zijn 18 trainingen gegeven aan ruim 150 intermediairs. Het stadsdeel coördineert dit trainingsnetwerk en bouwt dit verder uit naar andere professionals die werken met jongeren zoals leerplichtambtenaren en leerkrachten. Deze interventies zullen in ieder geval tot en met 2009 voortgang vinden.
51
Tevens is Jellinek Mentrum een onderzoek gestart naar KOPP/KVO kinderen6. De medewerkers van Jellinek Preventie krijgen signalen van scholen over middelengebruik in de directe leefomgeving van leerlingen. Ook contacten met leerlingen bevestigen deze signalen. Onderzoek wijst uit dat één op de drie kinderen van ouders met psychische- en/of verslavingsproblemen (zogenaamde KOPP-/KVOkinderen) zelf vroeg of laat ook ernstige psychische of verslavingsproblemen ontwikkelt. Hoe vroeger een preventieve interventie plaats kan vinden, des te meer kans op voorkoming van soortgelijke problemen.
Deze eerste signalen hebben ertoe geleid dat Jellinek Preventie via kwalitatief onderzoek wil inschatten om hoeveel kinderen van 0-18 jaar het gaat die in hun omgeving geconfronteerd worden met middelengebruik. Daarnaast zal Jellinek Preventie onderzoeken wat de vindplaatsen zijn en met welke professionals de kinderen in aanraking komen. Op basis van deze uitgebreide analyse zal een preventief programma worden aangeboden. 10.16
School en Veiligheid
In het primair onderwijs is het zorgbeleid onder meer gericht op vroegtijdige signalering van leerlingen die het risico lopen overlastgevend gedrag te ontwikkelen. Het voortgezet onderwijs kent het project veiligheid in en om de school (VIOS), onderdeel van de stedelijke aanpak Jeugd en Veiligheid. VIOS heeft tot doel met betrokken partijen op systematische wijze met de veiligheidsproblematiek om te gaan. In het convenant maken partijen duidelijke afspraken die moeten leiden tot een grotere veiligheid in en om de school. Elke partij heeft eigen taken en verantwoordelijkheden die in het convenant worden benoemd. De deelnemende scholen hebben gezamenlijk de prioriteiten vastgelegd en realiseren eveneens gezamenlijk de verbeterplannen. Het stadsdeel is verantwoordelijk voor het lokale veiligheidsbeleid en ziet toe op uitvoering van de gemaakte afspraken. Ten slotte is er het gemeentebreed project ‘Tussen school en thuis’, waarbij het primair gaat om de implementatie van een lesmethode verkeersveiligheid met omgevingsgericht lesmateriaal voor het primair onderwijs. 10.17
Actiepunten 2008-2010: Veiligheid voor de jeugd
Voortzetten van werkprogramma’s en project groepsaanpak (Plan Jeugd en Veiligheid 20062010).
Optimaliseren sluitende ketenaanpak voor problematische jeugdgroepen in Zuidoost
Actief benaderen van (potentiële) risicojongeren en hen toeleiden naar zinvolle vrije tijdsbesteding en indien nodig naar hulpverlening
Burgers betrekken bij de aanpak van jeugdoverlast op straat en ouders wijzen op hun verantwoordelijkheden
6 ∗
Opgroeien met een of twee ouder(s) met een psychische stoornis en/of verslaving kan grote consequenties hebben tijdens de jeugd, maar ook in de volwassenheid. Kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen (=kopp/kvo kinderen) hebben naast de verhoogde kans op een psychische stoornis of verslaving in de regel ook minder goede communicatieve vaardigheden, vaker relatieproblemen en problemen met intimiteit. Al met al gaat het dus om een omvangrijke risicogroep in onze maatschappij. Bron: www.trimbospreventie.nl
52
Voortzetten van voorlichting over drugs en drugsmisbruik op scholen en andere vindplaatsen;
Voortzetten van Aanpak Huiselijk Geweld 2006-2010;
Uitvoeren protocol kindermishandeling binnen de jeugdketen;
2008-2009: multimediaproject ‘Geweld(ig) thuis of Geweld(ig) in huis’ in het onderwijs ;
2009-2010: structureel inbedden van preventie en voorlichting in schoolcurriculum.
53
11 11.1
Regie en monitoring Sturing en samenwerking
Met Jong Zuidoost zetten we een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling en uitvoering van integraal jeugdbeleid dat zich als volgt kenmerkt:
er is samenhang tussen algemeen en specifiek beleid.
er is samenhang tussen de verschillende beleidsterreinen (onderwijs, jeugdzorg, welzijn, gezondheidszorg)
het beleid richt zich op de hele levensloop van het kind tot aan de volwassenheid.
Het uitvoeringsprogramma Jong Zuidoost bestaat uit een complex van onderling samenhangende projecten, programma’s en andere inspanningen waar verschillende organisaties en instellingen hun bijdrage aan leveren. Zij werken zowel aan interne doelen, maar ook aan complexe, strategische beleidsdoelen. Voor de strategische doelen worden resultaatafspraken gemaakt, die alleen in onderlinge samenhang en in samenwerking met partners gerealiseerd kunnen worden. Tussen de partners zijn er grote verschillen: een deel is autonoom en een ander deel wordt (deels of volledig) gesubsidieerd door de gemeente of het stadsdeel. Ook zijn er grote onderlinge verschillen in de organisatiestructuur en de cultuur. Voor het realiseren van opdrachten in een dergelijke complexe omgeving, is centrale regie vereist. Het gaat om regie op het vlak van bestuurlijke kaders, namelijk:
voorwaarden scheppen voor integrale samenwerking;
toezien op het naleven van afspraken over de bijdrage van de betrokken partners;
bewaken van hoofdlijnen en prioriteiten;
toezien op de realisatie van de beleidsdoelen.
Een regiestructuur met een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden draagt bij aan het succes van Jong Zuidoost. Een dergelijke opzet respecteert de bestaande rolverhoudingen tussen de verschillende betrokken organisaties en is gericht op een effectieve uitvoering van het programma, met een geringe vergaderbelasting. Om te kunnen monitoren of de voorgenomen resultaten worden bereikt, gaan we uit van kerngegevens en bestaande instrumenten op centraal niveau en op stadsdeelniveau. Daarnaast zullen we kwalitatieve informatie uit verschillende bronnen kunnen putten, zoals:
wetenschappelijk onderzoek voor probleemanalyse en effectmeting;
bestuurlijke rapportages over de voortgang van activiteiten;
veldonderzoek (interviews met professionals en betrokkenen uit de doelgroep);
accountantscontrole op subsidieafspraken.
11.2
Rollen en verantwoordelijkheden
Het stadsdeel heeft een integrale bestuurlijke verantwoordelijkheid binnen de kaders van het jeugdbeleid, inclusief onderdelen van het lokaal onderwijsbeleid (primair onderwijs), maar exclusief
54
het voortgezet en speciaal onderwijs en de jeugdzorg. Schoolbesturen hebben een bestuurlijke verantwoordelijkheid voor hun eigen onderwijsinstellingen. Zowel het stadsdeel als de schoolbesturen beschikken over middelen die worden ingezet voor de realisatie van deelprogramma’s en projecten in het kader van Jong Zuidoost. Zij hebben de bestuurlijke regie over onderdelen van het uitvoeringsprogramma die vallen onder hun werkterrein. Andere organisaties voeren beleid uit. Daarbij onderscheiden wij enerzijds organisaties die uitvoeren in opdracht van het stadsdeel (zoals de welzijnsorganisatie) en anderzijds organisaties die uitvoeren in opdracht van andere instellingen die stedelijk of regionaal zijn georganiseerd en door rijk, stadsregio of gemeente worden gefinancierd (zoals Bureau Jeugdzorg, jeugdzorgaanbieders en de GGD). 11.3
Sturingsniveaus
Het programma Jong Zuidoost kent twee sturingsniveaus. Het eerste niveau heeft betrekking op de geledingen die verantwoordelijkheid dragen op het terrein van strategisch beleid en besluitvorming. Op dit beslisniveau zijn het stadsdeelbestuur (de betreffende portefeuillehouders) en de schoolbesturen binnen hun eigen werkterrein verantwoordelijk voor de richting, de vaststelling en de monitoring van het beleid (bestuurlijke opdrachtgevers). Het tweede niveau omvat de directe aansturing/coördinatie en uitvoering: sturing op tactisch en operationeel niveau. Dit kan zowel vanuit projecten als vanuit staande organisaties gebeuren. 11.4
Stuurgroep (strategisch niveau)
De centrale regie ligt bij de stuurgroep Jong Zuidoost 7 met de portefeuillehouder Jeugd, Onderwijs en Welzijn en de portefeuillehouder Welzijn en Diversiteit als hoofdregisseurs. In de stuurgroep zitten:
portefeuillehouders Onderwijs & Welzijn en Werk & Diversiteit
directeur Projectenbureau Onderwijs Zuidoost (namens de schoolbesturen PO);
een bestuurder/(gedelegeerd) manager VO;
een bestuurder/(gedelegeerd) manager ROC;
een (gedelegeerd) manager BJAA;
een (gedelegeerd) manager Altra
een (gedelegeerd) manager Spirit;
een (gedelegeerd) manager JGZ/GGD;
een (gedelegeerd) manager DWI/Jongerenloket;
een bestuurder/(gedelegeerd) manager welzijnsstichting
7 Bestuurlijk overleg over onderwijsspecifieke onderwerpen in het kader van Jong Zuidoost vindt plaats in het bestaande LOZO (lokaal Onderwijsoverleg Zuidoost). De portefeuillehouder Onderwijs is voorzitter van het LOZO. De portefeuillehouder Welzijn en Diversiteit is o.m. verantwoordelijk voor de beleidsterreinen Leerplicht/RMC, stage- en arbeidsmarktbeleid en zal (afhankelijk van de agenda) deelnemen aan het LOZO. Via (gedelegeerde) vertegenwoordiging is er schakeling tussen het LOZO en de stuurgroep.
55
De stuurgroep is verantwoordelijk voor:
sturen op hoofdlijnen binnen kaders JA/KE/Jong Zuidoost;
vaststellen meerjarenplanning en jaarplanning;
bewaken voortgang en (tussentijdse) resultaten;
bijstellen, waar nodig (flexibiliteit);
waarborgen integrale aanpak en samenhang (doelen, samenwerking, efficiëntie en effectiviteit);
aanspreken van betrokken organisaties op verantwoordelijkheden en afspraken.
De slagkracht van de stuurgroep is gebaseerd op het mandaat van de leden voor:
het goedkeuren van programmadoelen en representeren van het beleidsprogramma;
het nemen van beslissingen over bestuurlijke vraagstukken;
het creëren van politiek, maatschappelijk en bestuurlijk draagvlak.
11.5
Werkgroepen en projectgroepen (tactisch en operationeel niveau)
Op tactisch niveau vindt de coördinatie van de activiteiten plaats door lijnmanagers en/of projectleiders/werkgroepvoorzitters. Zij organiseren de match tussen vraag en aanbod: doen beleidsvoorstellen, vertalen beleidsdoelen naar concrete afspraken, informeren interne en externe partners en toetsen resultaten. Op operationeel niveau (veelal binnen de eigen organisatie) worden de activiteiten uitgevoerd onder directe verantwoordelijkheid van het desbetreffende management. Het management van alle partijen (intern en extern) is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van capaciteit en stimuleert en faciliteert medewerkers om:
kennis te delen (digitaal en d.m.v. bijeenkomsten);
samen te werken met andere partners;
grensverleggende plannen en creatieve oplossingen te bedenken en uit te proberen.
Projectgroepen en werkgroepen voeren opdrachten uit die door de stuurgroep zijn vastgesteld. Zij rapporteren (via hun lijnmanagement) aan de stuurgroep. Bestaande projecten en werkgroepen blijven in stand en worden – waar relevant – samengevoegd of opgenomen in de overlegstructuur. Voor een bepaald onderwerp kan – al dan niet binnen een werkgroep - een productgroep worden gevormd. Deze heft zichzelf op nadat het gewenste product (notitie, onderzoek etc.) is geleverd.
56
11.6
Ambtelijke sturing
Om ervoor te zorgen dat Jong Zuidoost gewenste resultaten en effecten oplevert, zijn in de aansturing en coördinatie de volgende elementen cruciaal:
bewaken voortgang en resultaten (metingen op tempo, haalbaarheid, effectiviteit, etc.)
inzicht in externe factoren die resultaten beïnvloeden
elkaar aanspreken op verantwoordelijkheden en afspraken
waarborgen integrale aanpak en samenhang (effectiviteit en efficiëntie)
flexibiliteit, om waar nodig te kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen, en te kunnen bijsturen
transparantie
heldere communicatielijnen
Gezien de raakvlakken en de gezamenlijke opgave, heeft het stadsdeel een vorm van programmamanagement georganiseerd voor de ambtelijke sturing van Jong Zuidoost in nauwe samenhang met de WMO. De eindverantwoordelijkheid voor beide programma’s ligt bij het management van de sector Maatschappelijke Ontwikkeling (MOMT). Het programmamanagement vormt de spil tussen het strategische en het tactische/operationele sturingsniveau en:
bewaakt de voortgang en onderlinge samenhang in het uitvoeringsprogramma;
levert voortgangsrapportages aan de stuurgroep;
bereidt de vergaderingen van de stuurgroep voor;
signaleert knelpunten en ontwikkelingen;
informeert en adviseert het MOMT over relevante trends en knelpunten.
11.7
Uitvoering
In deze notitie zijn met name visie, beleidsintenties en actiepunten beschreven. De actiepunten zijn niet op uitvoerend niveau beschreven. Zuidoost wil haar beleid graag interactief vormgeven: samen met professionals, ouders en jongeren plannen concretiseren in samenhang met de omgeving.
Voor de nadere uitwerking van alle beleidsonderdelen wordt een uitgebreide projectplanning en financiering opgesteld. Alle beleidsonderdelen worden daarbij naar leeftijdscategorie in een matrix geplaatst en opgenomen in een publieksversie. 11.8
Monitoring
Gedurende de gehele periode wordt Jong Zuidoost kritisch gevolgd. Jong Zuidoost halverwege is een eerste voortgangsrapportage. De tweede voortgangsrapportage wordt eind 2009 aan u voorgelegd. We stellen onszelf de volgende vragen:
liggen we nog op koers: gaan we onze doelstellingen halen?
zijn de doelstellingen nog steeds specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden?
moeten we op onderdelen bijstellen?
welke successen kunnen we vieren?
57
11.9
Actiepunten
In het sociaal domein is het lastig om ‘smart’ te meten op effecten. Effecten zijn vaak pas op langere termijn zichtbaar. De resultaten worden door meer factoren beïnvloed dan alleen het beleid van het stadsdeel. In 2009 zal het stadsdeel in samenwerking met O+S bepalen welke onderdelen van Jong Zuidoost met welke indicatoren kunnen worden opgenomen in een ‘maatwerk’ stadsdeelmonitor Jong Zuidoost. In deze rapportage is gebruik gemaakt van de meest recente gegevens van
de
basismeetset van de Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek 2008.
58
12
Financiele bijlage Jong Zuidoost
12.1
Begroting schoolloopbaan en arbeidsmarkt
Onderdeel
2008
2009
2010
Bliksemstages
15.000
p.m.
0
BOLO
44.000
44.000
44.000
100.000
100.000
100.000
1.108.730
1.192.856
1.192.856
154.483
159.594
159.594
20.000
20.000
20.000
Mentoraten PO-VO
101.770
51.625
0
Nieuwkomers zij-instromers
160.270
167.123
0
Onderwijsachterstanden
101.750
105.057
105.057
21.910
22.622
22.622
100.000
240.000
104.625
31.723
33.385
33.385
Projecten Taalstimulering
168.490
177.320
177.320
RMC
106.618
106.618
87.500
Schoolbegeleiding (ABC)
595.714
545.754
545.754
46.266
46.266
0
Voorschool
4.679.436
4.287.601
1.227.544
Totaal
7.556.160
7.299.821
3.820.257
In Zuidoost komt de zon op Leerlingenvervoer Leerplicht Masterplan VO
Onderwijsmonitor Ouderbetrokkenheid Projectbureau PO
Vangnet risicojongeren
Opmerkingen incidenteel
incidenteel
incidenteel cofinanciering
GSB
59
12.2
Begroting talentontwikkeling, participatie en huisvesting
Onderdeel
2008
2009
2010
Activiteitencentra
805.804
748.028
748.028
Brede school
827.774
512.177
563.802
2.183.664
2.291.695
2.187.070
593.161
680.720
695.867
46.026
48.438
48.438
384.283
192.111
157.111
52.938
59.978
0
173.923
208.488
209.221
Jongerenparticipatie
25.064
26.156
21.926
Jongerenwerk Gein
51.379
54.071
54.071
Kinderboerderijen en vogelasiel
183.358
166.032
166.032
MFC NoLimit
170.543
179.479
179.479
Muziekluisterlessen en kunstkijkuren
231.460
145.675
145.675
Muziekschool
551.218
466.848
466.898
18.094
20.760
20.760
5.567.079
6.205.353
6.202.834
Project Topscore
38.316
39.552
39.552
Schoolwerktuinen
50.250
51.837
52.647
Schoolwerktuinen (onderhoud)
17.810
18.389
18.389
288.300
305.930
305.930
7.842
8.253
8.253
Speeltuinen
26.008
24.213
24.213
Sport (tegen overgewicht)
30.000
0
0
Sport en spel
161.166
107.300
137.300
Sportbuurtwerk
165.075
172.499
172.499
34.486
36.293
36.293
12.685.021
12.770.275
12.662.288
Buurthuiswerk CBK Circus Elleboog Cultuureducatie en talentontwikkeling Gein in bos Jongerencentrum Gein
NME activiteiten Onderwijshuisvesting
Schoolzwemmen Scouting Holendrecht
Vakantieactiviteiten Totaal
Opmerkingen
60
12.3
Begroting sluitende zorgstructuur en veiligheid voor de jeugd
Onderdelen
2008
2009
2010
150.880
152.534
152.534
Drugspreventie
62.946
63.624
13.624
Gezinsondersteuning
65.676
0
0
Jeugd & Veiligheid
469.767
426.800
pm
Kinderopvang (op indicatie)
263.968
212.128
212.128
6.960
7.186
7.186
Ontwikkeling OKC
110.000
0
0
Opvoed- en opgroeiondersteuning
602.522
584.094
584.094
73.038
40.000
40.000
Schoolgezondheidszorg (JGZ)
604.880
589.539
589.539
Schoolmaatschappelijk Werk (SMW)
151.244
198.108
198.108
Steunpunt jonge moeders
207.234
38.133
38.133
Uitvoeringsbudget algemeen
104.000
100.000
100.000
Verkeerslessen
24.050
24.832
24.832
Voordeurteam 12-
41.140
43.296
43.296
2.938.305
2.480.274
2.003.474
23.179.486
22.550.370
18.486.019
Aanpak huiselijk geweld
Netwerk Integraal Jeugdbeleid
Relationele vorming
Totaal
Totaal Jong Zuidoost
Opmerkingen
61
62
