f
f
www.kidsgids.be
Welkom in de K id sg id s!
De Kidsgids is een boekje vol informatie, weetjes en tips speciaal voor... kids. Wie kan je helpen als je gepest wordt? Waar kan je terecht als je op sportkamp wil? Ben je nieuwsgierig of zit je met een vraag? Ga zelf op speurtocht in de Kidsgids! Hou potlood/balpen/kleurstift bij de hand want onderweg kom je een pak spelletjes en opdrachten tegen. Blijft er nog een vraag door je hoofd spoken, kijk dan achteraan in de gids of surf naar www.kidsgids.be voor nog méér antwoorden en spelletjes! De Kidsgids kwam er niet zomaar. Kinderen hebben – zo vind ik – recht op een antwoord op élke vraag die ze stellen! Daarom zijn een heleboel mensen en organisaties op zoek gegaan naar alle informatie die interessant en belangrijk is voor jullie. Ze hebben boeken en websites uitgeplozen en veel met kinderen gepraat. Zo puzzelden ze de Kidsgids bijeen. Ik wil hen daar trouwens van harte voor danken. Laat ons zeker weten wat je ervan vindt. En natuurlijk: veel speurneusplezier!
Bert Anciaux Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel Schrijf hier jouw naam, dan is dit jouw eigen Kidsgids!
f
TIPS
Waar hang jij jouw Kidsgids? Boven je bureau, naast je bed, in het toilet,... ?
1.I k Goed in je vel Ik voel me niet zo lekker Ik voel mij vandaag zo... Gewoon anders
2.
Familie
Mijn (t)huis Wat ’n families
3.Vrienden 4.S c h o o l
6.Vrije tijd
2
Dikke vrienden Vriend of vijand!?
2 3 4 5
6
9
Op straat Kijk uit!
16 17
21
9.Recht en gerecht
11 12 14 15
16
7. Centen Over geloven Oorlog en vrede Armoede Red de aarde
9 10
5.Op weg
18 19 20
8.De wereld rondom mij
11
Jong geleerd Als je het moeilijk hebt op school Je zegje doen Wat moet en wat mag
Thuis Een plek om te spelen Op stap
Metaal en plastic geld Poen scheppen
6 7
18
Bij de rechter Als je dader bent van een misdrijf Als je slachtoffer bent van een misdrijf
21 22
23 23 23 24 24
25 25 27 28
Hier kan je terecht 31 Zoek het eens op! 32 Juiste oplossing en 1
33
1. WEETJE
GOED IN JE VEL Zorg goed voor jezelf
Wil je je lichaam eens goed verwennen? Beweeg en sport dan eens goed, liefst in de open lucht. Zo verwen je je lijf meer dan door een dagje te luieren.
Zonder lichaam kan je niet bestaan. Je hebt er maar één, draag er dus goed zorg voor! Beweeg voldoende, eet gezond, drink genoeg en verzorg je lichaam.
MEER WETEN
Hop hop hop!
Je lichaam heeft veel beweging nodig. Sporten of buiten spelen: bewegen is leuk. Je kan het samen met je vrienden doen en je krijgt er een goed gevoel van. Kijk eens op pagina 19 waar je in je buurt terecht kan!
Ge zond et en!
1 º
Gezond eten kan best lekker zijn. Laat snoep en koekjes aan de kant staan, en eet genoeg fruit en groenten. Probeer van alles wat te eten, en eet zeker voldoende! Je lichaam moet immers nog een heel eind kunnen groeien. Als je gezond eet, werkt je lichaam op zijn best. Je zult je goed voelen, en dat zullen de anderen ook aan jou zien!
a
b
c
d e
f
Knuffelen
Je lichaam bestaat voor meer dan de helft uit water. Elke dag verlies je daarvan flink wat, bijvoorbeeld door te zweten en te plassen. Vul je watertank dus elke dag voldoende bij door minstens 1,5 liter te drinken!
Met een kus of een knuffel laat je zien wat je voor iemand voelt. Ook anderen tonen je zo dat ze van je houden. Van een goeie knuffel krijg je helemaal warm vanbinnen. Met wie knuffel jij het liefst?
Fit in je hoofd
Kom op voor jezelf
Om blij en gelukkig te zijn, heb je meer nodig dan alleen een gezond lichaam. Je moet je ook fit in je hoofd voelen!
Jouw lijf is van jou. Als iemand je wil aanraken, maar jij wil dat niet, zeg dan nee. Is er toch iets gebeurd dat je niet wou? Kijk dan eens op bladzijde 29 om te zien waar je terecht kan. Blijf er niet mee zitten!
f
TIPS
f Doe wat je graag doet Ben jij goed in hardlopen, een krak in wiskunde, of ben je super handig? Je krijgt een goed gevoel als je de dingen doet die je goed kan en waar je trots op bent.
Help, ik verander!
f Durf hulp vragen
lukt rekenen ook wel. Pfff... Ik kan niet rekenen, wat ben ik dom!?
Je bent meer dan de moeite waard. Zoals je nu bent, mag je er echt zijn! Probeer positief over jezelf en de dingen rondom je te denken.
n
Pak je problemen meteen aan. Als je met iets zit, laat het dan aan iemand weten. Dan blijft dat vervelende Maar ik kan goed tekenen, en als ik nog wat uitleg vraag dan gevoel niet door je hoofd spoken.
n
WEETJE
• Brigitte Minne, Clavis/Mozaïek, 1997 • Sanderijn Van der Doef, Ploegsma, 2004 • Kolet Janssen, Davidsfonds/infodok, 2003
Welke gang moet het konijn nemen voor een lekker gezonde maaltijd?
Lekker gezond
f Denk positief
L E E ST I P S
In de puberteit verandert je lichaam. Het begint plots heel snel te groeien, vanbinnen en vanbuiten. Jongens worden wat breder, meisjes krijgen een ronder figuur,... Na de puberteit is je hele lichaam volgroeid. De puberteit begint rond je 13de. Maar bij sommige meisjes of jongens kan dat al een stuk vroeger zijn, of heel wat later. Maak je dus niet ongerust als je lichaam al begint te veranderen, of als dat nog even op zich laat wachten!
H I E R KA N J E T E R E C H T
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je hierover wil praten. CLB ¬Als je meer wil weten over je lichaam en gezondheid.
2
IK
Kleine en grote pijntjes
Pijn hebben is niet leuk, maar meestal is het wel nuttig. Door pijn waarschuwt je lichaam je dat er iets niet goed zit. Als je heel erge pijn hebt, kan je aan niets anders meer denken, tot het weer beter gaat. Soms kan de dokter je heel snel genezen en is de pijn snel vergeten. Maar soms kan het ook een lange tijd duren voor je er weer helemaal bovenop bent.
IK VOEL ME NIET ZO LEKKER
Als je lichaam niet meewil
Bij ‘handicap’ denk je misschien meteen aan een rolstoel. Maar er zijn ook veel kinderen met een stoornis die je niet kan zien: doofheid bijvoorbeeld of een hartziekte. Ken jij nog andere voorbeelden?
Naar het ziekenhuis
Je moet naar het ziekenhuis als een onderzoek niet bij jou thuis of bij de dokter kan gebeuren. Of als je verzorging nodig hebt, die je niet thuis kunt krijgen. Voor kinderen zijn er in het ziekenhuis aparte afdelingen. Je kan er andere kinderen leren kennen, spelen,... en zo je ziek zijn even vergeten.
Om ervoor te zorgen dat je lichaam helemaal in orde is en goed groeit, moet je regelmatig naar het medisch onderzoek. Het CLB van je school organiseert zo’n onderzoek voor de hele klas. Sommige kinderen zijn heel zenuwachtig voor zo’n onderzoek. Dat is helemaal niet nodig. Het kan helpen om vooraf wat meer uitleg te vragen aan de juf of meester, of iemand van het CLB.
Beroepsgeheim
Heb jij al gehoord van het beroepsgeheim? De dokter mag, na een onderzoek bijvoorbeeld, niet zomaar aan iedereen doorvertellen wat hij over jou weet. Aan je ouders zal hij het wel vertellen, tenzij jij dat echt niet wil én de dokter vindt dat je rijp genoeg bent om hierover zelf te beslissen. HIER KAN JE TERECHT
CLB ¬Als je je niet goed in je vel voelt of vragen hebt over je gezondheid.
In de ban van drugs?
Drugs hebben een invloed op je lichaam. Van sommige drugs word je heel rustig en slap, van andere raak je helemaal opgepept of uitgelaten, of voel je je heel prettig. Dat gevoel gaat na een tijdje weer weg, maar de drugs hebben gevolgen voor je lichaam. De meeste drugs zijn illegaal, ze zijn verboden door de wet.
Vanaf welke leeftijd mag je drugs nemen?
WEETJE
• Illegale drugs, zoals bijvoorbeeld cocaïne of hasj, zijn altijd verboden door de wet. • Op sommige legale drugs staat geen leeftijd, op koffie bijvoorbeeld, of op zware pijnstillers voor kinderen die erg ziek zijn. • Als je nieuwsgierig bent naar een glas bier of wijn, dan moet je wachten tot je 16 bent. Een glas sterke alcohol zoals whisky of een cocktail mag je pas vanaf je 18de drinken. • Sigaretten mag je onder de 16 niet kopen. Gek genoeg bestaat er geen minimumleeftijd voor het roken van sigaretten. Om gezond te zijn rook je beter nooit. Van roken gaan je tanden verkleuren, kan je minder goed ademen en krijg je een grauwe huid. En hoe vroeger je eraan begint, hoe groter de kans dat je later longkanker zal krijgen...
Koffie, cola, alcohol, sigaretten en sommige medicijnen kunnen voor sommige mensen ook een drug zijn. Ze zijn niet verboden, maar ze hebben ook een invloed op je lijf! Als je er veel van gebruikt, kan je er aan verslaafd raken.
L E E ST I P S
MEER WETEN
WEETJE
Als je ziek bent, laat je lichaam het eventjes afweten. Maar sommige kinderen worden geboren met een lichaam dat niet helemaal goed werkt. Bij anderen wil het lichaam plots niet meer mee, door een ziekte of een ongeval bijvoorbeeld. Ken jij een vriend of vriendin met zo’n handicap?
Waarom moeten we naar het medisch onderzoek?
(Pim, 11) 3
IK
• Stefan Boonen, Biblion, 2002 • Maike Wördemann, Davidsfonds/Infodok, 2005 • Dirk Musschoot, Clavis/Mozaïek, 2003 SURFTIPS • ¬Een toffe site voor en over kinderen die langdurig ziek zijn. • ¬Alcohol, bekijk het eens nuchter.
IK VOEL MIJ VANDAAG ZO... Zon of donderwolk?
Vaak zie je aan iemands gezicht hoe hij of zij zich voelt. Je kan dan zien in wat voor bui iemand is. Heb jij wel eens een gezicht als een donderwolk? En wanneer straal jij als een zonnetje?
Kleine mensen, grote gevoelens
Als iemand doodgaat
Iedereen is af en toe boos, blij, bang, of verdrietig... Zonder gevoelens zou het leven saai zijn. Veel mensen vinden dat kinderen alleen maar vrolijk en gelukkig moeten zijn. Maar in het leven, ook in een kinderleven, gebeuren er nu eenmaal dingen waar je niet altijd even vrolijk van wordt...
Iedereen maakt vroeg of laat mee dat iemand van wie hij houdt, sterft. Als je afscheid moet nemen van iemand die je niet kwijt wil, maakt dat je heel verdrietig. Het verdriet kan er meteen zijn, maar het kan ook later komen. Daar zijn geen regels voor.
Je gevoelens tonen
f
TIPS
Je hebt het waarschijnlijk al vaker gehoord: ‘Je moet flink zijn.’ ‘Beheers je!’ Maar soms kan het echt deugd doen om je eens goed te laten gaan. Vaak voel je je stukken beter na een huilbui. En wat jaar gestorven. tig. Mijn oma is vorig heel erg verdrie voelt het goed om het eens , en voel me dan ar ha n aa el ve g ? Ik denk no uit te schreeuwen van d verdriet hebben Blijf ik voor altij Daar gaat r. aa blijdschap! ijnt niet zom w rd ve el vo ies voorZo’n sterk ge mand kan prec ie N . en he er heel wat tijd ov je verdriet met HI ER KAN JE TERECHT t duurt. Als je da g an el ho n spelle bij beetje n je het beetje ka n, le de n ka CLB of Zo kan de pijn iemand d voor nodig! oe m is r aa D Kinder- en Jongerentelefoon rinneringen. verwerken. voor mooie he en ak m ts aa pl ¬Als je wil praten over je gevoelens. langzaamaan (Miek, 12)
Vlinders in je buik
Gewoon vrienden of verliefd?
1. Denk je de hele dag aan hem of haar? 2. Ben je blij en tegelijk een beetje zenuwachtig als je hem of haar ziet? 3. Ben je jaloers als hij of zij liever met iemand anders praat? 4. Heb je een raar gevoel in je buik als je aan hem of haar denkt? 5. Ga je blozen als je hem of haar ziet? 6. Word je helemaal vrolijk als hij of zij naar je lacht? 7. Vind je hem of haar de beste, liefste, mooiste,...? 8. Zorg je ervoor dat je er extra knap uitziet als je hem of haar zal zien?
en wanneer jij dat wil
f Je gevoelens opschrijven in een brief of gedicht f Er een tekening over maken f Iemand opzoeken die hetzelfde meegemaakt heeft f ...
Bang zijn
Iedereen heeft wel iets waarvoor hij bang is. Ook volwassenen hebben dat. Vraag maar eens aan je ouders waarvan zij de bibber krijgen!
Iedereen is bang voor het onbekende: bijvoorbeeld als je naar het middelbaar gaat. Soms is het goed om een beetje bang te zijn, bijvoorbeeld als je een drukke straat oversteekt. Zo ben je voorzichtiger. Soms kan je ook gewoon zomaar bang zijn, bijvoorbeeld voor spinnen, terwijl je wel weet dat ze eigenlijk niet gevaarlijk zijn.
Verliefd zijn overvalt je. Je leert iemand kennen die je leuk vindt... héél leuk! En voor je het weet kan je aan niemand anders meer denken.
Verliefd zijn kan heel verwarrend zijn. Als je plots verliefd wordt op je beste vriend of vriendin bijvoorbeeld. Dat verandert jullie vriendschap. Als hij of zij ook op jou is, is dat natuurlijk fantastisch. Verliefd zijn kan je ook heel verdrietig maken, bijvoorbeeld als de ander niet op jou is. Praat erover met een vriend of vriendin of iemand anders die jij vertrouwt. ja
Hoe kan je je verdriet verwerken?
f Erover praten als jij dat wil,
Verliefd? nee
Test of je verliefd bent. Sluit eerst je ogen, denk aan die jongen of dat meisje en doe dan de test.
2 º
Help! Ik ben verliefd... Hand in hand lopen op het strand Een kijkje in de ogen, en even knipogen. Vlinders in de buik, ze vliegen er bijna uit. Zou ik vlug een zoentje geven, Of zou hij dan nooit meer met me willen spelen? Kim, 11
Kun je op om het even wie verliefd worden?
(Nora, 10)
4
IK
MEER WETEN
LEESTIPS
Dat kan zeker! Je kan verliefd worden op iemand uit je klas, uit de sportclub, of iemand met wie je vaak aan de bushalte staat. Het gebeurt ook dat je als meisje verliefd wordt op een ander meisje. Of als jongen op een andere jongen. Of op allebei. Dan ben je holebi. Daar is niets mis mee. Sommige mensen worden wel honderd keer verliefd in hun leven, andere maar een paar keer.
• Werner Storms, Clavis/Mozaïek, 2000 • Oscar Brenifier, Davidsfonds/Infodok, 2005 • Anton van der Kolk, Van Goor, 2005
Alle kin deren h ebben dez elf de rec h t en
Stel je voor...
Hoe zou de wereld er uitzien zonder deze regel? Mogen kinderen met blauwe ogen dan nog buiten spelen op woensdagmiddag? Of kinderen met een andere godsdienst, mogen die dan nog in ons land wonen...?
Discriminatie
Wanneer iemand ongelijk behandeld wordt, noemen we dat discriminatie. Bijvoorbeeld omdat hij of zij een ander geloof heeft, of een handicap heeft. Racisme is het discrimineren van mensen op basis van hun huidskleur of afkomst. Bijvoorbeeld door te beweren dat iemand met een blanke huidskleur beter is dan iemand met een zwarte huid.
k i n d e r r e c h t e n
C Mijn broer is een mongooltje. Soms schaam ik me daarover. Het is alsof ik daardoor ook anders ben. (Lars, 12) Wat maakt jou een beetje and er s dan de andere n ?
Ken jij voorbeelden waarbij iemand met een andere huidskleur minder kansen krijgt?
Allemaal anders, allemaal gelijk.
Waar ben je beretrots op? Waarover schaam je je wel eens?
Mensen verschillen. Van alle kinderen op de wereld is er niet één zoals jij! Sommige verschillen kan je zien, andere zijn onzichtbaar. Maar allemaal vertellen ze iets over jezelf. Soms voelt het goed om anders of een beetje speciaal te zijn. Zoals wanneer jij de enige van de klas bent die iets goed kan! Maar even vaak is een beetje anders zijn niet plezant, en zou je liever gewoon zoals de anderen willen zijn.
C Soms schaam ik me omdat ik zo snel mijn mond voorbijpraat! (Imane, 11)
Spiegeltje spiegeltje...
(Dries, 11)
Ik loop op wieltjes
4 º
Trien
Ik kan me soms heel kw aad maken. Ik zit in een rolstoel. Daarom kij ken de mensen vaak zo raar naar me als ze me zien. Het lijkt dan net alsof ze denken dat ik het achtste wereldwonder ben. Dat is niet leuk. Veel mensen denken dat iem and in een rolstoel ook een mentale handica p heeft. Dat hoeft niet zo te zijn. Ik kan niet lopen, maar ik ben wel goed met mijn handen. Ik kan heel goed tekenen. Daar ben ik best wel tro ts op!
L E E ST I P S
Lien
MEER WETEN
Mien
C Ik voetbal als enige meisje op school. Soms noemen ze me een halve jongen, maar ik ben er eigenlijk wel trots op! (Lotte, 11)
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je je verhaal kwijt wil.
Deze vijfling lijkt misschien identiek, maar toch hebben ze allemaal iets unieks. Zoek jij de 5 verschillen?
Sien
3 º
HIER KAN JE TERECHT
Heb jij dat ook? Dat je er liever anders wil uitzien. Een paar centimeters groter, of liever wat kleiner? Of voel je je wat te dik of te dun? Wat we eerst zien van elkaar zijn onze uiterlijke verschillen. Dat maakt dat je je soms onzeker over jezelf kan voelen. Niemand is helemaal tevreden over zichzelf. Vraag maar aan je beste vriend of vriendin, of aan je ouders. Mensen zijn er in alle maten en kleuren. Allemaal zien ze er anders uit, en dat is maar goed ook. Stel je voor dat we allemaal als twee druppels water op elkaar zouden lijken... Nee, zoals jij is er maar één!
Fien
Het doet er niet toe uit welk land je komt, of je groot of klein bent, welke taal je spreekt of welke kleur je huid heeft ... Alle kinderen hebben dezelfde rechten, en moeten dezelfde kansen krijgen. Niemand mag uitgesloten worden op basis van zijn geslacht, taal, huidskleur, godsdienst, ...
• Michael Ende, Lemniscaat, 2004 • Edward van de Vendel, Querido, 2004 SURFTIPS • • •
5
IK
WEETJE
GEWOON ANDERS
Weet jij wat een brus is? Brussen zijn BRoers of zUSsen van personen met een handicap of stoornis. Heb je ook een broer of zus met een handicap, dan ben jij ook een brus! Neem een kijkje op www.brussen.be !
2. MIJN (T)HUIS Volwassenen zijn groter Ken jij het verschil tussen dan kinderen! kinderen en volwassenen?
n
Volwassenen zijn meer volwassen dan kinderen.
n
Je kan waarschijnlijk nog meer verschillen bedenken. Volgens de wet is er maar één verschil. Vanaf je 18 jaar ben je volwassen, of meerderjarig.
Ouders baas?
Tot je 18de ben je minderjarig, en nemen je ouders alle beslissingen over jou. Over waar je woont, vrije tijd, school, zakgeld,... Dit heet het ouderlijk gezag. Het is natuurlijk wel de bedoeling dat je ouders, als ze iets beslissen, zoveel mogelijk rekening houden met jouw mening.
Hoe ziet jouw gezin eruit? Maak hier je eigen familieportret.
5 º
Wie beslist over kinderen die geen ouders meer hebben?
Als je beide ouders overleden zijn, beslist de vrederechter wie jouw voogd wordt. Een voogd is de persoon die vanaf dan voor jou verantwoordelijk is. Dat kan je opa of oma zijn, iemand anders uit je familie of een vriend van de familie. Als één van je ouders gestorven is, mag de andere ouder alleen over je beslissen.
Je ouders mogen je dit verbieden zolang je minderjarig bent, ook al hou je heel erg van je opa en oma. In de wet staat wel dat je grootouders het recht hebben om je te zien. Dit omgangsrecht is er voor iedereen met wie je een speciale band hebt. Dat kan bijvoorbeeld je opa of oma zijn, of een tante of oom. Zij kunnen de jeugdrechter vragen om je toch te mogen zien.
Oost west ... thuis best
Elk kind heeft recht op een plek waar het zich thuis kan voelen. Thuis is waar je beschermd, veilig, gezond en gelukkig kan zijn. Meestal is thuis bij je ouders. Zij moeten jou alle steun en zorg geven, tot je op je eigen benen kan staan. Als je ouders niet voor je kunnen zorgen, kan je familie je opvangen. Je kunt ook in een pleeggezin wonen, of in een leefgroep.
k i n d e r r e c h t e n
LEESTIPS
Een cadeau voor je hele leven: broers en zussen
MEER WETEN
(Salma, 12 jaar)
Mijn mama en papa hebben ruzie met mijn oma en opa. Ze willen niet dat ik hen nog zie. Mogen ze mij dit zomaar verbieden?
Je familie heb je gekregen. Ook je broers en zussen. Je hebt hen niet gekozen, zoals je wel doet met je vrienden. Broers of zussen hebben heeft voor- en nadelen. Maar ook al is er soms ruzie, je hoort bij elkaar.
6 º
• Kolet Janssen, Davidsfonds/Infodok, 2005 • Uwe Ommer, Clavis/Mozaïek 2003 • Jan Michael, Lemniscaat, 2004
Broers en zussen
Voordelen
Nadelen
Er valt altijd iets te beleven in huis Samen spelen als je binnen wil, draai 10x rond je vinger, ga plat op je buik liggen, roep luid je naam en wacht tot ik kom opendoen...
Speelgoed delen
De aandacht van papa & mama delen
...
...
...
...
C
Ik heb een broer die altijd voor mij klaar staat om samen te voetballen. (Ine, 11 )
C
Ik heb een kleine broer van 7 jaar die ik graag knuffel, maar ik mag niet altijd van hem. (Bram, 10)
C Ik zou graag enig kind zijn, dan kan ik meer schaken met mijn papa. (Elias, 11) HIER KAN JE TERECHT
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je hierover wil praten. Kinderrechtswinkel ¬Voor alle vragen over je rechten in het gezin en wat de wet erover zegt. 6
F A MIL IE
Na school wil ik soms liever niet naar huis omdat er toch altijd ruzie is. Ik heb er al eens over nagedacht om weg te lopen, maar wat dan?
n
Ieder gezin is anders
Als de ruzie blijft duren...
Meestal is weglopen niet de beste manier om problemen op te lossen. Het is zelfs mogelijk dat weglopen alles nog wat ingewikkelder maakt. Stel dat je ouders uit ongerustheid de politie bellen, wat dan? Je kan altijd best proberen om erover te praten met iemand die je vertrouwt. De meester of juf? Of iemand van je familie? Zij zullen je helpen een oplossing te vinden. En als je dan toch besluit om weg te lopen, laat hen dan zo snel mogelijk weten waar je verblijft.
WAT ‘N FAMILIES! Als je een ouder verliest
Ieder gezin is anders. Veel gezinnen bestaan uit een vader, moeder, en een of meer kinderen. Maar het kan ook anders. Je kan bij één van je ouders wonen, of afwisselend bij de ene ouder en bij de andere, bij familie, bij adoptieouders of in een leefgroep in een voorziening. Elk gezin is bijzonder!
7 º Ken je familie!
Waarin lijken we op elkaar?
Hoe goed ken jij je familie? Om dit spel te spelen zoek je best een gezellig plekje op. Je kan het spelen met het hele gezin. Wat
WEETJE
Maak briefjes en zorg ervoor dat iedereen iets heeft om te schrijven. Iedereen mag voor elke andere speler 3 of meer vragen bedenken. Schrijf elke vraag op een ander briefje, en schrijf aan de buitenzijde voor wie de vraag bedoeld is. Elk om beurt mag iemand een vraag trekken en die stellen aan de juiste persoon. Je mag één vraag passen. Wist je al wat die persoon zou antwoorden, of ben je verrast?
Ouders horen bij kinderen. Het is haast niet voor te stellen dat je je ouders zou verliezen. Als een van je ouders toch sterft, is dat een enorme klap. Dan heb je alle steun nodig die je kan krijgen.
e?
was je grootste nachtmerri
Wat is je favoriete vakantie? Wat Ben je ooit uitgelachen, waarom? is je groo tste wen s?
Op bladzijde 4 lees je meer over hoe je met je verdriet kan omgaan. Als een van je ouders gestorven is, kan je bij je andere ouder blijven wonen. Zo kan je elkaar steunen, en samen het verdriet proberen verwerken.
In de 18e eeuw was er eens een Russische vrouw die maar liefst 69 kinderen kreeg: 16 tweelingen, 7 drielingen en 4 vierlingen!
Ik ben geadopteerd
Als je geadopteerd bent, woon je niet bij je geboorteouders maar in een adoptiegezin. Zo krijg je een nieuwe thuis, een nieuwe familienaam, nieuwe ouders,... een nieuw leven dus! Zodra de rechter dit goedgekeurd heeft, zijn je nieuwe ouders voor jou verantwoordelijk, en hebben ze ouderlijk gezag. De geboorteouders moeten altijd akkoord gaan met de adoptie. Sommige adoptiekinderen kennen hun geboorteouders, andere helemaal niet. Een adoptiekind komt vaak uit een arm land. Maar ook kinderen van bij ons kunnen geadopteerd worden. Als je papa gestorven is, en je mama is hertrouwd, dan kan je stiefvader je adopteren. Ook voor holebikoppels is adoptie een oplossing om kinderen te krijgen.
• Evelien de Vlieger, Clavis/Mozaïek, 2002 • Leen van den Berg en Beatrijs Peeters, Clavis/Mozaïek, 1998 • Jacqueline Wilson, Davidsfonds/Infodok, 2005
WEETJE
MEER WETEN
LEESTIPS
Een tweede thuis
Soms kan je niet bij je ouders blijven wonen, omdat het voor hen moeilijk is om je goed te verzorgen. Bijvoorbeeld als een van je ouders erg ziek is, of als er ernstige problemen thuis zijn, die niet meteen opgelost raken. Dan kan een kind bij een ander gezin, een pleeggezin wonen, of in een leefgroep in een voorziening. Dat kan voor een korte tijd, maar soms ook voor lang zijn. Kinderen die in de problemen zitten en daarbij geholpen worden, hebben ook rechten! Er bestaat Je blijft wel zoveel mogelijk een wet die al hun rechten opsomt. Bij de Kindercontact hebben met je ouders. rechtswinkels kan je hierover de brochure ‘Mijn rechten in de jeugdhulp’ gratis verkrijgen. 7
F A MIL IE
“Nu zij apart zijn, Lijk ik opeens ouder. Ik ben de verstandigste. Ik weet wat ik wel en niet zeg. Soms zorgen kinderen ook voor hun ouders. Al had ik het liever anders gehad, Het is niet het einde van de wereld.”
HIER KAN JE TER E C H T
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je je verhaal kwijt wil. Kinderrechtswinkel ¬Voor alle vragen over je rechten in het gezin en wat de wet erover zegt.
(Uit: ‘Echtscheiding’ – Uit het blote hoofd, Kolet Janssens, Lannoo, 2004)
Mag ik kiezen bij wie ik ga wonen?
Als je ouders uit elkaar gaan
Een scheur in je hart. Zo voelt het een beetje als je ouders gescheiden zijn. De scheiding is niet jouw schuld! Het is de beslissing van je ouders. Misschien ben je boos, of net opgelucht nu het geruzie voorbij is. Ken je iemand die hetzelfde meegemaakt heeft? Praat er eens met elkaar over.
Stief
(Jolien, 12)
Soms gebeurt het dat je mama of papa met iemand anders gaat samenwonen. Er verandert veel als er een stiefmama of -papa, of stiefbroer of -zus bijkomt. Voor sommige kinderen is dat moeilijk, voor andere valt het heel goed mee.
Kiezen
C Mijn stiefvader doet het zeer goed. Hij is bijna een familielid. (Eva, 11) C
Steven (mijn stiefbroer) is echt een nerd, met al zijn geleerde praatjes. Hij wil altijd het laatste woord hebben. (Dieter, 12)
Het vraagt heel wat tijd om te wennen aan elkaar. Niemand kan immers zomaar je mama of papa vervangen. Als je je stiefouder liever niet mama of papa noemt, of liever geen kus geeft, kan je dat best zeggen. Misschien bedenken jullie wel samen een leuke naam die jullie allebei oké vinden? 8
Volgens de wet mag je niet kiezen. Tot je 18de hebben je ouders ouderlijk gezag, en moeten zij beslissen wat best is voor jou. Soms laten ouders hun kinderen wel zelf kiezen bij wie ze zullen wonen, of vragen ze hun mening. Maar ze zijn niet verplicht om dat te doen. Als je ouders blijven ruzie maken over bij wie je zal gaan wonen, kunnen ze hulp vragen van de rechter. Je mag hem altijd een brief sturen om gehoord te worden. Jouw mening kan de rechter helpen om een goede oplossing te vinden. Je leest meer over hoorrecht op bladzijde 26.
Veel kinderen hebben het gevoel dat ze voor één van de ouders moeten kiezen. Dat is niet zo! Je kan gerust èn je mama, èn je papa graag blijven zien, ook als ze gescheiden zijn.
f
TIPS f Maak af en toe een cadeautje voor iedereen. Of een tekening. Zo toon je aan iedereen dat je hen graag ziet. (Lisa, 11)
f Aan alle kinderen van gescheiden ouders geef ik nog graag de boodschap: blijf jezelf en kom voor je eigen mening uit. (Gilles, 12)
F A MIL IE
3. DIKKE VRIENDEN
C
We vertellen elkaar geheimen en helpen elkaar soms met huiswerk. (Jana, 11)
Als het klikt
C Manon vrolijkt me altijd op, met haar kan ik over alles praten. (Nora, 12)
Hartsvriend(inn)en, kameraden, boezemvriend(inn)en, buddy’s,... Vriendschap bestaat er in alle vormen. Met je vrienden en vriendinnen kan je lachen, spelen, praten,... Vrienden word je als je samen leuke dingen kan doen. Je zoekt je vrienden niet zomaar uit. Misschien bewonder je je vriendin omdat ze ergens heel goed in is. Je kan je vriend leuk vinden omdat hij heel rustig is, en je bij hem niet steeds stoer hoeft te doen.
C Ik ga met mijn vriend naar de academie. (Bert, 10)
Voor het leven
Vriendschap duurt soms een leven lang. Een echte vriend laat je nooit in de steek. Voor echte vriendschap moet je wel iets doen. Want de ander verwacht van jou ook dat je een echte vriend of vriendin bent.
º 8 Vriendsch a p i s. . .
Geef punten van
1 tot 10 en vergelijk met je beste vriend(in).
Elkaar verdedigen op moeilijke momenten
Elkaar vertrouwen
Als je iets dwars zit over je vriend(in) het kunnen zeggen
Samen spelen
Samen kunnen lachen
Elkaars karakter hebben
Niet liegen tegen elkaar
Elkaar troosten
Soms ruzie kunnen maken
Geheimen bewaren
f TroostTIPS
Wat kan je doen als je vriend iets ergs overkomt? Vraag je vriend wat er is en of je kan helpen. Geef niet meteen allerlei goede raad, maar probeer eerst goed te luisteren. Erover kunnen vertellen kan voor je vriend al een grote hulp zijn. Hou er rekening mee dat je vriend er misschien niet over wíl praten, ook niet met jou. Voel je niet beledigd, maar laat merken dat je vriend toch bij je terecht kan.
WEETJE
Laat altijd iets van je horen. Het is goed om te laten weten dat je meeleeft. f Je kan opbellen of een mailtje sturen. f Bak koekjes en breng ze. f Stuur een leuk kaartje met iets liefs op. f Stel voor om samen iets te doen, een eindje fietsen bijvoorbeeld. f ...
(Tomas, 12)
Als je nieuwe vrienden wil leren kennen, kan je je aansluiten bij een jeugdbeweging of sportclub. Kijk eens op pagina 19 als je wil weten waar je in je vrije tijd nog allemaal naartoe kan.
Vrienden maken
Maak jij snel nieuwe vrienden? Sommige kinderen hebben wel tien vrienden. Met verschillende vrienden doen ze verschillende dingen. Voor sommige kinderen is één beste vriend of vriendin genoeg. Hoeveel vrienden je hebt en wat je LEESTIPS met hen doet, kies je helemaal zelf. •
Meer dan vrienden...
MEER WETEN
Voel jij vlinders in je buik als je aan je vriend(in) denkt? Misschien ben je wel verliefd... Blader dan vliegensvlug naar pagina 4!
9
VR I ENDEN
Brigitte Minne, De eenhoorn, 2003 • Mireille Geus, Lemniscaat, 2003
VRIEND OF VIJAND !?
º 9
Het spijt me...
Eén post-it briefje wijkt af van de andere. Kan jij vinden welk?
Ruzie
Het klinkt raar, maar ruzie maken doe je vooral met je vrienden. Af en toe ruzie maken hoort bij het leven. Zo leer je jezelf en je vrienden beter kennen. Als jullie echte vrienden zijn, komt het wel weer goed.
C Meestal mijden we elkaar een poosje en uiteindelijk zegt er iemand sorry. (Aylin, 12)
C Ik bied mijn excuses aan en zeg dat het niet meer zal gebeuren. (Hanne, 12)
C We praten het uit tijdens de speeltijd en schudden daarna handen. (Arthur, 11)
Plagen of pesten?
Het verschil tussen plagen en pesten is groot. Als je iemand plaagt, bedoel je het goed. Het is niet altijd leuk, maar als je geplaagd wordt, kan je terugplagen. Het is een spelletje, en jullie kunnen elkaar aan. Bij pesten loopt het niet eerlijk. Als er gepest wordt, is de ene sterker dan de andere. De pester wil de ander kwetsen en vernederen. Pesten houdt ook nooit op bij die ene keer. Het gaat meestal van kwaad naar erger...
Hoe los je een ruzie op? Niet iedereen reageert bij een ruzie op dezelfde manier. Dat heeft te maken met je karakter. Bij sommige kinderen lost de ruzie gewoon vanzelf op. Als een ruzie blijft duren, praat je er best over met elkaar. Luister naar elkaar, en durf te zeggen wat je dwarszit. Probeer samen een oplossing te bedenken. (Jana, 11)
Pestkoppen
WEETJE
Pestkoppen zijn geen speciale of bijzondere kinderen. Meestal beginnen ze met pesten omdat ze stoer willen zijn of zich zelf onzeker voelen. Ze denken dat andere kinderen hen daardoor leuker zullen vinden. Vaak lijkt dat ook zo, omdat er altijd kinderen zijn die meedoen. Dat doen ze omdat ze zelf bang zijn voor de pestkop. Maar zo wordt het pesten alleen maar erger. Bij kinderen tussen 10 en 14 jaar oud wordt er het meest gepest. In de lagere school wordt er in elke klas minstens 1 kind gepest.
Als je gepest wordt
Ik heb alleen maar een hond Die kan wel spelen Maar houdt zijn mond Ik ga hem strelen Sofie, 10 (Uit: Strikjes in de struiken, Ben Reynders, Davidsfonds/ Infodok, 1994)
Cyberpesten
Een klasgenoot uitschelden in een mailtje, tijdens het chatten vrienden tegen elkaar opzetten, iemand bedreigen in een sms’je of elkaars computers besmetten met een virus... Dit is cyberpesten. Omdat je anoniem bent, is het makkelijker om te zeggen wat je wil. Ook cyberpesten kan je diep kwetsen. Blijf er dus niet mee zitten, maar praat erover!
In onze klas wordt een jongen vaak gepest tijdens de speeltijd. Ik kijk meestal van op een afstand toe, omdat ik niet weet wat ik kan doen om het te stoppen. Pesten stopt nooit vanzelf. Het is dus goed dat je er iets aan wil doen. Opkomen tegen pesten moet je durven. Zwijgen is makkelijker, maar zo lijkt het alsof je het pesten goedkeurt.
(Brahim, 11)
Gepest worden kan iedereen overkomen. Het is niet jouw schuld. Het is de pestkop die bepaalt wie gepest wordt, en waarom. Pesten kan je niet in je eentje stoppen. Praat er dus met iemand over. Vertel hoe je je voelt aan een vriend of vriendin, aan de juf of meester, je ouders,... Laat je niet wijsmaken dat je gewoon flink moet zijn. Zoek iemand die je echt wil helpen. Je kan ook altijd bij de Kinder- en Jongerentelefoon terecht als je je hart eens wil luchten.
Eenzaam Ik ben eenzaam Niemand om me heen Ze staan me uit te lachen voor het raam Ik ben alleen
MEER WETEN
LEESTIPS • Renate Ahrens-Kramer, Clavis, 2004 • Jacqueline Wilson, Davidsfonds/Infodok, 2003 • Ole Lund Kirkegard, Van Goor, 2006
HIER KAN JE TERECHT
f Probeer geen meeloper te zijn. Als jij pesten afkeurt,
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je met vragen zit over vriendschap, ruzie en pesten. CLB ¬Als je wil praten over pesten op school. 10
zullen andere in het groepje dat ook doen. Vertel je vrienden of klasgenoten wat jij erover denkt! f Vertel het aan de juf of meester. Dat is geen klikken of verraden! f Vertel je vriend(in) of klasgenoot dat jij hem of haar wél oké vindt!
S TIP f
VR I ENDEN
4.
Leren om te leren?
JONG GELEERD ...
Leren is meer dan lezen, schrijven en rekenen. Op school leer je ook meer over wie je bent, en wat je talenten zijn. Je leert er hoe je vriendschap sluit. Je kan er ook samen spelen met je vrienden. Wat vind jij het leukste aan naar school gaan?
Gewoon of buitengewoon?
(Zeno, 12)
Er zijn heel veel verschillende soorten scholen, zoals er ook veel verschillende kinderen zijn. De meeste kinderen gaan naar de basisschool bij hen in de buurt. Dat is makkelijk, en je kan er met de kinderen uit je buurt leren en spelen. Sommige ouders of kinderen willen liever naar een leefschool gaan, of naar bijvoorbeeld een Steinerschool of een Freinetschool. Op zo’n school krijgen je ook les, maar dan bijvoorbeeld in leefgroepen, in plaats van in klassen. Er zijn kinderen die iets trager leren of een handicap hebben. In een gewone school kunnen ze niet altijd terecht, bijvoorbeeld omdat er niet genoeg meesters en juffen zijn, of omdat de klasgroep te groot is. Voor hen zijn er buitengewone scholen. De klasgroepen zijn er kleiner, zodat de kinderen er beter kunnen leren. Maar als het kan, gaan deze kinderen naar gewone scholen.
Recht o p onderwijs
Vroeger gingen niet veel kinderen naar school. Misschien wilden ze dat wel, maar vaak kon het gewoon niet. Ze moesten werken, om geld te verdienen. Alleen rijke kinderen konden dus naar school, en dat is natuurlijk niet de bedoeling. Sinds 1914 staat in de Belgische wet dat onderwijs er voor iedereen is.
Ben ik verplicht om naar school te gaan? Nee, dat ben je niet. In België ben je verplicht om vanaf je 6de tot je 18de te leren. Er is geen schoolplicht, wel leerplicht. Je kan dus ook thuis les krijgen, van je ouders bijvoorbeeld. Zouden jij en je ouders dit zien zitten...?
º 10
k i n d e r r e c h t e n
Welke spelletjes worden bij jullie op de speelplaats gespeeld? Zou iemand in een rolstoel daaraan kunnen meedoen? Soms moet je het spel maar een klein beetje veranderen. Soms zelfs helemaal niet. Bedenk jij enkele spelletjes?
De notenclub
Volg jij ook les na schooltijd? Veel kinderen gaan naar de muziekschool, toneelklas of tekenacademie. Je bent niet verplicht om na schooltijd nog les te volgen. Veel kinderen vinden het gewoon leuk om te doen.
º 11
Reizen om te leren
Bijna elke klas gaat minstens één keer per jaar op schoolreis. Vroeger was de schoolreis iets om nooit te vergeten. Veel gezinnen hadden toen nog geen auto of televisie. Dankzij zo’n schoolreis gingen kinderen dikwijls voor het eerst in hun leven naar zee, of naar een grote stad. Ook nu is zo’n schoolreis nog steeds een spannende gebeurtenis. Vaak maakt de hele klas er samen met de juf of meester werk van. Bijvoorbeeld door geld in te zamelen, zodat alle kinderen meekunnen. Of misschien mag je wel meebeslissen waar jullie naartoe gaan? Weer of geen weer, maak er een leuke uitstap van!
Fien moet spurten om op tijd in de dansles te zijn. Vind jij de kortste route?
WEETJE
a b c d e
11
S te l je v o or...
SC HOOL
Vandaag krijgen 121 miljoen kinderen in de wereld nog steeds niet de kans om naar school te gaan. Dat is 12 keer de totale bevolking van België! Omdat hun ouders te arm zijn, omdat ze moeten werken, of omdat er oorlog is.
C Huiswerk is goed omdat we de dingen dan ’s avonds nog eens herhalen. (Jonas, 11)
werken, maar soms is het wel saai! (Ayla,12)
C Als je je huiswerk eens vergeet moet je het 5 keer overschrijven... pff! (Tibo, 10)
Help, huiswerk!? Ik heb mijn huiswerk niet gemaakt...
n
n
Nee, dat zou niet eerlijk zijn. Kan iemand ook gestraft Waarom vraag je dat? worden voor iets dat hij niet n gedaan heeft?
C Zo leren we zelfstandig
Naar het middelbaar
Kan jij niet wachten om de grote stap naar het secundair te zetten? Of krijg je er koude rillingen van... Zit je met vragen over wat er je te wachten staat? Stel ze aan de juf of meester, of aan het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB). Zij helpen je ook een studierichting kiezen. Misschien kan je met de klas een keertje op bezoek in het middelbaar?
Als je ziek bent
Als je enkele dagen ziek bent, kan je meestal snel de gemiste lessen inhalen. Voor wie veel langer ziek is, is dat een pak moeilijker. Daarom heb je recht op thuisonderwijs, zodra je meer dan 21 lesdagen na elkaar gemist hebt. Een juf of meester komt dan naar je thuis, of naar het ziekenhuis, om je les te geven. Er bestaan ook speciale ziekenhuisscholen. Dat zijn klassen in het ziekenhuis, waar je met andere kinderen les krijgt. Zo blijf je helemaal mee!
Waar
Niet waar
In het middelbaar noem je de juf ‘mevrouw’ en de meester ‘meneer’ Je mag sms’jes versturen De speeltijd dient om te studeren, niet om te spelen of rond te hangen Ren je rot! Voor verschillende vakken zijn er aparte klaslokalen
L E E ST I P S
MEER WETEN
º 12
Waar of niet waar?
• Dirk Musschoot, Clavis/Mozaïek, 1997
Op het moment van de toets lijken mijn handen wel verlamd, en ben ik alles vergeten. Het zal wel weer een nul worden...
12) rel,
Ik kan het niet...
Recht op een sc hool op maat
ALS JE HET MOEILIJK HEBT OP SCHOOL
(Ka
MEER WETEN
SURFTIPS Hulp nodig bij je huiswerk? • • / • • /
Heb jij wel eens schrik om aan een toets te beginnen? De meeste kinderen zijn zenuwachtig voor een toets. Maar als je zo bang bent dat je er echt niets meer van bakt, heb je last van faalangst. Je krijgt dan voor de toets plots buikpijn, je moet huilen of je begint heel hard te zweten. Je kan je niet meer concentreren, en je behaalt daardoor soms slechte punten. Probeer vooral de goede kanten van jezelf te zien. Iedereen maakt fouten. Dat is niet erg, als je er maar van leert. Vertel het aan de juf of meester, die kan je helpen om je angst onder controle te houden. Ook bij het CLB kan je terecht.
Rapport
Elk kind moet op school zoveel mogelijk dingen kunnen leren en doen. Ook kinderen die het moeilijk hebben op school. Alle kinderen moeten leren wat ze goed kunnen en minder goed kunnen. Zo bereidt de school hen voor op het leven als volwassene.
k i n d e r r e c h t e n st b ij f a a la n g je f ie r b k S p ie
n les geleerd. 1. Ik heb mij antwoorden. kan ik beter n, be ig st rinneren. ru 2. Als ik ik me meer he n ka , al ha adem 3. Als ik diep aakt fouten. verbeteren. m en re 4. Iede de kans die te ik g ij kr k, aa fout m 5. Als ik een
Een jaartje overdoen
Op je schoolrapport kunnen je ouders zien hoe je het doet op school. Er staat welke punten je haalde voor je toetsen en opdrachten, maar ook hoe je leert en hoe je je gedraagt in de klas. Niet alleen je punten zijn belangrijk. Ook hoe hard je ervoor gewerkt hebt. Vraag uitleg aan de juf of meester als je minder goede punten hebt. Zo kan je leren uit je fouten. Krijg jij op school geen rapport? Dan zit je misschien op een leefschool. Je leest er meer over op bladzijde 11.
Wie op zijn rapport het hele jaar door veel onvoldoendes haalt, moet misschien zittenblijven. Dit betekent dat je de leerstof niet voldoende kent. Ook voor kinderen die heel lang ziek zijn is een jaartje overdoen soms de beste oplossing. Zittenblijven is geen pretje. Ook de school weet dat. Als je een jaar moet overdoen, is dat omdat het voor jou de beste oplossing is.
12
SC HOOL
Een kamEEl heeft er twee. Het aantal e’s geeft het aantal bulten weer!
n
Hoeveel bulten heeft een kameel?
Sommige dingen zijn echt moeilijk om te onthouden. Dan kan een ezelsbruggetje helpen. Dat is een geheugensteuntje, waarmee je iets beter in je hoofd kan prenten. Welke ezelsbruggetjes ken jij? Verzin ze zelf voor dingen die je maar niet geleerd krijgt!
n
Leren kan je leren. Er bestaan veel tips en trucs die je helpen om te studeren. Sommige werken beter voor de een, andere dan weer voor de ander. Vraag ernaar bij de juf of meester. Zo kan je zelf uitzoeken wat voor jou het beste werkt.
WEETJE
Leren leren
En ik dan?
f Ik probeer altijd op voorhand een planning te
n
maken: zolang leren, zoveel pauzes, zoveel herhalen,... (Melissa, 11)
f
TIPS
f Ik leer veel sneller als ik er een tekening bij maak. Ik teken dan een soort spinnenweb met kleuren en symbolen. Zo onthou ik saaie leerstof veel makkelijker. (Loren, 11)
f Veel kleurtjes en dikke fluostiften! (Sam, 12)
º 13 Wa t v i n d j i j b e l a n g r i j k tijdens het leren? Geef deze tips een cijfer van 1 (ben ik minder goed in) tot 10 (ben ik heel goed in)
geen rommel op mijn bureau
ik gebruik kleuren en fluostiften
ik ontspan me tijdig
ik maak een planning
moeilijke vakken eerst
kleine stukjes leren
mijn ouders informeren
op tijd slapen
ik maak schema’s van lange teksten
tv en radio gaan uit
Als leren moeilijk is
Sommige kinderen hebben leerproblemen. Leren is dan voor hen heel moeilijk. Bijvoorbeeld omdat ze zich niet goed kunnen concentreren, of hoogbegaafd zijn. Vaak krijgen ze te horen dat ze beter moeten opletten, of meer hun best moeten doen. Maar eigenlijk kunnen ze er niets aan doen.
Verdwaald in de taal
HIER KAN JE TERECHT
MEER WETEN
Zag je bij deze zin de letters voor je ogen dansen? Dat is ook wat je overkomt als je dyslexie hebt. Je hersenen zetten de letters op de verkeerde plaats. Daardoor heb je het moeilijk met lezen en schrijven. Bij dyscalculie kan je de cijfers niet uit elkaar houden. Je bent heus niet de enige. Bijna 1 op de 10 mensen heeft dyslexie. Ook deze beroemde mensen hebben dyslexie: Roald Dahl, Tom Cruise, Walt Disney, Albert Einstein! L E E ST I P S • Marion van de Coolwijk, Fontein, 2002 • Sylvia vanden Heede, Lannoo, 2005 • Roald Dahl, Fontein, 2003
CLB ¬Over studiekeuze, of als je problemen hebt op school. Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je wil praten over pesten op school.
Pesten op school
Je kan ook buiten de klasmuren problemen hebben op school. Bijvoorbeeld als je gepest wordt. Dat kan je heel bang en verdrietig maken. Zo verdrietig dat je liever niet meer naar school gaat. Pesten gaat meestal niet vanzelf over. Stap naar de juf of meester en vertel het hen. Dat is geen klikken. Wil je meer lezen of vriendschap en ruzie, kijk dan eens op pagina 10.
13
SC HOOL
JE ZEGJE DOEN
Wij praten mee
In heel wat scholen mogen de leerlingen al meepraten. Er is een ideeënbus of een muurkrant waarop de leerlingen hun mening kwijt kunnen. Problemen kan je met de hele klas bespreken tijdens een kringgesprek.
Kinderen hebben het recht om mee te denken en als dat kan ook mee te beslissen. Ook op school. Zo kunnen ze leuke dingen voorstellen, maar ook oplossingen bedenken voor problemen.
k i n d e r r e c h t e n
WEETJE
Kinderen mo gen mee beslis s en
Heb je al gehoord van klasvertegenwoordigers? Zij verdedigen de mening van de klas bij gesprekken met de directie, of bij werkgroepen. In sommige scholen is er ook een leerlingenraad.
Een leerlingenraad is verplicht als 10 procent van de leerlingen tussen de 11 en de 13 jaar oud erom vraagt.
Leerlingenraad actieplan 1
Vraag aan de directeur, de meester of juf of jullie een leerlingenraad mogen oprichten. Je kan eerst de vijfdes en zesdes een petitie laten ondertekenen, om te tonen dat veel leerlingen zo’n leerlingenraad willen. 2 Verkiezing Organiseer samen met de meester of juf een verkiezing. Wie zit in de leerlingenraad? Wie wordt de voorzitter?
3 Maak een ideeënbus en vraag aan de andere leerlingen wat ze willen veranderen op school. 4
5 Bespreek alle ideeën. Als je het niet eens raakt kan je stemmen.
7
Niet alles kan... Doe haalbare voorstellen en laat de moed niet zakken! 14
SC HOOL
Spreek een vast moment af waarop de leerlingenraad samenkomt. Zoek op de school een eigen plek waar je kan samenkomen.
6 Actie! Ga zelf ook aan de slag, praten alleen is niet genoeg.
Schoolreglement
Elke school heeft een reglement. Daarin staan alle afspraken en informatie over de school. Moet je huiswerk maken, en hoeveel? Mag je voetballen op de speelplaats? Wanneer heb je vakantie? Het staat er allemaal in. Je ouders moeten het schoolreglement ondertekenen. Zo tonen ze dat ze akkoord gaan met alle afspraken.
WAT MOET EN WAT MAG
Ik zal het nooit meer doen (X 100)
Wie iets heel ergs mispeuterd heeft, kan geschorst worden. Je mag dan bepaalde lessen en activiteiten een tijdje niet meer volgen. In het ergste geval mag je nooit meer les volgen op die school. Dan word je uitgesloten.
WEETJE
Als je je niet houdt aan het schoolreglement, kan je daarvoor gestraft worden. Meestal bepaalt de juf of meester zelf welke straf je krijgt: een extra taak, straf schrijven, een opmerking in je agenda,... Ook de directeur kan je straffen. OOL T SCH EMEN L G RE
Extra vakantie? Dat had je gedacht! De school mag je nooit zomaar op straat zetten of naar huis sturen. Zelfs als je geschorst of uitgesloten bent, moet de school je opvangen.
º 14
Ik moet niet naar school... Waar
HIER KA N J E TE REC HT
Kinderrechtswinkel ¬Over je rechten en plichten op school.
Een religieuze feestdag krijgt altijd voorrang op schoolactiviteiten. Op zo’n feestdag mag je dus altijd thuisblijven van school. Je moet wel op voorhand een briefje meebrengen naar school.
Als er geen vakantie is, moet je naar school. Er zijn wel enkele situaties waarbij je toch thuis mag blijven. Je vindt ze allemaal in het schoolreglement.
Mag ik op school Albanees spreken met mijn zus?
Ik geloof in de Heilige Hond. Vanaf nu is elke maandag een feestdag!
n
Dit zijn de officiële godsdiensten in België: • katholiek • orthodox • protestants • anglicaans • joods
Afwezig zijn
15
Als jij of je ouders ervoor kiezen om naar een Nederlandstalige school te gaan, dan is het de bedoeling dat je in de les Nederlands spreekt. Ook als dit niet jouw moedertaal is. Zo leer je de taal sneller en kunnen de andere kinderen je begrijpen. In het schoolreglement staat er meestal of je tijdens de speeltijd een andere taal mag spreken. Meestal mag dat niet, maar zelfs als dat mag, is het voor jou en je zus én voor je vrienden beter om Nederlands te spreken. Veel succes!
SC HOOL
(Fadil, 10)
WEETJE
(Ahmed, 10)
Wij vieren het einde van de ramadan met het suikerfeest. Dit is voor ons een belangrijke feestdag. Moet ik die dag naar school?
Om te kunnen thuisblijven op een religieuze feestdag, moet de godsdienst waarin je gelooft, wel officieel zijn in België. Dit betekent dat je niet zomaar je eigen godsdienst (en dus ook de feestdagen erbij) kan verzinnen.
Niet waar
als ik ziek ben. als ik de vorige avond pas laat in bed zat. als iemand van mijn gezin gestorven is. als ik naar de rechtbank moet om gehoord te worden. als mijn ouders nog voor de grote vakantie op reis willen vertrekken.
MEER WETEN
5. OP STRAAT
SURFTIPS • ¬Tips over verkeer.
De rijweg is er voor auto’s en fietsers, het trottoir voor voetgangers. Vroeger gingen de meeste mensen te voet of met de fiets. Alleen de rijken hadden een auto. Toen was er weinig verkeer, en kon je veilig op weg. Nu is het vaak een hele drukte op straat. Auto’s, bussen, trams, brommers en fietsen krioelen door elkaar.
16 º
Hoe verplaats jij je in al die drukte?
WEETJE
Ik ben mobiel!
Mobiel zijn is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Veel mensen hebben het moeilijk om zich te verplaatsen. Bijvoorbeeld omdat ze blind of slechtziend Ieder e e n m o b i e l 15 zijn, in een rolstoel zitten, bejaard zijn, ... Doe een korte speurtocht in jouw buurt. Op welke plaatsen kunnen mensen die minder mobiel zijn eventueel gehinderd worden? Bijvoorbeeld door een fiets die op het trottoir in de weg staat, of door een fout geparkeerde auto,...
º
Naar school Naar de sportclub Naar de supermarkt Naar de bibliotheek Naar mijn beste vriend(in) ...
Zachte weggebruiker!
Fietsers en voetgangers worden ook wel eens zachte weggebruikers genoemd. Ze gaan minder snel dan voertuigen, en je hoort ze amper in het verkeer. Met de fiets of te voet is ook zacht voor het milieu. De lucht blijft proper omdat je geen brandstof verbruikt.
Auto’s op stal
Te paard
op je tanden Hou je van paardrijden? Nog even je, als je een bijten, want pas vanaf je 14de mag paar d op straat. brevet hebt, alleen met je pony of paard, die Als er een begeleider meerijdt te het al vanaf 12. mag minstens 21 jaar oud is, dan
Al gehoord van een fietspool? Kinderen fietsen in een kleine groep, onder begeleiding van een volwassene naar school. Onderweg kunnen andere kinderen aansluiten. Iedereen heeft een fluo jasje aan, zodat de groep goed zichtbaar is in het verkeer. Bij een voetpool ga je in groep te voet naar school. En bij een carpool rijden kinderen van verschillende gezinnen samen in één auto naar school. Zo vermindert het aantal auto’s in het verkeer.
Actie! Vrije tijd? Op straat!
WEETJE
In veel steden en gemeenten zijn er speelstraten. Koning auto wordt er even aan de kant gezet, zodat je veilig op straat kan spelen. Je leest er meer over op pagina 19. Als er in je straat een stoep is, kan je daarop rolschaatsen, steppen of skaten, als je maar geen voetgangers hindert of in gevaar brengt. Racen mag dus niet. Verplaats je rustig. Als er geen stoep is, mag je ook op het fietspad, maar nooit op de weg. In een speelstraat mag je wel rolschaatsen, skaten of steppen op straat. Zo’n straat is er immers om te spelen!
Ben jij de files aan de schoolpoort moe? Vraag dan eens aan je ouders en aan de juf of meester of jullie op school een voet-, fiets- of carpool kunnen starten. Je kan ook een autoloze schooldag organiseren. Op die manier kan je zoveel mogelijk mensen overtuigen om te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer naar school te komen.
Mag ik op de bel duwen?
Ben jij een busser, trammer of treiner? Voor kinderen is het vaak handig en goedkoop om met het openbaar vervoer te reizen. In verschillende steden en gemeenten krijgen kinderen zelfs gratis een abonnement of een pas. Is dat in jouw stad of gemeente niet zo? Ook dan kan je onder bepaalde voorwaarden ook gratis met de trein of de bus, tot je 11de. 16
O P WEG
KIJK UIT!
Oooo! Wat een mooi licht!
De straat is van iedereen
Kom mee, die hebben we al gezien!
n
n
Oooo! Oranje!
n
De straat is een openbare plaats. Dat betekent dat ze van iedereen is. Toch mag je er niet zomaar doen wat je wil. Om ervoor te zorgen dat alles op straat goed verloopt, zijn er verkeersregels. Zo kan je veilig op weg.
n
Gordelen
Ook in de auto ben je kwetsbaar. Klik altijd je autogordel vast, zowel voorin als op de achterbank. De veiligheidsgordel zorgt ervoor dat je bij een botsing niet uit de auto geslingerd wordt. Bovendien is de gordel verplicht, dus klikken maar!
Zwakke weggebruiker?
Fietsers en voetgangers zijn heel kwetsbaar in het verkeer. Daarom worden ze zwakke weggebruikers genoemd. Op de fiets of te voet val je minder goed op in het verkeer. Extra voorzichtig zijn dus!
f
f Laat je zien!
TIPS
Reflecteer in het verkeer! Zorg ervoor dat de andere weggebruikers je goed kunnen zien. Draag een reflecterend veiligheidshesje (zo’n jasje
WEETJE
Wow! Wat mooi!
Het effect van een botsint met een snelheid van 50 km/u kan je vergelijken met een val van 10 m hoog. Stel je voor hoe hard en hoe ver je uit de auto geslingerd kan worden als je geen gordel draagt... Een gordel kan dus je leven redden!
Opgepast: dode hoek!
De dode hoek is de ruimte rond een auto of vrachtwagen die de chauffeur in zijn spiegels niet kan zien. Als je je met de fiets of te voet in die hoek bevindt, loop je gevaar. Vooral bij een vrachtwagen is die hoek soms heel groot. De meeste ongevallen gebeuren wanneer de vrachtwagen naar rechts afslaat. Ga dus nooit rechts naast een vrachtwagen stilstaan. Ga er altijd een stukje voor staan of blijf achter de vrachtwagen.
zonder mouwen), of een reflecterende band. Er bestaan ook reflecterende
17 º
stickers die je op je fiets, kledij of tas kan plakken.
f Zet ’m op! Zet jij een helm op als je naar school fietst? Meer dan 6 op de 10 fietsers die betrokken zijn bij een dodelijk ongeval, sterven aan een hoofdletsel. Met een fietshelm kan je je hoofd beschermen bij een valpartij. De meeste fietshelmen zien er nog cool uit ook... Meer dan de moeite waard dus! HIER KAN JE T E R E C H T
MEER WETEN
LEESTIPS • Janet Lee Carey, Lemniscaat, 2004 • Ed Franck, Querido, 2003 SURFTIPS • ¬Test hoe goed je de verkeersregels kent! • Op vind je boekjes, verhalen, websites en andere informatie over kinderen die betrokken zijn bij een verkeersongeval.
Benodigdheden: een stilstaande auto, een dik kussen en iemand die met jou de test wil doen. Ga achter het stuur van de auto zitten op de juiste hoogte. Een kussen kan je hierbij helpen. Stel de spiegels zo af dat je alles rondom je goed kan zien. Vraag de testpersoon om traag rond de auto te stappen. Blijf voor je kijken en probeer de persoon de hele tijd via de spiegels in de gaten te houden. Op welk moment wordt die even onzichtbaar?
Een verkeersongeval
Elk jaar zijn duizenden kinderen en jongeren betrokken bij een verkeersongeval. Heb jij zelf een ongeluk meegemaakt, of iemand van je vrienden of familie? Of heb je een ongeluk gezien? Dan kan het je opluchten om er met iemand over te praten, met een vriend of vriendin, of met een volwassene. Je kan je verhaal ook anoniem kwijt bij de Kinder- en Jongerentelefoon. Als je een verkeersongeval ziet gebeuren, roep er dan zo snel mogelijk een volwassene bij! 17
O P WEG
WEETJE
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je je verhaal kwijt wil. Kinderrechtswinkel ¬Over verkeersregels.
Zoek de d o d e h o e k
Recht op ontspanning & vrije tijd
6. THUIS Zomaar spelen
k i n d e r r e c h t e n
º 18
Kinderen hebben nu veel meer vrije tijd dan vroeger. Toch vindt 1 op de 20 kinderen dat hij of zij het héél druk heeft. Zit jouw vrije tijd ook volgepropt of heb jij tijd om je te vervelen?
mijn ouders speelden vroeger graag
Vraag eens aan je ouders welke spelletjes zij vroeger speelden in hun vrije tijd. Wat speel jij vaak in je vrije tijd? Is het hetzelfde?
ik speel graag
Vroeger moesten kinderen vaak meehelpen thuis, voor jongere broers en zussen zorgen, en werken. In veel arme landen is dat nog steeds zo. De weinige vrije tijd die er is, vullen de kinderen er vooral met het spelen van allerlei spelletjes.
MEER WETEN
WEETJE
WEETJE
Spelen is meer dan wat je kan kopen in speelgoedwinkels. Om te spelen heb je geen duur speelgoed nodig. Kinderen zijn experts op het gebied van spelen, jij toch ook! Kijk eens om je heen... Met een goeie portie fantasie kom je al heel ver.
Spelen!
Kunnen spelen is belangrijk. Ben jij ook in de wolken als het speeltijd of weekend is? Dan kan je afspreken met je vrienden, naar de jeugdbeweging of naar de sportclub gaan, of gewoon eens lekker niets doen. Op die vrije tijd heb je recht, net als volwassenen.
LEESTIPS
f Fotostrip Bedenk je eigen stripverhaal waarin jij en je
• Jesse Goossens, Lemniscaat, 2005
vrienden de hoofdrol spelen. Maak foto’s van elk stukje dat jullie uitbeelden, druk ze af en schrijf er je eigen tekstballonnen bij.
f Gezelschapsspelen Haal de dozen boven en spelen maar! Dokter Bibber, Boonanza, Monopoly... •
f Circuskriebels
f Rope skipping
Zin om de clown uit te hangen, of wil je een echte acrobaat of jongleur worden? • Op vind je een waaier aan workshops en ateliers in je buurt.
Rope skipping is méér dan touwtje springen! Je kan alleen of met een hele groep springen. Lukt het met 2 touwen, en kan je met meer dan 2 tegelijk springen? En ja hoor... rope skipping is ook een jongenssport! • , Nadine de Ridder, 2000
f Kokerellen
f
Help, ik verveel me!!
TIPS
Als het regent en je plannen in het water gevallen zijn, als je beste vriend op reis is, of als je gewoon niet weet wat gedaan...
Verzamel kookboeken, potten en pannen.
f Shake it!
Maak je eigen restaurant (kaarsen,
Cocktails bestaan in duizend kleuren en
bloemen, menukaart) en nodig je vrienden
smaken. Weer of geen weer, maak zelf je
of ouders uit, of kook gewoon lekker voor
eigen brouwsels, of zoek eens wat lekkere
jezelf. Wel even toestemming vragen aan je
recepten op.
ouders voor je de keuken in duikt! • , Toon Tellegen, Querido, 2001 • , Angela Prins, Lemniscaat, 2002
f Snuister ... eens rond op zolder, of trek naar de rommelmarkt of kringloopwinkel. Je kan er oude meubeltjes op de kop
f Thema feestje
tikken, die je kan schilderen in de
Kies een leuk thema en haal de verkleedkoffer boven.
gekste kleuren. • • Catalina Blaton, Davidsfonds/Infodok, 2005
Kleed ook je kamer of je huis helemaal aan. Nodig je vrienden uit, en feesten maar!
f Spelotheek Zin in nieuw speelgoed? In de spelotheek kan je allerlei spelletjes en spelmateriaal ontlenen. Informeer eens bij de jeugddienst of er een spelotheek in je buurt is.
f Kamp
Maak je eigen kamp ergens op een geheime plaats met takken, stukken hout, oude lakens, plastiek,... Bedenk een goede beveiliging tegen indringers.
18
V R I J E T I JD
f Klik veilig TIPS
Weeweewee
Ben jij een beetje internetgek? Klik met de muis, en je vindt een massa informatie, kan e-mailen en chatten, spelletjes spelen,... Heb je thuis geen internetaansluiting? Vraag dan eens in de bibliotheek in je buurt of bij de jeugddienst of je er kan surfen.
Tijdens het chatten, mailen of surfen kan je personen of zaken tegenkomen waar je je niet goed bij voelt. Enkele tips om het leuk en veilig te houden...
f Geef geen persoonlijke
gegevens (naam, adres, telefoon, e-mail,...) van jezelf of van vrienden door via chat, mail, of op een website.
JENS: “IK BEN 11, EN JIJ?”
@ @ Apenstaart @ @
MEER WETEN
Met een e-mail kan je snel een berichtje sturen, aan wie ook ter wereld. Daarvoor heb je een internetaansluiting en een persoonlijk e-mailadres nodig.
f Hou je paswoord geheim.
SURFTIP S
TINEKE: “IK BEN 13, KUNNEN WE EENS AFSPREKEN?”
Een gratis e-mailadres krijg je hier: • • •
f Bel niet of spreek niet
zomaar af met iemand die je via chat of mail leerde kennen. Vraag het eerst aan je ouders en ga er niet alleen naartoe.
Chat
Echte babbelaars kunnen op het internet chatten. Je kan met je vrienden praten, maar ook met mensen die je niet kent. Als je een chatbox opent, moet je eerst je naam opgeven. Je kan je eigen naam gebruiken, of zelf een naam, een nickname, verzinnen. Je weet dus eigenlijk nooit precies met wie je praat. Lees zeker eens de tips om ervoor te zorgen dat je niet in de problemen komt...
JENS: “GRAAG!”
f Geloof niet alles wat je leest of hoort op internet.
f Laat je niet doen. Je hoeft niet te antwoorden als je dat niet wil. Stop met chatten of mailen als jij dat wil.
TINEKE: “AFGESPROKEN!”
• Zit jij graag met je neus in de boeken of strips? Op www.bib.vlaanderen.be vind je de bibliotheek in je buurt. • Ben je gewoon op zoek naar een goed boek of een boekbespreking? Klik op bibkids of surf naar www.boekenzoeker.org • Met al je vragen over jeugdboeken kan je terecht bij Villa Kakelbont op www.villakakelbont.be
EEN PLEK OM TE SPELEN Waar naartoe?
7 S 1 S 2
8 G
G P L
3 S
4 P 5 S
•
Als je graag je zegje wil doen over wat je leest, dan is de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen misschien wel iets voor jou! Alle info op http://kjv.be Om je te ontspannen heb je niet altijd speelgoed nodig, maar wel een plek en de tijd om te spelen, alleen of met je vrienden. Volwassenen moeten hiervoor zorgen.
k i n d e r r e c h t e n
1. De straat is tijdens de vakantie afgesloten voor verkeer, zodat je veilig op straat kan spelen. Het is een ... 2. Je komt samen op zaterdag of zondag om met de groep allerlei spelactiviteiten te doen. Je bent lid van de ... 3. Rollerbladers en skateboarders: allen hierheen! 4. Voetballen, klimmen, of gewoon rondhangen kan je doen op een ... in je buurt 5. Een partijtje tennis, judolessen, volleybal,... Je bent lid van een ... 6. Als je na schooltijd graag teken- of muziekles volgt, dan ga je naar de ... 7. Vakantie? Op het ... kan je terecht om te spelen en te ravotten met andere kinderen en animatoren. 8. Tijdens de vakanties kan je met deze pas van de jeugddienst aan allerlei workshops en activiteiten deelnemen: ...
P B B
J
S U RFTIPS
Vul de juiste oplossing in, en kleur wat er in jouw buurt te beleven valt.
A
J
º 19
Een p lek om te sp elen
Leesbeest
WEETJE
MEER WETEN
Gebeurt er toch iets vreemds, aarzel nooit om hierover met iemand te praten. Je kan ook steeds terecht bij Child Focus via het e-mailadres
[email protected]
R 6 A
M
19
V R I J E T I JD
HIER KAN JE TERECHT
Jeugddienst ¬Info over waar je in je vrije tijd terechtkan. Sportdienst ¬Info over sporten in je gemeente of stad.
Wist je dat je het recht hebt om met andere kinderen een vereniging of clubje te starten? Je kan met je vrienden samenkomen om leuke of nuttige dingen te doen. Je moet wel de toestemming hebben van je ouders, en je clubje mag de rechten van anderen niet schenden.
MEER WETEN
R ec h t o m s a m en t e ko m en
SURFTIPS • Op zoek naar het adres van een meisjeswerking, een jeugdwerking die (ook) open staat voor kinderen met een handicap, of een jeugdatelier in je buurt? en klik op adressen! • Op zoek naar de sportdienst in je buurt? en klik op sportlink!
k i n d e r r e c h t e n
OP STAP
Op kamp
Vlieg je mee?
Ben je gek op kunstkijken, toneelzien, filmverslinden of muziekgenieten? Dan heb je misschien al gehoord van ‘de bende van vlieg’. ‘Vlieg’ wijst je de weg naar leuke toneelstukken, spannende musea, fantastische films en nog veel meer...
Trek er op uit!
Op kamp gaan is ook een beetje reizen! Als je lid bent van een jeugdbeweging kan je in de zomervakantie met de groep op kamp gaan. Je hoeft niet in een jeugdbeweging te zitten om op kamp te kunnen! Er bestaan ook aparte sportkampen, knutselkampen, fantasiekampen, avonturenkampen,... Bij de jeugddienst kunnen ze je zeker op weg helpen.
WEETJE
Zin om op uitstap te gaan, maar weet je niet waarheen? Wat wordt het: kopje onder in een zwemparadijs ondersteboven in een pretpark of swingen op een muziekfestival? Keuze genoeg! Als je op reis gaat zonder je ouders (bijvoorbeeld met je oma en opa), dan is het best dat je ouders hiervoor speciaal de toestemming geven. Ze kunnen hiervoor terecht in het gemeente- of stadhuis.
Op reis
Neem jij vakantie in je tuin of ga je op reis? Als je naar het buitenland gaat, moet je altijd een bewijs van identiteit bij je hebben. Zo kunnen je ouders of jijzelf bewijzen wie je bent. Ga je naar een land buiten Europa, dan moeten zowel jij als je ouders een eigen reispaspoort meenemen.
20
V R I J E T I JD
MEER WETEN
S URFTIPS • Surf vliegensvlug naar om te kijken wat er in jouw buurt op de agenda staat! •
7. METAAL EN PLASTIC GELD
Waarom bestaat er geld?
(Julie, 11)
Stel je voor... Zonder centen zou je vandaag nog steeds moeten ruilen!!
20 º
Vanaf welke leeftijd kan je bij de bank een zichtreke n i n g openen, tenminste als je ouder s akkoord zijn?
Onzichtbaar geld
Je hebt geld dat je kan vasthouden en zien: briefjes, centen,... Maar er is ook onzichtbaar geld. Geld op je bankrekening kan je niet zomaar vastnemen, het zijn cijfertjes op papier.
Vul hier de juiste cijfers in:
De bankrekening waar je elke dag mee kan werken is een zichtrekening. Met het geld op je rekening kan je betalen, via een overschrijving bijvoorbeeld, of met je bankkaart in de winkel. Met een bankkaart kan je ook geld ‘uit de muur’ halen.
8 6
2
1 9
3
7 3
9 5
Spaarvarkens gezocht!
Een spaarvarken is een schattig beestje. En het staat vast heel mooi op je bureau. Maar na bijvoorbeeld een jaar zit er in je varkentje geen cent meer dan wat je erin gestopt hebt. Je kan je geld beter op een spaarrekening bij de bank zetten. Zo kan je het niet kwijtraken. Bovendien krijg je bij de bank intrest. Hoe meer je spaart, hoe meer je er van de bank bovenop krijgt. De intrest is een beloning van de bank, omdat je je geld voor een tijdje in bewaring geeft. Intrest wordt meestal in procent uitgedrukt.
C E N TE N
3 8
8
4
1
6
7
2 4
4 7
9
1
Zal echt geld ooit verdwijnen?
(Lucas, 12)
Het oudste spaarvarken komt uit de 14e eeuw. Tegenwoordig hebben spaarvarkens onderaan een gat, om je centen er ook weer uit te halen. Vroeger kon je je varken niet openmaken zonder het kapot te breken of te snijden. Je moest dus tweemaal nadenken voor je van je spaargeld nam!
7
9 2
6
6
5
21
7
8
2
WEETJE
6
Vul de lege vakjes zo in, dat in elke horizontale lijn, in elke verticale kolom en in elk vierkantje de cijfers 1 tot en met 9 maar één keer voorkomen.
In het begin was er geen geld. De eerste mensen waren jagers en voedselverzamelaars, en zorgden zo voor zichzelf en hun familie. Toen er meer en meer families kwamen, begonnen ze dingen met elkaar te ruilen. Ze ruilden bijvoorbeeld een pot voor een stuk vlees. Al snel merkte men dat ruilen heel onhandig was. Geld leek een betere oplossing. Eerst waren dat goudklompjes of edelstenen. Die waren klein, dus makkelijk om te bewaren, en iedereen wilde ze hebben. Later begon men de klompjes te wegen. Zo werden uit goud en zilver de eerste muntstukken gemaakt.
Sommige mensen denken dat centen en briefjes vroeg of laat zullen verdwijnen. Gewoon omdat we ze niet meer nodig hebben, en we alles met een bankkaart kunnen betalen. Maar hoe kan je dan nog wat geld aan een straatmuzikant geven? En wat moet je dan in de fontein gooien, om een beetje geluk te ‘kopen’? Munten zullen dus nog wel even blijven bestaan. Wat denk jij?
POEN SCHEPPEN
Klusjes
G een kin dera rbeid
Help jij graag een handje? Veel kinderen werken graag. Als je werkt, kan je laten zien dat je er bent, dat ook jij belangrijk bent. Je kan op je jongere broer of zus letten, of helpen bij het opruimen thuis. Daar is niets mis mee. Sommige ouders geven hiervoor zelfs wat extra zakgeld.
Kinderen mogen pas werken als ze 15 zijn, en 2 jaar middelbaar achter de rug hebben. Ze moeten voldoende tijd hebben om naar school te kunnen gaan, en om te spelen. Daar hebben ze recht op!
(Simon, 10)
WEETJE
k i n d e r r e c h t e n
In de hele wereld werken meer dan 250 miljoen kinderen tussen 5 en 14 jaar oud om te kunnen overleven. Kinderarbeid komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens.
Sommige kinderen in mijn klas krijgen zakgeld van hun ouders. Ik niet. Moeten mijn ouders mij ook zakgeld geven? Nergens in de wet of in het Kinderrechtenverdrag staat dat kinderen recht hebben op zakgeld. De wet zegt wel dat je ouders tot je 18de verantwoordelijk zijn voor jou. Zij moeten voor jou zorgen, je te eten en te drinken en een dak boven je hoofd geven... Zij beslissen wat mag en wat niet mag, ook of ze je zakgeld geven.
Wat koop jij met j e z a k g e l d ?
Zakgeld
Maak je eigen top 3. Waar geef jij je geld aan uit? Vul een cijfer van 1 tot 3 in.
Als je zakgeld wil krijgen, ga je best eens rond de tafel zitten met je ouders. Leg hen uit waarom jij zakgeld nodig vindt. Luister ook naar hun mening! Samen komen jullie vast wel tot een goeie oplossing.
21 º
???
MEER WETEN
LEESTIPS • Marc Vanspauwen, Clavis/Mozaïek, 1998 • Karel Verleyen, Davidsfonds/Infodok 2003 • Frank Cottrell Boyce, Prometheus, 2004
Superster
Op tv zie je vaak kinderen aan het werk. Dat zijn heus niet altijd kinderen in arme landen. Je kent zeker wel enkele voorbeelden van kinderen bij ons: ze spelen mee in een film, met treden op met een bandje,... Dit is niet verboden, maar er zijn wel strenge regels voor. • Het geld dat je als kindster verdient, moet op een speciale spaarrekening komen. • Je mag dat geld pas gebruiken als je 18 bent.
WEETJE
HIER KAN JE TERECHT
Ouders krijgen elke maand een som geld van de overheid om hun kinderen mee op te voeden. Dat heet kinderbijslag of kindergeld. Het helpt de ouders om goed voor hun kinderen te zorgen.
Kinderrechtswinkel ¬Voor alle vragen over kinderarbeid, werken en wat de wet erover zegt. 22
C E N TE N
8. Ondanks dit recht zijn er landen waar alle mensen één bepaald geloof moéten hebben. Of waar een geloof verboden is. Hoe zit dat bij ons? Zie jij wel eens dat kinderen gepest worden om wat ze geloven? k i n d e r r e c h t e n Elke godsdienst heeft zijn eigen regels en gewoontes. Veel godsdiensten hebben aparte regels voor het eten. Gelovigen van de Islam eten bijvoorbeeld geen varkensvlees. Sommige Hindoes in India eten zelfs helemaal geen vlees. Ook bij ons zijn veel mensen vegetarisch, maar lang niet altijd omwille van hun geloof. Ze kiezen hiervoor uit respect voor de dieren of voor hun gezondheid.
OORLOG EN VREDE Je moet beschermd worden tegen oorlog In heel wat landen is er oorlog. Ook kinderen zijn daar het slachtoffer van. Ze raken gewond of worden gedood. Een oorlog zorgt ook voor andere problemen. Kinderen kunnen niet meer naar school of naar een ziekenhuis.
(Laura, 10) Waarom is er oorlog in de wereld? Mensen voeren oo rlog met elkaar om allerlei redenen. Soms ve chten ze om een stu k land of ander bezit, zoals bijvo orbeeld olie. Ande re ke ren gaan de gevechten over verschillende gods diensten of over politiek, bijvo orbeeld als een stu k van een land onafhankelijk wi l worden. Een oo rlo g kost heel veel geld en eist veel mensenlevens. Da ar om probeert men meestal eerst zond er wapens een op lossing te vinden.
Hun ouders moeten vechten, en raken gewond of worden gedood. Vaak is er tijdens een oorlog ook te weinig eten voor kinderen.
Vrede
Tijdens een oorlog sluiten veel mensen zich aan bij een vredesbeweging om te protesteren tegen het geweld. Ze organiseren acties om hun mening duidelijk te maken, zoals bijvoorbeeld een mars voor vrede.
Geen kin deren in de o o rlo g
Geloof jij? Ken jij nog andere overeenkomsten tussen jouw en een andere godsdienst?
Je hebt het recht om te denken en te geloven wat je wil. Geloven of niet geloven, dat kies je zelf. Maar geloven is zo persoonlijk dat niemand je kan dwingen om een bepaalde godsdienst te volgen, ook je ouders niet. Je ouders mogen je wel volgens een bepaald geloof opvoeden, maar ze moeten je helpen om je eigen mening te vormen.
WEETJE
Voor veel mensen betekent geloven een grote steun. Er zijn veel verschillende godsdiensten, maar ze hebben veel met elkaar gemeen. Ze geven allemaal op hun eigen manier zin aan het leven van de gelovigen. Ook al heten ze Jezus, Allah, Jahwe of Boeddha; de meeste godsdiensten geloven in een god of meerdere goden.
En toch...
WEETJE
Ik geloof
Recht op een eigen mening over de wereld rondom mij
OVER GELOVEN
In sommige landen moeten kinderen mee vechten als kindsoldaat. In het Kinderrechtenverdrag staat dat dit verboden is voor kinderen die jonger zijn dan 15 jaar. In sommige landen mag het zelfs niet als je jonger bent dan 18. Toch zijn er ongeveer 300.000 kindsoldaten.
k i n d e r rechten
Op dit moment zijn ongeveer 20 miljoen kinderen vluchteling door een oorlog. Dat is twee keer zoveel als er mensen in België wonen. Die kinderen wonen nu in een vluchtelingenkamp of in een ander land.
Welke 5 vredessymbolen zitten verborgen in deze tekening?
º 22
MEER WETEN
L E E STIPS • P.J. Dubois, Valérie Guidoux, Lannoo, 2004 • Lena Martaz, Bakermat, 2003 • Ed Frank, Querido, 2005 • Amanda Rayner, Sue Leonard, Lannoo, 2003
WEETJE
SURFTIPS • • ¬Info voor spreekbeurten. • / ¬Over oorlog en vrede.
Na de Tweede Wereldoorlog werden de Verenigde Naties opgericht. Dit is een internationale organisatie waar bijna alle landen van de wereld lid van zijn. Ze willen zich inzetten voor de vrede, door samen te werken. Ze hebben ook een Veiligheidsraad. Die stuurt soldaten (de blauwhelmen) naar landen waar er oorlog is. Zij zorgen er voor het herstellen en bewaren van de vrede.
HIER KAN JE TERECHT
Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je hierover wil praten. 23
D E WEREL D R ON D O M MIJ
G een a rm o ede
ARMOEDE En toch...
Kinderen mogen niet in armoede leven. Ouders die geld tekort hebben, moeten zoveel mogelijk geholpen worden.
(Jens, 11)
k i n d e r r e c h t e n
Waarom kunnen we hongerige mensen niet gewoon ons overbodig voedsel opsturen?
Vandaag zijn er 150 miljoen kinderen in de wereld die niet voldoende te eten hebben. Hun ouders moeten het zien te redden met minder dan 1 euro per dag! Veel ontwikkelingsorganisaties trekken naar die arme landen om de mensen te steunen. Ze leren hen hoe ze voor hun eigen voedsel kunnen zorgen. WEETJE
En bij ons?
Voedsel opsturen helpt bij hongersnood, om ervoor te zorgen dat niemand sterft. Maar zo raakt het voedselprobleem niet voorgoed opgelost. Iedereen moet zijn eigen voedsel kunnen telen op een stuk grond, of het kunnen kopen. De regering moet de mensen daarbij helpen. Alleen zo kan honger echt de wereld uit.
Ook in ons land is er armoede, veel meer dan je misschien denkt. Veel van die armoede is onzichtbaar. Mensen die problemen hebben, door geldgebrek, schamen zich hier vaak voor. Hun kinderen kunnen bijvoorbeeld niet mee op uitstap, of gaan zwemmen, omdat dat geld kost.
RED DE AARDE WEETJE
De aarde barst
De aarde is een dichtbevolkte plek, waar het steeds drukker wordt. In 2006 telde de wereldbevolking maar liefst 6,5 miljard mensen. Zoveel mensen op elkaar gepakt, op een aardbol die niet meegroeit... Veel mensen denken dat de aarde van hen alleen is. Ze vervuilen en verspillen er op los. Zo raakt de aarde beetje bij beetje opgebruikt.
Lucht
We gebruiken veel brandstoffen. Hierdoor raakt de lucht
Actie!
die we dagelijks inademen vervuild, en blijft er minder
Op je eentje kan je de wereld niet redden, maar toch kan jij een verschil maken. Begin vandaag aan een mens-, milieu- en diervriendelijk leven!
vervuilen onze lucht. Maar ook fabrieken vervuilen
zuurstof over. Auto’s, vrachtwagens en vliegtuigen onze lucht.
f
Water
Er is alsmaar minder drinkwater op aarde. Tijd om er wat zuiniger mee om te springen!
In sommige landen moet je het doen met één emmer per dag. Hoeveel emmers water hebben wij nodig? Kleur het juiste aantal.
º 23
Mensen die te weinig geld hebben om te overleven, kunnen in ons land geholpen worden. Ze kunnen bijvoorbeeld terecht bij het OCMW voor een leefloon. Daar heeft iedereen in ons land recht op. Het OCMW helpt ook om opnieuw een beter leven op te bouwen.
• Als je de kraan 2x per dag tijdens het tandenpoetsen laat lopen, dan verbruik je ...
TIP
Luchtvriendelijk naar school? Laat de auto thuis. Kijk eens op bladzijde 16 voor enkele tips.
Afval
Per jaar gooien we gemiddeld 6 keer ons eigen lichaamsgewicht aan afval in de vuilnisbak. Die enorme berg komt terecht op een afvalstort of wordt verbrand.
• 3x naar het toilet: zoveel water spoel je weg ...
Zo gooien we veel grondstoffen weg, en vervuilen we het milieu. Denk maar aan alle rook die een verbrandingsoven
• Met een kraan die 10 druppels per minuut lekt, verlies je per dag ongeveer ...
één emmer = 10 liter
• Zoveel water gebruik je bij het douchen ...
de lucht in blaast...
f
TIP
f Voorkom afval. Gebruik een brooddoos in plaats van een wegwerpverpakking. f Recycleer zoveel mogelijk! Lege blikjes, oud papier,... Kledij die je niet meer draagt, kan je aan een goed doel of aan de kringloopwinkel schenken.
• Zoveel water gaat er in een bad ...
Energie
Je staat er misschien niet altijd bij stil, maar alles werkt op energie: je cd-speler, het nachtlampje, de verwarming,... Die energie komt uit fossiele brandstoffen, zoals aardolie, aardgas en steenkool. Die brandstoffen worden gemaakt door de natuur. De voorraden raken op, omdat we er niet zuinig genoeg mee omspringen.
f
TIP Bespaar energie door een spaarlamp te gebruiken. Zet de
verwarming een beetje lager, en trek een warme trui aan. Schakel toestellen uit als je ze niet gebruikt en doe het licht uit als je er niet bent. 24
D E WEREL D R ON D O M MIJ
9.
Ook kinderen hebben rech t e n !
BIJ DE RECHTER
Kinderen kunnen zich vaak minder goed verdedigen als hen iets misdaan wordt. Om hen te beschermen zijn er speciale rechten voor kinderen. Deze kinderrechten zorgen er ook voor dat je je mening kan geven. Je vindt ze in het Kinderrechtenverdrag. Bijna alle landen ter wereld hebben ze ondertekend. In dit boekje vind je verschillende van deze kinderrechten terug. Ga maar eens op zoek!
Over wetten en rechten
k i n d e r r e c h t e n
º 24
Wie is wie?
Als je vindt dat je oneerlijk behandeld wordt, of iemand jouw rechten niet naleeft, kan je bij het Kinderrechtencommissariaat terecht. Zij komen op voor je rechten, en geven je actietips om zelf iets te doen met je rechten.
1
Wil je weten hoe Tommy bij de rechter terecht gekomen is? Blader dan even verder naar pagina 27.
3
2
4
5
Het proces
Als mensen ruzie maken en hun probleem zelf niet kunnen oplossen, kunnen ze aan de rechter om een oplossing vragen. Als je je niet houdt aan de wet, kan je daarvoor gestraft 6 worden door de rechter.
n
De rechter Het parket
De partijen
Bij ruzie zijn dat diegenen die het oneens zijn over iets, en de rechter om een oplossing vragen. Bij een misdrijf is dat de beklaagde en het slachtoffer.
n
Het parket, of met een moeilijk woord Openbaar Ministerie (OM) moet er tijdens het proces op letten dat niemand jou onrecht aandoet. Het parket beslist of iemand voor de rechter moet komen of niet.Bij het proces staat het parket recht om een straf voor de beklaagde te vragen.
n
n
Hij moet oordelen wat best is voor jou en of de wet goed nageleefd is.
Bezorg jij iedereen het juiste naamkaartje? rechter – parket – griffier – beklaagde – advocaat – getuige
De beklaagde
Bij een misdrijf is dat diegene die de wet overtreden heeft, en hiervoor gestraft kan worden.
n
n
De griffier
Hij schrijft op wat er tijdens het proces gezegd wordt. Sommige griffiers gebruiken ook een computer, om in te tikken wat de rechter hen dicteert.
De advocaat
De advocaat kent de wet heel goed. Hij helpt een van de partijen en hij verdedigt hen tijdens het proces.
n
WEETJE
In de samenleving worden er heel wat afspraken gemaakt. Deze afspraken of wetten zeggen wat goed of fout is. Iedereen moet zich daaraan houden en de wetten naleven. Ze gaan over orde in de samenleving en over respect. Rechten zijn afspraken die noodzakelijk zijn om (gelukkig en goed) te kunnen leven. Ze gelden voor iedereen. Iedereen heeft recht op een huis, op onderwijs, op een eigen mening,...
Getuigen
De getuigen vertellen aan de rechter wat ze over de ruzie, of over het misdrijf en de beklaagde weten. Ze zijn bijvoorbeeld betrokken bij de ruzie, en hebben het misdrijf misschien gezien, of kennen de beklaagde.
Allerlei rechters & rechtbanken
Er komen veel verschillende soorten problemen voor de rechtbank. Daarom zijn er ook verschillende rechters en rechtbanken.
Heb jij al van deze rechters gehoord?
De jeugdrechter Zolang je minderjarig bent, is het de jeugdrechter die over jou oordeelt. Jij kan bij deze rechter geroepen worden voor verschillende redenen: • Als je iets ernstigs mispeuterd hebt.
De vrederechter De vrederechter helpt om kleine problemen en ruzies tussen mensen op te lossen. Bijvoorbeeld bij ruzie tussen buren, of tussen man en vrouw. Jij hebt misschien al van deze rechter gehoord:
• Als jij of je ouders het na de echtscheiding oneens zijn over bij wie • Als je ouders ruzie hebben met de buren, bijvoorbeeld over de je woont, of over de bezoekregeling.
overhangende takken van een boom.
• Als je wil trouwen en nog geen 18 bent.
• Als je ouders overleden zijn, beslist deze rechter wie je voogd
• Als je getuige was van een misdrijf door een andere minderjarige. • ...
wordt en vanaf dan voor jou verantwoordelijk is. • Als je getuige was van een burenruzie.
25
REC H T
&
G EREC H T
BIJ DE RECHTER
Rechtsbijstand
Mensen die de wetten en je rechten goed kennen, kunnen je helpen. Ze leggen je uit wat je allemaal kan doen om je probleem op te lossen, helpen je bijvoorbeeld om een advocaat te zoeken,...
Wie kan mij helpen?
De Kinderrechtswinkel De Kinderrechtswinkel is er speciaal voor kinderen, hun ouders, en iedereen die meer wil weten over kinderrechten en de wet. Zoek je raad omdat je zelf met vragen zit over de wet? Moet je voor de rechtbank verschijnen? De Kinderrechtswinkel helpt je zoeken naar een advocaat. Ook een brief schrijven naar de rechter om gehoord te worden, bijvoorbeeld bij echtscheiding, kan bij hen.
Wanneer kan ik geholpen worden?
• Als je een vraag of probleem hebt en je wil je rechten kennen. Bijvoorbeeld over echtscheiding, adoptie, pleeggezin,... • Als je slachtoffer van een misdrijf bent, om de dader aan te klagen. • Als je dader van een misdrijf bent, om je te verdedigen
Moet ik daarvoor betalen?
Bij een belangrijke beslissing die over jou gaat, heb je het recht om eerst jouw mening te laten horen. Met jouw mening moet men zoveel mogelijk rekening houden. Opgepast! Je mening geven betekent niet dat je zelf kan beslissen. De rechter zal een zo goed mogelijke beslissing nemen, nadat hij de mening van iedereen gehoord heeft.
MEER WETEN
Ho o rrec h t
Iedereen heeft recht op hulp als hij in een rechtszaak betrokken raakt. Hulp van de Kinderrechtswinkel is hoe dan ook gratis. Een advocaat inhuren kost wel centen. Mensen die heel weinig geld verdienen hebben ook recht op hulp. Zij krijgen dan gratis hulp van een advocaat. Zo’n advocaat heet een pro-Deoadvocaat. Minderjarigen hebben altijd recht op gratis bijstand van een advocaat.
Je vindt het misschien nogal raar om aan vreemde mensen een vraag te stellen. Heel veel kinderen vinden dat. Daarom hoef je bij de Kinderrechtswinkel je naam niet te zeggen. Je blijft anoniem als je dat wil. Een advocaat Iedereen heeft recht op een advocaat, ook kinderen! Hij kent de wet heel goed, en zal je uitleg geven of je verdedigen, of je nu dader of slachtoffer van een misdrijf bent.
L E E ST I P S • Katrien Vandewoude, Clavis/Mozaïek, 2003
HIER KAN JE TERECHT
Kinderrechtswinkel ¬Voor alle vragen over kinderrechten, de wet en het gerecht.
k i n d e r r e c h t e n
º 25
Kinderrechtencommissariaat ¬Als je klachten hebt omdat iemand je rechten niet naleeft.
Waarover hebben deze buren ruzie? Verbind de cijfers met elkaar en kleur!
(Tine, 11)
Mijn ouders zijn gescheiden maar blijven ruzie maken over bij wie ik moet wonen. Er loopt nu een proces bij de jeugdrechter. Kan ik hem mijn mening hierover vertellen? De jeugdrechter is altijd verplicht om je uit te nodigen om je mening te horen, als je 12 jaar of ouder bent. Er moet dan wel al een proces bij hem lopen. Jij hebt hoorrecht, geen hoorplicht. Je geeft je mening enkel als je dat zelf wil.
WEETJE
Als je jonger dan 12 bent, is hij niet verplicht om je uit te nodigen. Je kan hem dan wel een brief sturen waarin je zelf vraagt om gehoord te worden. Hij zal je uitnodigen als hij denkt dat je je eigen mening kan vertellen.
26
• Andere rechters zijn nooit verplicht om je te horen. Maar ook hen mag je altijd vragen om je te horen, als er een proces is waarbij jij betrokken bent. • Het gesprek met de rechter is niet in de rechtszaal. Dat zou wel erg beangstigend zijn... Vaak is het aan zijn bureau, of soms zelfs in een speciale ruimte, ingericht voor kinderen.
REC H T
&
G EREC H T
n
G een kin deren in de geva n gen is
Naar de directeur!
n
ALS JE DADER BENT VAN EEN MISDRIJF We zullen de meester eens beetnemen!
Ook kinderen die een misdrijf gepleegd hebben, hebben rechten. Een kind kan van de rechter normaalgezien niet dezelfde straffen krijgen als een volwassene. Kinderen moeten bijvoorbeeld niet naar de gevangenis. De jeugdrechter kan wel andere maatregelen nemen. Allemaal hebben ze de bedoeling om je weer op het rechte pad te brengen.
k i n d e r r e c h t e n
º 26 Zet jij de juiste tekst n
bij de tekeningen?
(cijfertjes invullen bij de strip)
Oef...
1 2 3 4 5
Wat gebeurt er met kinderen die iets ergs misdaan hebben?
6
Als je, zoals Tommy, iets ernstigs mispeuterd hebt, kan de jeugdrechter verschillende maatregelen nemen. De jeugdrechter beslist zelf wat voor jou het best is. Het is dus niet altijd zo dat een kleine fout een lichte straf krijgt, of omgekeerd...
n
n
Onder toezicht Iemand van de sociale dienst van de jeugdrechtbank zal jou een tijdje opvolgen. Zo wil de rechter voorkomen dat je opnieuw in de fout gaat.
n
Een alternatieve straf De rechter geeft je een speciale straf zodat je het weer goed kan maken, en iets leert uit je fouten. De straf heeft dan vaak iets te maken met wat je fout deed. Je moet dan bijvoorbeeld graffiti verwijderen van gebouwen. Of je moet een cursus volgen, bijvoorbeeld over het verkeer.
n
WEETJE
Naar een instelling of pleeggezin Dit is de zwaarste maatregel. Je wordt dan ‘geplaatst’. Dit betekent dat je voor een tijdje naar een instelling voor bijzondere jeugdzorg of een gemeenschapsinstelling moet, of bij een pleeggezin moet gaan wonen.
WEETJE
Een berisping De rechter geeft je een opmerking, hij vertelt jou en je ouders dat wat je deed fout was en niet opnieuw mag gebeuren.
Ik moet naar de jeugdrechter... De feiten zijn ernstig. Tommy moet naar de rechtbank. De politie verhoort de daders. Op heterdaad betrapt, vandalen! In het proces–verbaal (= het pv) komen alle gegevens van het onderzoek. De zaak wordt voor mij geseponeerd...
Als je naar de jeugdrechter moet omdat je iets misdaan hebt, dan moet er altijd een advocaat aanwezig zijn om je te verdedigen.
HIER KAN JE TERECHT
Kinderrechtswinkel ¬Voor alle vragen over kinderrechten, de wet en het gerecht. Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je je verhaal kwijt wil.
Als je getuige bent van een misdrijf
Als je een misdrijf zag gebeuren, kan de politie je hierover vragen komen stellen. Je bent dan verplicht om mee te werken en te vertellen wat je gezien hebt. De politie heeft hiervoor geen toestemming van je ouders nodig. Soms gebeurt het, dat je dan even mee moet naar het politiebureau. Maar ze kunnen je ook thuis of op school ondervragen.
Als je ermee blijft zitten
• De politie is niet verplicht om je ouders te verwittigen als je verhoord wordt na een misdrijf.
Als je getuige was van een misdrijf of zelf in de problemen zit, is het altijd goed om dat te vertellen. Praat erover met iemand die je vertrouwt. Je vrienden of familie zullen je helpen om een oplossing te zoeken. Ook de politie, de procureur en de rechter hebben altijd het beste met je voor. Ook als je iets fout gedaan hebt. Kijk ook eens bij de adressen welke organisaties je kunnen helpen. Je kan hen ook anoniem bellen of mailen.
• Soms mogen je ouders bij het verhoor aanwezig zijn, maar enkel als de politie dat zo beslist. Het is geen recht. • De Procureur des Konings kan je zaak seponeren. Je moet dan niet naar de rechtbank, omdat hij vindt dat het misdrijf niet ernstig genoeg is, of als er niet voldoende bewijzen zijn. Hij kan je wel voorstellen om de schade bij het slachtoffer te herstellen, bijvoorbeeld door wat je kapot maakte te betalen. 27
REC H T
&
G EREC H T
ALS JE SLACHTOFFER BENT VAN EEN MISDRIJF Toen ik de bus opstapte kreeg ik in de drukte een duw. Mijn iPod is kapot op de grond gevallen... Ben ik nu slachtoffer van een misdrijf?
(Gaelle, 12)
Je bent boos omdat je iPod kapot gevallen is, en terecht! Maar iets is pas een misdrijf wanneer de wet dat zegt. Je kreeg per ongeluk van iemand een duw, niemand wou je iPod opzettelijk kapot maken. Je bent dus geen slachtoffer van een misdrijf, ook al voel je je teleurgesteld. Wanneer iemand jou persoonlijk iets opzettelijk misdaan heeft, dat volgens de wet niet door de beugel kan, dan pas ben je slachtoffer van een misdrijf.
De wet zegt dat dit niet kan. Ken jij nog andere voorbeelden?
º 27
1 S
2 O
6 M 7 V L
(Merdy, 12)
M
3 G
4 V 5 V
I
Soms gebeurt het dat na schooltijd een groepje jongeren mij opwacht. Wanneer ik voorbij fiets, sluiten ze mij in en vallen mij lastig. Het wordt steeds erger. Wat moet ik doen?
M
D E D
R
H
I
M
J
8
G
S
F
P
Het gebeurt vaker dan je denkt en heeft zelfs een naam: steamen. Groepjes jongeren gaan op straat rond je staan. Het begint met wat plagen, maar wordt snel vernederend en bedreigend. Soms eisen ze zelfs snoep of geld van je. Tegenover zo’n groep is het moeilijk om te reageren. Veel slachtoffers zijn bang dat de jongeren achteraf wraak zullen nemen.
G
1.
Een groepje jongeren omsingelt en bedreigt je. Dit heet ... 2. Iemand neemt je mee, zonder jouw of je ouders’ toestemming. 3. Iemand heeft je fiets gepikt, je fiets is ... 4. Wanneer iemand voor de lol iets kapot maakt, heet dat ... 5. De meester noemt je in de klas elke dag een dommerik en nietsnut. Je wordt ... 6. Een erge vorm van kinderen pijn doen. 7. Je wordt aangereden door een auto en bent erg gewond. De auto rijdt gewoon door. 8. Wanneer iemand je dwingt geld of iets anders af te geven.
Laat je niet in de hoek duwen! Vertel wat er gebeurd is aan mensen die je vertrouwt. Steamen is een misdrijf.
Wat is kindermishandeling?
Kindermishandeling betekent kinderen pijn doen. Ouders, andere volwassenen of andere kinderen kunnen kinderen op verschillende manieren pijn doen.
Emotionele mishandeling Sommige ouders zeggen lelijke en gemene dingen tegen hun kind. ‘Jij doet altijd alles verkeerd’, of ‘Jij bent écht dom’. Kinderen worden dan gepest en vernederd. Ouders kunnen ook soms doen alsof hun kinderen niet bestaan.
Geen enkel kind mag mishandeld of ver waar loosd wor den
n
Lichamelijke mishandeling en verwaarlozing Dit betekent kinderen pijn doen, bijvoorbeeld door ze te slaan, te schoppen, te knijpen, hard te duwen, te schudden,... Dat kan zo erg zijn dat je er blauwe plekken of een gebroken arm of been aan overhoudt. Soms verzorgen ouders hun kinderen niet goed. Ze verwaarlozen hun kinderen, bijvoorbeeld door ze niet voldoende te eten te geven.
Niemand mag kinderen mishandelen, pijn doen of misbruiken. Sommige mensen vinden dat kinderen slaan een goede straf is. Dat is niet zo. Er is altijd een betere manier om iemand duidelijk te maken dat hij iets mispeuterd heeft.
k i n d e r r e c h t e n
n
Seksueel misbruik Dit is wanneer iemand je lichaam aanraakt of je begluurt wanneer je dat niet wil. Dat kan pijn doen. Het kan ook zo zijn dat mensen je vragen om hen aan te raken, of je vragen om naar hun naakte lichaam te kijken. Als dit met je gebeurt, is dat seksueel misbruik.
L E E ST I P S
MEER WETEN
n
Zij zijn groot en ik ben klein...
Niet alleen ouders kunnen hun kind mishandelen. Het kan ook iemand uit je familie zijn, of een leerkracht, of zelfs iemand die je helemaal niet kent. 28
REC H T
&
• Anke De Vries, Lemniscaat, 1997 • Martine Delfos, Bossum, 1999 • Tanneke Wigersma, Lemniscaat, 2004 SURFTIPS •
G EREC H T
Waarom ik?
Wanneer kinderen mishandeld worden, denken ze dikwijls dat het hun eigen schuld is. Ze vragen zich af wat ze verkeerd hebben gedaan en of ze stout geweest zijn. Soms zeggen de volwassenen dat ook tegen hen: ‘Als je niet zo’n vervelend kind was, moest ik je niet opsluiten’. Als iemand je mishandelt, dan is hij het die iets verkeerd doet, en niet jij. Het is NOOIT jouw schuld! Ook wanneer dit je ouders zijn.
Als je ermee blijft zitten
Kinderen die mishandeld worden, durven er soms niet over te praten. Ze schamen zich. Toch is het goed om steun te zoeken. Bijvoorbeeld door erover te praten met iemand die je vertrouwt. Dat kan iemand van je familie zijn, een vriend of vriendin, of misschien de juf op school. Je kan ook anoniem praten met de Kinder- en Jongerentelefoon. Met iemand die jij vertrouwt kan je hulp gaan zoeken. • Bij het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling kan je terecht als je slachtoffer bent van mishandeling of misbruik. Je vindt er één in elke provincie. • Als je dat wil, kan je naar de politie stappen. Die zal bewijzen zoeken van de mishandeling. Als er voldoende bewijzen zijn, wordt de dader gestraft en geholpen om niet meer dezelfde fout te maken. Als de politie niet voldoende bewijzen vindt, wil dat niet zeggen dat men je niet gelooft of denkt dat je niet mishandeld werd. Iemand kan pas gestraft worden als er voldoende bewijzen zijn.
HIER K AN JE TERE CH T
Vertrouwenscentrum ¬Als je verwaarloosd of mishandeld wordt. Kinderrechtswinkel ¬Als je vragen hebt over wat je volgens de wet kan als slachtoffer, of als je een vertrouwenspersoon zoekt. Kinder- en Jongerentelefoon ¬Als je hierover wil praten.
29
�������������������������� ��������������������������� ���������������������������� ������������������������������� ��������������������������������� ��������������������������� ���������������������������� ����������������������������� ������������������������������� ������������ �� ����������������������������� �������������������������� ��������������������
30
HIER KAN JE TERECHT CENTRUM VOOR LEERLINGENBEGELEIDING
Child Focus is een organisatie die in actie treedt wanneer kinderen verdwijnen of seksueel misbruikt worden. Child Focus helpt je en geeft je raad als je wegloopt of denkt aan weglopen. Ze geven je ook informatie over veilig chatten en surfen. Je kan hen bellen of mailen, als er op internet iets gebeurt waar je je niet goed bij voelt.
Je kan het CLB van je school terugvinden op www.ond.vlaanderen.be/clb/problemen.htm
KINDERRECHTENCOMMISSARIAAT Het Kinderrechtencommissariaat komt op voor de rechten van kinderen en jongeren. Worden jouw rechten niet gerespecteerd? Voel jij je onrechtvaardig behandeld op school, thuis, in je sportclub, in het ziekenhuis, ...? Dan kan je klagen bij het Kinderrechtencommissariaat. Zij zoeken samen met jou uit wat er kan gebeuren of waar je terechtkan.
JEUGDDIENST Bij de jeugddienst kan je terecht voor allerlei informatie over vrije tijd. Ze vertellen je wat er allemaal te beleven valt in jouw buurt, waar je op kamp kan, wat de grabbelpas activiteiten zijn,... Elke gemeente of stad heeft een eigen jeugddienst. Weet je niet waar die te vinden is? Surf naar www.vvj.be, klik op jeugddienst en dan op zoekboek.
Leuvenseweg 86, 1000 Brussel 02-552 98 00 (tussen 9u en 17u)
[email protected] www.kinderrechten.be
KJT
Wie in Brussel woont, kan terecht bij VGC Jeugddienst 02-413 04 30
[email protected]
n
KJT is er als je gewoon iets kwijt wil over jouw belevenissen, als je over een probleem wil praten, of over een bepaald onderwerp informatie zoekt. Je hoeft er je naam niet te zeggen.
Postbus 50, 2800 Mechelen 102 (elke dag van 16u tot 22u, behalve op zon- en feestdagen)
[email protected] www.kjt.org (chatten: elke woensdag van 18u tot 21u)
n
KINDERRECHTSWINKEL
CLB
Bij het CLB kan je terecht met al je vragen over leren en school, maar ook met andere vragen waarmee je als leerling te maken krijgt. Vraag eens aan de juf of meester of op je school wanneer je bij het CLB van je school terecht kan.
110
[email protected] www.clicksafe.be
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
n
CHILD FOCUS
KRW
In de Kinderrechtswinkels vind je informatie over kinderrechten, en over wat er in de wetten staat over kinderen. Heb je problemen met de wet en zoek je raad? Dan zoekt de Kinderrechtswinkel samen met jou naar een oplossing. Je naam zeggen is niet nodig.
VERTROUWENSCENTRUM KINDERMISHANDELING Als je ongerust bent, omdat een kind misschien mishandeld wordt, kan je naar het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling bellen of schrijven. Je kan hen ook bellen of schrijven om te laten horen dat je zelf verwaarloosd en/of mishandeld wordt. In elke provincie is er een vertrouwenscentrum. Je vindt hun adres op de website, klikken op ‘waar vind je ons’. www.kindermishandeling.org Antwerpen 03-230 41 90 Brussel 02-477 60 60 Limburg 011-27 46 72
Elke woensdag, van 14u tot 17u, kan je langskomen of bellen, een e-mail sturen of met ons chatten. www.kinderrechtswinkel.be
Oost-Vlaanderen 09-216 73 30 Vlaams-Brabant 016-30 17 30 West-Vlaanderen 050-34 57 57
SPORTDIENST Bij de sportdienst kan je terecht voor alle informatie over sporten. Ze vertellen je welke sportclubs er zijn in de buurt, waar je op sportkamp kan,...
Kinderrechtswinkel Brugge Kleine Hertsbergestraat 1, 8000 Brugge 050-33 95 84
[email protected] Kinderrechtswinkel Gent Hoogstraat 81, 9000 Gent 09-233 65 65
[email protected]
Elke gemeente of stad heeft een eigen sportdienst. Weet je niet waar die te vinden is? Surf naar www.vlaamsesportfederatie.be en klik op sportlink en dan links op sportdienst. Wie in Brussel woont, kan terecht bij VGC Sportdienst 02-413 04 48
[email protected] 31
ZOEK HET EENS OP!
g
J A Adressen Adoptie Armoede
31 7 24
B Bang zijn Blauwhelmen
4 23
C Chat Cyberpesten
19 10
D Discriminatie Drugs
5 3
E Echtscheiding E-mail
8-25-26 19
Jeugdbeweging Jeugdrechter
9-19 26-27
K Kamp Kinderarbeid Kindermishandeling Kinderrechtenverdrag Kindsoldaat
18-20 22 28-29 25 23
L Leefgroep Leerlingenraad Leerproblemen
7 14 13
M Middelbaar Milieu Minderjarig Misdrijf Museum
12 16-24 6-26 27-28 20
F Faalangst Film Fit
12 20 2
15-23 15 25 2 19
3-5-11 4-7 8-26 12
Toneel
Nickname
19
15 11 16-19 21 16-19 2-11-18 2-9-19 8
Omgangsrecht Oorlog Openbaar vervoer
6 23 16
P Pesten Pleeggezin Puberteit
10-13-23 7-27 2
14 19
20
U Uitstap
20
V Verdriet Verkeersongeval Verliefd Vervelen Voogd Vrede
4-7 17 4-9 18 6-25 23
W
R Racisme Rapport Ruzie
I Ideeënbus Internet
N
O
H Handicap Holebi Hoorrecht Huiswerk
Schoolreglement Schoolreis Skaten Sparen Speelstraat Spelen Sportclub Stief-
T
G Geloof Geschorst Getuige Gezond Grabbelpas
S
5 12 7-9-10
f
Weglopen Wetten
Z Zakgeld Ziek Ziekenhuisschool Zittenblijven
32
7 25
22 3-12 12 12
2
3
5
7
9
2
8
4
1
5
4
6
3
9
20 º
9 5 3 6 1 7 2 8
2 4 9 5 6 8 7 1
6
8
1
9
8
1
4
3
7
2
9
4
3
5
2
6
3 6 4 8 5 2 1 7
5 8 2 7 3 6 9 4
2 4 7 6 1 9 3 8 5
speelplein | 8–grabbelpas
1–speelstraat | 2–jeugdbeweging | 3–skatepark
8–afpersing 6–mishandeling | 7–vluchtmisdrijf | | 4–vandalisme | 5–vernederd |
27 º
19 º
| 4–pleintje | 5–sportclub | 6–academie | 7–
De juiste leeftijd is 12.
Surf als de bliksem naar www.kidsgids.be voor toffe games en een test-je-kennis-kwis!
Lien: litteken aanraken van haar tong haar neus Trien: kan met het tipje Mien: geboortevlek Sien: froufrou
4 º
Fien: navel
1 º
Gang b
1–steamen | 2–ontvoering | 3–gestolen 4–5–3–2–1
26 º
De juiste volgorde van de tekstballonnen is:
24 º
1–advocaat | 2–rechter | 3–griffier | 4–parket | 5–beklaagde | 6–getuige
Voor hun medewerking aan deze gids willen we graag alle betrokken experten bedanken, Dirk Musschoot voor het nalezen van alle tekst, alsook juf Evi Eliano, meester Tom Versée en klas 5a en 5b van Basisschool de Mijlpaal (Drongen) voor hun enthousiaste inbreng:
7
1
Kraan laten lopen bij tandenpoetsen: 2 |
Toilet: 3 | Lekkende kraan: 5 | Douchen: 8
23 º
Zin in meer spelletjes?
COLOFON
1
9
4–waar | 5-niet waar
5
1–waar | 2–niet waar | 3–waar |
7
14 º
3
de klas!) | 3–niet waar | 4–waar
4
1–waar | 2–niet waar (zeker niet in
6
12 º
8
Op het post-it briefje onder het blauwe
De kortste route is het 2e fietsspoor.
JUISTE OPLOSSINGEN | Bad: 14
De 5 vredessymbolen zijn: de duif, de regenboog,
de regenboogvlag (met ‘pace’ = ‘vrede’ op), het
22 º
V symbool met wijs- en middenvinger, het ‘peace’
teken op de gele jas.
oog staat het uitroepteken omgekeerd.
9 º
11 º
De Kidsgids is een uitgave van het samenwerkingsverband van CJP, Delta vzw, In Petto, Jeugdwerknet, vzw Kinder-en Jongerentelefoon en Kinderrechtswinkels vzw. De Kidsgids is bestemd voor kinderen jonger dan 12 jaar. De Kidsgids werd samengesteld door Kinderrechtswinkels vzw. Kinderrechtswinkels vzw, Hoogstraat 81, 9000 Gent
[email protected] | www.kinderrechtswinkel.be De inhoud van de Kidsgids kan je ook terugvinden op www.kidsgids.be, samengesteld door Jeugdwerknet.
klas 5a – juf Evi Brecht Arnou, Marthe Bartier, Sander Boute, Jeroen De Moor, Lotte De Swaef, Cem Fuchs, Fien Goovaerts,
Aan deze gids werkten mee:
Ruben, Sirien Keeta, Kai Kujala, Dunya, Eline Lauwereins, Sven Lauwereins, Michiel Morel, Stan
R E DA C T I E
Auteur: Sophie Van Daele Eindredactie: Karin Maes —
Rojas Rivas, Marieke Rommens, Tibo Steyaert, Cédric Sucaet, Jasmine, Loren Van Holsbeke, Zephir Veys, Jesse Wullaert, Burak.
VORMGEVING
Lay-out: Cathy Willem Illustraties: Etienne Bruneel —
klas 5b – meester Tom Yeter Akin, Imane Bouachiba, Thomas Delva, Ibe De
DRUKWERK
Paepe, Thibaut De Rycke, Xannah Gaupin, Elias Hernes
Drukkerij Dessain – Mechelen
M., Liam Kets, Jordy Lammens, Kim Lauwereins, Stijn
September 2006
Lefebvre, Nora Leroy, Gust Maris, Melissa Royeaerd, Jonathan Servayge, Alix Standaert, Arbesa Ukshinay, Lukas Van De Keere, Jana Van Impe, Kirina Van Impe, Ipek Vay, Zeno Verlee, Sarie Verheughe, Ayla
De teksten van de Kidsgids werden geschreven vóór augustus 2006. Hou er dus rekening mee dat sommige gegevens inmiddels gewijzigd kunnen zijn. De samenstellers kunnen niet verantwoordelijk gehouden worden voor eventuele onjuistheden in de publicatie. Samen met de Kidsgids geeft het samenwerkingsverband ook Life@1215 voor tieners (12-15) en de Jongerengids voor jongeren (>15) uit. De inhoud van Life@1215 en de Jongerengids vind je terug op www.life1215.be en www.jongereninformatie.be.
33
Deze uitgaven werden mogelijk gemaakt met steun van de Vlaamse Overheid.
