Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 3 1.
Het ILG-contract in een notendop................................................................................................... 4 1.1.
Decentralisatie van verantwoordelijkheden ........................................................................... 4
1.2.
De afspraken tussen de provincie en Het Geldersch Landschap ............................................ 4
1.3
Organisatie en overleg ............................................................................................................ 6
2.
De prestaties.................................................................................................................................... 7 2.1.
Beheer en instandhouding ...................................................................................................... 7
2.2
Inrichting EHS ........................................................................................................................ 14
2.3
Integrale projecten ................................................................................................................ 18
3.
De financiële verantwoording ....................................................................................................... 21 3.1
Vooraf .................................................................................................................................... 21
3.2
Peilformat .............................................................................................................................. 21
3.3
Accountantsverklaring........................................................................................................... 22
3.4
Eindafrekening....................................................................................................................... 22
Nawoord ................................................................................................................................................ 23 Bijlagen .................................................................................................................................................. 24 1.
Beheerresultaat (pluspakketten)............................................................................................... 25
2.
Certificaat Natuurbeheer (SNL) ................................................................................................. 28
3.
Kaartjes inrichtingsprojecten .................................................................................................... 29
4.
Prestaties per integraal project ................................................................................................. 43
5.
Accountantsverklaring en PEIL-format ...................................................................................... 45
6.
Eindafrekening........................................................................................................................... 46
7.
CD-Rom en toelichting bij de GIS-bestanden ............................................................................ 47
2
Inleiding Begin 2007 maakten wij onze ambities voor het landelijk gebied kenbaar aan de provincie Gelderland. We deden daarbij een aanbod voor samenwerking. Ruim een jaar later sloten we een ILG-contract. Nu, anno 2014 zijn de resultaten zichtbaar. Met trots presenteren wij hier de eindverantwoording van ons contract. We hebben het bovenal met veel plezier uitgevoerd. Er is hard gewerkt en er zijn veel prestaties geleverd. Provinciale doelen zijn gerealiseerd. Het oppervlak natuur is toegenomen en de kwaliteit van natuur, landschap en erfgoed is er op vooruit gegaan, doordat het beheer kon worden voortgezet en doordat een groot aantal projecten is uitgevoerd. Dit was mogelijk dankzij de inzet van velen, in het bijzonder de provincie Gelderland, die het heeft aangedurfd om het meerjarencontract aan te gaan. Niet alleen de provincie, maar ook wij hebben mede dankzij onze trouwe achterban een flinke financiële bijdrage geleverd ter realisatie van de afgesproken prestaties. Deze verantwoordingsrapportage staat niet op zichzelf; het is de laatste in een reeks van zeven. We hebben immers jaarlijks tussentijdse verantwoording afgelegd en accountantsverklaringen aangeleverd. Deze rapportage is wel uitgebreider dan de voorgaande, omdat hij terugblikt op een periode van zeven jaar en samenvat wat is gepresteerd. In deze rapportage schetsen we allereerst de inhoud van het ILG-contract en blikken we terug op de achtergrond en het tot stand komen ervan. We beschrijven de afgesproken prestaties en geven in hoofdstuk twee aan wat daarvan gerealiseerd is. Hoofdstuk drie betreft de financiële verantwoording en omvat naast een toelichting op onze financiële (project)administratie, het PEIL-format, de accountantsverklaring en de eindafrekening. We geven met deze rapportage ook een kijkje in de keuken en laten zien hoe we dingen hebben aangepakt en uitgewerkt. We sluiten af met een nawoord en enkele bijlagen. Hierbij hoort ook een CD-Rom met bestanden. We gaan in deze rapportage niet in op afzonderlijke projecten, maar verantwoorden conform de afspraken uit het contract op programmaniveau. Wel zal aanvullend op deze formele eindverantwoording een boekje worden uitgebracht waarin alle afzonderlijke projecten zijn beschreven. Dit omdat het uiteindelijk natuurlijk draait om de tastbare resultaten buiten; de resultaten waar u, wij, alle Gelderlanders en mensen van daarbuiten de vruchten van plukken.
3
1. Het ILG-contract in een notendop 1.1.
Decentralisatie van verantwoordelijkheden
ILG staat voor het Investeringsbudget Landelijk Gebied. Met het ILG zijn verschillende, zowel Rijksals provinciale geldstromen voor het landelijk gebied gebundeld tot één investeringsbudget. De basis ervan ligt verankerd in de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG). Met deze wet is de regie van de uitvoering van het gebiedsgerichte beleid gedecentraliseerd en in handen gekomen van de provincies. Provincies combineerden Rijksdoelen met de ambities van zichzelf en die van andere partijen, zoals gemeenten, waterschappen en maatschappelijke organisaties en maakten over de uitvoering en financiering van die doelen voor een periode van zeven jaar afspraken met het Rijk. In Gelderland zijn deze afspraken vastgelegd in een bestuursovereenkomst met het Rijk, welke op 18 december 2006 door de verantwoordelijk bestuurders werd ondertekend. Gedeputeerde Staten hebben zich hierin verplicht om de doelen, uitgewerkt en vastgelegd in een Provinciaal Meerjaren Programma (PMJP) te realiseren. De Provincie was daarbij verantwoordelijk voor de regie van de uitvoering. In het Gelders coalitieakkoord 2007-2011 was bepaald dat voor de uitvoering van het PMJP en het Waterhuishoudingsplan via meerjarenprogramma’s afspraken zouden worden gemaakt met waterschappen, gemeenten en (semi) publieke organisaties.
1.2.
De afspraken tussen de provincie en Het Geldersch Landschap
Ruim een jaar nadat de provincie en het Rijk de bestuursovereenkomst hadden gesloten, sloten Het Geldersch Landschap en de Provincie Gelderland op 21 februari 2008 voor diezelfde periode een uitvoeringsovereenkomst. Het was de eerste in Gelderland en zelfs de eerste in Nederland. Gelderland liet er mee zien dat zij hun rol waar wilde maken en verantwoordelijkheid wilde nemen. Het betrof een prestatie-overeenkomst waarin financiële en uitvoeringsafspraken zijn vastgelegd. Programmaonderdelen De overeenkomst en bijbehorende meerjaren subsidiebeschikking had betrekking op drie programmaonderdelen: 1) Instandhouding en beheer 2) Inrichting Ecologische Hoofdstructuur (EHS) 3) Integrale projecten Het onderdeel ‘instandhouding en beheer’ had betrekking op het in stand houden en beheren van ons terreinbezit en het uitvoeren van de basisactiviteiten die we als organisatie leveren. Het ging daarbij om beheer en de toegankelijkheid van gebieden, monitoring, communicatie, administratie en de bevordering van de uitvoering van het provinciale beleid. De ‘inrichting Ecologische Hoofdstructuur’ had betrekking op 1.000 hectare, waarvan 500 hectare reeds bestaand bezit. De provincie zou zorg dragen voor de tijdige aankoop en doorlevering van 600 hectare grond, die nodig was om de inrichtingsopgave te realiseren. De inrichting diende plaats te vinden conform de doelstellingen van de Streekplanuitwerking Kernkwaliteiten EHS. Afgesproken was dat Het Geldersch Landschap de terreinen in beginsel zou inrichten conform de natuurdoelen uit 4
het provinciale Gebiedsplan Natuur en Landschap. De prioriteit lag bij zogenaamde TOPlijstgebieden; gebieden waar de verdroging met prioriteit diende te worden bestreden. Onderdeel van de afspraken was het nemen van anti-verdrogingsmaatregelen ten behoeve van bestaande natuur in zes specifieke TOP-lijstgebieden. Het betrof de gebieden Erica-Kalenbroek (Klein Bylaer), Wilbrinksbos, Staverden, Wisselse Veen, Vossenbroek en Baakse Beek/Lindese Laak (Kieftskamp). Het onderdeel ‘integrale projecten’ had betrekking op de uitvoering van 29 projecten in de periode 2007-2010. Het betrof projecten welke onderdeel waren en uitvoering gaven aan het provinciale meerjarenprogramma (PMJP). Ze dienden elk één of meerdere doelen ten aanzien van het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving voor natuur, landschap en recreatie en verbetering van de milieukwaliteit, met inachtneming van de cultuurhistorische waarden. We spraken in de overeenkomst tevens gezamenlijk de intentie uit om voor de periode 2010-2013 voor dezelfde orde van grootte projecten uit te voeren en daarvoor financiële middelen beschikbaar te stellen. Financiering De overeenkomst werd gekenmerkt door een programmafinanciering. Dit hield in dat we de ruimte hadden om te schuiven met budgetten tussen of binnen de programmaonderdelen van de overeenkomst. Budgetten waren dus niet aan afzonderlijke projecten gebonden en hoefden dus ook niet op projectniveau te worden verantwoord. Wel dienden de gelden voor het onderdeel inrichting EHS binnen dit onderdeel te worden besteed. Voor de maatregelen ten behoeve van bestaande natuur in de genoemde zes TOP-lijstgebieden werden grondwaterheffingsgelden ter beschikking gesteld. Deze gelden zijn gelabeld aan deze zes gebieden. Voor de uitvoering waren de volgende middelen beschikbaar: Onderdeel uitvoeringsprogramma HGL
Subsidie [1] provincie
Bijdrage Het Geldersch Landschap [2]
Instandhouding en beheer
20.000.000
44.947.000
Inrichting EHS
13.000.000
1.300.000
10.000.000
10.000.000
Integrale projecten Totaal [1] [2]
[3]
[4] [5]
[4]
43.000.000
[3] [5]
56.247.000
Totaal beschikbare financiering 64.947.000 14.300.000 20.000.000 99.247.000
De hier genoemde bedragen zijn opgenomen in de subsidiebeschikking; Het betreft hier de uiteindelijk geleverde eigen bijdrage van Het Geldersch Landschap aan de kosten van het bezitsbeheer exclusief de vaste lasten; Hoewel dit niet gebruikelijk was bij reguliere inrichting werd afgesproken dat Het Geldersch Landschap 10% eigen bijdrage zou leveren aan de inrichting EHS; Het betreft hier de bijdrage voor de eerste tranche integrale projecten; Afgesproken was dat Het Geldersch Landschap 50% eigen bijdrage zou leveren aan de integrale projecten.
5
1.3
Organisatie en overleg
Interne organisatie Nadat de overeenkomst was gesloten hebben we onze projectorganisatie aangepast aan het grote projectvolume dat moest worden uitgevoerd. Organisatiebreed werd de focus gelegd op de uitvoering van de overeenkomst. Er werd een programmamanager aangewezen, die ondersteund door een secretaris verantwoordelijk werd voor de uitvoering. De programmamanager was tevens het aanspreekpunt voor de provincie. Ook werden projectleiders benoemd. Zij werden binnen inhoudelijke en financiële kaders verantwoordelijk voor de uitvoering van afzonderlijke projecten of onderdelen van de ILG-overeenkomst. Afhankelijk van de aard van het project formeerden zij een projectteam, in de regel bestaande uit inhoudelijk deskundigen, een regiohoofd en de beheerder(s) van het gebied. Voor enkele grote, complexe en/of dure projecten werden stuurgroepen ingesteld met interne en externe deskundigen onder voorzitterschap van de directeur. De voortgang van het contract als geheel en daarvoor relevante ontwikkelingen werden maandelijks besproken in een regiegroep waaraan naast de programmamanager en –secretaris de directie en het hoofd financiën deelnamen. Hier werden overall beslissingen genomen, bijvoorbeeld ten aanzien van prioriteiten. Dankzij de heldere uitvoeringsafspraken, korte lijnen en mogelijkheid om snel de benodigde expertise in te schakelen konden projecten efficiënt en effectief worden uitgevoerd. Overleg met de provincie Gemiddeld elke maand werd overleg gevoerd met de accountmanager van de provincie Gelderland. Hier werden relevante zaken besproken en afgestemd. Knopen werden doorgehakt. Minimaal één keer per jaar vond op bestuurlijk niveau overleg plaats. Hier werden de jaarlijks ingediende voortgangsrapportages besproken en vastgesteld. Ook eventuele knelpunten kwamen aan bod en werden indien mogelijk opgelost. De accountantsverklaring werd inclusief het door de accountant goedgekeurde PEIL-format jaarlijks in het voorjaar aan de provincie ter beschikking gesteld. Buiten dit speciaal voor het ILG-contract in het leven geroepen overleg was er veelvuldig contact met diverse ambtenaren van de provincie, bijvoorbeeld in het kader van beleidsontwikkeling, beleidsuitvoering (gebiedsprocessen) en vergunningverlening. Afspraken en zaken die betrekking hadden op het contract verliepen echter altijd via het spoor van de accountmanager. Een opvallende gebeurtenis vond plaats in 2010, toen de bestuursovereenkomst vanuit het Rijk vroegtijdig werd ontbonden. Dit bracht in alle provincies de nodige politieke en ambtelijke roering te weeg. Voor de uitvoering van onze ILG-overeenkomst heeft het echter niet veel gevolgen gehad. De financiële middelen waren immers via de beschikking vastgelegd en we konden doorgaan met uitvoeren. Wel heeft de provincie ons verzocht de prestaties te optimaliseren. Dit hield in dat we actief moesten zoeken naar mogelijkheden om prestaties op andere manieren te realiseren, al dan niet op gronden van derden. Dat kon, weliswaar in beperkte mate, dankzij de programmatische opzet van de ILG-afspraken. Wel werd in gezamenlijk overleg en mede als gevolg van de bezuinigingen op het natuurbudget besloten om af te zien van een tweede tranche integrale projecten. Besloten werd om de uitvoering van de eerste tranche te temporiseren.
6
2. De prestaties 2.1.
Beheer en instandhouding
In de uitvoeringsovereenkomst en de beschikking zijn een aantal prestaties en afspraken genoemd welke betrekking hebben op instandhouding en beheer. De prestaties zijn op een hoog abstractieniveau in de beschikking geduid. De verantwoording vindt op datzelfde niveau plaats, waar mogelijk zullen we concretiseren. In dit hoofdstuk worden de prestaties en afspraken stuk voor stuk beschreven. De vetgedrukte alineakoppen zijn expliciet als prestatie in de beschikking genoemd. In stand houden organisatie Het Geldersch Landschap bestond als gezonde organisatie en daaraan is niets veranderd. Wel is er ingespeeld op de in 2010 door de provincie aangegeven korting op de instandhoudingsbijdrage naar 1.2 miljoen per jaar. Om dit op te vangen is in 2010 een reorganisatie doorgevoerd. Met deze reorganisatie is ook het beheer organisatorisch op een andere leest geschoeid. Daarbij is ervoor gezorgd dat er een betere en adequate ondersteuning is van de verschillende bedrijfsprocessen, een ondersteuning die er tevens voor heeft gezorgd dat ook de ILG-overeenkomst goed kon worden gevolgd (financieel en inhoudelijk). Toegankelijkheid gebieden garanderen Het overgrote deel ( 95%) van de natuurterreinen van Het Geldersch Landschap is opengesteld voor het publiek. Niet alleen zorgen we daarbij voor toegankelijkheid, ook veiligheid is een belangrijk item. Veiligheid die wordt geborgd door enerzijds het houden van toezicht op de bezoekers, maar anderzijds ook door het uitvoeren van veiligheidinspecties en het doorvoeren van maatregelen (zorgplicht). De toegankelijkheid is gedurende de ILG-periode gegarandeerd. We beheerden en beheren ruim 1.100 kilometer aan paden en jaarlijks ontvingen en ontvangen we naar schatting enkele miljoenen bezoekers in onze terreinen. Naast de toegankelijkheid voor recreanten hebben we onze terreinen opengesteld voor onderzoek. We verleenden daarvoor jaarlijks circa 60-80 vergunningen aan circa 200-250 personen. Het meest betrof het vergunningen voor vrijwilligers die vanuit hun eigen interesse een bepaalde groep (bijv. mossen, dagvlinders enz.) in een bepaald gebied of enkele gebieden wilden inventariseren, maar ook IVN- en KNNV-afdelingen, vogelclubs en dergelijke die voor FLORON, SOVON of RAVON onze terreinen inventariseerden. Ook zijn geregeld vergunningen verleend voor excursies en aan studenten die in het kader van hun opleiding onderzoek moesten doen. Tot slot zijn vergunningen verleend aan onderzoeksinstituten, waterschappen en de Provincie Gelderland ten behoeve van (wetenschappelijk) onderzoek, inventarisaties en terreininspecties. Deelnemen aan dan wel opstarten van gebiedsprocessen Niet alleen via de directe uitvoering van projecten hebben we een bijdrage geleverd aan de uitvoering van het provinciale beleid, ook via de deelname aan diverse stuurgroepen, commissies, werkgroepen en projectgroepen hebben we inzet gepleegd. In provinciaal verband zijn we onder andere direct actief geweest in: 7
Overleg Gelderse manifestpartners, inclusief tijdelijk ingestelde werkgroepen Adviesgroepen beheerplannen Natura 2000 Taskforce Natura 2000 Veluwe Stuurgroep en ambtelijke coördinatiegroep Epe-Vaassen Fauna Beheereenheid Rivierenland Diverse Wildbeheereenheden Stuurgroep Gebiedscoalitie Agrarische Enclave Uddel-Elspeet Reconstructiecommissie Gelderse Vallei/ Utrecht-Oost Stuurgroep en projectgroep Hattemerpoort Stuurgroep Eindeloze Veluwe Streekcommissie Rivierengebied West Streekcommissie Gelderse Vallei Bestuur Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei Stuurgroep Herinrichting Winterswijk Oost Bestuur Stichting STEVIG
Daarnaast hebben we in diverse andere provinciale overlegstructuren inbreng geleverd via onze collega-organisaties. Naast de bovengenoemde besturen, commissies, werkgroepen en dergelijke hebben we deelgenomen aan een groot aantal andere overlegstructuren, waarmee indirect een bijdrage is geleverd aan de uitvoering van het provinciale beleid. In dat verband kan gedacht worden aan besturen, werkgroepen, stuurgroepen, commissies en dergelijke die zijn ingesteld door waterschappen en gemeenten, maar ook Rijkswaterstaat. Tot slot hebben we het Gelderse natuuren landschapsbelang gediend door deelname aan besturen van diverse (Gelderse) verenigingen en stichtingen, waarvan de doelstellingen in het verlengde liggen van onze organisatie. Naast het bovengenoemde zijn we (via de integrale projecten) trekker geweest van een gebiedsproces in het Land van Maas en Waal, het project Stappen in de Toekomst. Hier is langdurig samengewerkt met verschillende locale publieke en private partijen. Er zijn extra financiële middelen gegenereerd en er zijn een groot aantal projecten uitgevoerd die een positieve bijdrage hebben geleverd aan natuur en landschap, recreatie, economie, landbouwstructuur en de cultuurhistorie. De ecologische verbindingszone Heumen-Horssen is hier grotendeels gerealiseerd, evenals diverse wandelverbindingen en een bezoekerscentrum. Een nadere beschrijving van het project, het proces en onze rol daarbij zijn samen met de concreet behaalde resultaten gepubliceerd in het rapport ‘Stappen in de Toekomst, samenwerken in het Land van Maas en Waal, een terugblik op vijf jaar stappen’. Dit rapport is landelijk en breed is verspreid onder geïnteresseerde partijen. Een digitaal exemplaar is bijgeleverd op de CD-Rom welke als bijlage bij deze rapportage is gevoegd. De ervaring die we met dit project hebben opgedaan is van grote betekenis voor onze organisatie en de provincie Gelderland. Dit mede met het oog op het voornemen van de provincie om partners in de toekomst een regierol te laten vervullen in het landelijk gebied. Ter voorbereiding daarop hebben we samen met ingenieursbureau Eelerwoude een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden voor het vervullen van een regierol in het gebied Epe-Vaassen.
8
Uitbreiden, inrichten en in stand houden HGL-bezit conform afgesproken doelen Dit onderwerp komt elders in dit hoofdstuk aan bod in paragrafen over beheer en het hoofdstuk inrichting. Intrekken Programma Beheer en lopende bezwaren Subsidieregeling Natuurbeheer Eind 2006 deed Geldersch Landschap een aanvraag voor de toen nog vigerende regeling Programma Beheer. De aanvraag had betrekking op een periode van 6 jaar (2007 tot en met 2012). Op 27 juni 2007 werd door de Dienst Regelingen een Programma Beheer beschikking afgegeven. Een groot deel van de aanvraag was gehonoreerd en een deel niet. Tegen een deel van de afwijzingen diende Het Geldersch Landschap een bezwaar in bij de Dienst Regelingen, waarna beroep werd aangetekend bij de rechter. Ondertussen werd het ILG-contract voorbereid. Tegelijkertijd werden door het Rijk en de provincies voorbereidingen getroffen voor een nieuwe Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) welke als vervanging moest gaan dienen voor het Programma Beheer. De regeling zou door de provincies worden uitgevoerd en moest invulling geven aan de decentralisatie van het natuurbeleid. Bij de ILG-afspraken is overeengekomen om het jaarlijks voor Programma Beheer beschikte bedrag op te nemen in het ILG-contract als onderdeel van de beheer- en instandhoudingsbijdrage. De Programma Beheerbeschikking, de bezwaren en de beroepen zijn vervolgens ingetrokken en de Dienst Regelingen heeft het voor 2007 bevoorschotte bedrag teruggevorderd (dd. 19-06-2008, TSV 5951426-4-RG). Meewerken aan gemeenschappelijk communicatiebeleid We hebben gedurende de gehele ILG-periode ruim aandacht geschonken aan de gezamenlijke doelen van Het Geldersch Landschap en de provincie Gelderland. Dit is tot uiting gekomen in verschillende artikelen, presentaties voor andere partijen, provincies en het ministerie en interviews (door Het Geldersch Landschap of samen met de provincie). Daarnaast is bij het begin van de ILGperiode in nauw overleg met de provincie een communicatieplan opgesteld. Als onderdeel daaruit werd een eigen ‘ILG-huisstijl’ ontwikkeld voor de projectborden. Daar was altijd duidelijk dat hier sprake was van gezamenlijk gedragen doelen die een grote meerwaarde hadden voor het Gelderse landelijk gebied.
Afbeelding 1: Een projectbord volgens de gezamenlijk ontwikkelde huisstijl.
9
Benutten nieuwe media mogelijkheden Als organsiatie staat Geldersch Landschap midden in de samenleving. Informatie verstrekken over het bezit, maar zeker ook mogelijkheden voor het gebruik van het bezit worden onder de aandacht gebracht van het publiek. Daartoe wordt de laatste jaren meer en meer gebruik gemaakt van de ‘nieuwe media’. Zo werden SMS-wandelingen ontwikkeld en beschikbaar gesteld, werden er verschillende beleef-app’s geïmplementeerd, werden sociale media gebruikt door boswachters en bezoekerscentra. Deze aanpassingen hadden ook gevolgen voor de website, ook deze werd vernieuwd.
Afbeelding 2: Een screenshot van de vernieuwde website welke in 2013 werd gelanceerd.
Verbetering monitoringsprogramma Gedurende de ILG-periode is op het gebied van de monitoring veel verbeterd. Bij de start van het ILG-contract was er geen gerichte meerjarenplanning en vrijwillige waarnemers werden nauwelijks gericht gestuurd om hiaten aan te vullen. Ook werd slechts beperkt gebruik gemaakt van externe databestanden. Rapportages werden vaak alleen analoog uitgevoerd. In 2010 is de overstap gemaakt naar digitale dataverzameling en verwerking. Dankzij de directe digitale invoer van data ter plekke in het veld kunnen waarnemingen in principe vrijwel direct zichtbaar worden gemaakt in een GISsysteem. De nauwkeurigheid en de hoeveelheid data zijn daardoor enorm verbeterd en toegenomen. Ook zijn de externe data goed toegankelijk geworden, doordat we zoals afgesproken een overeenkomst sloten met de Gegevensautoriteit Natuur (GaN)1. We kregen daardoor de beschikking 1
De Stichting Gegevensautoriteit Natuur is per 1 januari 2014 opgeheven. Vanaf dat moment neemt BIJ12 de verantwoordelijkheid voor het beheer en exploitatie van de Nationale Databank Flora en Fauna, inclusief Het Natuurloket, over van de stichting Gegevensautoriteit Natuur.
10
over vele miljoenen data uit de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). In eigen beheer zijn diverse modules gemaakt waarmee heel gericht specifieke vragen kunnen worden beantwoord. Hierdoor kunnen direct gewenste verspreidingsbeelden van afzonderlijke soorten of soortengroepen worden gegenereerd. Groot voordeel is dat er ook buiten de grenzen van de eigen terreinen kan worden gekeken waardoor relaties en patronen kunnen worden gegenereerd die voorheen onmogelijk waren. Ook is er een begin gemaakt van het digitaliseren van vegetatiekaarten. Bij de opzet en organisatie van de monitoring en de verwerking en opslag van digitale bestanden en rapporten hielden we alvast rekening met de monitoringeisen die nu anno 2014 voor de Subsidieregeling Natuur en Landschap en Natura2000 gelden. We hebben in de ILG-periode overigens niet alleen de flora en fauna gemonitord, maar ook de hydrologie van verschillende terreinen. Incidenteel zijn peilbuizen geplaatst en waar ze staan, zijn ze gemonitord. De hydrologische gegevens zijn nu online (via www.dinoloket.nl) raadpleegbaar, waarbij de peilstand fluctuaties in relatie tot de beoogde natuurdoelen kunnen worden bekeken en beoordeeld. Deze gegevens zijn en worden betrokken bij de periodiek uitgevoerde evaluaties (zie ‘in beheer bestaande en nieuwe EHS’). Bij de inventarisatie en monitoring van de flora, fauna en hydrologie wordt Het Geldersch Landschap ondersteund door een groot aantal vrijwilligers. Gedurende de ILG-periode hebben we gewerkt aan een meer gestructureerde en gerichte inzet ervan. Zo is en wordt steeds meer in overleg met de vrijwilligers gestuurd op het inventariseren van specifieke onderwerpen en blanco gebieden. Ook is meer gestuurd op het kwantitatief gebiedsdekkend inventariseren van terreinen (dus niet alleen maar een kwalitatieve streeplijst met gevonden soorten per km-hok, maar een kwantitatieve stippenkaart). De vrijwilligersinventarisaties sluiten hierdoor nu beter aan op ons monitorings- en evaluatieprogramma, welke op haar beurt aansluit bij de systematiek van de SNL monitoring. Tot slot zijn ook zijn de archeologische monumenten, waaronder grafheuvels elke twee jaar geïnspecteerd door de archeologische monumentenwacht2. Op grond van de inspectierapporten zijn indien nodig herstel- en aanvullende beheerwerkzaamheden uitgevoerd en beheeradviezen verstrekt.
Afbeelding 3: Voorbeeld van een vegetatiekaart (Wekerom). De kleuren geven verschillende vegetatietypen weer. 2
De Archeologische Monumentenwacht is in 2013 failliet gegaan. Anno 2014 wordt via de Roelbrandtse Stichting een doorstart gemaakt.
11
Administratie conform ILG-uitgangspunten en rapportage cf. LNV voorschriften Jaarlijks is een ingevuld PEIL-format aangeleverd met daarbij een accountantsverklaring. Het PEILformat en het controleprotocol voor de accountant zijn destijds door de provincie opgesteld. Wij gaan er van uit dat deze voldoen aan de LNV-voorschriften. In beheer nieuwe en bestaande EHS3 De bezittingen van Het Geldersch Landschap zijn onderdeel van de Gelderse Ecologische Hoofdstructuur (EHS). In de uitvoeringsovereenkomst is afgesproken dat we de inhoudelijke uitgangspunten van het nieuwe SNL-stelsel als vertrekpunt zouden hanteren voor het beheer. Wij voerden gedurende de ILG-periode het beheer, zoals dat vanuit de regeling Programma Beheer en later de Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) vereist was. In 2010 werd landelijk de Index Natuur en Landschap vastgesteld. Wij hebben onze terreinen toen ingedeeld conform de nieuwe SNL-systematiek. Dit is ook in de administratieve systemen verwerkt. Na overleg met de provincie is de SNL-kaart aangepast en opgenomen in het Natuurbeheerplan van de provincie.
Afbeelding 4: Uitsnede van de SNLbeheertypenkaart, zoals vastgelegd in het administratieve systeem.
Doel van het beheer was steeds om de biodiversiteit en andere aanwezige waarden in stand te houden. Daarvoor zijn de noodzakelijke maatregelen door (of onder leiding van) deskundige, geschoolde beheerders uitgevoerd. Jaarlijks stelden zij daartoe een werkplan op, waarin beschreven is welke maatregelen waar zouden worden uitgevoerd. In veel van onze terreinen waren (en zijn) naast onze beheerders en terreinmedewerkers vaste vrijwilligersgroepen actief die onder leiding van
3
Sinds de herijking van de EHS in Gelderland (2012/2013) wordt gesproken over het Geldersch Natuur Netwerk (GNN). Waar in deze rapportage gesproken wordt over EHS kan evengoed GNN gelezen worden.
12
de beheerder diverse beheerwerkzaamheden uitvoerden. Zij verwijderden bijvoorbeeld bosopslag in heideterreinen, verwijderden prunus en beheerden landschapselementen. De beheerders zijn in hun dagelijks werk bijgestaan door ecologen en andere inhoudelijk deskundigen. Zij adviseerden over het beheer, maar verzorgden (coördineerden) ook de monitoring die nodig is om te bepalen of het met een terrein de goede kant op gaat. Er is gedurende de ILG-periode niet alleen uitvoering gegeven aan het feitelijke beheer. Er is ook een systematisch evaluatieprogramma opgezet waarbij terreinen periodiek worden gemonitord en geëvalueerd. Het programma is sinds 2011 operationeel. Elke twaalf jaar wordt voor elk terrein/gebied een grote evaluatie uitgevoerd. Daarvoor wordt een digitale vegetatiekaart gemaakt en een gebied dekkende kartering uitgevoerd voor broedvogels, bijzondere overige faunasoorten en hogere planten. Voor de vegetatiekaarten worden meestal externe gespecialiseerde bureaus ingeschakeld. Tussendoor wordt een kleine evaluatie uitgevoerd, waarbij de op dat moment beschikbare data van NDFF, eigen waarnemingen en vrijwilligers worden betrokken. Deze methode sluit aan bij de SNL-systematiek en de certificeringseisen zoals die anno 2014 operationeel zijn. Feitelijk kan de ILG-periode worden beschouwd als een overgangsperiode tussen Programma Beheer en de Subsidieregeling Natuur en Landschap. We hebben het beheer buiten efficiënt en zonder veel administratieve handelingen voortgezet. Om te toetsen of de aanwezige natuurwaarden daadwerkelijk in stand zijn gehouden is in 2012 en 2013 aanvullend op de monitoring een inventarisatie uitgevoerd van pluspakketten Programma Beheer welke ten tijde van de Programma Beheeraanvraag aanwezig waren en zijn aangevraagd. Een terrein kwam destijds voor een pluspakket in aanmerking op het moment dat er een minimum aantal specifieke soorten per hectare voorkwam. Om een vergelijking te kunnen maken kon dus (enkel) worden teruggegrepen op de nulmeting die dankzij Programma Beheer voor handen was. Bijlage 1 geeft een overzicht van de pluspakketten uit 2006/7 en of deze anno 2013 nog als zodanig zouden kunnen worden aangemerkt. Algemeen kan worden geconcludeerd dat de terreinen nog steeds voldoen aan de toenmalige kwalificatie van pluspakket, een enkele uitzondering daargelaten. Waar dat niet het geval is, is in het overzicht vermeld wat de (vermoedelijke) reden is en welke consequenties daaruit zijn getrokken. Diverse gebieden kwamen destijds niet voor een pluspakket in aanmerking, maar zouden dat op grond van de nu aangetroffen soorten wel komen. In deze gebieden, die eveneens in de tabel zijn opgenomen zijn de natuurwaarden er op vooruit gegaan. Het in stand houden van de aanwezige biodiversiteit is dus ruimschoots gehaald. Dat wij ons beheer op professionele wijze hebben uitgevoerd blijkt ook uit het feit dat wij het Certificaat Natuurbeheer op 15 oktober 2013 kregen uitgereikt van de Stichting Certificering ten behoeve van de nu vigerende SNL-regeling (zie bijlage 2). SN-functiewijziging In de ILG-beschikking is een prestatie SN-functiewijziging (38 ha) opgenomen. Het gaat hier om enkele percelen welke voor het tot stand komen van het ILG-contract werden omgevormd van landbouw naar natuur, maar waarvan de eindafrekening met de Dienst Regelingen nog moest plaatsvinden. Het betrof de volgende SN-beschikkingen: Pollense Veen (4596799), Staverden/Hendriks (4378209), Aarnink/ De Haar (4955708), Stapelbroek (4955707) en Gossink (4955706). De eindafrekeningen hebben in de ILG-periode plaatsgevonden en de genoemde percelen zijn (en worden) beheerd als natuur. 13
2.2
Inrichting EHS
Na het ingaan van de overeenkomst zijn in afstemming met de provincie de terreinen geselecteerd waar inrichtingsmaatregelen genomen zouden gaan worden. Dit heeft geresulteerd in een projectenlijst en een kaart waarop de in te richten terreinen stonden weergegeven. De projecten zijn toebedeeld aan projectleiders van Het Geldersch Landschap, waarna per project in eerste instantie globaal de maatregelen en kosten zijn ingeschat. De projecten zijn ingedeeld in de inrichtingscategorieën dure (=veelal natte) natuur, bos en landschappelijke inrichting. De eerste categorie had betrekking op gebieden met hoge natuurpotenties waar plag- en of graafwerkzaamheden nodig werden geacht. Bos spreekt voor zich en onder landschappelijke inrichting werd een lichtere inrichting verstaan in de vorm van landschapselementen, natuurvriendelijke oevers en rasters al dan niet gecombineerd met een aangepast beheer van het betreffende perceel. Tevens is een meerjarenplanning gemaakt met als doel de uitvoering gelijkmatig over de jaren te verdelen. Gebieden waar extra grond moest worden aangekocht/doorgeleverd om de beoogde natuurdoelen te halen zijn later in de tijd gezet. Voor gebieden met hoge natuurpotenties zijn ecohydrologische en/of bodemchemische onderzoeken uitgevoerd om de realiseerbaarheid van natuurdoelen en de exact benodigde maatregelen vast te stellen. Dit heeft ertoe geleid dat in sommige gebieden hogere doelen zijn gerealiseerd en in andere gebieden lagere doelen dan in het natuurgebiedsplan was voorzien. Dat laatste was het geval wanneer duidelijk werd dat er te veel en te diep fosfaat in de grond aanwezig was en/of niet aan de hydrologische randvoorwaarden kon worden voldaan.
Afbeelding 5: Voorbeeld van een inrichtingskaartje n.a.v. onderzoek (gebied Korte Broek).
Op het moment dat gronden werden verworven en doorgeleverd of op andere wijze beschikbaar kwamen, werden in afstemming met de provincie projecten toegevoegd of uitgebreid (bijvoorbeeld Hijink, de Berghuizer Papierfabriek en de Havo Notre Dame). Deze projecten werden opgenomen in de meerjarenplanning, van een inrichtingscategorie voorzien en toebedeeld aan één van de projectleiders.
14
De indeling in inrichtingscategorieën en de meerjarenplanning waren een hulpmiddel om te sturen op doelen en middelen passend binnen de programma afspraken. Uiteindelijk is ruim 500 hectare ingericht. Dit is iets meer dan de helft van de afgesproken hoeveelheid hectares. De reden dat minder hectares zijn ingericht hangt voornamelijk samen met het feit dat de doorlevering van gronden door de provincie Gelderland sterk achter is gebleven. Uiteindelijk is gedurende de ILGperiode 342 hectare aangekocht en doorgeleverd ten behoeve van natuurrealisatie. Daarvan betrof 61 hectare bestaande natuur. De ligging van deze gebieden is te zien in het bijgeleverde GIS-bestand (zie bijlage 7). In enkele gevallen is besloten om een project (nog) niet uit te voeren als gevolg van een te versnipperd eigendom of een pachtsituatie welke niet ontbonden kon worden. Ook zijn als gevolg van deelname aan de snelle ruilverkaveling in Winterswijk enkele percelen niet ingericht. In dergelijke gebieden kan de inrichting alsnog op een later moment, buiten de ILG-afspraken om gestalte krijgen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten welke zijn uitgevoerd en welke prestaties daarbij zijn geleverd. De bijbehorende kaart toont de locatie van de projecten. In het bijgeleverde GIS-bestand (bijlage 7) en in bijlage 3 is meer in detail te zien welke percelen zijn ingericht. In een nog op te stellen boekje zullen wij de projecten en resultaten nader beschrijven. Dit valt echter buiten de nu voorliggende formele verantwoording.
Hoenwaard
Inrichtingsprojecten
Berghuizer Papierfabriek
De Haere
Tongerense Veen Wisselse Veen Pollense Veen
Dijkhuizen
Vossenbroek Nijmolense Beek
Staverden
Hoevelaken
Korte Broek
Grijze Veen
Erica-Kallenbroek
Lochemse Berg De Voorst
Schaffelaar
Wildenborch Kieftskamp Reirinkbos Ederveen Ratum Beusichemse waard ‘t Walfort
Hijink
Regulieren Woold Stappen in de Toekomst
Havo Notre Dame
1
15
Gebied
EHS
TOP[1]
Milieuherstel[2]
VHR/N2000[3]
De Haere
15,3
0
0
15,3
Dijkhuizen
14,1
0
0
0
Ederveen
3,9
0
0
0
Havo Notre Dame
2,7
0
0
0
26,2
1,7
2
0
Hoenwaard
30
0
8,5
30
Hoevelaken
10,1
0
0
0
Korte Broek
43,4
0
3,2
0
Lochem
1,3
0
0
0
Reirinkbos Berghuizer Papierfabriek Beusichemsewaard
1,1
0
0
0
11,8
0
0
0
5,1
0
0
0
Walfort
1,5
0,1
0,1
0
De Voorst
9,1
0
0
0
Kallenbroek
20,2
19,3
19,3
0
Kieftskamp
18,3
18,3
18,3
0
Nijmolense Beek
67,5
67,5
14,2
0,1
1
0
0,2
0
Rathum
10,3
0
9,3
0
Regulieren
45,9
0
0
0
Schaffelaar
2,2
0
0
0
Stappen
26,1
0
1,7
0
Staverden
24,9
23,5
23,5
23,5
Tongerense Veen
5,8
5,8
0
5,8
Vossenbroek
53,3
53
53
0
Wisselse Veen
16,2
16,1
16
16,1
Woold Wildenborch Eindtotaal
19,4 17,3 504
10,7 17,3 233,3
10,7 17,3 197,3
0 0 90,9
Hijink
Pollense Veen
[1] Hier is de kaart gebruikt, zoals die door de provincie beschikbaar is gesteld uit het Integraal Programma Milieuherstel. [2] Idem. [3] Hier is de kaart gebruikt zoals die door de provincie beschikbaar is gesteld.
De cursief geschreven gebieden betreffen de TOP-lijstgebieden waarvoor middelen beschikbaar zijn gesteld vanuit de grondwaterheffingsgelden. Op de volgende pagina is samengevat welke maatregelen in de betreffende gebieden zijn genomen:
16
TOP-lijstgebied
Genomen maatregelen
Kallenbroek
Hier zijn watergangen gedempt en/of verondiept en is naaldbos verwijderd om verdamping tegen te gaan.
Kieftskamp
Hier zijn watergangen gedempt en plagwerkzaamheden uitgevoerd, waardoor de voedselrijke toplaag is verwijderd en het grondwater dichter aan het maaiveld staat.
Staverden
Hier zijn de beekdalgraslanden hersteld door een combinatie van plaggen, bezanden en/of bekalken.
Vossenbroek
Hier zijn plagwerkzaamheden verricht, watergangen gedempt en omgelegd.
Wisselse Veen
Hier zijn plagwerkzaamheden uitgevoerd, waardoor de voedselrijke toplaag is verwijderd en het grondwater dichter aan het maaiveld staat.
Dankzij de maatregelen is de kwaliteit van deze gebieden sterk verbeterd. Het wil niet zeggen dat de waterkwaliteit en kwantiteit nu overal optimaal is afgestemd op de natuurdoelen. Wij hebben immers geen mogelijkheid om de omstandigheden in de omgeving van onze terreinen te beïnvloeden. Desalniettemin kan worden aangenomen dat de verdroging in de genoemde gebieden door de maatregelen grotendeels te niet is gedaan. Opgemerkt moet worden dat het hier enkel gaat om de (directe omgeving van) percelen waar maatregelen zijn getroffen. In diverse gebieden rest aangrenzend nog een nieuwe natuur opgave welke pas gerealiseerd kan worden nadat de percelen beschikbaar zijn gekomen. In het TOP-lijstgebied Wilbrinksbos (Grijze Veen) zijn geen maatregelen genomen. Uit onderzoek kwam namelijk naar voren dat maatregelen geen zin hadden, zolang het landbouwkundig gebruik in de omgeving wordt voortgezet. Beëindiging of aanpassing van het landbouwkundig gebruik bleek gezien de reguliere pachtsituatie niet mogelijk.
17
2.3
Integrale projecten
De onderstaande tabel en de bijbehorende kaart geeft een overzicht van de integrale projectenprogramma welke we in het kader van het ILG-contract uit zouden voeren. Projectlocatie
Project
Ammersoyen Barneveld Noord Batenburg Bonte Morgen Cannenburch Cannenburch Cannenburch De Dellen Divers Divers Divers Doorwerth Goudsberg Hoevelaken Klooster Hulsbergen Laag Oorsprong Loenermark Loenermark Loenermark Maas en Waal Maas en Waal Maas en Waal Mariëndaal Neerijnen/Waardenburg Veluwe (regio) Veluwe (regio) Verwolde Wekeromse zand Wilbrinksbos
opwaardering omgeving tbv recreatie gebiedsinrichting publieksvoorzieningen eendenkooi aanpassen oevers herstel en kwaliteitsverbetering vijvers en waterpartijen herstel park en publieksvoorzieningen herstel bouwkundige onderdelen /inrichting erfgoedcentrum bouw schaapskooi en infocentrum herstel hoogstamboomgaarden/productontwikkeling diverse wild/fauna observatieposten regierol prioritaire gebieden bijenstal met publieksvoorzieningen inrichting terrein Groen om de Stad, aankoop en bosaanleg publieksgebruik en herstel tuin restauratie landgoedkern inclusief historisch zwembad uitbreiding schaapskudde en schaapskooi uitbreiding kudde heidekoeien realisatie infocentrum Stappen in de Toekomst: Land van de acht Heerlijkheden Stappen in de Toekomst: landschappelijke en recreatieve verbindingen Stappen in de Toekomst: revitalisering landschap en cultuurhistorie Hernen aanleg voorzieningen minder validen herinrichting landgoed plaatsing Veluwe op Werelderfgoedlijst P-Veluwe (aanleg en uitbreiding parkeerplaatsen) renovatie parkeerplaats natuurherstel (uitbreiding stuifzand) aanleg ecopassage
18
De onderstaande tabel geeft aan welke prestatieafspraken zijn gemaakt in relatie tot de uitvoering van het bovengenoemde projectenprogramma en in hoeverre de prestaties daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Eenheid
Afspraak
Gerealiseerd min.
Gerealiseerd max.
aantal
1
1
3
hectare
25
0
0
aantal
16
13
24
aantal
3
3
3
Natuur- en landschapselement of voorziening
hectare
97
25
25
NL Aanleg en inrichting landschapselementen
aantal
1
1
1
NL Bezoekersinformatiepunten of transferia
aantal
1
1
1
NL Herstel cultuurhistorische objecten
aantal
3
4
7
NL Verbeterde toegankelijkheid & bereikbaarheid
aantal
3
3
5
Soortenbescherming en -versterking EHS
hectare
175
150
150
aantal
4
2
2
Veluwe 2010: P-Veluwe
aantal
3
3
3
Veluwe 2010: versterking Veluwe gevoel
aantal
1
1
1
ILG-parameter HGL Leefbaarheid door aangelegde & ingerichte publieksfunctie HGL Recreatie & groen om de stad HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid HGL Voorziening voor natuurbeheer door begrazing
De hierboven gepresenteerde tabel is het resultaat van de prestaties per project. In bijlage 4 treft u een lijst met de individuele projecten en de geleverde prestaties per project. 19
We hebben geconstateerd dat voor de integrale projecten de prestaties niet altijd eenduidig zijn geformuleerd, waarbij vooral de reikwijdte van de prestatie niet is vastgelegd. Als voorbeeld de twee volgende prestaties:
Leefbaarheid door aangelegde/ingerichte publieksfunctie: 1 stuks. Op verschillende plekken zijn ten behoeve van het publiek voorzieningen gerealiseerd. Niet duidelijk is echter of 3 bankjes in een terrein als 1 voorziening moet worden gezien of als 3 voorzieningen; Recreatie, voorziening ten behoeve van vergroten toegankelijkheid: 16 stuks. Niet duidelijk is of het opheffen van een drie barrières, waarmee één doorgaande wandelroute wordt gerealiseerd als één voorziening moet worden beschouwd, of als drie.
Dit heeft ertoe geleid dat we in de bepaling van de prestaties twee kolommen laten zien: een minimale variant (veelal op terreinniveau) en een tweede variant die even verdedigbaar is. (Daarbij hebben we dan overigens nog steeds niet het niveau ‘bankjes’ benut: het aantal prestaties zou dan nog veel hoger uitvallen.) In een nog op te stellen boekje zullen wij de projecten en de resultaten nader beschrijven. Dit valt echter buiten de nu voorliggende formele programmaverantwoording. Van de genoemde integrale projecten zijn de projecten Barneveld-Noord, Hoevelaken, Goudsberg en Wilbrinksbos niet (door ons) gerealiseerd. Hier bleek geen of onvoldoende grond beschikbaar om de projecten te realiseren. Ook bleken op onderdelen de uitvoeringskosten dermate hoog dat we hebben besloten af te zien van de realisatie.
20
3. De financiële verantwoording 3.1
Vooraf
De nu voorliggende financiële rapportage is een afgeleide van de ILG-overeenkomst. Ten aanzien van deze overeenkomst is door de provincie een controleprotocol opgesteld. Dit protocol was leidend voor alle financiële rapportages en (accountants)controles. Formeel kan hier worden volstaan met het PEIL-format en de accountantsverklaring, maar we hechten eraan om ook duidelijkheid te geven over de gevolgde werkwijze ten aanzien van de ILG-gelden die zijn besteed aan (vooral) de grote hoeveelheid uitgevoerde projecten. Projecten die bij Het Geldersch Landschap worden uitgevoerd vallen allen binnen een bestaande administratieve structuur. Dat houdt in dat: alle ILG-projecten in deze structuur zijn gebracht en dat ze in de categorie ILG-integraal of ILG-inrichting zijn ondergebracht; elk project een eigen projectleider en projectteam heeft, dit zijn ook de mensen die uren kunnen schrijven op betreffend project; alle individuele projecten en bijbehorend budget door de directeur zijn goedgekeurd; alle ILG-projecten uitgevoerd werden onder verantwoordelijkheid van de programmamanager ILG en dat deze verantwoordelijk is voor het financieel resultaat; vooronderzoek leidt tot een uitgewerkt projectvoorstel met begroting. Daarna komt het go – no go moment; bij een go wordt overgaan naar de (meestal RAW) besteksfase met directiebegroting, waarna aanbesteding volgt; aanbesteding gebeurt conform afspraken in subsidiebeschikking; projectleiders en management uitgebreide rapportage mogelijkheden hebben; budgetaanpassingen binnen het betreffende programma dienen te worden verwezenlijkt; uren en facturen een volledige controle ondergaan door de projectleider en programmamanager; inkomsten op projecten daadwerkelijk worden geboekt op de individuele projecten. Deze verlagen daarmee de noodzakelijke dekking (en dus ook daarmee het subsidiebedrag); de uitgevoerde projecten conform het controleprotocol jaarlijks door de accountant worden beoordeeld. De hier geschetste werkwijze is toegepast bij de uitvoering van de ILG-projecten.
3.2
Peilformat
Door de provincie Gelderland is bij de start van de overeenkomst een PEIL-format opgesteld, waarmee we jaarlijks de voortgang van de uitvoering hebben gerapporteerd. Het laatste PEIL-format treft u in bijlage 5 en is een samenvatting van alle individuele projecten en werken die in de periode 2007-2013 zijn uitgevoerd. Het PEIL-format geeft op programmaniveau (Beheer en Instandhouding, 21
Inrichting en Integraal) een overzicht van de behaalde prestaties en van de daarmee gepaard gaande kosten en dekking. Er is een 1 op 1 verbinding te leggen tussen de financiële (project)administratie en het gepresenteerde PEIL-format. De bijdrage voor beheer- en instandhouding, zoals die in het PEIL-format is terug te lezen is door de provincie reeds vastgesteld op € 21.049.502,-. Wij verwijzen hiervoor naar de brief van 4 april 2014 (ons kenmerk 2014-1320/MV/CP).
3.3
Accountantsverklaring
Conform het controle protocol heeft de accountant jaarlijks de uitvoering van de ILG-overeenkomst beoordeeld en daarvoor na controle een accountantsverklaring afgegeven. Deze verklaringen zijn steeds samen met de voortgangsrapportages ter verantwoording ingediend bij de provincie. In bijlage 5 treft u de controleverklaring van het laatste rapportagejaar. Hiermee zijn nu ook alle projecten en werken in het laatste jaar verantwoord. Daarmee wordt tevens een subsidieperiode afgesloten.
3.4
Eindafrekening
Het PEIL-format in de bijlage geeft de cumulatieve bestedingen weer tot en met 31 december 2013. Voor enkele projecten heeft de provincie uitstel verleend tot en met 30 juni 2014 (brief van 20-122013, 2007-019959). Het betrof projecten die eind 2013 reeds in een vergevorderd stadium van uitvoering waren, maar waar in 2014 nog enkele laatste werkzaamheden moesten worden verricht. De prestaties welke met de betreffende projecten gerealiseerd zijn, zijn verwerkt in het PEIL-format, de bestedingen welke in 2014 hebben plaatsgevonden niet. De bestedingen welke in 2014 hebben plaatsgevonden zijn in de tabel in bijlage 6 inzichtelijk gemaakt. In deze tabel is ook te zien welke voorschotten tot en met het indienen van deze eindafrekening zijn uitgekeerd en welke middelen we nog moeten ontvangen.
22
Nawoord Met het schrijven van dit nawoord sluiten we een bijzondere periode af. Het ILG was vernieuwend en bracht verandering in rollen en verantwoordelijkheden met zich mee. De provincie kreeg als middenbestuur de regie over het landelijk gebied en moest binnen de kaders van het Rijk invulling geven aan de decentralisatie. Het speelveld was complex, maar de doelen en het resultaat stonden steeds voorop. De provincie Gelderland heeft laten zien dat zij samen met ons als partner daadkrachtig uitvoering kan geven aan het beleid voor het landelijk gebied. Wij kregen, namen en voelden als private partij in het publieke domein een grote verantwoordelijkheid. We hebben veel van onze kennis, kunde, netwerken en eigen financiële middelen ingezet om de afgesproken prestaties kosteneffectief te realiseren. Naar ons idee zijn we daarin geslaagd. We hebben niet alleen veel projecten uitgevoerd, maar ook via beheer gewerkt aan de instandhouding van natuur- en landschapswaarden. Er is een flinke stap gezet voor wat betreft de realisatie van de EHS en de natuurwaarden zijn er op vooruit gegaan. Ook de landschappelijke waarden zijn versterkt, de leefbaarheid en de recreatieve voorzieningen zijn verbeterd. We hebben ingezet op draagvlak voor de doelen en niet zonder succes, getuige de soms fikse bijdragen die wij van derden mochten ontvangen voor de realisatie van bepaalde projecten. Wij zijn een ieder die zich heeft ingezet voor de realisatie en/ of een financiële bijdrage heeft geleverd dan ook zeer dankbaar. Zonder die steun was het niet gelukt. Het vertrouwen wat de provincie in ons heeft gesteld en de programmatische aanpak heeft zondermeer bijgedragen aan de kosteneffectiviteit en de hoeveelheid prestaties die zijn geleverd. Niet alles is gerealiseerd en niet alle budgetten zijn besteed, maar binnen de ruimtelijke en financiële mogelijkheden hebben we maximaal gepresteerd. Zowel de totstandkoming als de uitvoering van de overeenkomst kunnen gezien worden als pionierswerk. Dit heeft geresulteerd in een dynamisch uitvoeringsproces en dossier. We hebben er heel veel van geleerd en benutten die kennis graag om ook in de toekomst samen met de provincie uitvoering te geven aan het beleid. Maar laten we bovenal ook trots zijn dat Gelderland dankzij onzer beide inspanningen weer een stukje mooier is geworden!
23
Bijlagen
24
1. Beheerresultaat (pluspakketten)
De Haar
G
G+
4186 Droog soortenrijk grasland
+
Heide kwalificeert zich voor 4205
G +
Heiden in de slenk en rond enkele vennen voldoen nu ook aan eisen pluspakket 4205. Ze zijn destijds als 4050 (basispakket heide) aangevraagd. Klein stukje grasland ten noorden van Eendenkooi voldoet wellicht nu net aan 4175 Nieuw weitje kwalificeert zich voor 4175. Heide aan Heijinkhoekweg voldoet aan 4205 Kleinere heitjes kwalificeren zich ook voor 4205, idem voor ingericht stuk. Uitbreiding Soortenrijk stuifzand door ILG inrichting Ca. 50 stuks Gevlekte orchis, Welriekende nachtorchis + Grote ratelaar waargenomen
+
+
G + +
+
Hagen
G
Hoenwaard
G
Kieftskamp
+
Klein Bylaer
+
Munnikhof voldoet net, zeer veel Grote Ratelaar, diverse weidevogels broedend Heitje kwalificeert zich voor 4205
+
De Haere
Gossink
4125 Soortenrijk ven
G
De Dellen
Eendenkooi Batenburg
4135 Beek en duinrel
G
Bergsham Borkense Baan
OPMERKINGEN
G
Ambtsbos Bergharen
4205 Soortenrijke Heide
4195 Soortenrijk stuifzand
4165 Veenmos-rietland
4175 Nat soortenrijk grasland
TERREIN Algemene Veen
PLUSPAKKET PB
De onderstaande tabel geeft weer voor welke terreinen in 2006 één of meer pluspakketten zijn aangevraagd in het kader van de toen vigerende Programma Beheer regeling en in hoeverre die pluspakketten anno 2014 weer aangevraagd zouden kunnen worden als de destijds vigerende Programma Beheer regeling nog operationeel was geweest. Uit de tabel blijkt dat de beheerdoelen ruimschoots gehaald zijn en dat de natuur er plaatselijk op vooruit is gegaan. Onderaan de tabel zijn de diverse coderingen toegelicht.
+
+ Nieuw ingerichte delen kwalificeren zich nu voor 4175. Heitje kwalificeert zich voor 4205
G
25
4186 Droog soortenrijk grasland
4125 Soortenrijk ven
4135 Beek en duinrel
4205 Soortenrijke Heide
OPMERKINGEN
+
Korte Broek
G +
Kraaigraaf
G
Deel van 4040 en 4041 Halfnatuurlijk grasland omgevormd naar bos (ingeplant). Oostelijke deel 2012/2013 ingericht: potentieel 4175 op termijn.
Lammers Lindense Laak
4195 Soortenrijk stuifzand
4165 Veenmos-rietland
4175 Nat soortenrijk grasland
PLUSPAKKET PB
TERREIN Klooster Hulsbergen
G +
Loenermark
G
Masterveld
G
+
Heitje heeft 4205 kwaliteit
Muggenhoek
G
G +
Westelijke heide ook 4205
Nijmolense Beek Orderbos
G +
Heitje heeft 4205 kwaliteit
Petrea Pollense Veen
G
Rozendaal
G + G + +
Schaffelaar
+
Smallertse Beek
+
Regulieren
Uitbreiding 4175 tot gehele perceel.
’t Sol Staverden
G +
Sysselt Teeselinkven
G
Tongerense Heide Tongerense Veen Veenhuis
G
G +
Vista bevat enkele schraalland soorten, noordelijk heitje kwalificeert zich ook voor 4205
+
Zandgroeve kwalificeert zich voor 4205.
G +
G + G G +
+
G
+
Deel Hendriks + beekdal kwalificeert zich voor 4175 en droog deel “Hendriks” voor 4186. Noordelijke heide formeel gehaald als 4205. Westelijke heitjes kwalificeren zich deels ook
G Zuidwestelijke heide haalt 4205 ook Deel van 4040 en 4041 Halfnatuurlijk grasland omgevormd naar bos (ingeplant).
G
26
4186 Droog soortenrijk grasland
4125 Soortenrijk ven
4135 Beek en duinrel
4205 Soortenrijke Heide
4195 Soortenrijk stuifzand
4165 Veenmos-rietland
4175 Nat soortenrijk grasland
PLUSPAKKET PB
TERREIN Vennevertloo Vijverberg
G +
In 2010 en 2011 ingericht. Aantallen doel-,meet- en Rode lijst soorten neemt jaarlijks toe. Stukje Heide zou zich nu als 4205 kwalificeren
Vossenbroek Vuursteenberg
+
Waardenburg Neerijnen Walfort
+
Wanninkhof
G
G
Warnsborn
G
Wekeromse Zand Westerheide
G + X
Wilbrinkbos
+
Wilde Kamp
G
Wisselse Veen Wittebrink
G X + +
OPMERKINGEN
+
+
G+
Stukken met 4106 kwalificeren zich ook voor 4205, idem ingericht deel Stuk “heide” bij schaapskooi twijfelachtig of dit zelfs 4050 basis kwaliteit heeft. Ondanks het beheer met schapen is er te weinig ontwikkeling heide soorten. Betreft omgeploegd grasland, mogelijk is de grond erg rijk aan voedingsstoffen. Wordt als aandachtspunt in de eerstvolgende beheerevaluatie meegenomen. Heitjes oostzijde kwalificeren zich voor 4205
G
+
Pakket in 2006 aangevraagd en gehaald. Pakket Programma Beheer niet gehaald. In 2006 niet aangevraagd wegens onvoldoende meetsoorten. Zou zich nu wel als Programma Beheer pluspakket kwalificeren. Niet aangevraagd in 2006 en 2014. Terrein is op weg naar “Pluspakket SNL” maar heeft nu nog onvoldoende meetsoorten.
27
2. Certificaat Natuurbeheer (SNL)
28
3. Kaartjes inrichtingsprojecten
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
4. Prestaties per integraal project
Project Ammersoyen, opwaardering omgeving tbv recreatie
Barneveld Noord gebiedsinrichting Batenburg, publieksvoorziening eendenkooi Bonte Morgen, aanpassen oevers
Cannenburch Compleet
De Dellen, schaapskooi en informatiecentrum
Doorwerth, bijenstal met publieksvoorziening Goudsberg, inrichting terrein
Herstel hoogstamboomgaarden Hoevelaken, groen om de stad
Klooster Hulsbergen, herstel tuin Laag Oorsprong, restauratie landgoedkern
ILG-parameter HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid Natuur- en landschapselement of voorziening Soortenbescherming en -versterking EHS HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid Natuur- en landschapselement of voorziening NL Verbeterde toegankelijkheid & bereikbaarheid NL Aanleg en inrichting landschapselementen NL Herstel cultuurhistorische objecten NL Verbeterde toegankelijkheid & bereikbaarheid Soortenbescherming en -versterking EHS HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid HGL Voorziening voor natuurbeheer door begrazing HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid Natuur- en landschapselement of voorziening Natuur- en landschapselement of voorziening HGL Recreatie & groen om de stad Soortenbescherming en -versterking EHS Natuur- en landschapselement of voorziening
HGL Leefbaarheid door aangelegde & ingerichte publieksfunctie NL Herstel cultuurhistorische objecten Loenermark, realisatie NL Bezoekersinformatiepunten of informatiecentrum transferia HGL Voorziening voor natuurbeheer door Loenermark, schaapskudde en -kooi begrazing Loenermark, uitbreiding kudde HGL Voorziening voor natuurbeheer door heidekoeien begrazing NL Herstel cultuurhistorische objecten Mariéndaal, aanleg voorzieningen NL Verbeterde toegankelijkheid & minder-validen bereikbaarheid Neerijnen/Waardenburg, Natuur- en landschapselement of herinrichting landgoed voorziening Soortenbescherming en -versterking EHS Plaatsing Veluwe op de Werelderfgoedlijst Veluwe 2010: versterking Veluwe gevoel P-Veluwe, aanleg en uitbreiding parkeerplaatsen Veluwe 2010: P-Veluwe
Prestatie afspraak
Prestatie eenheid
Prestatie gerealiseerd
1
aantal
2
2 25
hectares hectares
2 0
1
aantal
1
4
hectares
4
1
aantal
1
1 1
aantal aantal
1 1
1 1
aantal aantal
1 1
1
aantal
1
1
aantal
1
1
aantal
1
1
aantal
0
50
hectares
0
22 25 1
hectares hectares aantal
5 0 0
0,9
hectares
0,9
1 1
aantal aantal
1 2
1
aantal
1
1
aantal
1
1 1
aantal aantal
1 1
1
aantal
1
5 1
hectares aantal
5 1
1
aantal
1
3
aantal
3
43
Project Stappen in de Toekomst, Heerlijkheden Stappen in de Toekomst, landschappelijke verbind.
Stappen in de Toekomst, omgeving Hernen
Verwolde, renovatie parkeerplaats Wekeromse Zand, natuurherstel Wilbrinksbos, ecopassage Wildobservatieposten
ILG-parameter HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid Natuur- en landschapselement of voorziening HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid Natuur- en landschapselement of voorziening HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid Soortenbescherming en -versterking EHS Soortenbescherming en -versterking EHS HGL Voorziening ten behoeve grotere toegankelijkheid
Prestatie afspraak
Prestatie eenheid
Prestatie gerealiseerd
3
aantal
3
1
aantal
2
2
hectares
2
1
aantal
2
10
hectares
10
1 150 1
aantal hectares aantal
1 150 0
5
aantal
3
44
5. Accountantsverklaring en PEIL-format Niet opgenomen in openbare versie.
45
6. Eindafrekening Hier volgt een overzicht van de netto lasten per jaar voor de integrale projecten en de inrichtingsprojecten. Eventuele inkomsten zijn steeds binnen de projecten in mindering gebracht op de gerealiseerde uitgaven en zijn zodoende in dit overzicht verdisconteerd. De vastgestelde bijdrage voor beheer- en instandhouding is eveneens in het overzicht opgenomen evenals de jaarlijks ontvangen voorschotten. Uit het overzicht blijkt dat wij van de provincie nog een bedrag te goed hebben van € 1.280.806,-. EINDAFREKENING ILG 2007-2013 (+ OVERLOOP TM 30-6-2014) INTEGRAAL 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
INRICHTING 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Lasten 377.800 2.674.930 2.854.352 3.488.773 723.503 1.045.304 1.124.372 12.289.034 205.601 12.494.634
50 % ILG 188.900 1.337.465 1.427.176 1.744.387 361.752 522.652 562.186 6.144.517 100.000 6.244.517
Lasten* 7.650 552.341 1.145.025 464.431 1.150.384 694.430 2.014.489 6.028.750 131.570 6.160.319
90 % ILG 6.885 497.107 1.030.523 417.988 1.035.346 624.987 1.813.040 5.425.875 118.413 5.544.287
ILG integraal + inrichting
11.788.804
ILG instandhouding en beheer
21.049.502
Totaal
32.838.306
Ontvangen voorschotten: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nog te ontvangen:
2.696.043 11.515.415 5.028.114 1.626.927 3.998.231 3.095.270 2.709.500 888.000
* Niet verdisconteerd is de waardedaling van enkele eigendommen van Het Geldersch Landschap, waar landbouwgrond is omgezet in natuur.
31.557.500 1.280.806
46
7. CD-Rom en toelichting bij de GIS-bestanden Bij deze rapportage hoort een CD-Rom. Deze bevat kaartmateriaal in een ESRI file geodatabase (ArcGis versie 9.3.1). In de geodatabase, met de naam ‘GIS_Bijlage’, staan de volgende kaartlagen: Onderdeel beheer en instandhouding Areaal_01012014 Het betreft het gehele areaal dat op 1 januari 2014 in eigendom dan wel beheer was. Transacties_ILG_Periode Deze kaartlaag bevat alle mutaties in het eigendom, opgesplitst in soort transactie (aankoop/verkoop) en boekjaar. Transacties_ILG_Periode_Natuur _en_Landschap Als bovenstaande kaartlaag, maar de tabel is verrijkt met de waarde ‘NL’. Dit betreft de percelen die conform het provinciale beheerplan (NBB68) natuur-, dan wel landschapswaarde hebben. Dit bestand is gebruikt in de berekening van de beheer- en instandhoudingsbijdrage (zie de brief van 4 april 2014, ons kenmerk 2014-1320/MV/CP). Onderdeel verwerving en inrichting Inrichtingsprojecten Het betreft de omgrenzing van de in de rapportage genoemde inrichtingsprojecten met het exacte aantal hectaren en de naamgeving. Verwerving_ILG Kaartlaag bevat het areaal dat in het kader van ILG is doorgeleverd. Door kadastrale hermeting en verschillen tussen grafische en administratieve oppervlakten, kunnen kleine verschillen met voorgaande rapportages bestaan. Regelgeving Deze kaartlaag is tot stand gekomen door een union uit te voeren met diverse provinciale bestanden waarin de vigerende regelgeving is opgenomen. Dit resultaat geeft weer welke gebieden Vogelhabitatrichtlijn (VHR), Natuurherstel (NH), EHS (GGNat), Antiverdrogingsgebied (Top) of Natura2000 (N2K) is. Dit bestand is gebruikt bij het berekenen van de beleidsprestaties ten behoeve van het PEIL-format. De CD-ROM bevat tevens de volgende bestanden:
Rapport ‘Stappen in de Toekomst, samenwerken in het land van Maas en Waal, een terugblik op vijf jaar stappen’, (oktober 2010); ILG-eindrapportage Het Geldersch Landschap, een verslag van 7 jaar presteren in het landelijk gebied’, (augustus 2014).
47
