1.
2.
3.
4.
5.
DE BUURTKAMERS.................................................................................................................................... 2 1.1
Aanleiding ............................................................................................................................................. 2
1.2
Stadsdeel Zuid ....................................................................................................................................... 2
1.3
De Buurtkamer ...................................................................................................................................... 4
1.4
Een terugblik ......................................................................................................................................... 4
HET ONDERZOEK ...................................................................................................................................... 5 2.1
De hoofdvragen van het onderzoek ....................................................................................................... 5
2.2
Het rapport............................................................................................................................................ 5
PARTNERS .................................................................................................................................................... 6 3.1
Humanitas ............................................................................................................................................. 6
3.2
Stichting Wijkwelzijn Zuidwijken (SWZ) ............................................................................................... 6
3.3
Stichting Gezondheidscentrum Enschede(SGE).................................................................................... 6
3.4
Stichting Welzijn Ouderen(SWO) .......................................................................................................... 7
3.5
De Woonplaats ...................................................................................................................................... 7
3.6
De Posten .............................................................................................................................................. 7
DE ERVARINGEN MET DE BUURTKAMERS....................................................................................... 8 4.1
De Buurtkamers .................................................................................................................................... 8
4.2
Het versterken van de sociale structuur ................................................................................................ 8
4.3
Ontmoeting tussen allochtone en autochtone senioren ......................................................................... 9
4.4
De kosten van een Buurtkamer.............................................................................................................. 9
4.5
Computers en de Buurtkamer.............................................................................................................. 11
4.6
Wonen, zorg en welzijn........................................................................................................................ 12
4.7
De Wesselerbrink en Buurtkamers ...................................................................................................... 12
CONCLUSIE................................................................................................................................................ 14 5.1
Unieke eigenschappen......................................................................................................................... 14
5.2
De vijf hoofdvragen............................................................................................................................. 14
5.3
Maatschappelijke ontwikkelingen en de buurtkamers......................................................................... 15
5.4
Eindconclusie ...................................................................................................................................... 17
BIJLAGE 1
DE ENQUÊTE IN DE HELMERHOEK EN STROINKSLANDEN .............................................................. 18
BIJLAGE 2
DE ENQUÊTE IN DE WESSELERBRINK ............................................................................................ 29
BIJLAGE 3
KOSTENOVERZICHT BUURTKAMER ............................................................................................... 37
1
1.
De Buurtkamers
1.1
Aanleiding
In 2001/2002 zijn er door Stadsdeelmanagement Zuid in samenwerking met Politie Twente bijeenkomsten met het thema Senioren en Veiligheid georganiseerd. Deze bijeenkomsten voor zelfstandig wonende 60+ ers overtroffen met ruim 1100 bezoekers alle verwachtingen en gaven daarmee aan dat er veel animo is om mee te denken over senioren en veiligheid. Uit deze bijeenkomsten kwamen naast de vele klachten over het fysieke beheer het signaal dat veel senioren een gevoel van sociale onveiligheid ervaren. Senioren voelden zich niet meer gekend in de eigen buurt en ze kennen de eigen buurt niet meer. Dit signaal past in het huidige tijdsbeeld, tijdsdruk, toenemende mobiliteit, lossere gezins en familiestructuren maken dat sociale verbanden minder sterk zijn geworden. Dit signaal is voor Stadsdeelmanagement Zuid de basis geweest om een concept te bedenken waarin de onderlinge sociale structuur verstevigd kan worden danwel uit te breiden. Dit heeft geleid tot het concept “Buurtkamers”. Een concept dat nog niet elders in Nederland bestaat.
Momenteel zijn er twee Buurtkamers gerealiseerd in de wijken Helmerhoek en Stroinkslanden. Dit initiatief is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de provincie Overijssel in het kader van de woonzorgstimuleringsregeling. Een voorwaarde voor deze bijdrage was dat er een rapport opgesteld zou worden waaruit de resultaten en toepasbaarheid van de Buurtkamers blijkt. Op 12 februari 2004 werd door gedeputeerde Dhr. G. Ranter in de Helmerhoek de eerste Buurtkamer van Nederland geopend. Gevolgd door de Buurtkamer in de wijk Stroinkslanden op 28 oktober 2004. Beide buurtkamers liggen in Stadsdeel Zuid van de gemeente Enschede.
1.2
Stadsdeel Zuid
De gemeente Enschede is met meer dan 152.000 inwoners de grootste stad van Oost-Nederland en in Nederland telt de gemeente ook aardig mee als middelgrote gemeente. Op de landelijke 1
ranglijst neemt de gemeente een 12e plaats in tussen Nijmegen (154.500) en Haarlem (147.500) .
De gemeente Enschede is voortdurend in ontwikkeling en dat heeft in 1994 geleid tot het stadsdeelgewijs
werken.
Stadsdeel
Zuid
is
erg
ver
gevorderd
op
het
gebied
van
stadsdeelsgewijswerken. Het was het eerste stadsdeel waar het stadsdeelsgewijswerken werd ingevoerd. De essentie van het stadsdeelgewijs werken kunnen het best worden weergegeven aan 2
de hand van een viertal doelen die de raad van de gemeente Enschede heeft opgesteld .
1. Samenhang verzorgen tussen wat verschillende organisaties en instellingen doen in de stadsdelen. (Samenhang) 2. Een grotere inbreng van de bewoners realiseren. (Activering en Participatie)
1
Bron: www.plaats.nl
2
Doelstellingen van intranet gemeente Enschede
2
3. Maatwerk leveren tussen vraag en aanbod. (Maatwerk) 4. Problemen snel oplossen. (Slagkracht)
Het project Buurtkamers is een sprekend voorbeeld van stadsdeelsgewijswerken in de praktijk.
Stadsdeel Zuid van de gemeente Enschede bestaat uit drie wijken. Dit zijn de wijken Wesselerbrink( jaren ‘60-‘70), Stroinkslanden (jaren ‘70-‘80) en Helmerhoek (jaren ‘80-‘90). Samen zijn deze drie wijken goed voor bijna 40.000 inwoners en maken van stadsdeel Zuid zowel qua inwonerstal als oppervlakte, het grootste stadsdeel van de gemeente Enschede.
Stadsdeel Zuid kenmerkt zich daarnaast door een relatief grote groep bewoners van 55 jaar en ouder. Zowel wat betreft inrichting als leeftijdsopbouw zijn er aanzienlijke verschillen in deze wijken. Op het gebied van het woningaanbod onderscheidt de Wesselerbrink zich door het relatief grote aanbod seniorenwoningen en hoogbouw. Ook zijn in deze wijk twee grote zorgcentra gevestigd.
Dit onderscheid is ook in de leeftijdsopbouw (grafiek) terug te zien. De groep tot 65 jaar is in alle wijken goed vertegenwoordigd. In de wijk Stroinkslanden is deze zelfs procentueel veruit het grootst. De leeftijdsgroep 65+ is in Stroinkslanden en Helmerhoek in vergelijking met de Wesselerbrink minder sterk vertegenwoordigd. Dit komt onder andere door het ontbreken van grote verzorgingscentra. De wijk Wesselerbrink heeft wel een grote groep inwoners in de leeftijdcategorie 65 tot 85 jaar. Een deel van deze bewoners woont in een verzorgingstehuis en valt daarmee niet direct in de doelgroep van de Buurtkamers. De andere bewoners van deze wijk vallen allen in de doelgroep van potentiële bezoekers van de Buurtkamer. Leeftijdsopbouw per wijk 1200
1000
Aantal inwoners
800
Stroinkslanden Wesselerbrink Helmerhoek
600
400
200
0 55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90-94
95-99
Leeftijds categorie
3
Helmerhoek Aantal inwoners 55+ 1452
Stroinkslanden
Wesselerbrink
Totaal
2710
5039
9201
Bron: cijfers I&O 1-1-2005 *Deze aantallen betreffen alle 55+ bewoners van de zuidwijken. Er is geen onderscheid gemaakt tussen zelfstandig wonende ouderen en ouderen woonachtig in een verzorgingscentrum.
In
Enschede
Zuid
wordt
op
dit
moment
hard
gewerkt
aan
de
ontwikkeling
van
een
woonservicegebied met als doel “het realiseren van een veilige en zorggevoelige woon- en leefomgeving in de Zuidwijken, met speciale aandacht voor ontmoeten en welbeleving”. Het Buurtkamer-project pas goed in deze doelstelling.
1.3
De Buurtkamer
De Buurtkamer heeft een vijftal functies waarbij de ontmoetingsfunctie centraal staat. De Buurtkamer heeft niet de ambitie (noch de potentie) om de plaats in te nemen van welzijn- en zorgaanbieders in de wijk, het is aanvullend op het aanbod van welzijn- en zorgaanbieders. De Buurtkamer opereert op een aanzienlijk kleinschaliger niveau.
Ontmoetingsfunctie. De Buurtkamer heeft een ontmoetingsfunctie voor alle ouderen in de buurt (ouderen lopen meer risico om in een sociaal isolement te geraken en de buurtkamer heeft hierin een preventieve functie). En stelt ouderen in staat hun sociale contacten te behouden danwel uit te breiden. In de buurtkamer wordt extra aandacht geschonken aan de ontmoeting tussen allochtone en autochtone ouderen.
Informerende/voorlichtende functie (waarbij de vraag van de bezoeker het vertrekpunt vormt),
Signalerende en doorverwijzende functie (naar welzijns- en zorgaanbieders),
Functie om vraaggerichte activiteiten te ontwikkelen en een
Lichtcursorische functie (de kleinschaligheid van bijvoorbeeld de kennismaking met de computer is kenmerkend voor het Buurtkameraanbod).
1.4
Een terugblik
Nu, na ruim een jaar Buurtkamer Helmerhoek en een halfjaar Buurtkamer Stroinkslanden is het tijd voor een terugblik op het afgelopen jaar en de ervaringen met de Buurtkamers. Naast de wijken Helmerhoek en Stroinkslanden, waar reeds een Buurtkamer is gevestigd, is ook een onderzoek gedaan in wijk Wesselerbrink om daar de meningen van bewoners op het gebied van welzijn en zorg te toetsen en de mening van de bewoners over het Buurtkamerproject.
4
2.
Het onderzoek
2.1
De hoofdvragen van het onderzoek
Om het onderzoek naar de Buurtkamers goed uit te kunnen voeren zijn er een vijftal hoofdvragen geformuleerd die het samen inzichtelijk moeten maken wat de ervaringen, kosten, potentie en toekomst van de Buurtkamers inhouden. In de conclusie van dit rapport zullen de hoofdvragen behandeld en beantwoord worden.
Hoofdvragen in dit onderzoek:
1. Dragen kleinschalige ontmoetingsruimten in de wijk bij aan het bevorderen en onderhouden van sociale contacten tussen en met senioren en dragen zij bij aan een hechtere sociale structuur? 2. Bevorderen de Buurtkamers de contacten tussen allochtone en autochtone senioren? 3. Wat zijn de investeringskosten en rendement van de buurtkamers? 4. Helpt de Buurtkamer senioren langer zelfstandig te blijven wonen? 5. Is er in de wijk Wesselerbrink vraag naar een voorziening als een Buurtkamer?
2.2
Het rapport
Het rapport dat hier voor u ligt is het resultaat van enkele maanden van gesprekken, deskresearch en enquêtes in de wijken Wesselerbrink, Stroinkslanden en Helmerhoek. Deskresearch aan de hand van verslagen en logboeken over de beide Buurtkamers. Gesprekken met vrijwilligers(10), bezoekers(20)
van
de
Buurtkamers
en
professionals(15)
die
betrokken
zijn
bij
het
Buurtkamerproject. En enquêtes naar 550 willekeurige 55+ bewoners van de wijken Wesselerbrink Stroinkslanden en Helmerhoek. De uitkomsten van deze enquête geven met een respons van meer dan
30%
een
goede
afspiegeling
van
de
ervaringen
van
de
buurtbewoners
met
het
Buurtkamerproject. De respons vertegenwoordigt ook een realistische verhouding voor wat betreft leeftijd en nationaliteit. De enquêtes in de wijken Stroinkslanden en Helmerhoek is in een grotere oplage verstuurd omdat er onderscheid gemaakt wordt tussen “gebruikers” en “niet-gebruikers” van de Buurtkamer. Het 1e deel van deze enquête was een algemeen deel dat door iedere respondent diende te worden ingevuld. Deel 2 was een deel voor personen die de Buurtkamer eens of meerdere malen hebben bezocht en deel 3 was voor personen die de Buurtkamer nog nooit hebben bezocht. Tot slot kwamen in deel 4 nog twee open vragen voor alle respondenten aan de orde. In de enquête die gericht was aan de bewoners van de wijk Wesselerbrink stonden enerzijds wonen, zorg en welzijn in de wijk en anderzijds de mogelijkheden en invulling voor een Buurtkamer in de Wesselerbrink centraal. Ter informatie zijn bij alle enquêtes twee folders van de Buurtkamer Stroinkslanden en Helmerhoek meegestuurd om een indruk te geven wat de Buurtkamers zijn en waar deze gevestigd zijn.
5
3.
Partners
Het project Buurtkamers is een initiatief van stadsdeelmanagement Zuid, uitgebreid met partners die wilden bijdragen aan de ontwikkeling van het concept Buurtkamers. Over de dagelijkse invulling van de Buurtkamers wordt door deze partners in de werkgroep Buurtkamers gesproken. De werkgroep Buurtkamers heeft maandelijks bijeenkomsten waarin de ook laatste ontwikkelingen in de Buurtkamers besproken worden. Bij de totstandkoming van de Buurtkamers is samengewerkt met de volgende partners: Humanitas,
Stichting
Wijkwelzijn
Zuidwijken,
Stichting
Gezondheidscentrum
Enschede,
De
Woonplaats, Stichting Welzijn Ouderen en De Posten.
3.1
Humanitas
Vanaf het begin van de buurtkamers heeft Humanitas de taak op zich genomen om de werving, training en begeleiding van de vrijwilligers in de Buurtkamers te verzorgen. Per buurtkamer zijn er ongeveer twintig vrijwilligers actief. In het concept van de buurtkamer zit het gevaar van groepsvorming en buitensluiting van bepaalde senioren. De vrijwilligers spelen een essentiële rol in de buurtkamers om met name hier voor te waken. Vrijwilligers van Humanitas ontvangen altijd een scholing die is toegespitst op hun werkzaamheden. Aan de orde komen in elk geval: belegening, signalering, enige kennis van de sociale kaart, hanteren van conflicten, sfeergevoeligheid. Humanitas heeft dit jaar een aantal uren beschikbaar om de methodische en didactische aanpak in kaart te brengen. Tevens is een betaalde kracht in dienst om vrijwillige coördinatoren te werven, te trainen en te begeleiden. Humanitas heeft neemt deel aan de werkgroep Buurtkamers is ook belast met het organiseren van vraaggestuurde activiteiten in de Buurtkamer. Humanitas afdeling Oost hecht veel waarde aan het concept buurtkamers en wil het project landelijk introduceren.
3.2
Stichting Wijkwelzijn Zuidwijken (SWZ)
SWZ is sinds de start van de Buurtkamers vertegenwoordigd in de werkgroep Buurtkamers. In het begin van het Buurtkamer-project heeft SWZ een activiteiten begeleidster voor 4 uur per week beschikbaar gesteld. Helaas is deze inzet door bezuinigingen van de gemeente Enschede niet meer mogelijk. Wel is de opbouwwerker betrokken bij de werkgroep om met name de signalen vanuit de buurtkamer mee te nemen voor de beleidsontwikkeling van de SWZ ten aanzien van de doelgroep ouderen.
3.3
Stichting Gezondheidscentrum Enschede(SGE)
Bij de start van de buurtkamers was de SGE actief betrokken om met name invulling te geven aan de kleinschalige zorg die vanuit de buurtkamers zou moeten gaan plaatsvinden. Echter de functionaris die hiermee belast was is niet meer in dienst bij SGE en er is geen vervangende functionaris aangesteld. Wel worden de “zorgconsulenten eigen taal en cultuur” ingezet in het
6
kader van de multiculturele buurt. Hiervoor is een detacheringovereenkomst afgesloten met de Stichting Welzijn Ouderen.
3.4
Stichting Welzijn Ouderen(SWO)
De ouderenadviseur van de SWO speelt een belangrijke rol bij de opstartfase van de Buurtkamers. In de opstartfase organiseerden zij ouderenpanels om zodoende senioren te betrekken bij de opstart en inrichting van de Buurtkamers. De SWO stelt regelmatig ruimte in haar Stadspost voor ouderen beschikbaar om het Buurtkamer-project meer bekendheid bij de doelgroep te geven. Door een subsidie van het Oranjefonds in het kader van de multiculturele buurt heeft de allochtone ouderenadviseur van de SWO in samenwerking met allochtone zorgconsulenten de mogelijkheid gekregen om extra inzet te plegen om met name allochtone ouderen te betrekken bij de Buurtkamers. De ouderenadviseur en de allochtone ouderenadviseurs zijn vertegenwoordigd in de werkgroep Buurtkamers.
3.5
De Woonplaats
Woningcorporatie de Woonplaats stelt voor het Buurtkamer-project twee woningen uit het reguliere woningbestand beschikbaar. De Buurtkamer wordt door De Woonplaats gezien als een mogelijkheid om de leefbaarheid in de wijk te bevorderen. En past daarmee in het prestatieveld Leefbaarheid. De Woonplaats is niet vertegenwoordigd in de werkgroep.
3.6
De Posten
In het eerste jaar Buurtkamers heeft verzorgingshuis de Posten zich onder andere bezig gehouden met het ontwikkelen van laagdrempelige zorg in de Buurtkamers. Gezien het volume van de buurtkamers is in de praktijk gebleken dat dit moeilijk realiseerbaar is. Samen met Humanitas heeft de Posten zich ingezet om excursies en activiteiten in en buiten de Buurtkamers te organiseren. Ook een vertegenwoordiger van De Posten is lid van de werkgroep Buurtkamers.
7
4.
De ervaringen met de Buurtkamers
4.1
De Buurtkamers
Zowel de Buurtkamer Helmerhoek als de Buurtkamer Stroinkslanden zitten in de ontwikkelingsfase. De bezoekersaantallen groeien, in de Buurtkamer Stroinkslanden blijven de bezoekersaantallen nog achter bij de verwachting. Een Buurtkamerfolder en een uitgebreidere publiciteitscampagne moet daar verandering in brengen. Uit de gehouden enquête blijkt dat 44% van de doelgroep nog niet weet van het bestaan van de Buurtkamer. Vooral de locatie waar een Buurtkamer geopend wordt is van groot belang. De Buurtkamer moet dichtbij, herkenbaar en toegankelijk zijn voor een groot aantal senioren.
4.2
Het versterken van de sociale structuur
53% van de respondenten geeft aan dat het eerste bezoek aan de Buurtkamer er op gericht was om meer contact met andere 55+ers in de wijk te krijgen. 57% van alle bezoekers hebben dan ook aangegeven dat ze via de Buurtkamer nieuwe contacten met andere wijkbewoners hebben gelegd. Het ontmoeten is een hoofdfunctie van de Buurtkamers en uit dit onderzoek blijkt dat de Buurtkamers dat gewenste effect ook bereiken. De buurtkamer Helmerhoek heeft wekelijks zo’n 80 á 100 bezoekers. Meer dan de helft van de bezoekers komt één tot tweemaal per week in de Buurtkamer. Dit houdt in dat er een groep bezoekers is die elkaar beter leren kennen waardoor een vertrouwd gevoel ontstaat. Een effect hiervan is dat mensen niet de buurtkamers gebruiken als ontmoetingsplaats maar het zelf organiseren. Dit effect, het versterken van de sociale structuur in de buurt, was een van de doelen van de buurtkamers.
Alfred Kat (bestuurslid Humanitas) “De eerste stap is de moeilijkste voor veel mensen. Dat is de praktijk waar veel vrijwilligers van Humanitas tegenaan lopen. Als ze eenmaal binnen zijn geweest komen de meeste bezoekers terug en brengen ze ook andere buurtbewoners of kennissen mee. Zowel in de Helmerhoek als het Stroinkslanden groeit het aantal bezoekers op deze manier gestaag, maar we zien de Buurtkamers steeds drukker en bekender worden. In de Helmerhoek halen we met zekere regelmaat 80 á 100 bezoekers per week! De laagdrempeligheid van de Buurtkamers is een bijzonder sterk punt. Mensen lopen makkelijker een gezellige woonkamer binnen om kennis te maken met andere dan een grote ruimte in bijvoorbeeld een wijkcentrum. Nadat de eerste contacten zijn gemaakt is de stap naar grotere of andere voorzieningen, zoals een wijkcentrum, aanzienlijk kleiner.”
Naast het ontmoeten in de Buurtkamers blijkt er een vraag te zijn naar activiteiten die vanuit de Buurtkamer opgezet worden. Het activiteitenprogramma is vraaggericht. Het uitgangspunt bij elke activiteit is dat deze kostendekkend moet zijn. (m.u.v. de opstartkosten) Een succesvolle activiteit is bijvoorbeeld het samen-koken-samen-eten op zondag.
8
De huidige openingstijden worden door meer dan driekwart van de bezoekers als voldoende en op de goede tijden omschreven. Vooral het feit dat de Buurtkamers ook in de weekenden en in de vakantieperioden geopend zijn wordt door veel bezoekers gewaardeerd. Dit zijn perioden waar veel andere voorzieningen gesloten zijn en men vaker alleen thuis zit.
4.3
Ontmoeting tussen allochtone en autochtone senioren
Het doel van de Buurtkamers is ontmoeting, waarbij vanaf het begin is gezegd dat de buurtkamers zowel voor de allochtone als autochtone buurtbewoners open staat. Om allochtone buurtbewoners te betrekken bij de buurtkamers wordt extra inzet gepleegd door de allochtone ouderenadviseur van de SWO. En de “zorgconsulenten eigen taal en cultuur” van de SGE. Deze extra inzet wordt mogelijk gemaakt door een subsidie van het Oranjefonds in het kader van de Multiculturele Buurt. Al snel bleek dat het niet beheersen van de Nederlandse taal een probleem vormde in de communicatie tussen allochtone en autochtone ouderen. Om dit probleem op te lossen worden taallessen in de Buurtkamers aangeboden aan allochtone 50+ inwoners van de buurt. De taallessen vinden plaats in de Buurtkamer en hebben daardoor een ongedwongen en gezellige sfeer. Dit zorgt voor gemoedelijke lessen in een omgeving die niet klassikaal aandoet. Deelnemers aan de lessen vinden vooral de informele manier van lesgeven en de mogelijkheid om het geleerde direct in de praktij te brengen een meerwaarde hebben in vergelijking met het reguliere aanbod. In beide Buurtkamers worden op dit moment twee lessen per week aangeboden. Eén les voor Turkse bezoekers (+- 6 personen per Buurtkamer) en één les voor Suryoye bezoekers (+- 6 personen per Buurtkamer). In het totaal hebben dus ongeveer 24 allochtone mannen en vrouwen per week Nederlandse les in de Buurtkamers. Door onder andere de taallessen in de Buurtkamers hebben sommige allochtone vrouwen die al twintig jaar in Nederland wonen voor het eerst contact met Nederlandse buurtbewoners. Naast de taallessen worden activiteiten als ontwikkeld om kennis te nemen en te leren van elkaars cultuur zoals hutspot koken en baklava maken. Hierdoor levert de buurtkamer een belangrijke bijdrage aan de integratie van oudere allochtone buurtbewoners. En zeker niet onbelangrijk is dat de Buurtkamer door Turkse en Suryoye ouderen als gezamenlijke ontmoetingsruimte gezien wordt.
Els Blaauwijkel (vrijwilligster Buurtkamer Stroinkslanden): “Ik werk al vanaf het begin als gastvrouw elke donderdagmiddag in de Buurtkamer. Er komen op die middag veel Turkse dames die Nederlandse les krijgen. Ik verzorg de koffie en maak een praatje met de dames. Altijd een hele fijne middag!”
4.4
De kosten van een Buurtkamer
De Buurtkamer in de Helmerhoek bestond afgelopen februari één jaar. Dat houdt in dat er een overzicht gemaakt kan worden van de gemaakte kosten in het eerste jaar en een schatting gemaakt kan worden voor de komende jaren. Voor de inrichting en verbouwkosten is hierbij een afschrijvingstermijn van 10 jaar aangehouden en voor de opstartkosten van de activiteiten 5 jaar. Door investeringen in de woning (€16.000) en activiteiten(€4.000) (opstartkosten, speelborden, computers) zijn de kosten in het eerste jaar op bijna 34.000 euro uitgekomen. De overige uitgaven
9
waren voor de vaste lasten in de Buurtkamers en de inzet van vrijwilligers. In de jaren die volgen op het opstartjaar gaan de kosten van de Buurtkamer omlaag naar €16.370,- per jaar. In het volgende overzicht zijn de kosten duidelijk op een rij gezet.
Opstart jaar Kostenpost €8.970
Reguliere jaren €8.970
Vaste lasten Waarvan: Huur: €4.800 Energie: €850 Water: €300 Brandverzekering: €70 Gem. belastingen: €350 Schoonmaak: €600 Telefoon en internet: €1.000 Onvoorzien: €1.000
€16.000
Inrichting en verbouwkosten
(afschrijving 10 jr.) €1.600
€4.000
Activiteitenkosten (opstartkosten)
(afschrijving 5 jr.) €800
€5.000
Inzet vrijwilligers (gedekt door Humanitas)
€5.000
€33.970
Totaal
€16.370
* De opstartkosten van het Buurtkamer-project zijn gedekt door de subsidie van de provincie Overijssel.
Naast deze kosten per Buurtkamer zijn er nog overheadkosten te verdelen over alle Buurtkamers. Voor de werkzaamheden die hier aan verbonden zijn (administratie, verantwoording) zal per vijf Buurtkamers ongeveer 0.1 Fte (4 uur per week) vrijgemaakt moeten worden.
Op basis van de bovenstaande gegevens is voor de Buurtkamer een “kostprijs per contact in reguliere jaren van de Buurtkamer” te berekenen. Voor de berekening is uitgegaan van een bezoekersaantal van 90 bezoekers per week. Dit aantal is de laatste maanden in de Buurtkamer Helmerhoek zeer realistisch gebleken. Een groot deel van de bezoekers zijn regelmatige bezoeker op wisselende tijden. €16.370,- : 52 (weken) :90 (bezoekers) = €3.50 per contact. De activiteiten en excursies in de Buurtkamer zijn kostendekkend. Senioren betalen voor deelname aan een activiteit of een kopje koffie. Om naast deze kleine bijdrage ook nog een bedrag van €3.50 aan “entree” te vragen is niet haalbaar. De overgebleven €16.370,- zal dus op een andere wijze gefinancierd moeten worden. Om een afweging te kunnen maken zou deze kostenberekening afgezet moeten worden tegen een vergelijkbare voorziening. Bijvoorbeeld: wat kost een ontmoeting in een wijkcentrum. Echter hierover zijn geen cijfers beschikbaar.
10
4.5
Computers en de Buurtkamer
Het kennismaken met de computer in de Helmerhoek en Stroinkslanden kan als een groot succes bestempeld worden. Nadat beide locaties met één “docent” waren begonnen bleek de vraag naar deze kennismaking met de computer aanzienlijk groter dan het aanbod en is besloten meerdere docenten
aan
te
stellen.
Bezoekers
van
de
Buurtkamer
geven
aan
dat
ze
naast
de
“computerlessen” ook vaker gebruik willen maken van de computers in de Buurtkamer. De vaardigheid op de computer zorgt er voor dat senioren zelfstandiger worden en toegang hebben tot meer informatie en diensten die via onder andere het internet te vinden zijn.
De “computerlessen” bieden aan bezoekers van de Buurtkamers niet alleen vaardigheden met de computer en internet maar, minstens zo belangrijk, ook een gezamenlijk onderwerp om over te praten in de Buurtkamer. De kennismaking met de computer geeft de gebruikers het idee weer mee te kunnen praten op dit onderwerp. Deelnemers willen aan iedereen laten zien wat ze hebben geleerd, zoeken informatie op het internet, spelen spelletjes en chatten of emailen zelfs met kennissen en (klein)kinderen. De vaardigheden die men in de Buurtkamer leert kunnen een opstap zijn naar computergebruik thuis en in bijvoorbeeld digitale trapvelden in de wijkcentra. Een basiskennis van de computer helpt veel senioren over de eerste, en zwaarste, drempel en kan helpen de mensen zelfstandiger te laten worden.
“Via de computercursus heb ik onder andere leren mailen en heb ik weer contact met mijn nichtje in Canada! Hartstikke leuk!”
De opmerking van een regelmatige bezoeker van de Buurtkamer, “Ik heb mij opgegeven voor computerlessen, maar de wachtlijsten zijn zo lang!”, geeft aan dat er veel animo is voor de “computerlessen” onder de bewoners van de Zuidwijken, maar ook dat de capaciteit in de Buurtkamers beperkt is. Omdat beginnend computergebruik voor veel mensen eng en lastig is, worden de “lessen” zo veel mogelijk in kleine groepen gegeven. Door deze manier van lesgeven worden uitstekende en snelle resultaten geboekt maar kunnen relatief weinig mensen tegelijk de “cursus” volgen. Wel zijn alle betrokkenen het er over eens dat dit dé manier is om senioren kennis te laten maken met de computer.
In het eerste jaar waren er in totaal 63 aanmeldingen:
10 deelnemers zijn gestopt om diverse redenen,
17 deelnemers hebben de lessen afgerond met goed gevolg,
17 deelnemers zijn nu bezig met de lessen,
9 deelnemers staan nog op de wachtlijst,
3 deelnemers van allochtone afkomst volgen nu de lessen,
7 deelnemers van allochtone afkomst staan op de wachtlijst.
Ná de kennismaking met de computer gaan veel deelnemers over tot aanschaf van een PC.
11
4.6
Wonen, zorg en welzijn
83% van de geënquêteerden zijn van mening dat de Buurtkamers een goede locatie zijn om meer informatie over wonen, zorg en welzijn te ontvangen. Uit gesprekken met mensen in de Buurtkamers en in de wijk blijkt daarnaast dat het erg onoverzichtelijk is geworden in het net van sociale en overheidsorganisaties. Veel mensen weten niet waar ze met vragen over een onderwerp terecht moeten en uiten om die reden de vraag naar een centraal punt waar informatie op de meest uiteenlopende onderwerpen gesteld kunnen worden. Enschede heeft in het centrum de beschikking over een zorgloket. Dit zorgloket is voor veel ouderen echter te ver weg en de vraag naar een informatiepunt in de buurt is dan ook groot. Een Buurtkamer kan de functie van dit punt zeer goed vervullen. Naast deze fysieke mogelijkheid bestaat er ook de mogelijkheid veel vragen over wonen, zorg en welzijn via het internet te beantwoorden. Bij de doelgroep van de Buurtkamers blijkt vooral de internetvaardigheid van de gebruikers een struikelblok om een website over wonen, zorg en welzijn te gebruiken. De “computerlessen” helpen de senioren juist bij deze vaardigheden. De vraag of men door de Buurtkamers langer zelfstandig kan blijven wonen is in de afgelopen periode zeer moeilijk te beantwoorden gebleken. Elke verhuizing wordt ingegeven door een samenloop van verschillende redenen en niemand kan voorspellen wat er in de toekomst verandert aan leefomstandigheden. Een regelmatig bezoekster van de Buurtkamer kon sinds het openen van de Buurtkamer in de Helmerhoek af met aanzienlijk minder thuiszorg dan voorheen. Deze mevrouw werd doordat ze actiever werd in haar sociale leven ook actiever in haar huishoudelijke taken. Daarnaast had deze mevrouw minder behoefte aan de “gezellige” kant van de thuishulp. Dit is een niet te onderschatten neveneffect van de ontmoetingsfunctie van de Buurtkamer.
“Ik heb via de Buurtkamer veel leuke nieuwe mensen leren kennen. Ik ga de straat weer op, want ik heb een reden.”
4.7
De Wesselerbrink en Buurtkamers
Op dit moment zijn er nog geen Buurtkamers is de wijk Wesselerbrink. De Wesselerbrink heeft een relatief groot aantal inwoners van 65 jaar en ouder. Van de respondenten geeft 67% aan dat men nu of later gebruik zou maken van een Buurtkamer als deze in de wijk Wesselerbrink geplaatst zou worden. Deze mensen geven ook aan dat ze vooral veel waarde hechten aan een Buurtkamer die in de middag geopend is. Ook blijkt dat er de meeste waarde wordt gehecht aan de traditionele invulling
van
de
Buurtkamer.
Met
name
het
gezellig
samen
zijn
met
andere
55+ers,
computerlessen en informatie op het gebied van zorg zijn onderwerpen die vaak aangegeven worden.
Met de stellingen dat “de Buurtkamer kan helpen contact te leggen met andere 55+ers in de wijk” en dat “de Buurtkamer een goede locatie is om informatie over welzijn, wonen en zorg te ontvangen” waren respectievelijk 100% en 97% het eens. Dit geeft aan dat de gedachte achter
12
het concept Buurtkamers juist is en dat dit als geschikte locatie wordt ervaren om mensen te ontmoeten en informatie over welzijn, wonen en zorg te ontvangen.
Om langer zelfstandig te kunnen wonen geven de senioren in de Wesselerbrink aan dat het zwaartepunt ligt bij hulp. Hulp in de huishouding, hulp bij boodschappen, hulp bij klusjes, medische zorg in de buurt en noodhulp binnen handbereik via een alarmknop. Kortom noaberhulp. Vanuit een Buurtkamer zouden dergelijke initiatieven kunnen worden gecoördineerd en uitgevoerd. Een samenwerking met een aantal van de huidige initiatieven en projecten als de burenhulpdienst zou een logische keus zijn.
13
5.
Conclusie
5.1
Unieke eigenschappen
Vergeleken met de bestaande initiatieven op het gebied van wonen, welzijn en zorg hebben de Buurtkamers enkele unieke eigenschappen:
Gering afbreukrisico door plaatsing van de voorziening in een reguliere woning in de wijk,
Laagdrempeligheid,
Eenduidige groep gebruikers,
Vraaggestuurd programma,
Vrijwilligers worden voor een groot deel gerekruteerd uit de bezoekersgroep,
Lage kosten,
Deelnemende organisaties stralen sociale betrokkenheid en verantwoordelijkheid uit,
Integratie van allochtone ouderen,
Laagdrempelige kennismaking met ICT,
Open buiten reguliere openingstijden, (weekenden en vakanties)
Goede aansluiting met de WMO.
5.2
De vijf hoofdvragen
1. Dragen kleinschalige ontmoetingsruimten in de wijk bij aan het bevorderen en onderhouden van sociale contacten tussen en met senioren en dragen zij bij aan een hechtere sociale structuur?
Ja, de Buurtkamer zorgt er voor dat senioren elkaar kunnen ontmoeten op een laagdrempelige manier in een informele en ongedwongen sfeer. De buurtkamer draagt er toe bij dat senioren een eigen netwerk kunnen opbouwen waardoor de sociale structuur versterkt wordt. De buurtkamer fungeert ook als opstap om deel te gaan nemen aan andere activiteiten in de wijk.
2. Bevorderen de Buurtkamers de contacten tussen allochtone en autochtone senioren?
Ja, via de bijeenkomsten in de Buurtkamers zijn er veel contacten tussen allochtone en autochtone senioren geweest die er in de afgelopen (20!) jaren niet zijn geweest. Vooral taal blijkt een grote barrière te zijn voor de ontmoeting. De taallessen in de Buurtkamers zijn een uitstekend middel om deze barrière te doorbreken.
3. Wat zijn de investeringskosten en rendement van de buurtkamers?
Om een buurtkamer te kunnen starten is een investering van 34.000 euro in het eerste jaar nodig. De reguliere jaren vragen een investering van ongeveer 17.000 euro. De kosten per contact in een Buurtkamer zijn ongeveer €3,50. Dit bedrag is gebaseerd op het bezoekersaantal.
14
Indirect levert de Buurtkamer ook een besparing in de zorg op. Er zijn bezoekers waarbij de zorg, sinds ze regelmatig de Buurtkamers bezoeken, aanzienlijk omlaag gebracht kon worden. Een verminderde vraag naar zorg en het hebben van meer contacten zijn effecten die moeilijk te berekenen zijn. Om het werkelijke rendement van de buurtkamer te kunnen bepalen zouden deze effecten wel meegenomen moeten worden.
4. Helpt de Buurtkamer senioren langer zelfstandig te blijven wonen?
Deze vraag is moeilijk te beantwoorden. De redenen om niet meer zelfstandig te blijven wonen is echter van veel factoren afhankelijk en deze zijn tijdens het onderzoek niet duidelijk genoeg naar voren gekomen. Een bredere invulling van het onderdeel zorg in de Buurtkamer zal een positief effect hebben op het streven om mensen langer zelfstandig te laten wonen. Veel van de geënquêteerde personen gaven aan dat zij de buurtkamer wel zien als een wekome aanvulling op het huidige aanbod van wonen, welzijn en zorg.
5. Is er in de wijk Wesselerbrink vraag naar een voorziening als een Buurtkamer?
Ja, het feit dat 67% van de respondenten aangeeft gebruik te willen maken van een eventuele Buurtkamer en dat men het eens is dat de Buurtkamer een goede mogelijkheid is contacten te leggen met andere senioren uit de wijk en informatie over wonen, welzijn en zorg te ontvangen, geeft aan dat er voldoende vraag en draagvlak is om het Buurtkamerproject in de wijk Wesselerbrink voort te zetten. Via Humanitas en Stadsdeelmanagement Zuid komen veel vragen en verzoeken Vanwege de opbouw en grootte van de wijk Wesselerbrink verdient het wel aanbeveling een Buurtkamer in elk van de 4 deelgebieden te realiseren. Een Buurtkamer wordt gebruikt door senioren die in de directe omgeving van de Buurtkamer wonen.
5.3
Maatschappelijke ontwikkelingen en de buurtkamers
Vergrijzing Nederland is een maatschappij waar vergrijzing steeds meer aandacht krijgt. Terecht, want Nederland groeit niet alleen maar wordt ook steeds ouder. Op dit moment is de grijze druk 22 procent. Dit betekent dat op elke honderd potentiële arbeidskrachten 22 65-plussers zijn. Vijftig jaar geleden waren dit er nog veertien. Kort na 2010 is een versnelling in de toename van het aantal ouderen te verwachten. Vanaf dat jaar bereiken de eerste babyboomers van de naoorlogse geboortegeneratie de leeftijd van 65 jaar. Rond 2040 bereikt de vergrijzing haar hoogtepunt. De grijze druk zal dan 43 procent zijn, bijna het dubbele van nu. Na 2040 neemt de grijze druk af omdat de naoorlogse generatie dan overleden zal zijn. De daling zal echter niet sterk zijn. In de tweede helft van deze eeuw zal de grijze druk ruim
15
40 procent zijn, bijna tweemaal zo hoog als nu. De vergrijzing is dus structureel.3 Meer ouderen in de samenleving betekent een grotere doelgroep voor de buurtkamers.
Extramuralisering van de zorg Extramuralisering van de zorg is een gevolg van twee ontwikkelingen. De invoering van de nieuwe wet WMO (waarover later meer) en de wens van ouderen om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen. Zorg wordt steeds meer in de thuissituatie of in de buurt aangeboden om ouderen in staat te stellen langer zelfstandig te blijven wonen. Een buurtkamer kan, als ontmoetingspunt voor ouderen, hier een spilfunctie in hebben. Zorg kan gecoördineerd worden vanuit de buurtkamer en de buurtkamer kan fungeren als informatie en doorverwijspunt voor wonen, welzijn en zorg.
WMO Met het oog op de toekomst geeft de Buurtkamer ook een goede invulling aan de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Deze wet is er onder andere op gericht het zorgaanbod meer vraaggericht en mensen meer zelfredzaam te maken. WMO Vanaf 1 januari 2006 wordt de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) gefaseerd ingevoerd in Nederland. De doelstelling van deze nieuwe wet, die de Welzijnswet, de Wet Voorzieningen Gehandicapten en delen van de AWBZ gaat vervangen, is: “De Wet Maatschappelijke Ondersteuning heeft als doel dat iedereen – oud en jong, gehandicapt en nietgehandicapt, autochtoon en allochtoon, mét en zonder problemen – volwaardig aan de samenleving kan deelnemen.” De WMO kent zeven prestatievelden.
Sociale samenhang en leefbaarheid Preventieve ondersteuning van jeugdigen Informatie en advies Ondersteunen mantelzorgers en vrijwilligers Bevorderen van het maatschappelijke verkeer en activering Voorzieningen aan mensen met een beperking Maatschappelijke opvang
Met uitzondering van het onderdeel “preventieve ondersteuning van jeugdigen” dient een Buurtkamer elk van de prestatievelden.
Zelfredzaamheid is een speerpunt van de WMO. Door middel van de netwerken die men opbouwt in de buurtkamer kunnen senioren meer dan voorheen oplossingen zoeken in de eigen sociale omgeving voor problemen die zich voordoen. De Buurtkamers zijn een goede en relatief goedkope invulling van een groot deel van de verplichtingen die de WMO oplegt.
3
Bron: CBS
16
5.4
Eindconclusie
De Buurtkamers in de Helmerhoek en Stroinkslanden zitten beide in de ontwikkelingsfase maar laten nu al duidelijke resultaten zien. Veel mensen ontmoeten elkaar in de buurtkamer tijdens de reguliere opening, excursies, taalcursus, activiteiten, (thema)bijeenkomsten en computerlessen. Mensen die een taalcursus of kennismaking met de computer hebben gevolgd zijn vol lof. Niet alleen over de docenten, maar ook over de informele omgeving waarin de lessen verzorgd worden.
De signalering, informatie, advies en doorverwijsfunctie van de buurtkamers is een punt dat nog sterker ontwikkeld kan worden. Op dit gebied heeft de buurtkamer nog onbenut potentieel dat in de toekomst gebruikt kan worden om de buurtkamer een rol te geven bij de invulling van de WMO.
Wat de buurtkamers in Helmerhoek en Stroinkslanden uniek maakt zijn de verschillende kleine vraaggestuurde activiteiten die er gedurende een week plaatsvinden. Activiteiten als samen-kokensamen-eten, een sjoelmiddag, kennismaking met andere culturen of gewoon gezellig een spelletje spelen zijn activiteiten die een bezoek aan de buurtkamer speciaal maken.
Eén Buurtkamer of meerdere Buurtkamers in de wijk Wesselerbrink zouden een aanzienlijke, zinvolle en welkome aanvulling op het huidige aanbod van wonen, welzijn en zorg in de wijk Wesselerbrink kunnen zijn. De Buurtkamers in de Helmerhoek en Stroinkslanden hebben het afgelopen jaar uitstekende resultaten geboekt en vanwege de leeftijdsopbouw in de Wesselerbrink zal dat in deze wijk waarschijnlijk nog beter zijn.
De buurtkamer voorziet in de primaire sociale behoefte van mensen om ergens bij te horen. De kracht van de buurtkamer daarin is de kleinschaligheid, laagdrempeligheid, het dicht bij de buurt staan en het informele karakter. Hierdoor kunnen de buurtkamers een belangrijke bijdrage leveren aan het welzijnsbeleving en de leefbaarheid in de wijken.
17
Bijlage 1
De enquête in de Helmerhoek en Stroinkslanden
18
De enquête in de Helmerhoek en Stroinkslanden Deel 1
Voor alle respondenten
Met een respons van meer dan 33% op een totale steekproef van 350 personen kan worden gesproken van een zeer representatief onderzoek. In de wijken Helmerhoek en Stroinkslanden wonen circa 3500 55+ers zelfstandig. De enquête startte met een viertal vragen die er op gericht waren een aantal gegevens over geslacht, afkomst, leeftijd en de woonsituatie van de respondenten te achterhalen. Aan de hand van deze gegevens was het mogelijk te waarborgen dat de reacties uit de enquêtes een waarheidsgetrouwe afspiegeling van de mening van de inwoners uit de wijk bevatten. De gegevens van de enquêtes die terug zijn gekomen voldeden in voldoende mate aan de gegevens zoals deze in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) staan. Een extra weging van bepaalde groepen respondenten was om die reden niet nodig.
Man 41,5%
80 74
60
40
Vrouw 58,5% 20
Percent
19
4
0 Alleen
Met Partner
Met Kind(eren)
Anders
Hoe is uw woonsituatie? 100
88 80
60
40 38
40
30 12
28
0 Ja
Nee
Bent u in Nederland geboren?
20
13
10
Percent
Percent
20
10
11
0 55-59 jaar
65-69 jaar 60-64 jaar
75 jaar en ouder 70-74 jaar
Leeftijd van de respondent
19
Weet u van het bestaan van de Buurtkamer? 56% van de respondenten gaf aan vóór aanvang van de enquête al eens kennis genomen te hebben van de Buurtkamer. De overige 44% gaf te kennen dat men er nog niet eerder van had gehoord. Deze 44% is verzocht met deel 3 van de enquête verder te gaan. 60 56 50
44
40
30
20
Percent
10
0 Ja
Nee
Weet u van het bestaan van de buurtkamer
Van de mensen die van het bestaan van de Buurtkamer weten wist ook 85% waar de Buurtkamer gelegen was. De overige 15% werd ook verder verwezen naar deel 3 van de enquête. 100
85
80
60
40
Percent
20 15 0 Ja
Nee
Weet u waar de buurtkamer gelegen is?
Van de 85% die wisten waar de Buurtkamer gelegen is gaven 33% aan de Buurtkamer al eens bezocht te hebben. Deze personen werd verzocht om in deel 2 verder te gaan met betrekking tot de inhoud van, en ervaringen met, de Buurtkamers. De overige personen werden zijn naar deel 3 van de enquête doorverwezen. 70 67 60
50
40
30
33
Percent
20
10 0 ja
Nee
Heeft u de al eens buurtkamer bezocht?
20
Deel 2
Bezoekers van de Buurtkamer
Hoe bent u achter het bestaan van de Buurtkamer gekomen? Eenderde van de respondenten gaf aan de Buurtkamer te kennen via een kennis of familie. 22% van de respondenten kent de Buurtkamer via een nieuwsbericht en nog eens 22% kent de Buurtkamer via een professional van bijvoorbeeld Humanitas, SWO of een zorginstelling als de Posten of Livio. 6% heeft de Buurtkamer voor het eerst bezocht omdat men er toevallig passeerde. 17% geeft tenslotte aan dat men de Buurtkamer op een andere wijze heeft leren kennen. Vooral via het wijkcentrum en ouderen verenigingen leren mensen de Buurtkamer kennen. 40
33 30
22
22
20
17
Percent
10
6 0 Nieuwsbericht
Kwam er langs
Via kennis/ familie
Anders
Via een professional
Hoe bent u achter het bestaan van de buurtkamer gekomen?
Wat heeft u bewogen om voor de eerste maal naar de Buurtkamer te gaan? Meer dan de helft (53%) van de respondenten geeft aan dat men met name voor het gezellig samen zijn met andere 55+ers naar de Buurtkamer is gegaan. Activiteiten als computerlessen (18%), samen koken (12%) en een taalcursus (6%) brachten samen ook 36% van de bezoekers naar
de
Buurtkamer.
De
overige
bezoekers
(12%)
kwamen
met
name
uit
interesse/
nieuwsgierigheid naar de Buurtkamer.
60
50
53
40
30
20 18
Percent
10
12
12
6
0 Gezellig /Samen zijn Computercursus
Taalcursus
Anders Samen koken
Wat heeft u bewogen om naar de buurtkamer te gaan?
21
De bereikbaarheid van de Buurtkamer 76% vindt de bereikbaarheid van de Buurtkamer voldoende tegen bijna een kwart die de bereikbaarheid onder de maat vindt. Met name wordt gevraagd om meer plek voor fietsen/ rollators en de locatie blijkt voor een aantal mensen te ver weg. 80 76
60
40
24
Percent
20
0 Voldoende
Onvoldoende
Wat vindt u van de bereikbaarheid van de buurtkamer?
De toegankelijkheid van de Buurtkamer 88% van de respondenten is van mening dat de toegankelijkheid van de Buurtkamer als ruim voldoende (29%) of voldoende (59%) kan worden bestempeld. De overige 12% vindt de toegankelijkheid van de Buurtkamer matig. Geen van de ondervraagden kende de toegankelijkheid van de Buurtkamers de kwalificatie slecht toe. 70
60 59 50
40
30 29
Percent
20
10
12
0 Ruim voldoende
Voldoende
Matig
Wat vindt u van de toegankelijkheid van de buurtkamer?
Hoe vaak bezoekt u de Buurtkamer? 56% van de respondenten bezoekt de Buurtkamer 1 tot 2 x per week. Vaker dan 2 x per week is door geen van de respondenten aangekruist. De overige bezoekers komen 1 tot 2 x per maand (19%) of minder dan 1 x per maand (25%). 60 56 50
40
30 25 20 19
Percent
10
0 < 1x per maand
1 tot 2 x per maand
1 tot 2 x per week
Hoe vaak bezoekt u de buurtkamer?
22
Het aantal activiteiten 38% van de respondenten is van mening dat er te weinig activiteiten in de Buurtkamer plaatsvinden. 31% vindt het aantal matig en 13% genoeg. 40 38
30
31
20 19
Percent
10
13
0 Genoeg
Matig
Te weinig
Weet niet
Wat vindt u van het aantal activiteiten in de buurtkamer?
Over de kwaliteit van de aangeboden activiteiten zijn de meningen ook verdeeld. 29% vindt de kwaliteit matig. 24% bestempeld de activiteiten als voldoende en 18% als goed. 12% is van mening dat de kwaliteit wisselt per aangeboden activiteit. Geen van de respondenten kruiste het vakje “slecht” aan. 40
30 29
24 20 18
18
12
Percent
10
0 Goed
Voldoende
Wisselend
Matig
Weet niet
Wat vindt u van de kwaliteit van de activiteiten in de buurtkamer?
23
De herkenbaarheid van de Buurtkamer in de omgeving 53% van de betrokkenen is van mening dat de Buurtkamer matig herkenbaar is voor de omgeving. 16% noemt de herkenbaarheid zelfs slecht. De overige 32% vindt de herkenbaarheid van de Buurtkamer voldoende (11%) tot goed (21%).
60
53
50
40
30
20
21 16
Percent
10
11
0 Goed
Voldoende
Matig
Slecht
Wat vindt u van de herkenbaarheid van de buurtkamer in de omgeving?
De openingstijden van de Buurtkamer 76% van de respondenten geeft aan tevreden te zijn wat betreft de openingstijden van de Buurtkamer. 100
80 76
60
40
Percent
20 18
6 0 Voldoende en
Voldoende maar op
goede tijden
verkeerde tijden
Matig
Wat vindt u van de openingstijden van de buurtkamer?
24
Langer zelfstandig blijven wonen 78% van de ondervraagden gaf als antwoord het nog niet te weten of men door de Buurtkamer in de toekomst langer zelfstandig kan blijven wonen. 17% procent verwacht dat de Buurtkamer hier wel een positief effect op kan hebben en 6% verwacht dat niet. 100
80 78
60
40
20
Percent
17 6
0 Eens
Oneens
Weet niet
Door de buurtkamer kan ik langer zelfstandig blijven wonen.
Maakt u wel eens gebruik van de computer(ruimte) in de Buurtkamer? Op deze vraag antwoordde 76% van de respondenten dat men geen gebruik maken van de computermogelijkheden in de Buurtkamer. 24% geeft aan soms van deze faciliteiten gebruik te maken. 0% zegt dit vaak te doen. 80 76
60
40
Percent
20
24
0 Ja, soms
Nee
Maakt u wel eens gebruik van de computer(ruimte) in de buurtkamer?
25
Zou u gebruik maken van een Buurtkamer-website die gericht is op informatie over Buurtkamers, wonen, zorg en welzijn? 63% van de respondenten geeft aan waarschijnlijk nooit gebruik te zullen maken van een dergelijke website. 16% omdat men geen behoefte heeft aan een dergelijke website en 47% omdat men niet kan werken met internet. De overige 37% geeft aan de site soms te willen gebruiken. 0% zegt een website over wonen, zorg en welzijn vaak te gaan gebruiken. 50 47 40
37 30
20 16
Percent
10
Nooit, geen behoefte aan
Soms
Nooit, kan niet werken met internet
Hoevaak zou u een buurtkamers/ zorg & welzijn website gebruiken?
Meer contact met 55+ers in de wijk 57% vindt dat men meer contact met andere 55+ers in de wijk heeft gekregen met behulp van de Buurtkamer. 43% is van mening dat de Buurtkamer dat effect nog niet heeft gehad. 60 57 50
43
40
30
20
Percent
10
0 Eens
Oneens
Door de buurtkamer heb ik meer contact met 55+ers uit de wijk.
De Buurtkamer is een goede locatie om informatie over wonen, welzijn en zorg te ontvangen. 83% van de ondervraagden is het eens met de stelling dat de Buurtkamer een goede locatie is om informatie over wonen, zorg en welzijn te ontvangen. 100
80
83
60
40
Percent
20 17
0 Eens
Oneens
De buurtkamer is een goede locatie om informatie over wonen, welzijn en zorg te ontvangen
26
Deel 3
Niet bezoekers van de Buurtkamer
Wat is de reden dat u de Buurtkamer nog nooit heeft bezocht? 48% van de respondenten die tot op heden nog nooit een Buurtkamer hebben bezocht geven aan dat ze daar geen behoefte aan hebben. 14 % zegt dat men ook geen interesse heeft maar in de toekomst misschien wel. 19% had nog nooit van de Buurtkamer gehoord en 2% is er nog niet geweest omdat men er niet kan komen. Het keuzevakje dat men vanwege een taalachterstand de Buurtkamer nog nooit heeft bezocht bleef leeg. Tot slot had 17% van de respondenten een andere reden dat men tot op heden nog nooit de Buurtkamer heeft bezocht. De meest gehoorde reden is dat men vaak te weinig tijd beschikbaar had om een bezoek aan de Buurtkamer te brengen. 60
50 48 40
30
20
Percent
19
17 14
10
0 Wist niet dat de
Geen interesse,
buurt-kamer
maar in de toekomst wel
bestond
Anders Geen interesse, heb ik geen behoefte aan
Kan er niet komen
Wat is de reden dat u de buurtkamer nooit heeft bezocht?
Gaat u in de toekomst wel gebruik maken van de Buurtkamer? Van de personen die tot op heden de Buurtkamer nog nooit bezocht hebben verwacht 56% dat in de toekomst ook niet te zullen doen. 43% verwacht echter wel gebruik te gaan maken van de Buurtkamer. 1% geeft aan dit nog niet te weten. 60 56 50
40
43
30
20
Percent
10
0 Ja
Nee
Weet ik nog niet
Gaat u in de toekomst wel gebruik maken van de buurtkamer?
27
Open- en meerkeuze vragen Naast de vragen waar de respondent werd gevraagd één antwoord te geven zaten er ook enkele vragen in de enquête waar meerdere antwoorden mogelijk waren of om een open antwoord gevraagd werd. In het volgende stuk worden de belangrijkste uitkomsten van deze vragen behandeld.
Wat zijn voorzieningen die het voor u de moeite waard zouden maken om wél gebruik te maken van een Buurtkamer? De respondenten hadden de mogelijkheid bij deze vraag meerdere antwoorden aan te kruizen. Ontmoeting met andere buurtbewoners en die contacten onderhouden werd door bijna alle respondenten aangegeven als belangrijkste eigenschap van de Buurtkamer. De optelsom van de overige keuzemogelijkheden geeft de volgende tabel waarin duidelijk is af te lezen dat met name internet/ computercursussen en goede informatievoorziening op het gebied van wonen, welzijn en zorg worden gezien als belangrijke secundaire invulling van de Buurtkamer.
Voorziening/ activiteit
Aantal
Ontmoeting met andere 55+ers en gezelligheid
110
Internet/ computercursussen
38
Goede informatievoorziening op de gebieden wonen, welzijn 23 en zorg De huidige voorzieningen zijn voldoende
11
Mogelijkheid voor yoga/ huiskamergym
9
Excursies
7
Andere excursies dan de huidige
7
Taalcursussen
6
Ruimere openingstijden
5
Betere bereikbaarheid
1
Op de vraag: Wat voor een voorzieningen denkt u in uw woonomgeving nodig te hebben om langer, zelfstandig, in uw huidige situatie te kunnen blijven wonen? werden de volgende suggesties aangedragen:
Banken en winkels op loopafstand Goede bereikbaarheid als ik zelf niet meer kan rijden Schoonheid, veiligheid en rust op straat Meer parkeervoorzieningen dichter bij huis (met name het Stroink) Meer mogelijkheden voor aanpassingen in het huidige huis Eenvoudige toegang tot tijdelijke huishoudelijke hulp Een rolstoelvriendelijke wijk Meer aandacht voor de vergrijzing Vraagbaak voor allerlei onderwerpen Betaalbaarheid van voorzieningen Een vorm van mantelzorg die als doel heeft mensen langer zelfstandig te laten wonen Veel contact met de buren
28
Bijlage 2
De enquête in de Wesselerbrink
29
De enquête in de Wesselerbrink Respons Met een respons van meer dan 26% op een totale steekproef van 200 personen kan worden gesproken van een representatief onderzoek. In de wijk Wesselerbrink wonen circa 5.000 55+ers. Daarvan wonen er zo’n 4.300 zelfstandig. De overige 700 zijn woonachtig in één van de verzorgingshuizen, verpleeghuizen of zorgwoningen die de wijk rijk is. De enquête in de Wesselerbrink startte met een viertal vragen die er op gericht waren een aantal gegevens over geslacht, afkomst, leeftijd en de woonsituatie van de respondenten te achterhalen. Aan de hand van deze gegevens was het mogelijk te waarborgen dat de reacties uit de enquêtes een waarheidsgetrouwe afspiegeling van de mening van de inwoners uit de wijk bevatte. De gegevens van de enquêtes die terug zijn gekomen voldeden in voldoende mate aan de gegevens zoals deze in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) staan. Een extra weging van bepaalde groepen respondenten was om die reden niet nodig.
Man 43,1% 80 75
60
40
Vrouw 56,9% Percent
20
24
0 Alleen
Met Partner
Met Kind(eren)
Hoe is uw woonsituatie?
100
30
92
27 80
20 20
20
60
18 16
40
10
0 55-59 jaar
65-69 jaar 60-64 jaar
75 jaar en ouder
Percent
Percent
20
8
0 Ja
Nee
70-74 jaar
Bent u in Nederland geboren?
Wat is uw leeftijd?
30
Toekomstig gebruik van een Buurtkamer in de Wesselerbrink Bij de enquête “Buurtkamers in de Wesselerbrink” waren twee infofolders van de Buurtkamers Stroinkslanden en Helmerhoek bijgevoegd om de bewoners van de wijk Wesselerbrink een indruk te geven hoe de Buurtkamers eruit zien en wat voor een activiteiten er georganiseerd worden. Van de respondenten gaf 67% aan in de toekomst wel gebruik te willen maken van een Buurtkamer. Deze 67% werd verzocht door te gaan met de volgende vragen van de enquête. In deze vragen werd verder ingegaan op de inhoud van de (potentiële) Buurtkamers. De 33% die aangaven in de toekomst geen gebruik te willen maken van een Buurtkamer werd verzocht vanaf vraag 14, over de website met betrekking tot wonen, welzijn en zorg, verder te gaan. 70 67 60
50
40
30
33
Percent
20
10 0 Ja
Nee
Denkt u in de toekomst gebruik te gaan maken van de buurtkamer?
Openingsdagen Op de vraag hoe vaak de Buurtkamer geopend moet zijn gaf meer dan de helft van de ondervraagden aan dat men vijf maal per week voldoende vond. 60 56 50
40
30 26 20 18
Percent
10
0 2x per week
5x per week
Alle dagen
70
Hoe vaak moet de buurtkamer geopend zijn? 60 57 50
Op welke tijden moet een Buurtkamer 40
geopend zijn?
30
of een combinatie van de ochtenden, middagen
20
en avonden (57%)
10
Percent
De voorkeur gaat uit naar de middagen (31%)
31
9 0 Vooral in de ochtend
Vooral in de avond Vooral in de middag
Een combinatie
Op welke tijden moet de buurtkamer geopend zijn?
31
Mogelijkheden met betrekking tot wonen, welzijn en zorg in de wijk Wesselerbrink Op de stelling dat er voldoende mogelijkheden op het gebied van wonen, welzijn en zorg in de wijk Wesselerbrink aanwezig zijn, zijn de reacties bijna in evenwicht. 52% is het eens met de stelling en 48% vindt dat er te weinig mogelijkheden op dit gebied zijn. 60
50
52 48
40
30
20
Percent
10
0 Eens
Oneens
Er zijn voldoende mogelijkheden m.b.t. wonen, welzijn en zorg in de wijk
Op de vraag of men verwachtte dat een Buurtkamer zou helpen om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen gaf bijna 70% aan dat men daar nog geen zicht op had.
De computer(ruimte) in een Buurtkamer Op de vraag of men verwacht in de toekomst gebruik te gaan maken van de computers in de Buurtkamer antwoordt 65% van de ondervraagden met ja. Het grootste deel van deze 65% geeft aan “soms” gebruik te willen maken van deze mogelijkheid. 60
50
50
40 35 30
20
Percent
10
15
0 Ja, vaak
Ja, Soms
Weet niet
Gaat u in de toekomst gebruik maken van de computer in de buurtkamer?
32
Contact met andere 55+ers 100% van de ondervraagden denkt dat een Buurtkamer kan helpen meer contact te leggen met andere 55+ers in de wijk. 120
100 100 80
60
40
Percent
20
0 Eens
Oneens
Een buurtkamer kan mij helpen meer contact te leggen met andere 55+ ers
Een Buurtkamer is een goede locatie om informatie over welzijn, wonen en zorg te ontvangen 97% van de respondenten is het eens met deze stelling. Slechts 3% ziet in een Buurtkamer geen goede locatie voor verspreiding van informatie over welzijn, wonen en zorg. 120
100 97 80
60
40
Percent
20
0 Eens
Oneens
Een buurtkamer is een goede locatie om informatie over welzijn, wonen en zorg te ontvangen.
33
De belangrijkste eigenschap van een Buurtkamer 43% van de respondenten geeft aan de men vooral gezellig samenkomen en spelletjes een belangrijke eigenschap van een Buurtkamer vinden. 31% hecht er de meeste waarde aan dat er informatie over wonen, zorg en welzijn in de Buurtkamer te krijgen is. Minder mensen vinden “ruimte om kleine bijeenkomsten te organiseren” (11%), “Veel excursies” (11%) en “Nieuwe technieken leren” (3%) de belangrijkste eigenschap van een Buurtkamer. 50
40
43
30
31
20
11
Veel excursies
Percent
11
Ruimte om kleine bijeenkomsten te organiseren.
10
3
0
Plek waar informatie over wonen, zorg en welzijn te krijgen is.
Veel nieuwe technieken leren.
Gezellig/ spelletjes
Wat zou u de belangrijkste eigenschap van een buurtkamer vinden?
Een website over wonen, welzijn en zorg Bijna 50% van de respondenten geeft aan dat men wel gebruik zou maken van een website waar informatie over wonen, zorg en welzijn gebundeld staat. 36% geeft aan dat men dit naar alle waarschijnlijkheid nooit zal doen omdat men niet kan werken met een computer. De overige 16% zegt geen behoefte te hebben aan een dergelijke website.
34
40 36
36
30
20 16 12
Percent
10
0 Vaak
Nooit, geen behoefte Nooit, kan niet werken met internet
Soms
Hoeveel gebruik zou u maken van een website over wonen, welzijn, zorg en welzijn?
Bezoek aan een andere Buurtkamer Aan de bewoners van de Wesselerbrink werd tot slot gevraagd of men al eens een Buurtkamer in de Helmerhoek of Stroinkslanden bezocht heeft. 6% beantwoorde deze vraag positief. De grootste groep (68%) geeft aan dit in de toekomst wel te willen doen. En 26% geeft aan daar geen behoefte aan te hebben. 80
68 60
40
26
Percent
20
0
6 Ja
Nee, nog niet
Nee, geen behoefte aan
Heeft u al eens een buurtkamer in de Helmerhoek of Stroinkslanden bezocht?
Open- en meerkeuze vragen Naast de vragen waar de respondent werd gevraagd één antwoord te geven zaten er ook enkele vragen in de enquête waar meerdere antwoorden mogelijk waren of om een open antwoord gevraagd werd. In het volgende stuk worden de belangrijkste uitkomsten van deze vragen behandeld.
35
Wat zijn voorzieningen die het voor u de moeite waard zouden maken om gebruik te maken van een Buurtkamer? De respondenten hadden de mogelijkheid bij deze vraag meerdere antwoorden aan te kruizen. De meeste waarde wordt gehecht aan de ontmoeting met andere 55+ers (30x) en internet en computercursussen
(21x).
Ook
het
aanbod
van
laagdrempelige
zorg
wordt
vaak
(14x)
aangestreept. Als andere mogelijke activiteiten worden schilder/tekenlessen, themabijeenkomsten of fietstochten genoemd.
Voorziening/ activiteit
Aantal
Ontmoeting met andere 55+ers
30
Internet/ computercursussen
21
Verschillende vormen van laagdrempelige zorg
14
Mogelijkheid voor yoga/ huiskamergym
9
Excursies
9
Taalcursussen
7
Op de vraag: Wat voor een voorzieningen denkt u in uw woonomgeving nodig te hebben om langer, zelfstandig, in uw huidige situatie te kunnen blijven wonen? werden de volgende suggesties aangedragen:
♦
(te betalen) Thuiszorg,
♦
Goede gezondheidszorg dicht bij de deur,
♦
Goede busverbindingen naar de andere (zuid)wijken,
♦
Een schone/ goed onderhouden/ rustige leefomgeving,
♦
Meer
aandacht
voor
ouderen
wat
betreft:
sociale
aangelegenheden,
financiële
probleemoplossing en gezondheidsproblemen, ♦
Onderlinge contacten (noaberschap),
♦
Een alarmbel in directe verbinding met een zorginstelling,
♦
Een klusservice en boodschappendienst.
36
Bijlage 3
Kostenoverzicht Buurtkamer
37
Gemiddelde kosten per Buurtkamer (Bron: Buurtkamer Helmerhoek) Opstart jaar
Kostenpost
Reguliere jaren
€8.970
Vaste lasten
€8.970
Waarvan: Huur: €4.800 Energie: €850 Water: €300 Brandverzekering: €70 Gem. belastingen: €350 Schoonmaak: €600 Telefoon en internet: €1.000 Onvoorzien: €1.000 €16.000
Inrichting en verbouwkosten
€1.600 (afschrijving 10 jr.)
€4.000
Activiteitenkosten (opstartkosten)
€800 (afschrijving 5 jr.)
€5.000
Inzet vrijwilligers (gedekt door Humanitas)
€5.000
€33.970
€16.370 Totaal
Naast deze kosten per Buurtkamer zijn er nog overheadkosten te verdelen over alle Buurtkamers. Overheadkosten: Administratie, financieel beheer en financiële verantwoording. Hiervoor zal per vijf Buurtkamers 0.1 Fte gereserveerd moeten worden.
38
