provinsje fryslân provincie fryslân
b
postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon: (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25 www.fryslan.nl
[email protected] www.twitter.com/provfryslan
Leden fan Provinsjale Steaten
Ljouwert, 5 april 2016 Ferstjoerd,
5 APR. 2016
IJs merkteken Ôfdieling Opsteld troch Jo merkteken Taheakke(n) Ûnderwerp
01298022 Kultuer & Miens kip K.Jepma /(058) 292 8128 of kjepmafryslan.frl Notysje ‘frijwilligers yn de sport’ : Moasje 775 oer frijwilligers yn de sport
Achte Steateleden, By de behanneling fan de sportnota 2014-2017 op 27 novimber 2013, is oan PS tasein dat der yn it iitfieringsprogramma sport omtinken wêze sil foar de rol fan frijwilligers yn de sport. Wy hawwe it oars ynklaaid en Sport Fryslân frege om notysje te meitsjen oer de rol fan frijwilligers yn de sport. Dy notysje, dy’t hjirby opstjoerd wurdt, beskriuwt feiten en sifers, lanlik en provinsjaal, trends, aksjes en advys. Taheakke in oersicht fan aktiviteiten dy’t Sport Fryslân op dat mêd iitfierd hat yn de jierren 2013-2015. Wy qejne der fan ût, datjo hjirmei foldwaande ynformaasje krigen hawwe.
fan Fryslân,
m Berg, sekretaris
-1/1-
Üs
merkteken:
01298022
1
1
rJ)
Notitie Vrijwilligers in de sport
fr%
Sport Fryslân
Januari 2016
1. Cijfers en feiten (landelijk) De helft van de Nederlandse bevolking doet vrijwilligerswerk, zo valt te lezen in de nieuwste rapportage van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS): Sociale samenhang: wat ons bindt en verdeelt (201 5). Dat is vergelijkbaar met het cijfer dat in 201 2 en 201 3 werd gerapporteerd. Ook al jaren stabiel is de sport als koploper vrijwilligerswerk. Ondanks berichten over individualisering van de samenleving en toenemend consumentisme in de sport, blijft het aandeel actieve vrijwilligers nagenoeg gelijk. Al sinds 2000 ligt dit percentage stabiel rond de huidige 1 5 procent. De sport wordt daarbij gevolgd door school (11%) en verzorging (9%). Maar wie zijn de vrijwilligers in de sport? En verschilt de ‘sportvrijwilliger’ van andere vrijwilligers? Landelijk is het aandeel van mannelijke en vrouwelijke vrijwilligers gelijk (beide 48%). In de sport zijn de vrouwelijke vrijwilligers ondervertegenwoordigd met 1 2 procent. De jongvolwassenen (1 5-25 jaar) zijn in de sport relatief zeer actief als vrijwilliger (21%) en ook is er een relatief hoog aandeel 45-5 5 jarigen in de sport als vrijwilliger actief. Voor de senioren geldt het tegenovergestelde: vanaf 55 jaar zijn vrijwilligers (sterk) ondervertegenwoordigd in de sport ten opzichte van andere domeinen. In vergelijking met andere vrijwilligers zijn sportvrijwilligers vaker hoogopgeleid (Hbo 22%; WO 20%) en aanzienlijk minder vaak niet-westers allochtoon (6%). Sportvrijwilligers zijn bovendien relatief vaak afkomstig uit de hoogste inkomensklasse (20%). Voor al deze groepen geldt dat deze onder- en oververtegenwoordiging niet alleen in de sport zichtbaar is zo zijn bijvoorbeeld lage inkomens en niet-westerse allochtonen minder vaak als vrijwilliger actief maar dat deze verschillen wel worden uitvergroot in de sportwereld. -
-
Deze situatie is niet nieuw. In 2006 beschreef de Rapportage Sport (SCP, 2006) dat het groeiende aandeel vrouwen, ouderen en allochtonen in de sport (nog) geen gevolgen had voor de ondervertegenwoordiging van deze groepen in vrijwilligerswerk en bestuurssamenstelling. Die situatie is tien jaar later onveranderd. Niet alleen zijn dezelfde groepen ondervertegenwoordigd als vrijwilligers, het is in de sport zelfs sterker het geval dan in andere domeinen van vrijwilligerswerk.
2. Cijfers en feiten (Fryslân) Friezen doen relatief vaak vrijwilligerswerk voor een sportvereniging, school of kerk. Dat blijkt uit de cijfers over 201 2 en 201 3 van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In Friesland zijn relatief de meeste vrijwilligers (58%). Het landelijke gemiddelde ligt op 48%. De meeste Friese vrijwilligers zetten zich in voor een sportclub: 1 8,5% tegenover 1 5% landelijk. -
-
60% van de sportverenigingen in Friesland geeft aan dat zij op dit moment voldoende vrijwilligers hebben, maar nog wel op zoek zijn. Ongeveer 20% van de Friese verenigingen geven aan onvoldoende vrijwilligers te hebben.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
De meeste verenigingen zoeken bestuursleden, scheidsrechters, juryleden, trainers en begeleiders. Opvallend is dat al deze vacatures voor vrijwilligers zijn bedoeld. Een sportvrjwilliger draagt bij aan: hogere participatie in de sport, een veilig sportklimaat, creëren van een sociale omgeving, algemene betere gezondheid en doorstroom van (top)sporters. De belangrijkste vrijwilligersfuncties in Friesland, naast die van bestuurslid en sportkader, zijn die van commissielid, arbitrage ofjurylid, evenementen organisatie, beheer / onderhoud materiaal, communicatie, bar of kantinedienst, beheer / onderhoud accommodatie en sportmedische zorg of begeleiding. 80% van de ondervraagde bestuurders geven aan dat het gros van de vrijwilligers bij hun vereniging het werk met plezier doet. 60% van de bestuurders is het er niet mee eens dat meer betaalde krachten de vereniging beter maakt. Slechts 1 0% van de bestuurders ziet een kans om de sportvereniging te professionaliseren door betaalde krachten in te zetten. Een aantal vereniging wil het komende seizoen meer betaalde krachten aanstellen. Werving en behoud van sporttechnisch kader staat bij 65% van de Friese verenigingen met een beleidsdocument op de agenda. En slechts 1 9% van deze groep heeft in het beleid specifiek aandacht voor deskundigheidsbevordering en opleiden van sportkader. Opvallend is ook dat in Friesland 67% van de ondervraagde verenigingen trainers en coaches inzet die niet zijn opgeleid of gediplomeerd ondanks dat daar landelijk door de bonden en NOC*NSF al een aantal jaren op wordt ingezet. Mogelijke oorzaak kan zijn dat er in verhouding weinig aanbod van de opleidingen in Friesland plaatsvindt. In Friesland blijkt 31% van de verenigingen salaris te betalen aan technisch kader, waardoor er ca. 487 verenigingen salaris betalen. Landelijk ligt het percentage, dat salaris betaalt stabiel op 15%. Bijzonder is dat 94% van de verenigingen aangeeft het afgelopen jaar trainers actief ingezet te hebben binnen de vereniging, dat betekent dat 6% van de verenigingen het afgelopen jaar/seizoen zegt dat geen enkele trainer voor de vereniging actief was. Om welke sporten dat ging is niet bekend.
(Vrijwilligers enquête 2014 Sport Fryslân)
3. Trends Focus op vrijwillige inzet De focus op vrijwillige inzet groeit, niet alleen bij overheden, maar ook bij bedrijven en burgers. Deze aandacht voor vrijwillige inzet zal de komende jaren verder toenemen. Er wordt steeds meer van burgers verlangt. De overheid trekt zich enerzijds terug en anderzijds worden burgers geactiveerd om te participeren in de maatschappij. Burgers worden opgeroepen tot het dragen van collectieve verantwoordelijkheid. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de bereidheid van vrijwilligers om zich in te spannen voor de sportverenigingen en de taken die van een vrijwilliger worden verwacht. Grenzen aan vrijwillige inzet opgezocht De grenzen van het begrip ‘vrijwillige inzet’ worden steeds verder opgerekt. Er zijn en komen heel veel verschillende vormen van vrijwillige inzet. Vrijwilligerstaken binnen een vereniging wordt steeds vaker een verplichting vanuit de overheid.
-2-
Dit kan haaks staan op de passie en plezier waarmee vrijwilligers zich (oorspronkelijk) aan een club verbinden. Teveel sturing vanuit de overheid kan ervoor zorgen dat publiek en vrijwilligers zich minder betrokken voelen bij de vereniging. Daarnaast worden taken van vrijwilligers wegens de complexiteit soms overgenomen door betaalde krachten. Het gaat hier vooral om de grote verenigingen. Professionalisering van het vrijwilligersveld Het vrijwilligerswerk professionaliseert. Er worden steeds meer eisen gesteld aan zowel de organisaties als aan de vrijwilligers. We hebben hier te maken met een drietal tegenstrijdigheden namelijk vrijwilligheid vs. professionaliteit, passie vs. doelrationaliteit en autonomie vs. Sturing (Boessenkool, 2014). In hoeverre dit gevolgen heeft voor de vereniging hangt af van het type sportvereniging. De ene vereniging wordt gestuurd vanuit passie, de andere vanuit beleid. Daarnaast geldt voor veel verenigingen van teamsporten dat supporters eigenaar’ zijn van de club. Het is taak van de sportvereniging om de cultuur van de sportvereniging te behouden. Toenemend gebruik sociale media: De toenemende technologische mogelijkheden hebben impact op de inhoud van het werk van de Vrijwilligerscentrale. Dit geldt ook voor de werving van vrijwilligers via digitale vacaturebanken en websites waar informatie over vrijwilligerswerk te vinden is. (Movisie 2011, Trendrapport vrijwillige inzet 2.0)
4. Acties en advies De cijfers en trends zijn voor Sport Fryslân aanleiding geweest een nieuwe koers te bepalen om de vrijwilligersorganisaties en haar vrijwilligers goed te kunnen blijven ondersteunen. Er is een visie ontwikkeld op de toekomst van de sportvereniging. Onderdeel hiervan is een visie op de vrijwilligers(beleid). Vanuit de nieuw opgerichte Sport Fryslân Academie worden scholingen, bijeenkomsten en symposia voor bestuurlijk, technisch en vrijwillig kader georganiseerd specifiek voor de sport. Deze academie maakt onderdeel uit van de eveneens nieuw opgerichte Vrijwilligers Academie Fryslân. Zij hebben als doel de Friese vrijwilliger en mantelzorger beter toe te rusten door kennis, ervaring en concreet scholingsaanbod te bundelen en gericht uit te zetten in Friesland. Ook met het oog op Kulturele Haadstad 201 8 waaraan veel vrijwilligers hun steentje bij gaan dragen. In 201 6 doet Sport Fryslân samen met het Mulier Instituur en het Fries Sociaal Planbureau (FSP) onderzoek naar de vitaliteit van de Friese sportvereniging. De vraag hoe gaat het met de sportverenigingen in Fryslân?’ staat hierbij centraal. Dit onderzoek wordt om de twee jaar uitgezet onder alle sportverenigingen in Fryslân zodat het mogelijk is de verenigingen in de tijd te volgen. Met de inzichten kunnen sportverenigingen gerichter ondersteund worden bij de uitdagingen waar ze voor staan. De onderzoeksresultaten zijn verder toepasbaar voor beleidsevaluatie en bieden een fundament voor (nieuw) sport- en beweegbeleid van provincie, gemeenten en sportverenigingen. Voor de werving van vrijwilligers maken we gebruik van de succesmethode Meer Vrijwilligers in Kortere Tijd. Dit bestaat uit vier workshops waarin sportverenigingen worden gecoacht naar een overvloed aan vrijwilligers. Succes verzekerd, zo leert de ervaring sinds 2014.
-3-
De meeste verenigingen hebben na afloop meer vrijwilligers dan ze ooit voor mogelijk hadden gehouden. Gemiddeld blijkt namelijk meer dan 80% van de leden van sportverenigingen bereid tot vrijwilligerswerk. Ze moeten alleen even opgespoord worden.
Concluderend kunnen we stellen dat met de inzet van de provincie en de betrokken organisaties het vrijwilligersbeleid in Fryslân op de rails is gezet; het beleid is hiermee effectief geweest. Echter, om iedereen aangehaakt te laten blijven en het netwerk waar mogelijk uit te breiden, is voortzetting van dit beleid noodzakelijk. Vanuit een integrale visie, een aanpak, o.a. met de Vrijwilligersacademie, Kulturele Haadstad 201 8 (empowerment/legacy), het sociale beleid en de Sport Fryslân Akademy, blijven we verenigingen en instellingen ondersteunen om vrijwilligers te werven, op te leiden en te scholen. Bij de werving van vrijwilligers is het belangrijk nog meer de focus te leggen op mensen die nog niet actief zijn, omdat er sprake is van een ‘drempel’. Sport Fryslân stimuleert de samenwerking tussen de verschillende organisaties. Met elkaar en met een faciliterende rol van de provincie moet het onze ambitie blijven om de komende jaren het vrijwilligersbeleid minimaal op niveau te houden, te borgen en waar mogelijk uit te breiden.
Heerenveen, 4 februari 201 6 Sport Fryslân R. den Duik -
-4-
Bijlage cursusaanbod Sport Fryslân 201 3-201 S 201 5 •
Voor verenigingen uit Zuid Fryslân organiseerde Sport Fryslân de cursus Meer Vrijwilligers in Korte Tijd (MVKT); negen verenigingen (24 deelnemers). De resultaten zijn zeer positief: Drachten Diamonds heeft 44 en SV Olyphia uit Noordwolde 1 00 nieuwe vrijwilligers. Een tweede cursus MVKT is gestart in Noord Fryslân met acht verenigingen (22 deelnemers). De resultaten van deze cursus zijn nog niet bekend. We hebben met Sportwerkgever een pilot uitgevoerd bij vijf Friese sportverenigingen op het gebied van Risico Inventarisatie en Evaluatie (Rl&E). Het hebben van een actuele Rl&E is een verplichting maar veel verenigingen hebben dit niet en weten er onvoldoende vanaf. Sport Fryslân heeft vervolgens een pakket aan dienstverlening samengesteld voor verenigingen. De ervaringen van de pilot nemen delen we in een landelijke denktank van de WOS (Werkgeversorganisatie in de Sport) voor verbetering van de Rl&E Sport. Samen met Sportwerkgever Fryslân hebben wij voor meerdere organisaties (KNSB, regio-overleg voetbalverenigingen Sidwest-Fryslân, regio overleg korfbalverenigingen) presentaties verzorgd over verenigingsondersteuning Sport Fryslân, werkgeverschap, vrijwilligersregeling, en de (nieuwe) wet Werk en Zekerheid. Wij hebben een thema-avond over aansprakelijkheid binnen de sportvereniging georganiseerd. Twee cursussen sociale hygiëne zijn georganiseerd in respectievelijk Heerenveen en Leeuwarden (9 en 24 deelnemers) Drie verenigingen uit Noordwolde, Driezum en Hantum hebben een IVA (instructie verantwoord alcoholschenken) afgenomen. Er zijn vier cursussen sociale hygiëne georganiseerd. In Hommerts hebben wij de cursus EHBSO georganiseerd (9 deelnemers)
• •
• •
• • • • •
Scholingen voor specifieke doelgroepen (voor mensen met een beperking en voor ouderen) • Aan de training MBvO Functioneel Trainen’ in Drachten hebben 16 deelnemers deelgenomen. • Voor MBvO kader is in Joure de bijscholing ‘Tai Chi’ georganiseerd (1 9 deelnemers) • Wij hebben twee trainingen Sociaal Vitaal’ georganiseerd voor MBvO docenten. • Aan de cursus Uitbreiding oefenstof Sport en Spelvormen’ in Sneek voor MBvO kader en begeleiders van mensen met een handicap deden 7 deelnemers mee. • Sport Fryslân organiseerde een scholing over autisme in Burgum (1 2 deelnemers). • In Lemmer hebben 1 8 deelnemers deelgenomen aan de Masterclass Omgaan met bijzonder gedrag binnen sportsituaties • Twee scholingen (cursus rolstoelvaardigheid en scholing door Nijha) zijn wegens te weinig aanmeldingen niet doorgegaan. 2014 • •
•
Zes sportverenigingen zijn op maat ondersteund over fusie/samenwerking, beleid, vrijwilligersbeleid en financiën. Tien themabijeenkomsten met als onderwerpen sponsoring, Kanjers in de Sport, vrijwilligersbeleid, Eerste Hulp Bij Sport Ongelukken (EHBSO), de veilige sportvereniging en aansprakelijkheid binnen de sportvereniging. Driemaal gaven we een instructie verantwoordelijk alcoholgebruik. 48 sportverenigingen geadviseerd. De belangrijkste onderwerpen waren subsidies, accommodatie en verenigingsbeleid.
-5-
• •
•
•
• • • •
Samen met Doarpswurk is de examentraining Sociale Hygiëne georganiseerd voor sportverenigingen en dorpshuizen. Alle vijftien deelnemers zijn geslaagd. Samen met de gemeenten Ferwerderadiel, Siidwest-Fryslân, Oost- en Weststellingwerf, Opsterland, Smallingerland en Heerenveen heeft Sport Fryslân informatiebijeenkomsten georganiseerd voor sportverenigingen om hen te enthousiasmeren voor de cursus Meer Vrijwilligers in Kortere Tijd (MVKT). Bestuursleden van 34 verenigingen hebben een voorlichtingsbijeenkomst. (Er zijn zestien verenigingen geïnteresseerd voor deelname aan de cursus in 201 5) Voor de gewestelijke ‘ferieningsdei’ van de KNSB gewest Fryslân en het verenigingsadviescafé van de gemeenten De Friese Meren en Tytsjerksteradiel hebben wij presentaties MVKT verzorgd. Totaal ruim 50 deelnemers. In 201 5 start de le cursus MVKT in Fryslân. Sport Fryslân heeft het minicongres “Penningmeester van het jaar” in Assen gepromoot onder alle penningmeesters in Fryslân. Er waren 50 Noordelijke penningmeesters aanwezig waarvan twee uit Fryslân. 9 deelnemers bezochten de training ‘herkennen en omgaan met de doelgroep lichtverstandelijke beperking’ 1 6 trainers namen deel aan de scholing ‘Trainen en coachen van jongeren met autisme’ Cognitieve Fitness (in Noordelijk verband, 31 deelnemers) Uitbreiding Sport- en spelvormen’ (negen deelnemers).
201 3 •
•
•
• •
• • •
• •
Dertien sportverenigingen zijn op maat ondersteund over vrijwilligersbeleid, fusie/samenwerking, ledenwerving en het opzetten van een sportvereniging. Deze trajecten werden positief beoordeeld. Twaalf themabijeenkomsten zijn georganiseerd met als onderwerpen Kanjers in de Sport, Instructie Verantwoord Alcoholschenken, beleid, social media en nieuw sportaan bod. 33 sportverenigingen zijn telefonisch of per email geadviseerd. De belangrijkste onderwerpen waren subsidies, financiën, aansprakelijkheid, samenwerking en het opzetten van verenigingsbeleid. Samen met Doarpswurk is de examentraining Sociale Hygiëne georganiseerd voor sportverenigingen en dorpshuizen. Alle zestien deelnemers zijn geslaagd. Sport Fryslân heeft het eerste Fries Verenigingscongres georganiseerd voor bestuurders en trainers. Voor de bestuurders werden workshops georganiseerd over financiën, vertrouwenscontactpersoon en social media. Voor de trainers waren er workshops over voeding teamontwikkeling en belastingen. Er waren 40 bestuurders en 25 trainers aanwezig. Tijdens het Sportcafé in Tytsjerksteradiel heeft Sport Fryslân een workshop “Meer Vrijwilligers in Kortere Tijd” verzorgd. Er waren 70 personen aanwezig. Sport Fryslân heeft drie voorstellingen ‘Wel Winnen hé!’ gepromoot in Fryslân. Deze voorstellingen werden aangeboden in het kader van Veilig Sport Klimaat. Samen met Huis voor de Sport Groningen en SportDrenthe heeft Sport Fryslân de “Dag van de Penningmeester” georganiseerd. In totaal waren 50 penningmeesters aanwezig waarvan vijf uit Fryslân. Daarnaast heeft Sport Fryslân met deze organisaties en Topsport NOORD het NLCoach congres georganiseerd. Er waren 70 trainers aanwezig waarvan vijftien uit Fryslân. pilot uitgevoerd. Sport Fryslân begeleidt mede het proces om te komen tot een goede samenwerking tussen zeven sportverenigingen op het sportpark Nylân in Leeuwarden.
-6-
• •
•
• •
Sport Fryslân heeft op het Krimp XXL café in Leeuwarden een workshop verzorgd over Sportdorp. In samenwerking met de provincie Fryslân en Saxion Hogescholen heeft Sport Fryslân onderzoek gedaan naar duurzaamheid en een symposium georganiseerd met 1 25 deelnemers. De provincie start een pilot om komen tot Energy Service Companies (ESCO) met sportverenigingen. Sport Fryslân is lid van het projectteam en is de verbinding naar de sportverenigingen in Fryslân. In opdracht van Regionaal Overlegorgaan verkeersveiligheid Fryslân (ROF) is Sport Fryslân projectleider en deels uitvoerder van de BobSportcampagne Fryslân. Er zijn in het kader van de BobSport campagne de volgende acties uitgevoerd: 450 sportverenigingen hebben promotiemateriaal ontvangen, de promotieteams hebben 25 sportevenementen bezocht, drie IVA’s zijn georganiseerd en er zijn twaalf reclameborden met BobSport geplaatst. Uit de evaluatie bleek dat de campagne als zeer positief werd ervaren. In november heeft de scholing ‘uitbreiding sport en spelvormen” voor het kader aangepast sporten plaatsgevonden (negen deelnemers) Voor het MBVO kader was er een training weerbaarheid (veertien deelnemers) en een clinic kaatsen (20 deelnemers)
-7-
