031)

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Vak:

5/4 lt/w

TV Boekhouding Specifiek gedeelte

Studierichting:

Boekhouden-informatica

Studiegebied:

Handel

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

derde graad

Leerjaar:

eerste en tweede leerjaar

Leerplannummer:

2007/064 (vervangt 2003/031)

Nummer inspectie:

2007 / 33 // 1 / J / SG / 1 / III / / D/ (vervangt: 2003/28//1/M/SG/1/III/ /D/))

Pedagogische begeleidingsdienst GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Emile Jacqmainlaan 20 1000 Brussel

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Boekhouden-informatica TV Boekhouding (1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................3 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................5 Pedagogisch-didactische wenken ......................................................................................................... 25 Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 32 Evaluatie ................................................................................................................................................ 33 Bibliografie ............................................................................................................................................. 34


2

VISIE De studierichting Boekhouden–informatica beoogt een dubbel doel: enerzijds is deze studierichting een voorbereiding op het hoger onderwijs, in hoofdzaak het economisch hoger onderwijs van het korte type (professionele bachelor). Anderzijds bereidt deze studierichting de leerlingen voor op een professionele loopbaan als (hulp)boekhouder. Het vak boekhouden komt tegemoet aan deze beide doelstellingen. Door het inzichtelijk aanbieden van het boekhouden, waarbij de nadruk ligt op het waarom van een boeking en de achterliggende mechanismen, ontwikkelt de leerling een logisch redeneervermogen dat een extra troef vormt voor zijn verdere studies. Daarnaast worden aan de leerlingen noodzakelijke basiscompetenties meegegeven op het gebied van kennis, vaardigheden en attitudes, die noodzakelijk zijn om met voldoende bagage een professionele loopbaan in de boekhoudkundige richting uit te bouwen. Deze verschillende invalshoeken uiten zich in de tweevoudige aanpak van de boekhoudkundige probleemstellingen. Om het inzichtelijk redeneervermogen op te bouwen, wordt steeds het boekhoudalgoritme gehanteerd, eventueel ondersteund door een didactisch boekhoudpakket. Om optimaal in te spelen op de professionele aspiraties van deze leerlingen krijgt ook het computerboekhouden ruime aandacht. Het vak boekhouden past in de visie om de leerlingen op het ondernemerschap voor te bereiden. Reeds in de tweede graad zijn de leerlingen in contact gekomen met een aantal typische aspecten uit de wereld van het ondernemen, maar geschetst in een ruimer economisch geheel, waarin ook de gezinnen hun plaats hebben. In de derde graad worden de handelsaspecten verder uitgewerkt. Indien de leerlingen het volledig leerplan Toegepaste economie uit de tweede graad Handel of Handel-talen én de verschillende leerplannen “handelsvakken” uit de derde graad Boekhouden-informatica hebben doorlopen, komen ze in aanmerking voor het attest Bedrijfsbeheer. Alle items uit de omzendbrief “Leerstof bedrijfsbeheer in het secundair onderwijs” (SO 44 - aanpassing van 13/04/2006) komen immers in deze leerplannen aan bod. De school dient er wel over te waken dat eventuele toegevoegde items na deze datum eveneens behandeld zijn vooraleer het attest wordt uitgereikt. Bij het opstellen van dit leerplan is zowel rekening gehouden met de omzendbrief “Leerstof bedrijfsbeheer in het secundair onderwijs” (SO 44 – aanpassing van 13/04/2006) als met de “Voorstellen Specifieke Eindtermen Boekhouden-informatica”.


3

BEGINSITUATIE De meeste leerlingen in de derde graad Boekhouden-informatica zullen instromen vanuit de studierichting Handel of Handel-talen. In de 2e graad Handel / Handel-talen hebben ze uitgebreid kennis gemaakt met de terminologie van het boekhouden, de verschillende documenten en het boekhoudkundig mechanisme waardoor ze in staat zijn frequent voorkomende boekingen zoals aankopen, verkopen, betalingen, inningen... te registreren. Voor deze leerlingen sluit dit leerplan naadloos aan bij de leerstof van de 2e graad. De geïnteresseerde leerlingen die instromen vanuit ASO Economie zijn meer theoretisch geschoold, maar hebben eveneens uitgebreid kennis gemaakt met de boekhoudkundige terminologie, de verschillende documenten en het boekhoudkundig mechanisme. Mits bijzondere aandacht vanwege de leraar zullen ze hierdoor snel hun achterstand op technisch vlak kunnen wegwerken. Anders is het gesteld met leerlingen die afkomstig zijn uit niet-economische studierichtingen. Voor hen moet er een intensief inhaalprogramma opgezet worden. De monografie bij de aanvang van het eerste leerjaar van de derde graad biedt de leraar ruimte om intensief deze leerlingen te begeleiden zonder dat de andere leerlingen hierbij geremd worden. Daarnaast wordt van deze leerlingen verwacht dat ze zelf een ernstige inspanning leveren om zo snel mogelijk en met de steun van de leraar, op het gemiddelde niveau van de klas te geraken.


4

ALGEMENE DOELSTELLINGEN De handelsvakken omvatten een verzameling (sub)vakken die een groot gedeelte van het economische gebied beslaan. Het doel is de leerlingen kennis en inzicht in het economische mechanisme met zijn entiteiten, instellingen en relaties te verschaffen om hen zo toe te laten de nodige competenties te verwerven die gericht zijn enerzijds op een doorstroming naar het Hoger onderwijs, anderzijds naar een succesvolle participatie in het beroepsleven. In het geheel van de handelsvakken dienen de leerlingen verder aan de volgende vaardigheden te werken: •

hanteren van de documenten;

•

reken- en cijfervaardigheid;

•

vaardigheid in het zien van details;

•

analytisch en kritisch vermogen;

•

sociale en communicatieve vaardigheden;

•

zelfwerkzaamheid en aanpassingsvermogen;

•

oog voor afwerking, orde, netheid en nauwkeurigheid;

•

kunnen werken in teamverband.

In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij de volgende attitudes verder ontwikkelen en nastreven: •

Accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien.

•

Leergierigheid: actief zoeken naar situaties om hun competentie te verbreden en te verdiepen.

•

Resultaatgerichtheid: gedreven naar het einddoel van de activiteit toewerken.

•

Zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken.

•

Zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken.

•

Zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen.


5

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN BOEKHOUDING 1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week

DECR. NR.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen

Deel A: Algemeen boekhouden De cursief gedrukte leerplandoelstellingen (U) zijn uitbreidingsdoelstellingen en kunnen worden aangeboden wanneer de overige leerplandoelstellingen gerealiseerd zijn. 1

•

de verrichtingen van de leerstof boekhouden (2e graad Handel / Handel-talen) boekhoudkundig verwerken via een geïntegreerde herhalingsoefening.

2

1

Herhaling basisboekingen 2e graad via een monografie

2

Aanvullende studie van de actiefzijde

2.1

Oprichtingskosten

•

de oprichtingskosten indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.1.1

Begrip en indeling

•

de oprichtingskosten situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.1.2

Situering in het MAR en de jaarrekening

•

de verwerving van oprichtingskosten boeken;

2.1.3

Verwerving

2.1.4

Afschrijving

•

de afschrijvingstabel van een oprichtingskost opstellen;

2.1.4.1 Afschrijvingstabel

•

de afschrijving van een oprichtingskost (inclusief uitzonderlijke afschrijving) boekhoudkundig verwerken;

2.1.4.2 Boekhoudkundige verwerking (inclusief uitzonderlijke afschrijving)

2.2

Immateriële vaste activa

•

de immateriële vaste activa indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.2.1

Begrip en indeling (herhaling 2e graad)

•

de immateriële vaste activa situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.2.2



DECR. NR.

6


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 2.3

Materiële vaste activa

•

de materiële vaste activa indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.3.1

Begrip en indeling (herhaling 2e graad)

•

de materiële vaste activa situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.3.2


•

het verwerven van materiële vaste activa via een aankoop (inclusief aankoopkosten en niet-aftrekbare BTW) boeken;

2.3.3

Verwerving via aankoop

•

het verwerven van materiële vaste activa door eigen productie boeken;

2.3.4

Verwerving via eigen productie

2.3.5

Afschrijving volgens de lineaire methode (herhaling 2e graad)

•

de afschrijvingstabel van een materieel vast activum volgens de lineaire methode opstellen;


•

de jaarlijkse afschrijving van een materieel vast activum volgens de lineaire methode boekhoudkundig verwerken;

2.3.5.2 Jaarlijkse afschrijving

•

de uitzonderlijke afschrijving van een materieel vast activum boekhoudkundig verwerken;

2.3.5.3 Uitzonderlijke afschrijving 2.3.6

Afschrijving volgens de degressieve methode

•

de afschrijvingstabel van een materieel vast activum volgens de degressieve methode opstellen;


•

de jaarlijkse afschrijving van een materieel vast activum volgens de degressieve methode boekhoudkundig verwerken;

2.3.6.2 Jaarlijkse afschrijving

•

de uitzonderlijke afschrijving van een materieel vast activum boekhoudkundig verwerken;

2.3.6.3 Uitzonderlijke afschrijving


DECR. NR.

7


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 2.3.7

Leasing: boekhoudkundige verwerking

•

het afsluiten van een leasingcontract van materiële vaste activa vanuit het standpunt van de leasingnemer boekhoudkundig verwerken;

2.3.7.1 Afsluiten van het contract

•

de periodieke aflossing van een leasingcontract van materiële vaste activa vanuit het standpunt van de leasingnemer boekhoudkundig verwerken;

2.3.7.2 Periodieke aflossing

•

de afschrijving van materiële vaste activa in leasing boekhoudkundig verwerken;

2.3.7.3 Afschrijving

•

leasingschulden op lange termijn naar korte termijn overboeken;

2.3.7.4 Overboeking van lange termijn naar korte termijn

•

de mogelijkheden bij het einde van het contract (lichting van de optie, beëindiging, afsluiten van een nieuw leasingcontract) boekhoudkundig verwerken;

2.3.7.5 Einde van het contract

2.4

Financiële vaste activa

•

de financiële vaste activa indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.4.1

Begrip en indeling

•

de financiële vaste activa situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.4.2


•

de verwerving van financiële vaste activa boekhoudkundig registreren;

2.4.3

Verwerving

•

de opbrengsten uit financiële vaste activa boekhoudkundig verwerken;

2.4.4

Opbrengsten

•

de verkoop van financiële vaste activa boekhoudkundig verwerken;

2.4.5

Verkoop

•

de minderwaarden op financiële vaste activa boekhoudkundig verwerken;

2.4.6

Minderwaarden


DECR. NR.

8


LEERINHOUDEN


(U)

Vorderingen op meer dan 1 jaar

•

de vorderingen op meer dan 1 jaar indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.5.1

Begrip en indeling

•

de vorderingen op meer dan 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.5.2


•

het ontstaan van vorderingen op meer dan 1 jaar boekhoudkundig verwerken;

2.5.3

Ontstaan van de vordering

•

vorderingen op meer dan 1 jaar die binnen het jaar vervallen overboeken naar de korte termijn;

2.5.4

Overboeken van lange termijn naar korte termijn

•

het verloop van dubieuze debiteuren op meer dan 1 jaar (ontstaan, waardevermindering, realisatie) boekhoudkundig verwerken;

2.5.5

Dubieuze debiteuren

2.6

Voorraadrekeningen

•

de voorraden indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.6.1

Begrip en indeling

•

de voorraadrekeningen situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.6.2


•

de waarde van een voorraad bepalen volgens de FIFO-methode, 2.6.3 de LIFO-methode en de gemiddelde prijs;

Voorraadberekening

•

een voorraadwijziging boekhoudkundig verwerken;

2.6.4

Voorraadwijzigingen

•

een waardevermindering (ontstaan en terugneming) op een voorraad boekhoudkundig verwerken;

2.6.5

Waardeverminderingen


DECR. NR.

9


LEERINHOUDEN


Vorderingen op ten hoogste 1 jaar

•

de vorderingen op ten hoogste 1 jaar indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.7.1

Begrip en indeling

•

de vorderingen op ten hoogste 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.7.2


•

het ontstaan en innen van vorderingen op ten hoogste 1 jaar boekhoudkundig verwerken;

2.7.3

Ontstaan en innen van de vordering

•

minderwaarden en meerwaarden op de realisatie van handelsvorderingen boeken;

2.7.4

Minderwaarden en meerwaarden op de realisatie van handelsvorderingen

•

het verloop van dubieuze debiteuren (ontstaan, waardevermindering, realisatie) boekhoudkundig verwerken;

2.7.5

Dubieuze debiteuren

2.7.6

Handelsvorderingen in vreemde valuta

•

de wisselkoers van enkele gangbare vreemde valuta opzoeken en omrekenen;

2.7.6.1 Wisselkoers

•

het ontstaan van een handelsvordering in vreemde valuta als gevolg van uitvoer en intracommunautaire levering boekhoudkundig verwerken;

2.7.6.2 Ontstaan van de vordering in vreemde valuta

•

regularisaties in verband met vreemde valuta registreren;

2.7.6.3 Regularisaties op het einde van het boekjaar

•

het innen van een handelsvordering in vreemde valuta boeken;

2.7.6.4 Innen van de handelsvordering

2.8

Geldbeleggingen

•

de geldbeleggingen indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.8.1

Begrip en indeling

•

de geldbeleggingen situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.8.2


•

het verwerven van geldbeleggingen (aandelen en kasbons of obligaties) boeken;

2.8.3

Verwerving

•

opbrengsten van geldbeleggingen (dividenden en intresten) registreren;

2.8.4

Opbrengsten


DECR. NR.

10


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen •

de verkoop van geldbeleggingen (aandelen, inclusief meerwaarde of minderwaarde) boeken;

2.8.5

Verkoop

•

geldbeleggingen die vervallen (kasbons of obligaties) boeken;

2.8.6

Geldbeleggingen die vervallen

•

een waardevermindering op geldbeleggingen (aandelen) boeken; 2.8.7 2.9

Waardevermindering Liquide middelen

•

de liquide middelen indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

2.9.1

Begrip en indeling

•

de liquide middelen situeren in het MAR en in de jaarrekening;

2.9.2


2.10 Overlopende rekeningen van het actief •

de overlopende rekeningen van het actief indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

•

de overlopende rekeningen van het actief situeren in het MAR en 2.10.2 Situering in het MAR en de jaarrekening in de jaarrekening;

•

het bedrag van de overlopende rekeningen van het actief afleiden en verduidelijken met behulp van een schema;

2.10.1 Begrip en indeling

2.10.3 Berekening 2.10.4 Boekhoudkundige verwerking

•

de overlopende rekeningen van het actief op het einde van het boekjaar registreren;

2.10.4.1 Einde van het boekjaar

•

de overlopende rekeningen van het actief bij de opening van het nieuwe boekjaar registreren.

2.10.4.2 Begin van het boekjaar


DECR. NR.

11


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 3

3 •

het kapitaal opdelen in geplaatst kapitaal en niet-opgevraagd kapitaal en de betekenis van een saldo op deze rekeningen verklaren;

•

het kapitaal situeren in het MAR en in de jaarrekening;

Aanvullende studie van de passiefzijde

3.1 Kapitaal 3.1.1 Indeling en betekenis

3.1.2


3.1.3

Oprichting

•

het verloop van de oprichting van een vennootschap schetsen;

3.1.3.1 Verloop

•

een oprichting in speciën boeken;

3.1.3.2 Oprichting in speciën

•

een oprichting in natura boeken;

3.1.3.3 Oprichting in natura

•

het opvragen van het niet-opgevraagd kapitaal boeken;

3.1.3.4 Opvraging van het niet-opgevraagd kapitaal 3.1.4

Kapitaalverhoging

•

het begrip kapitaalverhoging omschrijven;

3.1.4.1 Begrip

•

het verloop van een kapitaalverhoging schetsen;

3.1.4.2 Verloop

•

enkele motieven voor een kapitaalverhoging verduidelijken;

3.1.4.3 Motieven

•

een kapitaalverhoging in speciën boeken;

3.1.4.4 Kapitaalverhoging in speciën

•

een kapitaalverhoging in natura boeken;

3.1.4.5 Kapitaalverhoging in natura

•

een kapitaalverhoging zonder toename van het werkelijk vermogen registreren;

3.1.4.6 Kapitaalverhoging zonder toename van het werkelijk vermogen 3.1.5

Kapitaalvermindering

•

het begrip kapitaalvermindering omschrijven;

3.1.5.1 Begrip

•

enkele motieven voor een kapitaalvermindering verduidelijken;

3.1.5.2 Motieven


DECR. NR.

12


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen • •

een kapitaalvermindering door incorporatie van overgedragen verliezen boeken;

3.1.5.3 Kapitaalvermindering door incorporatie van

een kapitaalvermindering door terugbetaling aan de aandeelhouders boeken;

3.1.5.4 Kapitaalvermindering door terugbetaling

overgedragen verliezen

3.2 •

het begrip uitgiftepremies omschrijven;

3.2.1

Begrip

•

het motief voor het gebruik van uitgiftepremies verduidelijken;

3.2.2

Gebruik

•

de uitgiftepremies situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.2.3


•

een kapitaalverhoging met uitgiftepremies boeken;

3.2.4

Kapitaalverhoging met uitgiftepremies

•

herwaarderingsmeerwaarden indelen naar hun aard en illustreren met voorbeelden;

3.3.1

Begrip en indeling

•

herwaarderingsmeerwaarden situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.3.2


•

herwaarderingsmeerwaarden boeken;

3.3.3

Boekhoudkundige registratie

•

afschrijvingen op vaste activa waarop een herwaardering is doorgevoerd, boeken;

3.3.4

Afschrijvingen

•

het begrip reserves omschrijven en de indeling concretiseren via voorbeelden;

3.4.1

Indeling en begrip

•

de reserves situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.4.2


3.3

(U)

Uitgiftepremies

3.4

Herwaarderingsmeerwaarden

Reserves


DECR. NR.

13


LEERINHOUDEN


Overgedragen winst of verlies

•

het begrip overgedragen winst omschrijven;

3.5.1

Begrip

•

de overgedragen winst situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.5.2


3.6

(U)

Kapitaalsubsidies

•

het begrip kapitaalsubsidie omschrijven;

3.6.1

Begrip

•

enkele overheidstussenkomsten opzoeken en verduidelijken;

3.6.2

Diverse overheidstussenkomsten

•

de kapitaalsubsidies situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.6.3 3.6.4

Situering in het MAR en de jaarrekening Boekhoudkundige verwerking

•

het verkrijgen van kapitaalsubsidies boeken;

•

het afschrijven van kapitaalsubsidies boeken;

3.6.4.1 Verkrijgen van een kapitaalsubsidie 3.6.4.2 Afschrijven van een kapitaalsubsidie

3.7

Voorzieningen voor risico's en kosten

•

het begrip voorzieningen voor risico’s en kosten omschrijven en de opdeling concretiseren via voorbeelden;

3.7.1

Begrip en indeling

•

de voorzieningen voor risico’s en kosten situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.7.2


3.7.3

Verloop

•

de vorming van een voorziening boekhoudkundig verwerken;

3.7.3.1 Vorming

•

de toevoeging van een voorziening boekhoudkundig verwerken;

3.7.3.2 Toevoeging

•

de terugneming van een voorziening boekhoudkundig verwerken;

3.7.3.3 Terugneming

•

de aanwending van een voorziening boekhoudkundig verwerken;

3.7.3.4 Aanwending


DECR. NR.

14


LEERINHOUDEN


Schulden op meer dan 1 jaar

•

schulden op meer dan 1 jaar indelen en illustreren met voorbeelden;

3.8.1

Begrip en indeling

•

schulden op meer dan 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.8.2


3.9

Schulden op ten hoogste 1 jaar

•

schulden op ten hoogste 1 jaar indelen en illustreren met voorbeelden;

3.9.1

Begrip en indeling

•

schulden op ten hoogste 1 jaar situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.9.2


•

het ontstaan van schulden op een zichtrekening illustreren en boekhoudkundig verwerken;

3.9.3

Financiële schulden: schulden op een zichtrekening

3.9.4

Handelsschulden in vreemde valuta

•

het ontstaan van een handelsschuld in vreemde valuta als gevolg van invoer en intracommunautaire verwerving boekhoudkundig verwerken;

3.9.4.1 Ontstaan van een schuld in vreemde valuta

•

regularisaties in verband met vreemde valuta registreren;

3.9.4.2 Regularisaties op het einde van het jaar

•

het betalen van een handelsschuld in vreemde valuta boeken;

3.9.4.3 Betalen van een schuld in vreemde valuta

•

de rol van het sociaal secretariaat schetsen en personeelskosten 3.9.5 via tussenkomst van het sociaal secretariaat boeken;

Sociaal secretariaat

•

een boete boekhoudkundig verwerken;

3.9.6

Boetes

3.9.7

Winstbelastingen

•

het geraamd bedrag van de winstbelastingen berekenen aan de hand van concrete gegevens;

3.9.7.1 Berekeningen

•

het nut van voorafbetalingen aantonen;

3.9.7.2 Voorafbetalingen: nut

•

een voorafbetaling boeken;

3.9.7.3 Voorafbetalingen: boekhoudkundige verwerking


DECR. NR.

15


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen •

verrichtingen in verband met de winstbelastingen op het einde van het boekjaar boeken;

3.9.7.4 Verrichtingen in verband met de belastingen op het einde van het boekjaar

•

verrichtingen bij de ontvangst van het aanslagbiljet boeken;

3.9.7.5 Verrichtingen bij de ontvangst van het aanslagbiljet

3.10 Overlopende rekeningen van het passief •

de overlopende rekeningen van het passief indelen naar hun aard en illustreren met concrete voorbeelden;

3.10.1 Begrip en indeling

•

de overlopende rekeningen van het passief situeren in het MAR en in de jaarrekening;

3.10.2 Situering in het MAR en de jaarrekening

•

het bedrag van de overlopende rekeningen van het passief afleiden en verduidelijken met behulp van een schema;

3.10.3 Berekening 3.10.4 Boekhoudkundige verwerking

•

de overlopende rekeningen van het passief op het einde van het boekjaar registreren;

3.10.4.1 Einde van het boekjaar

•

de overlopende rekeningen van het passief bij de opening van het nieuwe boekjaar registreren.

3.10.4.2 Begin van het boekjaar

4

4

BTW

•

uitgaande van de subrekeningen BTW het bedrag van de te betalen BTW of de terug te vorderen BTW berekenen;

4.1

Te betalen BTW / Terug te vorderen BTW

•

uitgaande van de subrekeningen BTW een BTW-aangifte invullen;

4.2

BTW-aangifte

•

een BTW-regularisatie aan de hand van een ingevulde BTWaangifte boeken.

4.3

BTW-regularisatie


DECR. NR.

16


LEERINHOUDEN


5

Verrichtingen bij het einde van het boekjaar

•

de diverse stappen bij de eindejaarsverrichtingen weergeven en de betekenis van iedere stap toelichten;

5.1

Verloop

•

saldi van subrekeningen naar rekeningen overboeken;

5.2

Overboekingen

•

vertrekkend van een voorlopige proef- en saldibalans het resultaat van het boekjaar vóór belastingen berekenen;

5.3

Berekenen van het resultaat vóór belastingen

•

vertrekkend van een voorlopige proef- en saldibalans het resultaat van het boekjaar berekenen;

5.4

Berekenen van het definitief resultaat

5.5

Bestemming van het resultaat

5.5.1

Te bestemmen resultaat

•

de verrichtingen boeken die nodig zijn om te komen tot het te bestemmen resultaat;

5.5.1.1 Boekhoudkundige verwerking

•

vertrekkend van een voorlopige proef- en saldibalans het te bestemmen resultaat berekenen;

5.5.1.2 Berekening 5.5.2

Verwerking

•

een positief te verwerken resultaat boekhoudkundig verwerken over reserves, overgedragen resultaat, dividenden, tantièmes…;

5.5.2.1 Positief te verwerken resultaat

•

een negatief te verwerken resultaat boekhoudkundig verwerken over overgedragen resultaat, onttrekking aan reserves…;

5.5.2.2 Negatief te verwerken resultaat 5.6

Jaarrekening

•

vertrekkend vanuit de definitieve proef- en saldibalans de eindbalans opstellen;

5.6.1

Eindbalans

•

vertrekkend vanuit de definitieve proef- en saldibalans de resultaatrekening opstellen;

5.6.2

Resultaatrekening

•

via een monografie het volledige verloop van de verrichtingen bij het einde van het boekjaar registreren.

5.7

Monografie


DECR. NR.

17


LEERINHOUDEN


op basis van reële documenten een boekhouding voeren waarin de volgende aspecten aan bod komen: •

opening van het boekjaar;

•

verrichtingen tijdens het boekjaar;

•

afsluiting van het boekjaar (inclusief het opstellen van de jaarrekening).

6

Case-study


DECR. NR.

18


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Deel B: Boekhouden met de computer

De cursief gedrukte leerplandoelstellingen (U) zijn uitbreidingsdoelstellingen en kunnen worden aangeboden wanneer de overige leerplandoelstellingen gerealiseerd zijn. 1

(U)

2

1

Basisverrichtingen met een professioneel boekhoudpakket (minimum 40 lesuren)

•

courante documenten met betrekking tot commerciële verrichtingen via een professioneel boekhoudpakket registreren;

1.1

Commerciële verrichtingen

•

de voorraadadministratie bijhouden via een professioneel boekhoudpakket;

1.2

Voorraadbeheer

•

de leveranciersadministratie bijhouden via een professioneel boekhoudpakket;

1.3

Leveranciersadministratie

•

de klantenadministratie bijhouden via een professioneel boekhoudpakket;

1.4

Klantenadministratie

•

verrichtingen in verband met vaste activa (verwerving, afschrijving, verkoop) registreren via een professioneel boekhoudpakket;

1.5

Beheer van vaste activa

•

courante documenten met betrekking tot commerciële verrichtingen met het buitenland via een professioneel boekhoudpakket registreren;

1.6

Buitenlandse commerciële verrichtingen

•

courante documenten met betrekking tot financiële verrichtingen via een professioneel boekhoudpakket registreren;

1.7

Financiële verrichtingen

•

courante documenten met betrekking tot personeelsadministratie 1.8 via een professioneel boekhoudpakket registreren.

Personeelsadministratie

•

de boekhouding op het einde van het jaar afsluiten en opnieuw opstarten bij het begin van het boekjaar.

2

Afsluiten van het boekjaar


DECR. NR.

19


LEERINHOUDEN


•

via een professioneel boekhoudpakket een BTW-aangifte genereren en het document verduidelijken (leg hier de link met de fiscale wetgeving).

4

•

uit een boekhoudpakket relevante informatie zoals historiek van 4 de aankopen en verkopen, historiek van de klanten, historiek van de leveranciers, samenstelling van het vreemd vermogen, samenstelling van de liquide middelen… afleiden.

3

BTW-aangifte

Informatiebron


DECR. NR.

20


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Deel C: Analytisch exploitatieboekhouden

De cursief gedrukte leerplandoelstellingen (U) zijn uitbreidingsdoelstellingen en kunnen worden aangeboden wanneer de overige leerplandoelstellingen gerealiseerd zijn. 1

1

Inleiding

1.1

Algemeen boekhouden versus analytisch boekhouden

•

de tekortkoming van de algemene boekhouding met betrekking tot kostprijsberekening omschrijven;

1.1.1

Tekortkoming van de algemene boekhouding

•

de noodzaak van een analytische boekhouding aantonen;

1.1.2

Noodzaak van een analytische boekhouding

1.2

Basisbegrippen

•

de begrippen kosten en kostprijs omschrijven;

1.2.1

Kosten en kostprijs

•

de kosten indelen en illustreren met concrete voorbeelden (kostensoorten, vast – variabel, direct – indirect…);

1.2.2

Indeling van de kosten

1.2.3

Break-even analyse: kritisch punt

•

het begrip kritisch punt omschrijven;

1.2.3.1 Kritisch punt: begrip

•

op grafische wijze het kritisch punt bepalen;

1.2.3.2 Grafische methode

•

op analytische wijze het kritisch punt bepalen:

1.2.3.3 Analytische methode

•

enkele doelstellingen van kostprijsberekening verduidelijken;

1.2.4 1.3

Doelstellingen van de kostprijsberekening Kostendragers en kostenplaatsen

•

het begrip kostendrager omschrijven en illustreren met voorbeelden;

1.3.1

Kostendragers

•

het begrip kostenplaats omschrijven en illustreren met voorbeelden;

1.3.2

Kostenplaatsen


DECR. NR.

21


LEERINHOUDEN


Extracomptabele kostprijsberekening

•

vertrekkend vanuit de gegevens van de algemene boekhouding een kostenverdeelstaat opmaken;

1.4.1

Kostenverdeelstaat

•

het gebruik van omslagsleutels verantwoorden en toepassen;

1.4.2

Omslagsleutels

•

vertrekkend van de kostenverdeelstaat de kostprijs bepalen;

1.4.3

Kostprijsberekening

•

vertrekkend van de kostenverdeelstaat het exploitatieresultaat bepalen.

1.4.4

Exploitatieresultaat

2

2

Basisschema van de zelfstandige analytische boekhouding

2.1

Rekeningstelsel en analytisch boekhouden

•

verduidelijken waarom een uitbreiding van het rekeningstelsel noodzakelijk is voor de analytische boekhouding;

2.1.1

Motivatie

•

de structuur van het rekeningenstelsel van de analytische boekhouding verduidelijken;

2.1.2

Uitbreiding via klasse 8 en 9

•

de werking van de specifieke rekeningen uit het basisschema van de analytische boekhouding verklaren.

2.2

Basisschema

3

Kostprijsfactoren

3 •

verrichtingen in verband met materiaalkosten registreren in de zelfstandige analytische boekhouding;

3.1

Materiaalkosten

•

verrichtingen in verband met diensten en diverse goederen registreren in de zelfstandige analytische boekhouding;

3.2

Diensten en diverse goederen

•

verrichtingen in verband met personeelskosten registreren in de zelfstandige analytische boekhouding;

3.3

Personeelskosten

•

verrichtingen in verband met afschrijvingen registreren in de zelfstandige analytische boekhouding;

3.4

Afschrijvingen

•

verrichtingen in verband met andere bedrijfskosten registreren in de zelfstandige analytische boekhouding.

3.5

Andere bedrijfskosten


DECR. NR.

22


LEERINHOUDEN


(U)

4

Waardebepaling in de zelfstandige analytische boekhouding

4.1

Voorraad grondstoffen en hulpstoffen

•

de waarde van de voorraad grondstoffen en hulpstoffen bepalen aan de hand van verschillende voorraadwaarderingsmethoden (LIFO, FIFO en gemiddelde waarde);

•

de waarde van de voorraad gereed product bepalen aan de hand 4.2 van de verschillende voorraadwaarderingsmethoden (LIFO, FIFO en gemiddelde waarde);

Voorraad gereed product

•

de waarde van de voorraad goederen in bewerking bepalen volgens de opslagmethode en de methode van de equivalente productie;

4.3

Voorraad goederen in bewerking

•

de waarde van de voorraad bijproduct bepalen volgens de methode van de relatieve kostprijs en de methode van de nettoverkoopwaarde.

4.4

Voorraad bijproduct – Afval – Uitval

5

Periodiciteit van de kostprijscalculatie

5 (U)

•

het doel van de periodieke kostprijsberekening aantonen;

5.1

Doel

(U)

•

het verband tussen de periodieke kostprijsberekening en de boekhoudkundige verwerking via wachtrekeningen in de algemene boekhouding verklaren.

5.2

Wachtrekeningen

6

Monografie

6 •

6.1 gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf met een enkelvoudige productie;

Productie van één product

•

6.2 gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf met een meervoudige productie;

Productie van meerdere producten


DECR. NR.

23


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen

(U)

•

6.3 gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf dat gebruik maakt van verschillende grondstoffen in hetzelfde productieproces;

Gebruik van verschillende grondstoffen in hetzelfde productieproces

(U)

•

6.4 gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf dat gebruik maakt van één grondstof in verschillende productieprocessen;

Gebruik van één grondstof in verschillende productieprocessen

(U)

•

gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, 6.5 het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf dat gebruik maakt van verschillende grondstoffen in verschillende productieprocessen;

Gebruik van verschillende grondstof in verschillende productieprocessen

(U)

•

gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, 6.6 het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf waar de productie in stadia verloopt;

Productie in stadia

(U)

•

gebruik makend van de zelfstandige analytische boekhouding, 6.7 het analytisch resultaat afleiden uit de boekhouding in een bedrijf waar de productie in bedrijfsafdelingen verloopt.

Productie in bedrijfsafdelingen

7

7

Calculatiemethoden

•

de principes, mogelijkheden en beperkingen van integrale calculatie omschrijven en de integrale calculatie toepassen;

7.1

Integrale calculatie

•

de principes, mogelijkheden en beperkingen van direct costing omschrijven en direct costing toepassen;

7.2

Direct costing

•

de principes, mogelijkheden en beperkingen van differentiële calculatie omschrijven en differentiële calculatie toepassen;

7.3

Differentiële calculatie

•

de werking van de standaardcalculatie aan de hand van een eenvoudig voorbeeld illustreren;

7.4

Standaardcalculatie

•

de werking van A.B.C. aan de hand van een eenvoudig voorbeeld illustreren.

7.5

Activity based costing (A.B.C.)


DECR. NR.

24


LEERINHOUDEN


8

Bedrijfsbudgettering

•

het begrip bedrijfsbudgettering omschrijven;

8.1

Begrip

•

de voordelen van bedrijfsbudgettering omschrijven;

8.2

Voordelen

•

diverse systemen van budgettering omschrijven en via een eenvoudige toepassing uitwerken.

8.3

Diverse systemen


25

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

VOET Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die – in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen – niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting).

Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen.

Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.


26

ICT Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, enz. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen.

Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie ... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: −

het leerproces in eigen handen nemen;

−

zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;

−

op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).

Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen “spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo ... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie ...) toevoegen alsook de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Een presentatieprogramma kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT op die manier niet alleen de mogelijkheid biedt om interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen ...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal …) te bevorderen. Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).


27

BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: −

de opdrachten meer open worden;

−

er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;

−

de leerlingen zelf keuzes leren maken en verantwoorden;

−

de leerlingen zelf leren plannen;

−

er feedback wordt voorzien op proces en product;

−

er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.

De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter.

Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. −

leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken;

−

leerlingen voorbereiden op levenslang leren;

−

het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen.

Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspunten als: −

keuzebekwaamheid;

−

regulering van het leerproces;

−

attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren.

In onze huidige (informatie)maatschappij wint vaardigheid in het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang.

Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: −

de leerling wordt aangesproken op zijn motivatie en “leer”kracht;

−

de leraar krijgt de rol van coach, begeleider;

−

de school dient te ageren als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.

De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is “klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Boekhouden-informatica TV Boekhouding (1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week) −

doelen voorop stellen;

−

strategieën kiezen en ontwikkelen;

−

oplossingen voorstellen en uitwerken;

−

stappenplannen of tijdsplannen uitzetten;

−

resultaten bespreken en beoordelen;

−

reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen;

−

verantwoorde conclusies trekken;

−

keuzes maken en verantwoorden

is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.

28


2

SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Nr.

1

Pedagogisch-didactische wenken Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. De leraar heeft de mogelijkheid zelf de spreiding van de leerplandoelstellingen binnen de graad te bepalen in overleg met de vakgroep. In ieder geval start de leraar met de monografie van deel A (Algemeen boekhouden). Indien de volgorde van het leerplan wordt nageleefd, is het aangewezen in het eerste leerjaar de leerstofitems 1 tot en met 4 van deel A (Algemeen boekhouden) en een aantal leerstofitems van deel B (Boekhouden met de computer) te behandelen. In het tweede leerjaar kan dan gestart worden met leerstofitem 5 van deel A (Algemeen boekhouden) om vervolgens het algemeen boekhouden af te sluiten met de case-study. Daarnaast worden in het tweede leerjaar ook de nog niet behandelde leerstofitems van deel B (Boekhouden met de computer) en deel C (Analytisch boekhouden) aangeboden. Het biedt pedagogisch een meerwaarde als dezelfde leraar voor dit vak aangeduid wordt in het eerste jaar en in het tweede jaar. Indien verschillende leraars optreden, is samenspraak binnen de vakgroep vanzelfsprekend.

2

De leraar streeft naar het bereiken van leerwinst bij alle leerlingen.

3

De T-vorm (balans en rekeningen) wordt als een permanent werkinstrument gehanteerd, om het overzichtelijk en snel boekhoudkundig verwerken te bevorderen. Het journaal wordt opgevat als de techniek om de boekhoudkundige betekenis van de verrichtingen schriftelijk vast te leggen. Het gebruiken van de correcte rekeningnamen is een noodzaak. Steeds wordt gewezen op fouten tegen de vakterminologie. Het rekeningenstelsel fungeert terzake als leidraad. Het ligt voor de hand dat de leerlingen het MAR mogen hanteren. Het is geenszins de bedoeling dat leerlingen de rekeningnummers van buiten leren.

4

29

Nieuwe leerstof, verrichtingen en schema’s worden bij voorkeur enerzijds via transparanten en anderzijds op papier uitgewerkt en aangeleerd. Voor het inoefenen van de leerstof en voor uitgebreide herhalingsoefeningen kan er gebruik gemaakt worden van het didactisch boekhoudpakket waarmee de leerlingen reeds in de tweede graad vertrouwd zijn gemaakt. Pas nadat de leerlingen het boekhoudkundig inzicht in een document daadwerkelijk verworven hebben, kan overgegaan worden naar een registratie via een professioneel boekhoudpakket (deel B: boekhouden met de computer).

5

Het is aangewezen om in een gepaste omgeving (i.f.v. de leerstofitems, doelstellingen en de gekozen werkvormen) hedendaagse didactische media (beamer, overheadprojector, computer) aan te wenden. Op deze wijze worden de lessen aantrekkelijker gemaakt en verbetert de werksfeer.

6

Bij het bordgebruik moet de schikking logisch opgebouwd zijn en het overzicht synthetisch. Verrichtingen die met elkaar verband houden (bijvoorbeeld alle verrichtingen i.v.m. dubieuze debiteuren: verkoop – dubieus maken – waardevermindering doorvoeren – afhandeling), worden in een overzichtelijk schema aangeboden. De schema’s kunnen in deze vorm gehanteerd worden als (een deel van) het grootboek.

7

Bij de behandeling van de leerstof primeert het inzicht in het boekhoudkundig mechanisme, zijn werking en zijn toepassing als beleidsinstrument. Om het boekhoudkundig redeneren te bevorderen, wordt er gebruik gemaakt van het boekhoudalgoritme. Het is aangewezen elk nieuw boekhoudkundig probleem aan te vatten door gebruik te maken van het boekhoudalgoritme. Op deze wijze zal het boekhoudkundig redeneren bij de leerlingen de bovenhand krijgen op het reproductief verwerken van de leerstof.

Timing

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Boekhouden-informatica TV Boekhouding (1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week) Nr.

30

Pedagogisch-didactische wenken

Timing

Om het boekhoudalgoritme toe te passen, kan er gebruik gemaakt worden van een coderingstabel (zie onderstaand voorbeeld). Naarmate de leerlingen het inzichtelijk verwerken van de leerstof onder de knie krijgen, verdwijnt de noodzaak van het werken met een coderingstabel en zal het boekhoudkundig redeneren en het impliciet gebruik van het boekhoudalgoritme een vanzelfsprekend gegeven worden. Document: Betekenis

Nr. 8

Bedrag

A/P/K/O

Rek. nr.

+/-

Pedagogisch-didactische wenken Gezien de verschillende snelheden waarmee de leerlingen de leerstof boekhouden verwerken en gezien de reeds verworven basiskennis uit de 2e graad, leent het vak boekhouden zich uitermate tot begeleid zelfgestuurd leren, in het bijzonder voor de leerinhouden van het algemeen boekhouden (deel A) en het boekhouden met de computer (deel B). Indien de leraar overgaat tot begeleid zelfgestuurd leren, maakt de leraar gebruik van een studiewijzer waarbij de leerlingen starten met het analyseren van het document. Deze analyse legt de basis voor het invullen van de coderingstabel (= het boekhoudalgoritme) wat vervolgens resulteert in de boeking op de T-rekeningen. De leerlingen evalueren het bekomen resultaat aan de hand van een aanwezige oplossleutel. Indien de theorie verworven is, kunnen de oefeningen op een gelijkaardige wijze worden aangevat: de leerlingen maken de oefening(en) en evalueren zichzelf door gebruik te maken van een aanwezige oplossleutel. Uiteraard coacht de leerkracht de leerlingen en zorgt hij voor een intensieve begeleiding, in het bijzonder van deze leerlingen die problemen ondervinden bij het verwerven en verwerken van de leerstof. Werken met de competentie begeleid zelfgestuurd leren biedt de leraar supplementair de mogelijkheid optimaal in te spelen op de mogelijke heterogene beginsituatie van de leerlingen door te werken met een gedifferentieerd aanbod. De theorie en de oefeningen kunnen dan op drie verschillende niveau’s worden aangeboden: 1

Noodzakelijke voorkennis (slechts een opfrissing voor deze leerlingen die reeds over voldoende basiskennis beschikken, maar uitgebreider te behandelen door deze leerlingen die over onvoldoende basiskennis beschikken).

2

Minimaal te bereiken kennis: deze theorie en oefeningen moet door elke leerling worden verworven. De volledige theorie en alle oefeningen moeten door alle leerlingen worden behandeld.

3

9

Uitbreidingsleerstof: deze leerstof wordt vrij aangeboden. De bedoeling is de leerlingen te prikkelen en te motiveren dieper op de leerstof in te gaan. Deze leerstof maakt uiteraard geen deel uit van de evaluatie. ICT kan op verschillende wijzen aangewend worden ter ondersteuning van het realiseren van de leerplandoelstellingen. Waar mogelijk en nuttig voor een grotere efficiëntie zal ICT geïntegreerd worden. Voor dit leerplan kan dit, ter illustratie en niet limitatief, op de volgende manieren gebeuren: •

Zoeken, verwerken en bewaren van informatie 3

Voor het opzoeken van wisselkoersen (2.7.6.1), overheidstussenkomsten (3.6.2) … kunnen de leerlingen gebruik maken van het internet.

D/C

Timing

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Boekhouden-informatica TV Boekhouding (1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week) Nr.

Pedagogisch-didactische wenken •

10

Oefenen met behulp van ICT 3

Voor de monografieën van deel A (1; 5.6 en 6) kunnen de leerlingen gebruik maken van de didactische boekhoudprogramma’s zoals deze in de tweede graad reeds zijn aangeleerd.

3

Voor deel B gebruiken de leerlingen een professioneel boekhoudpakket zoals ProAcc, BOB… De leerlingen hoeven echter de details van het pakket niet te beheersen.

3

Het opstellen van een afschrijvingstabel (2.1.4.1; 2.3.5.1; 2.3.6.1) gebeurt bij voorkeur via een elektronisch rekenblad.

3

Het grafisch bepalen van het kritisch punt (deel C – 1.2.3.2) kan gebeuren via een elektronisch rekenblad. Voor het analytisch en grafisch bepalen van het kritisch punt (deel C – 1.2.3.2 en 1.2.3.3) kan eveneens gebruik gemaakt worden van de grafische rekenmachine uit de wiskunde.

3

Het elektronisch rekenblad is eveneens het instrument bij uitstek voor het opstellen van de extracomptabele kostprijsberekening (1.4 - deel C).

Om het werkelijkheidsgehalte van de leerstof te vergroten, gebeuren de monografieën van deel A (1; 5.6 en 6 - Algemeen boekhouden) telkens op basis van reële documenten. Indien de leerlingen betrokken zijn in een minionderneming of een gelijkaardig project waarbij een dubbele boekhouding wordt gevoerd en er een jaarrekening moet worden opgesteld, kan de boekhoudkundige verwerking van dit project dienen om de leerplandoelstellingen van leerinhoud 6 te realiseren. De verwerking dient dan zowel via een professioneel boekhoudpakket te verlopen, als via een didactisch boekhoudpakket of op manuele wijze. Iedere leerling wordt bij deze boekhoudkundige verwerking betrokken.

11

De analytische exploitatieboekhouding is die boekhouding, waarin de kostprijs het centrale gegeven vormt. Het is van essentieel belang dat de leerlingen zich een goed beeld kunnen vormen van, en inzicht krijgen in het kostprijsconcept. Pas dan kan de verwerking op de typische rekeningen van de kostprijsboekhouding aangeleerd worden

12

Het basisschema fungeert als leidraad en wordt bij de behandeling van de kostprijsfactoren stelselmatig uitgebreid. Bij de (voorbeeld)toepassingen wordt de algemene boekhouding als vertrekbasis genomen, daardoor wordt de specificiteit van de rekeningen (kostenplaatsen en overboekingsrekeningen) benadrukt. Als synthese wordt na de behandeling van de kostprijsfactoren een geïntegreerde toepassing gemaakt. De techniek van de schematisering, in feite van de boekhoudkundige structuren, staat hierbij voorop. Een goede bordschikking is van groot belang. De aanwending van het journaal komt in tweede orde.

13

Op de kostprijsboekhouding volgt de kostprijsstudie, met principes van periodiciteit in de kostprijsberekening en omslag van de kosten. Hoewel het rekeningstelsel reeds werd geïntegreerd bij de behandeling van de kostprijsfactoren, wordt het verder aangepast aan de productiemodaliteiten. Afhankelijk van de tijdsruimte (zie de betekenis van een goede timing) kunnen volledige toepassingen behandeld worden, met parallelle boekingen in de algemene en analytische boekhouding.

14

Bij de calculatiemethoden is het van belang dat de leerlingen via modelvoorbeelden en concrete toepassingen tot een algemeen inzicht komen in de principes, mogelijkheden maar tevens beperkingen van de verschillende methoden.

31 Timing


32

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 Inzake materiële elementen beschikt de leraar boekhouden over een uitgerust leslokaal met bord, prikbord of magneetbord en overheadprojector of beamer. Het lokaal wordt zodanig "aangekleed" dat het geheel het uitzicht heeft van een "economische leeromgeving". Er wordt gestreefd naar de aanwezigheid van computermateriaal in het vaklokaal. De leerlingen hebben alleszins toegang tot een informaticalokaal met een didactisch en professioneel boekhoudpakket.

1

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex ARAB AREI Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

-

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.


33

EVALUATIE De evaluatie dient te passen binnen het eigen evaluatiebeleid dat de school heeft uitgewerkt. Het staat de school vrij om te kiezen voor om het even welke vormen van evaluatie, zoals permanente evaluatie. Daarnaast zal de vakgroep afspraken maken en nakomen binnen de krijtlijnen van dit coherent evaluatiebeleid. Een goede evaluatie vertrekt vanuit de leerplandoelstellingen en sluit aan bij het voltrokken didactisch proces. De evaluatie zal vooral dienen om de leerlingen een spiegel voor te houden m.b.t. de mate waarin ze in staat zijn de leerplandoelstellingen te realiseren. Problemen met betrekking tot de leerinhouden en doelstellingen worden gedurende het schooljaar deskundig opgevolgd en geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven.


34

BIBLIOGRAFIE De onderstaande bronnen zijn in hoofdzaak bedoeld als achtergrondinformatie voor de leerkracht. Bij gebruik in de klas dient de leraar er over te waken dat de informatie op het niveau van de leerlingen wordt aangeboden. Onderwijs www.ond.vlaanderen.be

Departement onderwijs

www.gemeenschapsonderwijs.be

Gemeenschapsonderwijs

www.ond.vlaanderen.be/edulex

Wetten, decreten en omzendbrieven voor het Vlaamse onderwijs

www.ond.vlaanderen.be/dbo

Dienst beroepsopleiding van het departement onderwijs

www.ond.vlaanderen.be/adiovwww

Automatisch documentatie- en informatiesysteem voor onderwijs in Vlaanderen

www.onderwijsinspectie.be

Onderwijsinspectie

www.vlor.be

Vlaamse Onderwijsraad

www.vl-leonardo.be

Europese projecten

www.viabo.be

Vlaams Instituut voor Advies in Bedrijfsbeheer en Opleiding

www.klasse.be

Tijdschrift klasse

Kranten en tijdschriften www.krantenkoppen.be

Artikels uit de belangrijkste kranten

www.destandaard.be

De Standaard

www.tijd.be

De Tijd

www.hbvl.be

Het Belang van Limburg

www.hln.be

Het Laatste Nieuws

www.gva.be

Gazet van Antwerpen

www.demorgen.be

De Morgen

www.hetvolk.be

Het Volk

www.nieuwsblad.be

Het Nieuwsblad

www.freemetro.be

Metro

www.knack.be

Knack

www.trends.be

Trends

www.trends.be/trendsopschool

Trends op school

www.test-aankoop.be

Testaankoop

www.vacature.com

Vacature

www.jobat.be

Jobat

www.econict.be

Didactisch tijdschrift

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Boekhouden-informatica TV Boekhouding (1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week) Didactiek www.cito.nl

Instituut voor toetsontwikkeling

www.lweo.nl

Werkgroep economie-onderwijs

http://leerkrachten.start.be

Portaalsite voor leraren

http://www.docentenplein.nl/

Portaalsite voor leraren

http://klascement.net

Onderwijssite voor leraren

www.pienternet.be

Onderwijssite voor leraren

www.bin.be

Belgisch Instituut voor Normalisatie

http://www.o-twee.be/o2/attitude.asp

Sam-schaal

http://www.spelinfo.be/

Educatieve spelen

http://www.motherearth.org/bulletin/01_10/ Educatieve spelen gec.htm http://www.vecon.nl/software/lijst_software. Educatieve spelen html Uitgeverijen www.deboeck.com

De Boeck

www.pelckmans.be

Pelckmans

www.woltersplantyn.be

Wolters Plantyn

www.kluwer.nl

Kluwer

www.denarend.be

Den Arend

Bedrijfsleven, bedrijfseconomie en bedrijfsbeheer www.mineco.fgov.be

Ministerie van economische zaken

www.banvlaanderen.be

Business angels netwerk

www.ondernemen.vlaanderen.be

Ondernemend Vlaanderen

www.startersservice.be

Startersservice van UNIZO

www.unizo.be

UNIZO

www.vbo.be

VBO

www.lvz.be

Liberaal verbond voor zelfstandigen

www.voka.be

Vlaams netwerk van ondernemingen

www.kmobizz.be/

Portaalsite voor de ondernemer

www.dvo.be

De Vlaamse ondernemer

www.europages.com

Gids voor bedrijven

www.acv-csc.be

ACV

www.abvv.be

ABVV

www.aclvb.be

ACLVB

www.pouseele.be

Actuele bedrijfsinformatie

http://www.o-twee.be/o2/illusmat.asp

Handelsdocumenten

35

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Boekhouden-informatica TV Boekhouding (1e jaar: 5 lestijden/week, 2e jaar: 4 lestijden/week) Verzekering, bank en beurs www.abb-bvb.be

Belgische Vereniging van Banken

www.assuralia.be

Beroepsvereniging van verzekeringsondernemingen

www.febelfin.be

Belgische federatie van financiewezen

www.bnb.be

Belgische Nationale Bank

www.ecb.int

Europese Centrale Bank

www.ethias.be

Ethias

www.kbc.be

KBC

www.fortis.be

Fortis

www.dexia.be

Dexia

www.ing.be

ING

www.axa.be

Axa

www.euronext.com

Euronext

Lerarenverenigingen www.vlew.be

VLEW

www.vecon.nl

VECON

www.vvl-onderwijs.be

VVL

Projecten www.vlaamse-jongeondernemingen.be

Vlaamse jonge ondernemingen

www.rys.be

Responsible young starters

www.vives-comito.be

Onderwijs en ondernemen

Tijdschriften Macro-Micro, Tijdschrift van de vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Trends Op School Budget en Recht Test Aankoop Bedrijfssimulaties Minionderneming, VLAJO, Kapeldreef 60, 3001 Heverlee, www.vlajo.org Ondersteuning voor micro-ondernemers in opleiding, www.omoo.be Actief ondernemen, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005 Jieha!, VLAJO, Kapeldreef 60, 3001 Heverlee, www.vlajo.org Bizzkidz, http://bkinschr.bitpresseducatie.nl/be/ Bizzgames, http://www.bizzgames.be/ Top Team Starters, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 Teddytronic, http://www.kuleuven.ac.be/alo-etew/ttartikel.htm FuturisBiz, www.futuris.be Virtueel kantoor, www.fvisem.nl Virtueel kantoor, www.kantoorsimulatie.be

36


37

Virtuele oefenfirma, www.cofep.be

Boeken Snoeck, M., e.a., “De h@ndel en wij 3.1”, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Snoeck, M., e.a., “De h@ndel en wij 3.2”, Uitgeverij Wolters Plantyn, Mechelen, 2005 Geuens, Patrick, e.a., “Optimum 2.1 – handelseconomie en boekhouden”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 Massy, Maurits, “Optimum 2.2 - boekhouden”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 (inclusief didactisch boekhoudpakket) Cools, Christiana, e.a., “Bedrijfseconomie en analytisch expolitatieboekhouden”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2000 Kellens, Monique, e.a., “Vennootschapsboekhouden“, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 1998 Lemmens, Griet, e.a., “Handelswijs 5”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2006 Van Caer, Francis, e.a., “Handelswijs 6”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2004 “Afstuderen in je eigen onderneming – Handleiding voor begeleidende leerkrachten miniondernemingen”, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2006 “In Balans”, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2004 (inclusief didactisch boekhoudpakket) Brawers, Dirk, e.a., “Fundamenten van het boekhouden”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2004 (inclusief didactisch boekhoudpakket) Fastré, Lucien, e.a., “Boekhouden met BOB-software 1”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 (inclusief professioneel boekhoudpakket) Wintmolders, Jos, “Boekhouden met BOB-software 2”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 (inclusief professioneel boekhoudpakket) De Mot, Kristien, e.a., “BOB 1 – Algemene boekhouding”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 (inclusief professioneel boekhoudpakket) De Mot, Kristien, e.a., “BOB 2 – Facturatie en stockbeheer”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 (inclusief professioneel boekhoudpakket) Van Beylen, Marieke, e.a., “ProAcc – boekhouden op computer met ProAcc”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2006 (inclusief professioneel boekhoudpakket) Van Beylen, Marieke, e.a., “ProAcc – facturatie en orderadministratie op computer met ProAcc”, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2005 (inclusief professioneel boekhoudpakket)

031)

Recommend Documents