02 ICSadviseurs trotse projecten

02

ICSadviseurs trotse projecten


03

Sneak Preview VMBO Noord Oost in Groningen

Meer met minder of toch te weinig?

Woensdag 21 september vond in het kader van de Dutch Green Building Week de sneak preview plaats van het net opgeleverde gebouw van VMBO Noord Oost in Groningen, aan de rand van de wijk Leeuwenborg. Vier vmbo-scholen en een school voor praktijkonderwijs in één gebouw waarbij de opdracht was om 18 procent in te dikken op de normatieve ruimtebehoefte. Resultaat: een architectonisch en ruimtelijk-functioneel aansprekend gebouw, dat bovendien zeer duurzaam is. Tekst Sibo Arbeek Foto’s BRT Architecten Samen met DWA en architect BRTArchitecten heeft ICSadviseurs een sneak preview opgezet voor (toekomstige) opdrachtgevers, marktpartijen en architecten. Object: het net opgeleverd VMBO Noord Oost. Hidde Benedictus van ICSadviseurs: “De gemeente Groningen als opdrachtgever stelde bij aanvang van het proces dat de – toen - vijf betrokken scholen 18 procent moesten indikken op de normatieve ruimtebehoefte. Gevolg was een intensief proces waarbij de onderwijskundige uitgangspunten in een heel slim Programma van Eisen moesten worden vertaald. Dat gebeurde door alle vaste voeten weg te schrappen en

36 04

schooldomein trotse november 2011 ICSadviseurs projecten

een heel scherpe bruto-nettoverhouding te creëren. Inmiddels huizen er - na een fusietraject - nog drie scholen in het gebouw te weten het Werkman College, het Wessel Gansfoort College en het Heyerdaal College (Pro). Centraal staat een onderverdeling in thuisbasissen, centrale ontmoetingsplekken en labs, waar leerlingen naar toe gaan voor specifieke vakken. Het is wel zo dat beide vmbo-scholen een eigen identiteit hebben behouden, maar in het ontwerp is rekening gehouden met een verdere inhoudelijke samenwerking.” “Is het wel verantwoord om zoveel in te dikken op een toch al krap normatief ruimte-

ONTWERP EN INRICHTING

programma?” is een vraag uit de zaal. Hidde geeft als antwoord dat wat hem betreft er behoorlijk wat spanning op het gebouw zit. Maar architect Erik van Wel ziet juist nog meer mogelijkheden om nog inventiever met de ruimte om te gaan dan nu is gebeurd. Ook Johan Vogel, voorzitter college van bestuur van CSG Ludger, legt uit dat er drie jaar geleden nog geen RPO was: “Nu zou het aanbod binnen het beroepsonderwijs nog beter op elkaar zijn afgestemd. En dat zou zeker nog meer inhoudelijke en programmatische ruimte hebben opgeleverd.” Smart en programma 18% ruimtereductie op de norm, scherpe bruto-nettoverhouding, vertaling onderwijskundig programma in herkenbaar en flexibel programma. Erik van Wel van BRTArchitecten legt uit dat zijn ouderwetse knikkerbak aan de basis ligt van het ontwerp. “De grote hoeveelheid aan onderlinge relaties en verbanden tussen de drie scholen en het door stedenbouw aangegeven langwerpige kavel leken in eerste instantie strijdig met elkaar te zijn, maar hebben geleid tot een bijzonder concept: de knikkerbaan. De hellingen in de knikkerbaan zorgen er voor dat de knikker zijn weg vindt en zorgen dus voor contact tussen de verschillende niveaus. Deze hellingbanen zijn vertaald in een split-level systeem van de vloeren, waarbij er veel zichtlijnen en relaties ontstaan en de scheiding tussen de verschillende verdiepingen wordt opgeheven. De vloerniveaus zijn in de gevel verbonden met grote organisch vormgegeven raamstroken, die met de natuurlijke materialen het duurzame karakter van het gebouw versterken.”

Smart en ontwerp Effectieve inpassing stedenbouwkundig, vorm knikkerbak als thema voor het gebouw, ruimtelijke overgang van domeinen geven het gebouw lucht. Arie Huisman van DWA: “Op basis van een gedegen studie heeft de gemeente 1 miljoen euro extra aan het duurzame karakter van het gebouw toegekend: “Het referentienormbudget voldoet niet aan de EPC-eisen en leidt tot comfortklasse C of minder. Deze extra miljoen investering is overigens samen met de besturen opgebracht in een verhouding van 60:40 procent, waarbij de scholen vanuit besparing op de exploitatielasten een voorinvestering pleegden. Het ambitieniveau lag op duurzaam rendabel en dat heeft geleid tot een gezond en comfortabel gebouw. De gekozen maatregelen zijn gesorteerd op kosteneffectiviteit zodat eerst gekozen is voor de maatregelen die het minst kosten en het grootste effect hebben op de duurzaamheid.

“De ouderwetse knikkerbak ligt aan de basis van het ontwerp.” Dit betekent dus niet standaard kiezen voor PV-panelen, waarvan de kosten relatief hoog zijn maar verhoudingsgewijs veel minder rendement opleveren. Het beste is ook om zo weinig mogelijk materialen te gebruiken. De materialen die je gebruikt moeten gezond zijn, met het oog op het onderhoud en de exploitatie. Dus je moet telkens de balans zoeken tussen welbevinden, milieu en economie. Ondanks voortschrijdend inzicht kunnen we spreken over een gebouw met een EPC score die 35 procent onder de wettelijke norm ligt.” Smart en duurzaam Energiereductie 30-35%, duurzame opwekking kou en warmte, ambitie rendabel duurzaam, categorie frisse school A-B, gezond en comfortabel, gerecycled bouwmateriaal, beperking materiaal, beperkt ruimtebeslag. Een sneak preview is een zeer goed moment voor toekomstige opdrachtgevers om het gebouw net na oplevering puur te ervaren. ICSadviseurs heeft het hele traject tot en met de aanbesteding begeleid. BRTArchitecten is verantwoordelijk voor het ontwerp en DWA heeft er een duurzaam gebouw van gemaakt. Voor meer informatie kunt u mailen met Hidde Benedictus van ICSadviseurs: [email protected], Erik van Wel van BRTArchitecten: [email protected] of Arie Huisman van DWA: [email protected].


37 05

Kom maar binnen Nieuwbouw Gsg Schagen verrast De vorm van het gebouw verraadt niet dat het een traditioneel schoolgebouw is. Het ziet er uit als een ruimteschip. Bij binnenkomst kom je meteen in het hart van de school. De aula, de centrale plek waar zowel de leerlingen van het praktijkonderwijs als de leerlingen van de eerste en tweede klassen vmbo elkaar ontmoeten.

G

Tekst Alfred Bakker Foto’s Bernhard Faber

erard van Geffen is lid van de sectordirectie vmbo BL/ KL en Praktijkonderwijs. Hij vertelt over het onderwijskundig concept van het nieuwe gebouw aan de Emmalaan: “Als vmbo-afdeling kiezen we voor het werken in leerdomeinen, omdat dit past bij onze onderwijskundige visie. Bij het aanbieden van de leerstof staat centraal dat niets los van elkaar kan en mag worden gezien. Het gaat uit van het grote geheel dat op zijn beurt weer is opgebouwd uit kleinere gehelen. Tussen al deze gehelen is samenhang zichtbaar. Teveel hebben leerlingen nog de indruk dat vakken los van elkaar gepresenteerd worden in aparte, van de buitenwereld afgesloten vaklokalen met aparte vak-

06


docenten die van elkaar verschillende vakmethodes gebruiken. Juist voor onze leerlingen is het belangrijk dat we de samenhang aanbrengen en benadrukken. Zo werken we locatiebreed aan de hand van thema’s. Dit gebeurt in een periode van zes weken. Binnen ieder domein presenteren we hetzelfde thema. De leerstof die binnen het domein in deze zes weken wordt aangeboden, staat beschreven in de weektaakkaart of themakaart. Daarnaast besteden we ook nog eens domeinoverstijgend in projectvorm aandacht aan het thema. Ons nieuwe gebouw is een fysieke vertaling van dit organisch uitgangspunt dat alles met alles samenhangt.”

schooldomein

januari 2011

65

Reisverhalen van Jules Verne ICSadviseurs heeft in nauw overleg met de opdrachtgever een ruimtelijk en technisch programma van eisen (PvE) geschreven. Alfred Bakker: “De input vanuit de verschillende geledingen van de school is daarbij cruciaal geweest, waardoor aspecten als sfeer, karakter en identiteit goed zijn vertaald in het gebouw en de detaillering van de ruimten. Na gesprekken met de school over de ruimtelijke organisatie van het PvE is de architect, Ton van Rutten van BRTArchitecten, geïnspireerd geraakt door de reisverhalen van Jules Verne. De reisverhalen als inspirerende ontdekkingstochten zijn motiverend voor de leerlingen van de praktijkschool en het vmbo. Het resultaat is een overgedimensioneerde reismachine, die ogenschijnlijk per ongeluk op de locatie is geland.”

Duurzaamheid als vanzelfsprekendheid Het realiseren van een duurzaam gebouw is door het hele team als een vanzelfsprekend uitgangspunt gekozen. Naast de installatietechnische componenten is gewerkt aan het optimaliseren van de vormfactoren van het gebouw. Ton van Rutten: “Door het programma zo te organiseren dat er een relatief zeer compact volume ontstaat, zijn minder bouwstoffen gebruikt. Tevens zijn de energetische kwaliteiten van het gebouw geoptimaliseerd. Oriëntatie, de energetische hoogwaardige gebouwschil en daglichttoetreding spelen een cruciale rol in de verduurzaming van onze gebouwde omgeving. Daarnaast is ook geïnvesteerd in een WKO-installatie. Zo draagt dit gebouw bij aan de vermindering van de CO2-uitstoot.”

Constructie met uitstraling Bouwgroep Dijkstra Draisma was verantwoordelijk voor de bouw van de school. Projectleider Jan Kamminga licht de constructie toe: “De hoofdconstructie

“Ons nieuwe gebouw is een fysieke vertaling van het organisch uitgangspunt dat alles met alles samenhangt.” is van staal. De vloeren zijn van beton. De buitengevel is van hout, voorzien van een gecoate wandbeplating. Opvallend is ook het grote aantal, relatief kleine, geschakelde Velux-dakramen. Samen met de getrapte en op de eerste verdieping gelegen entree, geven ze de school uitstraling. Verwarming van het complex gebeurt door middel van aardwarmte. In zijn geheel is het gebouw zeer energievriendelijk in gebruik.”

Betrokken bouwteam Landelijk wordt er vaak geklaagd over het gebrek aan professioneel opdrachtgeverschap. Dat was binnen Gsg Schagen goed geregeld. Cees Tishauser als facilitair manager, Frank Broersen als teamleider vmbo en Rob Jaspers als docent Praktijkschool, vormden het bouwteam. Voor Cees Tishauser waren Frank en Rob onmisbare schakels in de communicatie naar de teams van de oorspronkelijke GSg en de Praktijkschool: “Ik kan uit facilitair oogpunt wel een beslissing nemen, maar de uiteindelijke gebruikers moeten er ook mee uit de voeten kunnen.” De nieuwe naam voor de GSg Schagen en de Praktijkschool Schagen is bekend. Per 1 januari 2011 gaan de scholen verder onder de Koninklijke naam Regius College Schagen. Dan is de campus af, waarvan de nieuwbouw trots onderdeel vormt.

Projectinformatie: Project nieuwbouw Gsg Schagen

Programma praktijkschool, vmbo en sporthal

Adviseurs ICSadviseurs

Architect BRTArchitecten

Voor meer informatie kijkt u op de site van Gsg Schagen:

Bouwer

www.gsgschagen.nl of neemt u contact op met Alfred Bakker van

Bouwgroep Dijkstra Draisma

ICSadviseurs: 06-22267847 of [email protected].

schooldomein trotse januariprojecten 2011 ICSadviseurs

67 07

Nieuwbouw rsg Wiringherlant

Prikkelende uitvraag basis voor succesvolle aanbesteding

Inschrijvingsontwerp Bouwcombinatie Friso-Koopmans

Bouwbudgetten in het onderwijs staan onder druk. Tegelijkertijd is de bouwwereld hard op zoek naar werk. In deze markt is een slimme aanbestedingsprocedure cruciaal om voor de beschikbare budgetten de ambities waar te kunnen maken. Voor de nieuwbouw van rsg Wiringherlant in het Noord-Hollandse Wieringerwerf is door ICSadviseurs een bijzondere aanbesteding op maat ontwikkeld. De opdrachtgever en opdrachtnemer zijn tevreden over procedure en resultaat.

Tekst Arjen Huiden en Janet van Oort Dit artikel beschrijft het proces naar de realisatie van de nieuwbouw van rsg Wiringherlant. Aan de verhuizing van de school in de zomer van 2013 gaat een intensief traject vooraf dat in het najaar van 2010 is gestart met het opstellen van het Programma van Eisen en de aanbesteding.

Gedetailleerd Programma van Eisen De nieuwbouw van rsg Wiringherlant is aanbesteed op basis van een Design & Build contract. Dit betekent dat in één keer een ontwerpende én uitvoerende partij zijn geselecteerd waarbij de uitvoerende partij eindverantwoordelijk is. Voor de seriebouw van kantoren of woningen wordt deze ontwikkelvorm regelmatig toegepast. In dat geval worden veel identieke ruimten met eenduidig gebruik gerealiseerd. Hoe anders is dat voor scholen! Onderwijsinstellingen zijn voortdurend in beweging onder invloed van leerlingprestaties, overheidsbeleid en ambities van het docententeam. Rsg Wiringherlant is hierop geen uitzondering. De nieuwe huisvesting van de school mag geen belemmering vormen voor veranderingen. Het

42 08


vraagt een uitgekiend proces om te komen tot een Programma van Eisen waarin naast een toekomstbestendige onderwijsvisie ook het aantal stopcontacten per onderwijsruimte is vastgelegd.

Intercreatieve snelkookpan Met een vertegenwoordiging van het team van rsg Wiringherlant is in korte tijd, veelal in creatieve interactieve sessies een visie ontwikkeld op leren en werken in het nieuwe schoolgebouw. Leidende principes in de nieuwe huisvesting zijn: • Een vertrouwde plek voor leerlingen in de thuisbasis van de eigen afdeling. • Een venster naar de buitenwereld voor het ELOS (Europa als Leeromgeving Op School) onderwijsconcept. • Ruimte voor zorg en begeleiding op maat. Naast de functionele eisen waaronder het huisvestingsconcept en het ruimteprogramma, zijn de technische eisen vastgelegd. De koppeling tussen

BOUW EN ORGANISATIE functionaliteit en techniek is gemaakt in een ruimteboek, waarin per type ruimte alle kenmerken waaronder het specifieke gebruik, de wandafwerking, installaties en de bouwkundige voorzieningen zijn omschreven.

Maximaal budget als plafondbedrag De omvang van de nieuwe huisvesting maakte een Europese aanbestedingsprocedure noodzakelijk. De niet-openbare procedure bestond uit twee fasen. In de eerste (selectie)fase zijn geïnteresseerde partijen beoordeeld op basis van ervaring, omzet en referentieprojecten. De vijf best scorende partijen zijn uitgenodigd voor deelname aan de tweede (gunnings)fase waarin zij een inschrijvingsontwerp met aanneemsom hebben ingediend. De wijze van gunnen kende een dilemma. De opdrachtgever had een budget beschikbaar, wilde de aanbesteding laten slagen maar kon niet helemaal voorzien of het ambitieuze programma van eisen binnen het beschikbare budget kon worden gerealiseerd. De inschrijfsom moest worden gedrukt, maar de aanbesteding mocht niet onmogelijk worden gemaakt. Dit dilemma is vertaald in een gunningsprocedure waarin het maximale budget als plafondbedrag bekend is gemaakt. Duurdere ontwerpen werden niet geaccepteerd. Deze werkwijze was een garantie voor betaalbare inschrijvingsontwerpen en een geslaagde aanbesteding.

Figuur: Puntentoedeling aanbestedingsstrategie

Interactieve werksessie

‘Nice to Haves’: kersen op de taart! Om de aannemers te prikkelen meer kwaliteit te leveren, is in aanvulling op het eisenpakket een aantal bijzondere wensen geformuleerd. In totaal zijn tien ‘Nice to Haves’ benoemd variërend van een hogere Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) tot meer flexibele wanden. In de gunningsprocedure zijn zowel het inschrijvingsontwerp, het aanbod ‘Nice to Haves’ als het plan van aanpak van een score voorzien. Zodoende zijn de inschrijvers geprikkeld scherp in te schrijven op het basispakket aan eisen én in zoveel mogelijk wensen te voorzien. De verhouding tussen de verschillende criteria is in overleg met de opdrachtgever en de school bepaald en via een transparant rekenmodel in de aanbesteding opgenomen.

Projectinformatie: Project ontwikkeling rsg Wiringherlant in Wieringerwerf

Opdrachtgever gemeente Wieringermeer

Onderwijsaanbod: vmbo-bb/tl, havo en vwo

Verzorgingsgebied kop van Noord-Holland

Friso-Koopmans aan de slag

Bruto vloeroppervlak

Het resultaat van de aanbesteding overtrof de hooggespannen verwachtingen. De inschrijvingsontwerpen waren overwegend van hoge kwaliteit. De bouwcombinatie FrisoKoopmans, heeft met een zeer aansprekend ontwerp de meeste punten gescoord. Bam Utiliteitsbouw behaalde een eervolle tweede plaats. Friso-Koopmans voorziet binnen het maximale budget in vrijwel alle ‘Nice to Haves’ en heeft in haar plan van aanpak het belang van draagvlak en betrokkenheid bij de school en de opdrachtgever op waarde geschat. Hun projectteam werkt nu met veel enthousiasme aan de ontwikkeling van een uitvoeringsgereed ontwerp.

ca. 9.500 m²

Voor meer informatie kunt u mailen met Arjen Huiden

Oplevering

([email protected]) of Janet van Oort

voorjaar 2013

Beoogd aantal leerlingen ca. 1.050

Ontwikkelvorm Design&Build

Aannemer Bouwcombinatie Friso/Koopmans

Architect Tromp Partners Architecten

Projectbudget € 11,85 miljoen, incl. btw (bouwkosten schoolgebouw en -terrein)

Start bouw voorjaar 2012

([email protected])


43 09

Nieuwbouw huisvesting Marne College Bolsward

Ontmoeting als basis voor praktijkgerichte samenwerking

Uitgangspunt is dat het vmbo-onderwijs binnen de school plaatsvindt. Samenwerking tussen de schoolbedrijven moet worden gestimuleerd en de opzet van de school zal die samenwerking moeten stimuleren. Centraal in de school functioneert het verkeersgebied als bedrijventerrein. We praten over de nieuwbouw van het Marne College. Tekst Bert Huitsing

D

e nieuwbouw is gerealiseerd op het campusterrein naast het gebouw voor HAVO/VWO. Het programma van netto 4.300 m2 betreft zowel theorielokalen als praktijkruimten en een dubbele gymzaal van ongeveer 1.100 m2 waarvan diverse sportverenigingen van de gemeente Bolsward ook gebruik gaan maken. Het Marne College biedt theorie en praktijk geïntegreerd aan. Leerlingen werken in een bedrijfsstructuur en het Marne College werkt samen met het bedrijfsleven. Leerlingen kunnen kiezen uit de schoolbedrijven Technologie, Transportcentrum, Dienstencentrum, Administratiekantoor of Sport, Dienstverlening & Veiligheid. In opdracht van de gemeente Bolsward heeft ICSadviseurs een masterplan voor het Marne College opgesteld. Verantwoordelijk projectleider Hidde Benedictus: “De gemeente wilde een onderbouwd

40 10

schooldomein trotse juni 2010 ICSadviseurs projecten

haalbaarheidsonderzoek, waaruit ook een heldere toekomstvisie sprak, als basis voor de onderwijskundige uitwerking in de nieuwbouw. Met het masterplan als referentie hebben wij vervolgens de architectenselectie begeleid.”

Omgevinggerichte ontwikkeling Het terrein van de Marne campus ligt aan de noordwestrand van Bolsward en heeft aan deze zijde uitzicht over de rondweg en de weilanden. Het campusterrein fungeert als centraal entreegebied en ontmoetingsruimte voor de diverse toe- en uitgangen van de drie gebouwen op de campus. De bestaande school, waarin ook de muziekschool is gehuisvest, de bestaande gymzaal en de nieuwe school krijgen (of hebben) alle drie een toegang tot het binnenterrein.

De opzet van de nieuwbouw is dat het binnenterrein doorloopt in het centrale verkeersgebied van het interieur. De gevel aan de pleinzijde is als vliesgevel gemaakt om zoveel mogelijk interactie tussen binnen en buiten te realiseren. De kantine op de eerste verdieping aan de vliesgevel is daarmee van buiten al zichtbaar. De sociale controle - van binnen naar buiten en omgekeerd - is hiermee ook gewaarborgd. De noordwest- en zuidoostgevel zijn - in contrast met de open zuidwestgevel - uitgevoerd als een doorlopende gevel-dak-gevel en liggen als een deken over het gebouw. Op de begane grond zijn de praktijkruimten voor hout, metaal en transport aan de gevel gesitueerd, rondom de inpandige kleedkamers in het hart van het gebouw. Voor de stapeling van de gymzaal is gekozen vanwege de noodzaak om een compact gebouw te maken met een relatief kleine voetprint om zo zoveel mogelijk terrein beschikbaar te houden. Het gebouw heeft op de hoek van de zuidoost- noordoostgevel een secundaire ingang voor gebruikers van de sportzalen buiten de schooltijden. Deze is vrij gesloten uitgevoerd vanwege de sportzaal aan de gevel waarin slechts beperkt daglicht is gewenst.

Ontmoeting centraal Het interieur van de school staat ook in het teken van ontmoeten. Verschillende leerwegen, jongens en meisjes, leerlingen en leerkrachten, praktijkonderwijs en theorie zien van elkaar wat ze doen en stimuleren de nieuwsgierigheid van de gebruiker. Niet alleen zijn er horizontale zichtlijnen, ook door de verspringende vides zijn er verticale en diagonale zichtlijnen. Door de verschillende niveaus in het gebouw is er veel ruimtelijkheid en sociale controle. Door de brede verkeerszones ook als lesplekken te gebruiken, is een

“Centraal in de school functioneert het verkeersgebied als bedrijventerrein.” compact gebouw ontstaan. De tribune van de sportzaal in avondgebruik is de onderwijsplek overdag. De sportzaal is ook te gebruiken als examenruimte of als ontmoetingsruimte voor toneel, de tribune is dan een podium doordat de mobiele paneelwanden kunnen worden opengeschoven. De techniek in het gebouw is zoveel mogelijk zichtbaar gehouden. Zowel het bouwtechnische deel als de installatie is afleesbaar.

Blij verrast Rector Klaas Wiebe van der Hoek: “Het is een uniek gebouw, dat gewenst gedrag stimuleert, dat wederzijds respect bevordert. Respect, geborgenheid en veiligheid zijn belangrijke kernwaarden op onze school en het concept van de nieuwbouw onderstreept dit. Het gebouw levert door haar opzet en transparantie een positieve bijdrage hieraan. Zowel leerlingen, docenten als overige medewerkers zijn blij verrast met het nieuwe schoolgebouw. Blij met alle moderne voorzieningen en nieuwe meubels die deze verhuizing met zich meebrengt. Verrast omdat ze het pand echt mooi vinden en als zeer prettig ervaren. Maar ook verrast door de krachtige wisselwerking tussen gebruikers onderling die door de opzet van het interieur versterkt wordt. Docenten van praktijkvakken zijn gewend aan grote, open ruimten, maar bij de docenten van theoretische vakken wordt de inventiviteit aangewakkerd om het onderwijs aan te passen aan de nieuwe situatie. Het is een leuke uitdaging en we zijn allemaal ontzettend trots op deze nieuwbouw.” “Nu de school is opgeleverd en in gebruik genomen, is het toch weer bijzonder om door je ontwerp te lopen”, vindt architect Bert Huitsing van Wind Architecten Adviseurs uit Drachten. “De sfeer, de openheid en de ruimtelijkheid voelen goed. De school is als een warme jas en biedt de juiste voorwaarden voor de onderwijsvisie van het Marne College. Vanuit de school heb je steeds een verrassend contact met de buitenwereld. Als straks het terrein ook ingericht en gereed is, wordt de campus een prachtige buitenruimte en ontmoetingsplek voor iedereen.”

Projectinformatie: Project: Nieuwbouw VMBO Marne College

Opdrachtgever: gemeente Bolsward

Adviseurs masterplan: ICSadviseurs

Architect: ir. Bert Huitsing van WAA

Omvang: 5.400 m2 (waarvan 4.300 m2 onderwijs en 1.100 m2 sportfunctie)

Bouwsom: € 5.2 mio, exclusief btw, inclusief

Kijk voor meer informatie op [email protected] of

installaties

op www.icsadviseurs.nl.


41 11

Meer creatie door integratie

Technasium groot succes succes op op scholen scholen Sinds 2003 kent het Nederlands onderwijs het fenomeen Technasium. Inmiddels zijn er zo’n 25 scholen die Technasium als profiel aanbieden en onderdeel vormen van vijf netwerken van vijf scholen. Wat is de stand van zaken en welke huisvestinggevolgen zijn er als je Technasium wilt worden?

D

Tekst Hidde Benedictus Foto’s Kees Rutten en ICSadviseurs

oel is binnen het profiel van havo/vwo de uitstroom van bèta- techniek met 15% te vergroten en daarin het aandeel meisjes dat voor techniek kiest toe te laten nemen. Er is een expertisecentrum Technasium, vallend onder de Stichting Technasium, dat zorgt voor opleiding, het netwerk en het behalen van het certificaat. Een school kan niet zo maar Technasium worden. Er is een zogenaamd voorbereidingsjaar, waarin aandacht wordt besteed aan didactiek en netwerkvorming. Elk netwerk kent een projectleider. Deelnemende scholen bouwen het profiel langzaam om. Sommigen beginnen al in de onderbouw, anderen in de bovenbouw. In alle gevallen gaat het om een mix van onderzoek en ontwerpen.

112

schooldomein 2008 ICSadviseurs april trotse projecten

Netwerk en bedrijfsleven Nieuw is de focus op samenwerking met het bedrijfsleven. Scholen zoeken dan vormen van extern opdrachtgeverschap. Dat gebeurt in een netwerk met vijf scholen, waarbij er bijvoorbeeld meer kans op subsidie is of stevige banden zijn met een opdrachtgever. Zo zijn er scholen die voor bedrijven onderzoek doen naar de ontwikkeling en het ontwerp van speeltoestellen. In dat onderzoek zitten aspecten als veiligheid, duurzaamheid, maar ook sociale aspecten. Een ander voorbeeld betreft twee leerlingen die onderzoek doen naar de verlichting van kweekschaaltjes. En een derde: het meewerken aan een milieueffectrapportage van een bedrijf.

Visitekaartje Met het starten van een Technasium kan een school een aantal doelstellingen realiseren. In de eerste plaats natuurlijk het brede spectrum van bèta en techniek zichtbaar maken. Een Technasium wordt nadrukkelijk gezien als het visitekaartje van de school. Veel scholen willen met het Technasium het vooroordeel doorbreken dat techniek alleen maar een industrieel karakter heeft door nadrukkelijk ook de designaspecten te benadrukken. Daarmee trekt de school een bredere doelgroep. In de technasiumwerkplaats, een feitelijke leeromgeving die de technasiumscholen inrichten, gaan leerlingen aan de slag. ICSadviseurs heeft met de Stichting Technasium het concept voor een leeromgeving mee-ontwikkeld. Er is sprake van een - voor het havo- en vwo-onderwijs - veelal nieuwe didactiek. Een didactiek gericht op denken én doen. Het concept dat is ontwikkeld, biedt de opmaat voor een programma van eisen en beantwoordt vragen als: Waar in de school? Hoe ziet een vlekkenplan eruit? Hoe doe je een audit? Welke werkplekken vul je praktisch in? Het programma van eisen is vervolgens voldoende om een architect aan het werk te zetten.

Fysieke aspecten Bij de meeste technasiumscholen is de ruimte gebaseerd op aanwezigheid van twee groepen die er tegelijkertijd werken. Over het algemeen zijn er 72 werkplekken. De gemiddelde omvang van een Technasium-leeromgeving bedraagt 288 m², inclusief opslag. Het betreft nadrukkelijk een open leeromgeving met als doel het brede spectrum van bèta en techniek zichtbaar te maken. Een open leeromgeving met verschillende karakters, zoals een Laboratorium, een Atelier met designkarakter, een Studio om met licht en geluid te werken, een creatieve Denktank, een zogenaamde Pitstop voor de snelle service en een Machinekamer voor het techniekdeel. Belangrijk in een creatief maaken denkproces is dat leerlingen vrij toegang hebben tot verschillende materialen. Het leggen van verassende verbindingen en vinden van nieuwe toepassingen ontstaat wanneer leerlingen vrijheid ervaren en een grote

variatie aan materialen kunnen gebruiken. De Scrap Heap is bij uitstek de plek in het technasium waar alles voor het grijpen ligt en de meest creatieve producten gemaakt worden. Om een technasiumwerkplaats in te richten, kan het gaan om een uitbreiding of een inpandige aanpassing in het gebouw. Bij een aanpassing zijn de kosten ongeveer € 350.000,-, waarvan de helft aan de inrichting opgaat.

Behoorlijke impuls

In alle geval len gaat het om een mix van onderzoek en ontwerpen.

Geslaagde voorbeelden van Technasia zijn het Preadinius Gymnasium in Groningen, het Zernike College in Groningen en het Ubbo Emmius Lyceum in Stadskanaal. Jan Roeland is conrector bedrijfsvoering van het Ubbo Emmius Lyceum. Zijn stelling is dat wanneer je een omgeving goed inricht, de dynamiek van het Technasium vanzelf gaat werken. Boris Waanders en Judith Lechner, die samen de directie vormen van de Stichting Technasium, wijzen op de enorme spin-off van een Technasium naar het onderwijs op de rest van de school. Veel vakken, zoals beeldende kunst of natuur en gezondheid, kunnen een behoorlijke impuls krijgen. Door het bedrijfsleven echt te betrekken, ontstaat een verder versterkend effect. Hidde Benedictus van ICSadviseurs heeft de Stichting Technasium ondersteund in het ontwikkelen van een ruimtelijk concept en een standaard programma van eisen. ICSadviseurs heeft inmiddels meerdere scholen ondersteund in het opzetten en ontwikkelen van een Technasium. Voor meer informatie kunt u bellen of mailen naar 06 22 7 36 0 of [email protected].

Do’s

Dont’s

Zorg ervoor dat je een concept

Vermijd het willekeurig aanpassen van

ontwikkelt voor een belevenisomgeving .

een lokaal of vleugel.

Doe eerst ervaring op voordat je de

Direct inrichten, betekent vaak later weer andere

omgeving helemaal inricht.

keuzen maken omdat het niet werkt.

Ontwikkel een didactiek voor werken in en met

Probeer niet teveel de leeromgeving als een

verschillende groepen in dezelfde ruimte.

groepsproces te benaderen.

schooldomein trotse april 2008 ICSadviseurs projecten

1 13

UniC: Unieke school in Transwijk

Wij zijn de samenleving

Een school moet een voorbeeld geven aan de leerlingen. Niet door alleen maar op te leggen, maar vooral door te spiegelen. Wat is het effect van jouw handelen? Dat levert kritische leerlingen op die zelf keuzen durven maken. Daar hoort een gebouw bij dat past als een jas. Tekst Sibo Arbeek

R

ector Dave Drossaert is trots op zijn nieuwe school in de Utrechtse wijk Transwijk. En terecht; een mooi robuust gebouw, dat tegelijkertijd openheid uitstraalt en uitnodigt om binnen te komen. “Kijk maar eens om je heen wat hier gebeurt”, geeft Drossaert aan. “Binnen enkele jaren is er in deze strook een bloeiende omnisportvereniging ontstaan, dat tegelijkertijd leerwerkbedrijf van ROC Utrecht is, een nieuw multifunctioneel onderwijs- en sportgebouw Nieuw

26 14

schooldomein ICSadviseurs januari trotse 2011 projecten

Welgelegen en dan de nieuwbouw voor UniC. Op korte termijn volgt ook de nieuwbouw van onze buur ‘De Anne Frank School’. Een ideale plek dus voor een school met een uniek onderwijsconcept, waar leerlingen echt leren te leren. UniC dus.”

Maatjescirkels De tendens is dat scholen weer traditioneler worden. Hoe staat UniC in die discussie? “De school moet een

voorbeeld geven aan de leerlingen. Het begrip stellen van een grens nemen wij als pedagogisch-didactisch uitgangspunt: ‘Waarom doe je dat? Is dat wat je wilt?’ Dat betekent niet dat we niet ingrijpen als dat nodig is. Uiteindelijk hebben leerlingen die regels overtreden bij ons ook gewoon corvee. Wij hebben het over samenwerkend leren en onze leerlingen werken met maatjescirkels. De autoriteit die een leraar heeft, staat los van een specifieke structuur en heeft zeker niets met een traditioneel lokaal te maken. Onze docenten vragen zich steeds af: hoe organiseer ik iets, hoe krijg ik iets samen met leerlingen geregeld? Wij beginnen ‘s morgens altijd in groepsverband en zo eindigen we de dag ook. Vervolgens werken leerlingen op plekken waar ze dat willen doen, individueel of in teamverband. De kenniscomponent is goed, daarnaast bieden wij een persoonlijke ontwikkeling. In onze huidige samenleving wordt kennis minder belangrijk. De houdbaarheidsdatum van kennis is minder dan vijf jaar. Het gaat erom dat je informatie kunt zoeken en dat je leert er iets mee te doen. Wij bieden een uitdagende leeromgeving, waarbij er committent tussen school en ouders moet zijn. Leerlingen werken op hun draadloze laptops in een elektronische leeromgeving (elo), waardoor ouders ook elke dag zien wat er gebeurt en betrokken kunnen zijn.”

Hoe veilig kan een school tegenwoordig nog zijn? “Het aspect openheid komt terug in het hele gebouw, maar ook in de relatie met de omgeving. Daarom hebben we gekozen voor lage en niet voor hoge hekken. Er hangen camera’s en dat betekent dat daarmee het toezicht redelijk goed geregeld is. Je moet altijd

alert zijn, maar tegelijkertijd is dit is een gewone buurt waar gewone mensen wonen. We willen dus vooral relaties aangaan. Onze school ligt aan veilige fietspaden, met op de goede plekken stoplichten. Het buitenterrein zijn we aan het inrichten en dat doen we - in het kader een CKV-opdracht - samen met de leerlingen, die bijvoorbeeld graag een basketveldje willen en een vlonder in de beek achter de school. Dat wordt een mooie plek.”

Hoe speelt het gebouw in op het open concept? Arjen Huiden van ICSadviseurs heeft de bouw begeleid: “De school heeft nadrukkelijk gekozen voor hoogwaardige materialen binnen een casco dat flexibel gebruik mogelijk maakt. Dat vraagt het vrije onderwijsconcept ook waar leerlingen invloed hebben op hun eigen leeromgeving. We hebben bijvoorbeeld voor metalen wanden gekozen, waar met magneten posters kunnen worden opgehangen en robuuste balustraden die tegen een stootje kunnen. Overigens is het woord flexibiliteit relatief, want uiteindelijk ga je installatietechnisch alles inregelen en betekent een wand verplaatsen een forse ingreep in wanden, vloer en plafond. Je moet dus goed vooraf nadenken over het gebruik van ruimten en een slimme zonering in het gebouw; UniC heeft leerpleinen, waar de wandcontactdozen boven het plafond zijn verwerkt, dat werkt. Je moet dus nooit met vloerpotten werken.” Dave Drossaert: “Een onderwijsconcept staat nooit langer dan tien jaar. Je moet zorgen voor verschillende plekken. Dit gebouw kent grote ruimten voor 70 leerlingen, kleinere voor 20 tot 50 en hele kleine voor kleine groepen. Leerlingen werken ook individueel in de verkeersruimten, zoals de grote trappen. Het aantal werkplekken is hier het dubbele van het aantal leerlingen, omdat we het zo slim hebben ingericht.”

Hoe vermarkt je het concept UniC in de stad Utrecht? Drossaert: “We zijn benieuwd wat de scholenmarkt binnenkort doet. Onze diplomaresultaten zijn goed, vergeleken met andere scholen. Onze opbouw is 85% autochtoon en zo’n 15% allochtoon. Wij zijn een gewone school die erg geschikt is voor ouders en kinderen met lef die binnen een zekere vrijheid structuur kunnen maken en voor een echt leerlingenprofiel kiezen. Maar Utrecht kent een sterke witte vlucht uit de stad. Zoals veel Jenaplan-ouders, waarbij we alleen merken dat deze ouders vooral voor scholen in Zeist en De Bilt kiezen, terwijl wij om de hoek zitten. Dat moet gewoon veranderen. UniC is toegankelijk, behapbaar en transparant. Het gebouw voelt als een jas; het is echt UniC, tot in de detaillering past het bij ons onderwijsconcept.”

UniC-rector Dave Drossaert: “De autoriteit die een leraar heeft staat los van een specifieke structuur.”

Projectinformatie: Project: school voor havo en vwo

Architect: Ector Hoogstad Architecten BV

Adviseurs programma van eisen en bouwbegeleiding: ICSadviseurs

Aantal leerlingen: 480

Investering: 7 miljoen euro, exclusief BTW

Bruto vloeroppervlak: 4.896 m²

Voor meer informatie surft u naar www.unic-utrecht.nl.

ICSadviseurs projecten schooldomein trotse januari 2011

15 27

Van donker en gesloten naar licht en open

Nieuw Cartesius geeft geweldige beleving Links de oude buitenmuur, rechts de gymzaal (foto Communicabel)

Van buiten een prachtig oud schoolgebouw in Westerpark, Amsterdam. Van binnen volkomen achterhaald en zelfs in verval. Toen in 2001 de eerste plannen voor de verbouw of nieuwbouw van het Cartesius lyceum ontstonden, staakten daarmee de investeringen in grootschalig onderhoud. De start van de vernieuwbouw in 2010 was dus niet alleen welkom, het was bittere noodzaak. Het resultaat maakt sinds dit schooljaar heel veel goed. Tekst Paul Voogsgerd Architect Leonieke Hornsveld van MAX architectuur in Amsterdam had al verschillende ontwerpen gemaakt toen de plannen onverwacht toch nog op losse schroeven kwamen te staan. Knelpunt was de gymzaal, vertelt rector Annette Sloan. “Met sportcentrum ‘Het Marnix’ in de buurt vond de gemeente een eigen gymzaal voor het Cartesius niet nodig. Maar daar kwam het personeel tegen in opstand: een school zonder gymzaal, dat kon echt niet! En niet alleen vanwege de gymlessen; zonder gymzaal zouden we ook geen plek meer hebben waar examens kunnen worden gegeven. Een ander bezwaar was de route er naartoe. Tussen de school en Marnix Sportcentrum zit een van de drukste kruisingen in Amsterdam. Ook in het kader van de veiligheid was het dus onwenselijk.” Om uit de impasse te geraken, werd ICSadviseurs gevraagd te onderzoeken of een eigen gymzaal voor het Cartesius echt noodzakelijk was. “Dat was een goede zet,” vindt Annette. “Als deskundige buitenstaander was ICSadviseurs in staat een professioneel en onafhankelijk oordeel te geven. De conclusie was dat er een gymzaal moest komen waar wij 40 van

16 40


BOUW EN ORGANISATIE

De aula verdiept met daar boven de gymzaal (foto Prima Beeld www.primabeeld.nl)

de 65 sporturen zelf kunnen verzorgen. De overige 25 uren, waaronder die voor het zwemmen, worden gegeven in Het Marnix.”

Slechte routing Die beslissing was meteen ook een nieuw startsein voor de architect. Maar de nieuwe opgave was niet gering, blikt Leonieke terug. “De oorspronkelijke oudbouw was een U-vorm. Later is daar nog een bouwdeel tegenaan gebouwd waardoor een carrévorm ontstond; het plein in het midden deed dienst als schoolplein. Maar in de loop der jaren werd dit plein steeds verder volgebouwd. Een belangrijke opdracht was meer ruimte en lucht te creëren en de logica in het gebouw terug te brengen.” Volgens Annette Sloan was dat absoluut noodzakelijk. “Het was te donker en te vol. In de smalle gangen was het op drukke momenten, zoals bij het wisselen van lokalen, ronduit gevaarlijk omdat er helemaal geen uitwijkmogelijkheden waren. De slechte routing zorgde er bovendien voor dat er snel opstoppingen ontstonden. En het gebrek aan daglicht in de gangen deed natuurlijk ook geen goed.”

Unieke constructie Een mooie uitdaging dus voor de architect, vooral omdat op de beperkte footprint nu ook nog een gymzaal moest komen. “Om ruimte te creëren, zijn we begonnen met het slopen van alles wat op de binnenplaats was gebouwd. Vervolgens is daar de verdiepte aula geplaatst. De gangen hebben we deels opengebroken zodat er openingen naar de aula ontstonden. Dat geeft niet alleen licht, lucht en ruimte maar ook de zo gewenste uitwijkmogelijkheden. Boven de aula hebben we vervolgens - op kolommen - de gymzaal gebouwd.” Het is een unieke constructie die niet

alleen praktische antwoorden op prangende vragen geeft maar bovendien een geweldige beleving geeft aan het gebouw. De oorspronkelijke buitenmuren aan het plein werden binnenmuren. Tussen het dak van de gymzaal en dat van de oudbouw zijn glazen lichtstraten gemaakt die het daglicht vrij spel geven. Van de gymzaal zien we - op enkele raampjes na - alleen de fraaie houten buitenschil die een geluidsdempend effect heeft en daarmee de akoestiek in de aula ten goede komt. “De opbouw van de gymzaal is als een soort doos in een doos- constructie uitgevoerd,” legt Leonieke uit. “De buitenschil staat niet in contact met de binnenschil waardoor de mensen in de aula geen geluidsoverlast van de sporters hebben en andersom is dat evenmin het geval.”

Prachtige ontwikkeling Niet alleen de routing ook de functionaliteit van het gebouw is erop vooruit gegaan. “We hebben nu drie stijgpunten waardoor de leerlingenstroom beter over het gebouw wordt verdeeld,” vertelt Annette Sloan. “Van drie krappe bètalokalen hebben we twee grote gemaakt, waardoor we veel beter uit de voeten kunnen met de huidige manier van lesgeven. En we hebben nu ook de zolders in gebruik genomen; daar zijn nu ook verblijfsruimten gevestigd.” Bovendien is hard gewerkt aan het klimaat in het gebouw. “Letterlijk en figuurlijk,” zegt Leonieke. “Moderne systemen zorgen voor optimale koeling, verwarming en ventilatie met CO2- meting. En de akoestiek in het gebouw is ook veel beter dan in het verleden.” Annette Sloan beaamt dat. “We hebben meer leerlingen dan ooit maar het is veel rustiger. De reacties zijn boven verwachting positief. De uitstraling van het gebouw, de sfeer: alles is totaal anders. We hebben een prachtige ontwikkeling gemaakt: van donker en gesloten naar licht en open.”

Van de gymzaal zien we – op enkele raampjes na - alleen de fraaie houten buitenschil.

Projectinformatie: Project vernieuwbouw Cartesius Lyceum

Opdrachtgever Esprit Scholengroep

Onderwijs Voortgezet onderwijs

Adviseur ICSadviseurs

Architect MAX Architectuur B.V.

Aannemer Heijmerink TBI Bouw

Bruto vloeroppervlak 4.848 m²


41 17

Natuurlijk toezicht door transparantie

Nieuwbouw Wellant College baanbrekend De nieuwbouw van VMBO Westvliet functioneert boven verwachting. Dat heeft alles te maken met het innovatieve huisvestingsconcept dat mede een nieuwe wijze van onderwijs en organisatie stimuleert. Wat blijkt: er wordt veel meer effect en rendement uit het onderwijs gehaald.

H

Tekst Merel de Boer

et nieuwe gebouw van het Wellant College biedt ruimte voor 600 leerlingen en bedient de regio Den Haag en Westland tot Delft en Zoetermeer. Het is een groene school en dat is bij het ontwerpen van de school ook het centrale thema geweest. De locatie Westvliet van AOC Wellant College is volgens het principe van Natuurlijk Leren tot stand gekomen. De school heeft zoveel mogelijk haar bijzondere programma geïntegreerd in het gebouw, zodat je het kan zien, voelen, ruiken en beleven. Dit heeft geleid tot een centrale Dome, waar een vijver met Koikarpers en palmbomen direct opvalt. Ook bijzonder zijn de kassen op de tweede verdieping voor de lessen met planten, de stallen voor paarden en andere dieren die direct onderdeel uitmaken van de ruimten in en buiten het gebouw. Verder heeft de school onder andere een mooie muziekstudio en kleine studio’s, een dubbele gymzaal, een volwaardige keuken voor de lessen Verwerking Agrarische Producten en dat alles met een transparante verbinding naar de directe omgeving. De exotische centrale ruimte is al eens het decor van een bruidsreportage geweest, zo prettig en bijzonder wordt het gebouw en de open ruimten daarbinnen gevonden! Het is een ruim opgezet gebouw, waarin juist het kleinschalig karakter leidend is geweest in het onderwijsconcept.

Respect Projectleider Frits Welling is zeer enthousiast over het gebouw en het ‘nieuwe onderwijs’ dat er in gegeven wordt: “We hebben bewust in ruimte geïnvesteerd; het is een zeer transparant gebouw geworden, dat juist door die transparantie tot natuurlijk toezicht

12 18

schooldomein trotse januari 2010 ICSadviseurs projecten

“Het grote voordeel is dat onze docenten geen politieagent meer hoeven te spelen.”

leidt. Waar veel scholen vooral hufterproof worden gebouwd, hebben wij geïnvesteerd in meer luxe schoolmaterialen, zoals hoge tafels met barkrukken, lesruimten met acht computers binnen en acht computers buiten, aan de balustrade van de Dome, in hoogte verstelbare zacht beklede computerstoelen en fraaie zitbanken. We merken dat onze leerlingen met respect met het interieur omgaan en er ook trots op zijn. Dat leidt er weer toe dat ze ook meer respect voor elkaar hebben.

Bij de les “Het eerste ontwerp ging nog uit van grote groepen leerlingen die in grote ruimten instructie en begeleiding van docenten zouden krijgen. De kansen die de grote, transparante ruimten bieden, zijn in het nieuwe gebouw vertaald naar een vernieuwend onderwijsconcept, waar juist met kleine groepen wordt gewerkt. De grote groepsruimten worden gebruikt door meerdere kleine groepen leerlingen, die in korte shifts volgens een nieuwe, zelf ontwikkelde onderwijsvisie lessen krijgen en zelfstandig werken. Deze ruimten hebben diverse werkplekken, zodat de leerling een werkplek kan zoeken die past bij de opdracht en de betreffende activiteit. Dit is voor ons een nieuw concept, maar het werkt hier verassend goed. Het grote voordeel dat wij ervaren, is dat onze docenten geen politieagent meer hoeven te spelen. Dus het ‘blijf nu eindelijk eens van je buurman af’ hoor je hier niet meer. Wij geven les aan de keukentafel, waardoor er direct oogcontact is tussen docent en leerling. Een kleine correctie en de leerling is weer bij de les. Het gevolg is dat docenten weer met hun vak bezig kunnen zijn. Normaal gesproken levert een les van 50 minuten aan 28 leerlingen 7 minuten maximaal rendement op. Wij beginnen in kleine groepen van

maximaal 12 leerlingen met een gerichte instructie van 20 minuten, vervolgens gaan leerlingen andere opdrachten doen en volgt een instructie aan een andere groep. Op die manier blijft de concentratieboog gespannen en is er sprake van een directe overdracht van kennis en informatie. Heeft een leerling het gevoel dat hij of zij het nog niet helemaal begrijpt, dan blijft die leerling nog een instructie zitten. Kortom; onze leerlingen leren beter en wij hebben voorzichtig het gevoel dat de prestaties ook beter worden. Dus meer effectiviteit en daardoor meer rendement. Zo besteden wij in die kleine groepen ook veel aandacht aan nakijken en correctie van gemaakt werk.”

Wortels in het groen Welling benadrukt het veilige karakter van de school: “Persoonlijke aandacht is een basisprincipe. Onze docenten groeten de leerlingen elke morgen aan de deur om het respect voor elkaar te benadrukken. Kinderen mogen in de pauzes niet het terrein af. Dat klinkt wat betuttelend, maar het gebouw is ontworpen vanuit het motto: waar buiten binnen en binnen buiten is. En dat is typerend voor een VMBO met wortels in het groen. Een school met pony’s, geiten en schapen in de tuin. Kastanjebomen bij de ingang en een gebouw met veel glas. Daardoor krijg je een gevoel van ruimte en kijk je van binnen altijd uit op het groen buiten: de Vliet, de tuin en de sportvelden. Waarom zou je dan nog buiten het schoolterrein willen?”

Projectinformatie: Project nieuwbouw locatie Westvliet Wellant College

Onderwijs AOC Groen

Aantal leerlingen 600

Adviseur ICSadviseurs heeft het Wellant College begeleid in het vertalen van de visie naar een programma van eisen. Voor meer informatie over de nieuwbouw of een rondleiding kunt u mailen of bellen

ICSadviseurs

Architect Inbo

met Frits Welling: [email protected] of 06 10 47 44 86.

schooldomein ICSadviseurs januari trotse 2010 projecten

13 19

De Meerwaarde maakt naam meer dan waar Maar liefst vier hectare heeft vmbo-school De Meerwaarde in Barneveld tot haar beschikking. Een indrukwekkend terrein en de nieuwbouw die de school daarop heeft neergezet is op z’n zachtst gezegd imposant te noemen. Een verslag uit een school waar ‘Geloof in elk talent’ centraal staat en waar letterlijk alle ruimte is voor sport en bewegen.

Tekst Paul Voogsgerd Foto’s Marko B.V. Ruim twee uur trekt projectleider Jan Marskamp uit om Schooldomein rond te leiden over het terrein en door de gebouwen waarmee hij de afgelopen jaren zo intensief bezig is geweest. “Het is ook heel leuk om het allemaal te laten zien,” zegt hij met gepaste trots.

Center court De rondleiding begint in het sportcomplex, recht tegenover de school. Inderdaad, geen gymzaal maar een sportcomplex. De Meerwaarde heeft het zelf gebouwd en is er ook de eigenaar van. Beneden zien we zes gymzalen en in iedere zaal is een klas actief aan het sporten. “We hebben twee grote sportzalen die we met behulp van flexibele wanden snel en eenvoudig in zes gymzalen kunnen splitsen,” legt Marskamp uit. “Een van de twee zalen hebben we samen met SSS, de Barneveldse volleybalvereniging, ontwikkeld.

26 20


Zij spelen in de hoofdklasse en dan stelt de Nederlandse Volleybal Bond Nevobo specifieke eisen, onder meer aan de hoogte en aan de vloer van de zaal. In overleg met SSS hebben wij in ons gebouw zo’n zaal ontwikkeld en zij huren die ruimte nu van ons.” Op de eerste etage zien we een sfeervol ingerichte kantine met, dankzij veel glas, uitzicht op de grootste sportzaal. “Met in het midden, voor het center court, een tribune. “SSS heeft ook nog mobiele tribunes die ze desgewenst in de zaal kunnen plaatsen,” weet Marskamp. “Ze kunnen wel zo’n vier à vijfhonderd man publiek een plek geven.” We lopen door en zien achter de sportzaal nog een fraai kunstgrasveld voor onder meer voetbal, handbal en hockey. Ook hier is weer een trap annex tribune. “Verderop hebben we nog een kleiner sportveld, een beachvolleybalveld en een pannakooi,” vertelt Marskamp. “Overigens is het


buitenterrein ook open voor de jeugd van Barneveld. We kijken nog hoe we hiermee om moeten gaan want met name de tribune dreigt een hangplek te worden en dat willen we niet. Hierover zijn we ook in gesprek met de gemeente.”

“De inspiratie vond de architect in het Alhambra, het middeleeuwse paleis in Andalusië, Zuid-Spanje. Verwijzingen daarnaar vind je door het hele gebouw.” Alhambra Naast de sporthal staat een belangrijk domein voor de vmbo-afdeling Groen: een flinke kas met een warme en een koude ruimte voor de plantenteelt, een ruimte waar aankomend stratenmakers hun vaardigheden kunnen beproeven en een ruim dierenverblijf met onder meer professionele aquaria, volières en verblijven voor konijnen. “Daarnaast overwegen we een stuk grond, dat grenst aan ons terrein, aan te kopen om daar een kinderboerderij te beginnen,” vertelt Marskamp. “Mooi voor onze leerlingen en natuurlijk ook voor de buurt. In de hele ontwikkeling van onze nieuwbouw hebben we sowieso de buurt heel nadrukkelijk willen betrekken en daarin zijn we goed geslaagd.” We steken het fietspad over dat de kas en de sporthal scheidt van het grote schoolgebouw. Het is een vierkant gebouw met vier atria die met de verbindende bouwdelen een fraaie binnentuin omsluiten. “De inspiratie hiervoor vond de architect in het Alhambra, het middeleeuwse paleis in Andalusië, Zuid-Spanje. Verwijzingen daarnaar vind je door het hele gebouw.” Rondlopend wijst Marskamp onder meer op de grote pilaren, de banen in de vloer die die pilaren verbinden, de bijzondere mozaïek-achtige vloer, de binnentuin met specifieke beplanting en een omgang zoals die ook in het Alhambra te zien is. Het is allemaal even fraai.

Nieuw onderwijsconcept Bij het hele proces van ideevorming tot oplevering liet De Meerwaarde zich begeleiden door ICSadviseurs. Marskamp: “Ze hebben onder meer meegedacht over een indeling in ruimten die het meest recht doet aan de leerlingen en de lessen. Ze hebben met ons het programma van eisen ontwikkeld, de


27 21

“We overwegen nog een stuk grond aan te kopen om daar een kinderboerderij te beginnen. Mooi voor onze leerlingen en natuurlijk ook voor de buurt.” architectenselectie gedaan, heel veel rekenkundig werk en uiteindelijk de bouwbegeleiding. De wensen en ideeën zijn vervolgens door architect Jan Decker van AGS perfect vertaald in het ontwerp.” De Meerwaarde wilde starten met een nieuw onderwijsconcept en het nieuwe gebouw faciliteert dit optimaal. “We werken nu met 15 teams die ieder een eigen

28 22


plek in het gebouw hebben,” legt Marskamp uit. “Alle vakken behalve sport en kunst en cultuur volgen ze in dit eigen gebouwdeel. In het oude gebouw hebben we met dit concept geëxperimenteerd om de nieuwbouw er vervolgens volledig op te kunnen inrichten.” Rondlopend door het gebouw valt onder meer de rust op die dat geeft; er is weinig verkeer van leerlingen in de gangen. Ieder teamdomein is licht en open en combineert praktijk- en theorieruimten. Marskamp: “Zelfs om naar het toilet te gaan, hoeven leerlingen de ruimte niet uit; ieder domein heeft een eigen toiletgroep.”

Wauw! De rondleiding voert verder langs prachtige praktijkruimten, stuk voor stuk uitstekend geoutilleerd.


Projectinformatie: Project Nieuwbouw vmbo-school De Meerwaarde, Barneveld

Opdrachtgever De Meerwaarde

Adviseur ICSadviseurs, Zwolle

Professionele houten metaalbewerkingsmachines, een heuse autogarage, grote moderne keukens, fraaie ruimtes waar elektro- en installatietechniek in de praktijk geoefend kunnen worden. Het is letterlijk teveel om op te noemen. Wie een vak wil leren, moet op De Meerwaarde zijn, dat is het beeld dat blijft hangen. Het gebouw heeft drie kantines voor leerlingen, ieder op een andere creatieve en vrolijke manier ingericht. “De hele inrichting van het gebouw, inclusief de kantine van het sportcomplex, is verzorgd door inrichter Marko,” vertelt Jan Marskamp. “Na een voorselectie hebben we vijf partijen uitgenodigd een presentatie te verzorgen. Na de presentatie van Marko had de hele commissie iets van ‘Wauw!’. En dat is prachtig maar dan moeten de andere voorwaarden ook kloppen natuurlijk. De kwaliteit moet goed zijn en

de prijs eveneens. Bij Marko klopte het allemaal. Met name voor de kantines maar ook op andere plaatsen hebben ze bovendien prachtig en origineel maatwerk geleverd. En hun binnenhuisarchitect heeft op veel punten heel goed met ons meegedacht. Ook dat heeft tot mooie resultaten geleid.”

Architect AGS Architekten & Planners, Heerlen

Inrichter Marko BV, Veendam (www.marko.nl)

Bruto vloeroppervlak 17.500 m² onderwijsgebouw en

Het enthousiaste verhaal van Jan Marskamp en alle indrukken van twee uur rondleiding zijn in een artikel van 1.000 woorden niet te vatten. Maar gelukkig hebben we de foto’s nog. En zegt één beeld niet meer dan 1.000 woorden? Barneveld is een school rijker die zijn naam eer aan doet. Een absolute meerwaarde voor leerlingen en medewerkers van de school maar evenzo voor de buurt, voor het dorp en voor een wijde regio.

4.000 m² sportgebouw

Investeringskosten € 36.250.000,- (inclusief inrichting en terrein

Ingebruikname 15 augustus 2011


29 23

Licht, open en stijlvol. Dat zijn de eerste indrukken die je opdoet bij binnenkomst in De Thij, de nieuwbouwlocatie van het Twents Carmel College in Oldenzaal. Verrassend en kleurrijk komen daar nog bij wanneer je verder doordringt tot het gebouw. Een gebouw dat alle ruimte geeft aan een nieuw onderwijsconcept.

Tekst Paul Voogsgerd

D

e eerste bouwplannen ontstonden in 2002 nadat de drie Oldenzaalse locaties van het Twents Carmel College waren gefuseerd. “Zowel kwalitatief als kwantitatief hadden we meer ruimte nodig”, vertelt directeur Henri Hammink. “We hadden te maken met een groei van het aantal leerlingen én er was de ambitie te komen tot een onderwijsvernieuwing. Geen grootschalige ommezwaai maar wel meer zelfstandigheid en keuzevrijheid voor de leerlingen. In het nieuwe gebouw konden we dat vormgeven. Geen saai gebouw met lange gangen en aan weerskanten tien lokalen, als een soort legbatterij voor kennis. We wilden openheid en licht. Grote

12 24


open thuisbases voor de leerlingen waar zij ongeveer 60 procent van de tijd op school verblijven. We wilden minder geloop in het gebouw dus geen zeven leswisselingen per dag meer. Daarom geven we nu les in blokken van 120 minuten. Deels klassikaal maar ook in de open werkruimten. En dan geen grote studiezalen maar beschutte plekken tussen twee of drie lokalen.” Een scharrelwei in plaats van een legbatterij dus.

Glashelder Het Twents Carmel College werd bij het hele proces, van concept tot oplevering, begeleid door ICSad-

Een ei van Columbus voor Twents Carmel College viseurs. Voorafgaand aan het gesprek met directeur Hammink geven adviseurs Hidde Benedictus en Emiel Kniest een rondleiding. Kniest begeleidde de school bij de bouw, Benedictus was vooral bij de voorbereidende fasen betrokken. “We hebben behoorlijke discussie gevoerd over het programma van eisen”, herinnert hij zich. “Duidelijk was al wel snel dat de informele cultuur van de school moest terugkomen in het gebouw. Openheid moest er zijn en veel ruimte voor ontmoeten. Als ik het gebouw nu zo zie zijn we in die opzet goed geslaagd.” Hij zegt niets te veel. Een onvoorstelbare hoeveelheid glas zorgt voor enorm veel daglicht en transparantie in het gebouw. Alles en iedereen is overal te zien. Heel fraai, maar leidt het niet enorm af? “De plannen waren mooi maar eerlijk gezegd schrokken we enorm toen we het uiteindelijk zagen”, vertelt Hammink. “We waren gewend aan enkele streepjes glas maar nu kan iedereen je ook zien als je een functioneringsgesprek voert in een kantoor. De leerlingen wennen er snel aan, je blijft niet een maand lang zwaaien. Bovendien: met al die transparantie ziet iedereen jou ook gek doen. Het geeft dus ook veel sociale controle. Ook op de kluisjes is nu redelijk veel zicht; vroeger waren die in de garderobe.”

Kunstwerk Het gebouw heeft duidelijke structuren. Openbare ruimten zijn wit, werkruimte gekleurd. Hammink: “De scheiding tussen wit en kleur is heel simpel dus daarmee kun je heel goede afspraken maken. Pauzeren, eten, bellen en dergelijke doe je in de witte ruimten, in de kleurrijke ruimten wordt gewerkt.” Ook helder: de onderbouw maakt gebruik van theorielokalen op de begane grond. Theorie voor de bovenbouw wordt gegeven op de 2e verdieping. Daar tussenin zijn de praktijkruimten gevestigd waar iedereen gebruik van maakt. Daar, en in de grote centrale hal, vindt dan ook de ontmoeting plaats tussen leerlingen van alle leeftijden. In strakke zwarte letters is de bewegwijzering door het hele gebouw helder en stijlvol vormgegeven. “De kleur in de werkruimten is vormgegeven door kunstenaar Karin van Pinxteren”, in opdracht van de architect”, vertelt Emiel Kniest. “Ze heeft gekozen voor

kaarsrechte kleurbanen op de vloeren en consequent doorgetrokken op de muren. Juist door de transparantie in het gebouw zie je die lijnen heel strak doorlopen.”

Flexibiliteit Tijdens de rondleiding vallen tal van knappe vondsten en handige slimmigheidjes op die het gebouw even praktisch als interessant maken. Vides zorgen ervoor dat het daglicht vrijwel overal in het gebouw kan doordringen. Waar dat niet lukt, bijvoorbeeld in de trappenhuizen, bieden fraaie lichtkoepels uitkomst. “We hebben overal vloerverwarming en dus zijn nergens in het gebouw radiatoren te vinden”, vertelt Henri Hammink. “En dankzij een dragende constructie met pilaren kan het gebouw van binnen volledig gestript worden.” Nog meer flexibiliteit vinden we in de praktijkruimten voor biologie, natuur- en scheikunde. Daar kunnen handige ‘klaparmen’ uit het plafond worden getrokken waarin de voorzieningen voor gas, water en elektra zijn weggewerkt. Hammink: “We hebben ons op allerlei terreinen, ook op details, goed laten informeren. Bij een referentieproject zagen we dit systeem waarmee je van een praktijklokaal ook een theorielokaal kunt maken. Je klapt de armen omhoog en je tafel is weer vrij. Maar ook op het gebied van akoestiek en geluidsisolatie hebben we geprofiteerd van goede adviezen.” Het resultaat is opvallend. Zelfs in de enorme centrale hal, het hart van de school, galmt het nergens. En de muzieklokalen zijn zodanig geïsoleerd dat niemand in de directe omgeving last heeft van piano, gitaar of zelfs het drumstel.

“De leerlingen wennen aan al dat glas, je blijft niet een maand lang zwaaien.”

Projectinformatie: Opdrachtgever: Stichting Carmelcollege

Ruimteregie: ICSadviseurs

Architect: BroekBakema te Rotterdam

Over de ovale vorm van het gebouw is in aanvang nog flink gediscussieerd. “Het is de Thij en niet een ei”, zeiden de tegenstanders volgens Hammink. Uiteindelijk heeft de architect de betrokkenen weten te overtuigen. Het werd toch een ei dus voor het Twents Carmel College. Maar dan wel eentje van Columbus. Voor meer informatie over locatie De Thij van het Twents Carmel

Bruto vloeroppervlakte: 9.474 m²

Bouwkosten: € 800 per m²

Bouwtijd: 16 maanden

College kunt u terecht op www.twentscarmelcollege.nl. U kunt ook

Ingebruikname:

mailen met Hidde Benedictus ([email protected]) en

september 2007

Emiel Kniest ([email protected]) van ICSadviseurs.


13 25

Via Kampen is uniek E

6626

en bestuurlijke samenwerking tussen het openbare Almere College en het christelijke Ichthus College heeft geleid tot Via Kampen; een facilitair centrum met een breed aanbod voor beroepsonderwijs op een beeldbepalende locatie in Kampen-Noord. Het gebouw heeft geen schooluitstraling, want zou ook een moderne autoshowroom kunnen zijn, met een oplopend overhellend dak en een enorme glazen gevel. Onder dit dak staan weer losse gebouwen, zoals een elektrohuis, balkons en dakterrassen. Alle activiteiten in het gebouw zijn nauw op elkaar betrokken, ook het bewegingsonderwijs. “Deze vormgeving van VVKH architecten is voor een vmbo heel bijzonder”, stelt ICSadviseur Teun van Wijk, “omdat de op-

schooldomein ICSadviseurs januari trotse2009 projecten

drachtgevers op advies van architect Fons Verheijen hun inspiratie hebben opgedaan op de campus van de Technische Universiteit in Delft. De faculteit Industrieel Ontwerpen was daar net ondergebracht in een verbouwde hal van Werktuigbouwkunde. Daar zagen en ervoeren zij hoe het mogelijk is om beroepsonderwijs in een grote inspirerende ruimte onder te brengen. Vmbo geïnspireerd door universitair onderwijs, dat is naar mijn weten nog nooit eerder vertoond!”

Enorme ruimte onder groot dak Met de opdracht vier smalle scholen te bundelen, ging projectarchitect Krijn Tabbers van VVKH-archi-

Ruimtelijk concept faciliteert vernieuwing De gemeente Kampen heeft binnen haar grenzen een bijzonder project gerealiseerd: twee vmbo-scholen en een PrO-school van verschillende denominaties onder één groot dak. Dat getuigt van durf en vraagt om krachtig leiderschap. Eén ding is zeker: het onderwijsproces is nooit klaar!

tecten aan de slag. “Het is een gebouw waar drager en inbouw zijn gescheiden; een enorme grote hal onder een monumentaal dak, met in het gebouw de mogelijkheid het onderwijs flexibel in te vullen. Op de verdieping liggen de thuisbasissen, georganiseerd door drie teams. Een prachtig amfitheater verbindt de verdieping met de begane grond en fungeert als trap en ontmoetingplek. Op verdieping zijn ook de overblijfruimte, kantine, studiezalen en multifunctionele ruimten opgenomen.” Teun van Wijk: “Leerlingen hebben vlak onder het dak een eigen thuisbasis en zijn door de ‘eigen’ trappen heel direct verbonden met de praktijkomgeving, die overal goed zichtbaar is.” Roel Krijnen, directeur vmbo van het

Almere College over het ruimtelijk concept: “Het ervaren van de ruimtelijkheid in het gebouw is heel bijzonder; je ziet in één oogopslag hoe de ruimte is opgebouwd en toch raak je niet snel uitgekeken op de inrichting ervan.” Rob van Putten, directeur Ichthus vult aan: “Op de begane grond zijn alle praktijkruimten georganiseerd, die door de beide vmboscholen gebruikt worden. De begane grond kent ook een eigen gedeelte voor het praktijkonderwijs, met een eigen ingang. Veiligheid is hier belangrijk, terwijl tegelijkertijd het uitgangspunt is dat de betere PrOleerling leert met het vmbo mee te draaien. Het warme bad van een geïsoleerde PrO-school wordt vaak een koude douche wanneer deze kinderen de


67 27

“Hier 40 ja moete en nu twee pensi

maatschappij in gaan. In onze omgeving combineren we dat warme bad met soms wat koud water erbij. En dat werkt goed.”

Onderwijsvernieuwing als proces Roel Krijnen: “Het gaat uiteindelijk om het werken met mensen. En hoe je ook probeert te anticiperen met interactieve bijeenkomsten; het blijft een cultuurshock wanneer je in zo’n nieuwe leer- en werkomgeving terechtkomt. Alles wat je ooit geleerd hebt, moet je achter je laten. Wij als management willen deze veranderingsprocessen faciliteren en niet voorschrijven. Onderwijsvernieuwing is bij ons geen theorie vooraf, maar onze dagelijkse praktijk.” Rob van Putten: “Deze visie vraagt om andere competenties van iedereen: directie, docenten en leerlingen. Het mooiste compliment kreeg ik van een oude docent: “Hier heb ik 40 jaar op moeten wachten en nu ga ik over twee jaar met pensioen.” Krijnen vult aan: “Als je onderkent dat je een cultuurshock krijgt, kun je daarop gaan managen. Dan gebruik je die energie om aan je nieuwe organisatie te werken. Veel scholen in een nieuw gebouw denken dat alles van te voren door een programma van eisen is afgedekt, maar vergeten de (latente) onvrede in de eigen organisatie te managen en als krachtig middel in te zetten.” Gerrit Eenkhoorn geeft als projectcoördinator een voorbeeld: “In onze oude gebouwen oefenden wij al met vernieuwende leeromgevingen. Dat deden wij met de landelijke subsidies voor praktijkgericht leren. Daardoor waren docenten veel beter in staat mee te denken over het nieuwe gebouw toen het er echt op aankwam.”

28


Innovatief aanbesteden Eenkhoorn reflecteert op de aanbestedingvorm: “Het drager- en inbouwpakket hebben we apart aanbesteed. Dat doe ik de volgende keer anders, want we zitten deels nog in de bouwfase omdat het werk nog niet af is.” Teun van Wijk: “Doel was daardoor meer tijd te maken om over de inrichting na te denken. Maar in de praktijk betekent dat bij de gebruikers het denken naar achteren schuift. Belangrijk is dus om wel piketpalen af te spreken.” Roel Krijnen legt dat goed uit: “Als management onderscheid je de bouwfase, de implementatiefase en de fase van het plannen maken en innovatie. Wij zitten nog in al die drie fasen tegelijkertijd en dat maakt het voor iedereen soms onduidelijk. Eigenlijk moet je eerst een half jaar met het gebouw oefenen, voordat je het echt in gebruik neemt.” Naam school Programma Aantal leerlingen Aanbod Architect Adviseur Bouwer Installatieadviseurs BVO Stichtingskosten

Via Kampen Twee vmbo-scholen bovenbouw met praktijkonder 650 leerlingen Alle sectoren inclusief een science-lab VVKH architecten ICSadviseurs Ruimteregie Koopmans Bouw Van Heugten/Feenstra en Burgers Ergon 11.000 m² (inclusief gym) 17 mio € (inclusief btw, exclusief inventaris)

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Rob van Putten: [email protected] of Roel Krijnen:kri@almerecollege. nl. Kijk ook op www.viakampen.nl. Voor meer informatie over de Ruimteregie aanpak van ICSadviseurs kunt u bellen met Teun van Wijk: 06 22 60 18 21 of mailen naar [email protected].

schooldomein

januari 2009

heb ik Ruimteregie Christiaan Huygens College, locatie VMBO aar op en wachten u ga ik over jaar met ioen.”

rwijs (PrO)

Leren en ontmoeten, relatie met buurt en bedrijfsleven en bieden van een plek voor iedereen. Met die kernbegrippen startte het Christiaan Huygens College in 2005 haar plannen voor nieuwbouw van het vmbo. Resultaat is het meest duurzame schoolgebouw van Nederland, dat vraaggestuurd onderwijs faciliteert en een positieve bijdrage levert aan de directe omgeving.

Het Christiaan Huygens College biedt modern vmbo-onderwijs aan 850 leerlingen, waarvan relatief veel leerlingen met een behoefte aan extra ondersteuning.ICSadviseurs heeft het Christiaan Huygens College gedurende het gehele traject ondersteund bij de realisatie van deze ambitie. Hierbij was ICSadviseurs verantwoordelijk voor programma-, proces- en projectmanagement.

Meest duurzame school van Nederland Transparantie, toegankelijkheid, veiligheid en overzichtelijkheid zijn kernbegrippen in het concept, dat is opgebouwd uit kleinschalige clusters. In het ontwerp komt dit tot uiting in een heldere organisatie rondom drie kernen, veel daglichttoetreding met een lichte en open sfeer. Speerpunt was toepassen van zoveel mogelijk duurzame energiemaatregelen. Mede door een specifiek voor dit proces ontwikkelde aanbestedingsmethodiek (Engineer & Build) is het resultaat dat binnen de taakstellende projectkaders de meest duurzame school van Nederland is gerealiseerd. Deze school ontvangt als één van de eerste drie scholen in Nederland het BREEAM certificaat. Het Christiaan

69

Huygens College produceert meer energie dan het zelf nodig heeft, en levert deze energie aan de omliggende sportaccommodaties en in de nabije toekomst ook aan omliggende nog te realiseren woningen. Resultaat zijn forse energiebesparingen.

Uniek in Nederland Kern van de duurzame maatregelen vormt de integrale combinatie van een innovatief energiedak dat de energie opwekt met Warmte Koude Opslag (WKO). Het tegelijkertijd benutten van de zon voor de winning van warmte en de productie van elektriciteit is uniek in Nederland. Het dak levert op piekmomenten meer energie op dan de school, de sportaccommodaties en de toekomstige woningen gezamenlijk nodig hebben. De overtollige energie wordt in de vorm van warmte in de grond opgeslagen, om in perioden met meer vraag naar energie weer omhoog te halen. Ook is in dit gebouw het SchoolVision lichtsysteem toegepast. Een nieuwe lichtoplossing die helpt de leeromstandigheden te verbeteren en de prestaties te verhogen. Wetenschappelijke onderzoeken hebben tot meer dan 10% hogere leerprestaties aangetoond.

Projectinformatie: Adviseur: ICSadviseurs

Architect: architectenbureau RAU

Bruto vloeroppervlakte: 7.800 m²

Investering: circa € 14,3 miljoen, incl. btw

Doorlooptijd: 2005 - 2010

schooldomein trotse maart projecten 2011 ICSadviseurs

61 29

Het gebouw faciliteert variatie

Een goede teamprestatie door enthousiasme De nieuwbouw van het Jan Tinbergen College ligt prominent aan de Rijksweg A58. Een symbolische plek voor de gemeente Roosendaal, die daar een stevig gebaar wilde maken. Opdrachtgever rector Charles van Wettum noemt zichzelf procesregisseur in een perfect lopend bouwproces.

H

Tekst Sibo Arbeek

et JTC is een school van 1.200 leerlingen voor mavo, havo en vwo en profileert zich ook met een Technasium en het tweetalig vwo. De huidige huisvesting voldeed niet meer en na jarenlange onderhandeling met de gemeente werd de nieuwe locatie aan de

snelweg gekozen. Omwonenden maakten bezwaar tegen de locatie, vooral vanwege de leerlingenstroom en mogelijke overlast. Charles van Wettum, naast rector ook voorzitter CvB van de Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Roosendaal daarover: “Dat heeft voor ons feitelijk gunstig uitgepakt, want daardoor werd het een bijzondere locatie, waarbij er extra inzet is geweest voor geluidwerende maatregelen, een uitstekend ventilatiesysteem en zaken rond klimaatbeheersing. Overigens blijkt op basis van KEMA en TNO-studies dat van overschrijding van de luchtkwaliteitsnormen op deze plek geen sprake is. De school krijgt een blinde gevel aan de kant van de rijksweg om de geluidwering te waarborgen en tevens komt er een geluidwal langs de snelweg . Daarnaast komt er een sporthal voor de school te liggen die als geluidwering dient.”

Beproefd duurzaam Charles van Wettum: “In het programma van eisen is een uitgebreid klimaatbeheersingssysteem opgenomen, waarbij we sturen op aanwezigheid, temperatuur en luchtkwaliteit. De norm voor luchtkwaliteit is 800 PPM CO2; dat is een veel strengere norm dan regulier voor scholenbouw wordt toegepast. Om deze luchtkwaliteit te bereiken, wordt bij volledige bezetting van het gebouw de lucht zeven keer per uur ververst. Dit vraagt om forse installaties. Wij maken daarbij bewust gebruik van gangbare technieken die al beproefd zijn. Daarmee verkleinen we het risico dat we last krijgen van problemen met inregeling. We creëren een bijzonder goed en ‘fris’ klimaat.” Arjen Huiden namens ICSadviseurs: “Je ziet dat de bewustwording is toegenomen bij opdrachtgevers en bouwers. Je moet vooral goed definiëren wat je onder een goed klimaat verstaat, omdat het toepassen van maatregelen plek-, of zonegebonden kan zijn. Een receptie of de administratie stellen andere eisen dan

30 40

schooldomein juni 2011 ICSadviseurs trotse projecten

Charles van Wettum (l) en

een kantine of leerdomein. Daarbij kost inregelen altijd tijd; hoe goed je het ook doet.”

Arjen Huiden.

Verbonden Van Wettum: “Gemeente en school trekken intensief samen op. Basisafspraken hebben we vastgelegd in een convenant, de uitvoering sturen we door samen in de stuurgroep te zitten en beslissingen gezamenlijk te nemen. Die verbinding vind ik voor mijn school op dit moment veel belangrijker dan een doordecentralisatie, waarbij je een gevecht voert over een bedrag per leerling en vervolgens zelf overal verantwoordelijk voor bent. Uiteindelijk gaat het om mensen die er samen iets moois van willen maken.”

Link onderwijs en bouwproces “Omdat het onderwijskundig programma van eisen al jaren vast lag, komt er een gebouw dat dicht bij de school staat. “Dat had een ontwikkelaar zo niet kunnen doen”, stelt Arjen Huiden. “Vaak hoor je dat de organisatie op de schop gaat als er nieuw gebouwd wordt. Dat was hier niet het geval.” Van Wettum: “Je zet als school een ontwikkeling in en je houdt je ook daaraan. We wisten dat we met leerdomeinen wilden werken, dus die situatie hebben we al in de bestaande school gesimuleerd. Zo zit er continuïteit in de ontwikkeling van het schoolconcept en is de nieuwbouw gewoon een volgende fase in onze natuurlijke groei. We werken in onze school in vier afdelingen. Een afdeling krijgt in de nieuwbouw een eigen vleugel met een variëteit aan ruimten. Elk domein is een thuisbasis voor gemiddeld 300 leerlingen met een vast docententeam. Zo’n domein is volledig gefaciliteerd. Dan gaat het over een leerplein met pc’s en mediatheekvoorziening, een set theorielokalen, de kluisjes

“Ik weet niets van scholenbouw, dus heb ik heel goede mensen nodig die daar verstand van hebben.” voor de leerlingen, een teamkamer met werkplekken voor het team en een pantry voor de koffie. Het gebouw is stevig en monumentaal, maar van binnen flexibel ingericht. We werken met systeemwanden, die relatief makkelijk verplaatsbaar zijn. Ook de elektra en data-infrastructuur kan deze flexibiliteit aan, zodat maximale flexibiliteit naar de toekomst gewaarborgd blijft.” Arjen Huiden: “Wij noemen dat Design For Change. Het proces van bouwen beweegt mee met onderwijskundige en daarmee facilitaire wensen gedurende het bouwproces. Dat betekent ook dat je vooraf goede afspraken moet maken met je leveranciers en (onder-) aannemers.”

Projectinformatie: Bouwbegeleiding:

Professioneel opdrachtgeverschap

ICSadviseurs Ruimteregie

Vind je jezelf een professioneel opdrachtgever, vragen we Van Wettum ten slotte? Hij lacht: “Ik weet niets van scholenbouw, dus heb heel goede mensen nodig die daar verstand van hebben. Wat ik zie, is dat iedereen heel erg gedreven is en geen genoegen neemt met de second best oplossing. Doordat je een hecht team vormt, kom je tot een betere prestatie. Ik breng onze wensen in bij de ontwerpers en kijk met bewondering hoe die ze vertalen naar het gebouw. Ik heb zelf naar inspiratie en voorbeelden gezocht, bijvoorbeeld door zo’n tien scholen vooraf te bezoeken. Daar leer je enorm veel van. Heel simpel: er komen aflopende vensterbanken, scheelt behoorlijk wat schoonmaakkosten. Mijn kwaliteit is wel om een strakke projectorganisatie met professionals in te richten. Ik organiseer processen, houd mensen enthousiast, breng belangen bij elkaar en hak zo nodig knopen door. Dus vind ik mezelf een professioneel opdrachtgever? Ja, eigenlijk wel….”

Installatieadviseur: Technion Adviseurs

Constructeur: Goudstikker – De Vries

Interieurarchitect: Architecten aan de Maas ism. Vrij Design

Aannemer: De Kok Bouwgroep

Installateur: Imtech Building Services

Bruto vloeroppervlak: 8.100 m2

Stichtingskosten: 14,5 miljoen inclusief btw, inclusief grondkosten

Voor meer informatie kunt u surfen naar www.jtc-roosendaal.nl,

Oplevering:

www.jtcnieuwbouw.nl of mailen met

oktober 2012

[email protected].


41 31

02 ICSadviseurs trotse projecten

Recommend Documents