Verkoop jezelf als trotse leraar Leraarschap & leiderschap
Wat heb je nou in je carrière eigenlijk aan je docentschap? Lees meer over hoe je jezelf als docent buiten het onderwijs kan verkopen. Maar eerst een kleine oefening: zoek bij de getallen in de onderstaande vacature de juiste invulling (onder de vacature).
Raad de baan! – een fragment uit een vacature. Bij [1] zijn we op zoek naar een nieuwe collega. Als [2] ben jij verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de organisatietak [3] en geef je leiding aan 300 man. Het
86
aansturen, inspireren, controleren en ondersteunen van deze groep is jouw hoofdtaak. Wat zijn de belangrijkste verantwoordelijkheden • Ontwerpen van managementsystemen om productiviteit te optimaliseren; • Tracking individual performance; • Op dagelijkse basis presenteren; • Het innoveren van het huidige managementsysteem; • Managen van cultuurverandering van passief naar pro-actief; • Learning & development van deze groep.
3: A – Business Development of B – Filosofie. 4: A – (veel) geld of B – Positieve maatschappelijke impact. Het antwoord: Steeds A of steeds B? De leraar of de manager? Of gaat het niet zozeer om het verschil als wel om de gelijkenis? Toen ik in 2011 afstudeerde van mijn opleiding in de bedrijfskunde (of in mooie woorden: ‘Master of Business Administration – Global Business & Stakeholder Management Track’) waren er twee zaken nastrevenswaardig: een positie als consultant of manager. De meeste startersfuncties in deze posities betekenen dat je vooral veel achter PowerPoint en Excel moet zitten, zelfs als je in HR zou werken… Er zijn maar weinig alumni die ik ken die daadwerkelijk als hoofdtaak het ‘managen’ van mensen hebben. Als leraar daarentegen heb je direct de verantwoordelijkheid over grote groepen mensen, waaraan je in een heel directe vorm leiding geeft. Daarmee bedoel ik dat je direct opereert in het gezichtsveld van de mensen en hen ook direct op dat moment moet aansturen. Er is geen mogelijkheid om je afzijdig te houden, er is geen kantoor waar ze uit zichzelf naar je toekomen en als je je niet voorbereidt weet je zeker dat het een onproductieve dag wordt. Of nog erger: de leerlingen reageren de verveling af op hun docent. En dan snap ik toch iets niet helemaal. Hoe komt het dat het leraarschap zo’n lage status heeft? Het is werkelijk de management academie avant la lettre.
Wie zoeken we: • Iemand die mensen kan inspireren; • Weerstand om kan zetten in motivatie; • Zelfstandig kan werken; • Overzicht kan behouden over grote groepen mensen in hectische situaties; • Bij voorkeur 2 masters heeft afgerond; • Iemand die kan werken onder ‘piekbelasting’; • Vorige ervaring in marketing of sales is een pré; • Om kunnen gaan met mensen van verschillende achtergronden en denkstijlen. Wat we je bieden • [4]. Vul ze in: 1: A – Unilever of B – Goudse Scholengemeenschap Leo Vroman. 2: A – Manager of B – Leraar.
87
In dit artikel wil ik uiteenzetten waarom leraarschap een goede keuze is aan het begin van je carrière! Handig voor als je na je leraarschap nog buiten het onderwijs wilt solliciteren of als je er weer even aan herinnerd wilt worden waarom je ook alweer leraar bent geworden! Detoxificatie van het leraarschap De Economist van 14 februari 2015 sloot een artikel over het onderwijs als volgt af:
One of the most useful things TfA (Teach for America)1 and its many offshoots can do is what Brett Wigdortz, the founder of Teach First, describes as “detoxifying the brand of teaching”. Inderdaad, als ik vertel dat ik leraar ben, krijg ik over het algemeen twee reacties: • “Oh, dat is ook leuk” – als in: ik weet niet precies hoe ik op zoiets moet reageren; • “Oh, ja joh, gaaf!” – als in: goed dat mensen dit doen en ik kan me voorstellen dat je het doet, maar mij niet gezien. Het leraarschap ligt nogal buiten het verwachtingspatroon van iemand met een aardig CV. We besteden onze toekomstkansen nu liever aan bekende organisaties. Leraren zijn toch een beetje de sufferds. Of zoals iemand mij kon vertellen: de mensen 1 Teach For America en Teach First zijn respectievelijk de Amerikaanse en Britse versie van Eerst de klas: een traineeship waarin talenten tot het onderwijs worden verleid daar te innoveren en het onderwijs kwaliteitsimpulsen te geven.
die echt ergens goed in zijn gaan dat doen, de overblijvers geven er les in. Treffend? De management academy Bullshit natuurlijk! Ik kan mij oprecht nauwelijks een rauwere start als leidinggevende voorstellen. Je staat er vanaf het begin helemaal alleen voor, letterlijk en figuurlijk. Met geen mogelijkheid kun je je taken uitbesteden. Elk uur moet jij weer paraat staan voor de groep. Eigenlijk net als een artiest bij zijn optreden: je kunt niet opeens niets doen. Je moet precies weten wat je met de groep wilt en ernaar handelen. Je motivatie kan dan van twee kanten komen: een pessimistische (“als ik het uur maar doorkom zonder te veel gezeik”) of een optimistische (“ik ga de leerlingen weer een fantastische les geven”). Verder sta jij daar in de eerste instantie als mens en in de tweede instantie pas als leraar. Je kunt alle (wetenschappelijke) theorieën proberen toe te passen die je maar kent, maar de voornaamste factor die gaat beslissen of het werkt is: “kan je het maken.” Ben je inderdaad, als mens, zo autoritair dat mensen naar je gaan luisteren? Ben je inderdaad, als mens, zo warm en sociaal dat je leuke banden op kunt bouwen met leerlingen? Ben je echt grappig? Er is werkelijk geen sluier tussen jou en de leerling. Het is een relatie van mens tot mens. De theorie, de macht uit je ambt en de tips van je collega’s zijn secundair. Dan nu de botte opmerking: als je faalt, dan ligt dat aan jezelf, aan je persoon, en ben je ongeschikt voor dit beroep. Neem dit dus persoonlijk
88
proberen en uitvinden om te weten te komen welke theorie bij jou past. Daar heb je als leraar echter keer op keer weer de mogelijkheid voor. Elke klas, elk lesuur, elke leerling biedt weer een kans om te experimenteren met jouw leiderschapsstijl. Wat dat betreft is het leraarschap het laboratorium voor leiderschapsontwikkeling. Waar kun je nu zoveel oefenen? Als ik bij Unilever was gaan werken (meteen als manager dan, hypothetisch), dan had ik één team ‘onder’ me en had ik niet zoveel ruimte voor experimenten. Immers, het is steeds dezelfde groep waar je continu leiding aan geeft en je kunt het je niet veroorloven om een keer een steek te laten vallen, want dan zit je daar 100% van de tijd mee. Je bent dus meer bezig met je reputatie in plaats van het verbeteren van je leiderschapskwaliteiten. Daarbij is het maar de vraag of je direct feedback krijgt. Bij pubers is het onmogelijk om geen feedback te krijgen, terwijl wij als volwassenen genoeg manieren hebben gevonden om subtiele weerstand uit te oefenen. Na een tijdje te hebben meegelopen in het onderwijs kan ik wel zeggen dat het leraarschap aan het begin van je carrière een uitstekende plek is om je leiderschapsvaardigheden te verbeteren!
Even een persoonlijk voorbeeld: over het algemeen kan ik leerlingen redelijk goed boeien en soms zou ik het zelfs inspireren willen noemen. Echter is mijn ultieme zwakte administratief werk. Ik wil de inspirerende leraar zijn en niet die leraar die met zijn boekje langskomt om te kijken of je je huiswerk wel gemaakt hebt. Wat zie ik bij mij leerlingen: ze zijn geinteresseerd in de stof en willen meer weten en dat zie ik vooral in de les. Maar als ik niet in beeld ben, dan moeten ze opeens terug naar de slopend onaantrekkelijke boeken van M&O en blijkt het toch vaak wel nodig om een extra stok achter de deur te hebben: een huiswerkcontrole dus! Ik zie dus dat mijn positieve en negatieve kwaliteiten direct op de klas overslaan. En ik moet dus ook echt mezelf overstijgen (administratief, controlerend) als ik beter les wil geven.
op. Mensen vinden jou dan niet leuk, niet autoritair, niet sociaal of grappig. En geloof me, dit krijg je direct terug. Pubers kennen de logica van politieke correctheid nog niet en zeggen (of laten merken) wat ze van je vinden. De klas is je spiegel, bestaande uit 60 ogen. Dus aan de leiderschapsrol is als leraar niet te ontkomen. Dat is wel anders bij een managementopleiding of veel functies waarin je manager bent. Leiderschap blijft dan vaak bij iets theoretisch. Iets waar je ook niet echt in kunt oefenen. Je moet de theorieën
Hoe verkoop je jezelf dan: het sollicitatiegesprek OK, laten we het concreet maken. Je bent als ex-leraar of hybride docent op zoek naar een baan buiten het onderwijs. Daar zit je dan, met een recruiter die zelf een slechte middelbareschooltijd met geen enkele
89
goede leraar heeft gehad. Een hater dus. En wellicht ook niet onterecht. Hier een dialoog tussen jou [J] en de recruiter [H].
[H] “Ik zie dat je docent bent geweest, hoe heeft dit bijgedragen aan jouw professionele ontwikkeling?” [J] “Yes, kort gezegd heb ik geleerd: leiding te geven, boodschappen aantrekkelijk over te brengen, managementsystemen te bedenken om tot resultaat te komen, performance te meten, in het moment te improviseren, te experimenteren, naar mezelf te kijken, met weinig middelen mijn ambacht te innoveren, als stakeholder manager tussen alle groepen een leeropbrengst te realiseren, empathisch te zijn en te reageren op onbegrip, hoge verwachtingen te creëren bij leerlingen en prioriteiten te stellen voor het behalen van resultaten (leeropbrengst)...” [H] “OK, stop daar maar... Dat is nogal wat, maar wat kan je dan daarmee in dit bedrijf?” [J] “Marketing, HR en (middle) management. Als het te maken heeft met groepen mensen leiden en zaken verkopen, dan heb ik nu redelijke ervaring opgedaan. Een vaardigheid als empathie komt terug op al die vlakken en ik heb niet anders getraind in mijn tijd als docent. Als je je niet in kan leven in de leerling komt je boodschap niet over. Hetzelfde geldt voor uw klant. En met dat empathische vermogen kan ik ook beter mijn boodschap ontwerpen. Als docent leer je om
informatie simpel, leuk, gestructureerd en in verschillende vormen over te brengen. Net als een marketeer...” [H] “Je claimt goed leiding te kunnen geven, maar je hebt het wel over kinderen; wat zegt dit over jouw kwaliteiten als leidinggevende?” [J] “Ik heb geleerd om grote groepen te leiden. Dit leiden bestond uit het inspireren, motiveren, controleren en begeleiden van gemiddeld 8 klassen van 30 leerlingen. Pubers verschillen inderdaad van volwassenen. Ze zijn directer, harder en eerlijker. Dit heeft een groot voordeel: je leert erg snel wat (in)effectief is. Het is een rauwe leerschool die je persoon raakt en daar moet je tegen kunnen. Ook geeft deze school je de mogelijkheid om steeds weer te verbeteren. Pubers zijn hard, kijken nauwelijks naar je status en kunnen zover gaan als je helemaal niet serieus nemen. Daarmee leren omgaan is een mooie training voor je leiderschapskwaliteiten.” [H] “Nu is het zo dat je bij ons een stuk minder vakantiedagen hebt en ook niet ‘uit bent’ om 15.15 uur. Wij werken soms wel 60 uur per week. Kan je de druk wel aan?” [J] “Weken van 60 uur zijn geen probleem. In het lerarenberoep kan je de 40 uur redden als je na ongeveer 5 jaar compleet geroutineerd bent en ‘below-standard’ lessen wilt geven. Een trotse docent die zijn ambacht serieus neemt, werkt systematisch over en werkt uiteraard ook in de vakantie. Daarbij is er bij het docentschap niet
90
veel mogelijkheid om improductief te zijn, je moet immers van half negen tot half vier voor de klas staan. En dat dagelijks. Op de zwaardere dagen sta je ook nog eens een belangrijk deel daarvan te presenteren. De piekbelasting die je in andere branches vindt is er zeker ook in het onderwijs. Het is niet voor niets dat het onderwijs in de top 3 burn-out beroepen zit en dat mensen minder dan 1,0 fte werken, omdat je met bijv. een baan van 0,8 fte of zelfs minder eigenlijk al fulltime werkt.”
organisatie leidt, dan lijkt een docent mij een goede optie!”
[H] “OK, dan nog een laatste belangrijke en misschien ook onprettige vraag: zijn onderwijzers niet onwijs eigenwijs?”
Conclusie Ja, oké, toegegeven, het was te verwachten dat ik in het stuk dat ik zelf heb geschreven mezelf de baan gun! Echter, het komt allerminst onlogisch over dat een docent een leidinggevende functie kan krijgen in het bedrijfsleven. Kortom, wees trots op je beroep! Vergeet niet dat je er ontzettend veel van leert en steeds weer de mogelijkheid hebt om weer verder te experimenteren. Een goede leraar doet het ook niet voor de cash, maar voor de zingeving. Jezelf ontwikkelen en een goede impact hebben op de wereld lijken mij twee zaken die het leraarschap mooi maken. Het beroep verandert ook in status: afgelopen jaar wedijverde Teach First voor de titel ‘most prestigious employer of Britain’. Laten we daar ons steentje aan bijdragen! En mocht je het lerarenberoep verlaten, weet dan dat je onmisbare vaardigheden hebt getraind die je de rest van je leven in zowel je persoonlijke als professionele leven kunt gebruiken!
[H] “Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit gesprek eerst een beetje uit formaliteit of beleefdheid wilde afhandelen, omdat ik niet dacht dat een docent een serieuze rol kan vervullen in het bedrijfsleven. Echter, je hebt me een unieke kijk op de zaak gegeven en ik moet zeggen dat je als leraar jezelf bijzonder goed hebt voorbereid voor onze vacature. Ik ga je aanraden bij mijn leidinggevende.”
[J] “Dan heb ik daarvoor ook een belangrijk en wellicht ook onprettig antwoord: je zoekt toch een leider die een route voor mensen uit kan stippelen en ervoor kan zorgen dat ze die route volgen? Daar heb je wel iemand voor nodig die sterk in zijn schoenen staat en niet bij elke vorm van tegenslag of weerstand gaat konkelen. Wij werken als docent zelfstandig: wij moeten er helemaal zelf voor zorgen dat de leerlingen een programma doorlopen. Als leraar zijn we gewend om als ‘eenzame’ leider op te treden. Daarmee bedoel ik dat wij altijd eindverantwoordelijke zijn. Ik bedoel dus niet dat wij niet samen met de leerlingen les kunnen geven of dat we geen autonomie aan leerlingen kunnen geven. Dat is wel goed om te doen, maar we kunnen onze verantwoordelijkheid niet afschuiven. Wil je een krachtige leider die consequent en duidelijk de 91
&
O&O
92
