de puur muziek
de
16.10.13 | 20:00 | MIRYZAAL
EUBO
Muziekcentrum Gent
ITALIAANS CARISMA IN SAKSEN: MUZIEK VOOR DE DRESDNER HOFKAPELLE
programma
uitvoerders
Johann Dismas Zelenka (1679-1745) Ouverture a7 concertanti in F (ZWV 188) Grave – Allegro – Grave – Aria – Menuetto – Siciliano – Folie
European Union Baroque Orchestra Gottfried von der Goltz | dirigent & viool* Lorea Aranzasti Pardo | concertmeester Viool | Roldán Bernabé-Carrión, Antonio De Sarlo, Yotam Gaton, Saron Houben, Sarina Matt, Daphne Oltheten, Jamiang Santi, Alicja Sierpinska Altviool | Rafael Roth, Hilla Heller, Andrea Angela Ravandoni Cello | Guillermo Turina Serrano, Nicola Paoli Contrabas | Lisa De Boos Hobo | Clara Geuchen**, Katharina Humpel Fagot | Andrew Burn Klavecimbel | Marianna Henriksson
Johann Georg Pisendel (1687-1755) Vioolconcerto in D Vivace – Andante – Vivace – Andante – Allegro Johann Georg Pisendel Imitation des Caractères de la Danse Loure – Rigaudon – Rondeau – Canarie – Bourrée – Musette – Passepied – Polonaise – Presto Concertino PAUZE
* solist in het Vioolconcerto van Pisendel ** soliste in het Hoboconcerto van Vivaldi
Georg Philipp Telemann (1681-1767) Suite uit Tafelmusik III Ouverture – Bergerie – Allegresse – Postillons – Flaterie – Badinage – Menuet Antonio Vivaldi (1678-1741) Hoboconcerto in F Sassonia (RV455) Allegro – Grave – Allegro
NIEUW! 24u voor en na het concert VIND SNEL MEER ACHTERGRONDINFO. BEREKEN JE ROUTE NAAR DE BIJLOKE. DEEL JE MENING OVER DIT CONCERT.
Georg Philipp Telemann Conclusion uit Tafelmusik III Furioso
debijloke.be/nu
2
European Union Baroque Orchestra ITALIAANS CARISMA IN SAKSEN: MUZIEK VOOR DE DRESDNER HOFKAPELLE Dresden, machtscentrum van Saksen Onder het Ancien regime was stad Dresden één van de belangrijkste Duitse cultuurcentra. Vanaf 1464 was de stad het machtscentrum van de regio en waren de Saksische vorsten hier gevestigd. Sinds de jaren 1480 zijn er aanwijzingen voor het bestaan van een muziekensemble aan het hof. Na een periode van windstilte rond 1500 werd de Hofkapelle er in 1548 opnieuw opgericht door keurvorst Moritz van Saksen. Die Kapelle was oorspronkelijk een ensemble van een tiental trompetspelers, dat bleef bestaan tot 1918. Moritz voorzag ook in een koor (de Hofkantorei).
Richard Wagner, Karl Böhm, Giuseppe Sinopoli, Colin Davis, Bernard Haitink en Christian Thielemann. In 1918 werd het omgedoopt tot Staatskapelle Dresden.
Firenze aan de Elbe In de achttiende eeuw werd Dresden het 'Firenze aan de Elbe' genoemd. Dankzij de architecturale projecten van keurvorst Friedrich August I werd Dresden omgevormd tot een barokke stad. Het werd een ware Parnassus voor schilders en musici, een knooppunt waar Italiaanse, Franse en Duitse stijlen samenkwamen. De periode tussen 1693 en 1763 vormde een waar artistiek hoogtepunt in de geschiedenis van hof en stad.
In de loop der jaren werden een orkest en een operagezelschap opgericht om het muziekleven aan het Saksische keurvorstelijke hof verder te verrijken. Een impressionante reeks componisten en musici componeerde voor of stond aan het hoofd van deze ensembles, onder wie grootheden als Hans Leo Hassler, Michael Praetorius, Heinrich Schütz, Sylvius Leopold Weiss, Johann David Heinichen, Johann Adolf Hasse en Johann Sebastian Bach: allen componeerden muziek van het hoogste niveau voor het hof. Ook in de negentiende en twintigste eeuw stond een hele resem aan wereldberoemde dirigenten voor het orkest: Carl Maria von Weber,
Onder Friedrich August I stond het hoforkest bekend als de 'Churfürstlich Sächsische Capell- und Cammer-Musique'. De sterkte van het orkest bestond uit de combinatie van goede dirigenten en excellente musici die als virtuozen op hun respectievelijke instrumenten stuk voor stuk aan de top in Europa stonden. De bekendste namen in de vroege achttiende eeuw waren Johann Adolf Hasse (dirigent) en Johann Georg Pisendel (concertmeester); andere spilfiguren aan de Hofkapelle waren Jan Dismas Zelenka (contrabassist), Nicola Porpora, Antonio Lotti en Johann
3
werd uitgevoerd. Naar aanleiding van de kroning componeerde hij ook meerdere instrumentale werken, waaronder de Ouverture in F.
David Heinichen. Het samenkomen van zoveel talent toont dat Dresden kan gezien worden als één van de belangrijkste Europese muziekcentra. De componisten onderhielden onderling contact en koesterden respect en bewondering voor elkaar. Met name de connecties tussen Pisendel en Antonio Vivaldi zouden hun blijvende stempel drukken op het Dresdense – en bij uitbreiding Duitse – muziekleven; met betrekking tot de muziek was 'Venetië aan de Elbe' zeker even toepasselijk geweest.
Johann Georg Pisendel, VioolconcertO in D, Imitation des Caractères de la Danse In de eerste helft van de achttiende eeuw was één van de beroemdste musici uit Dresden Johann Georg Pisendel, concertmeester van de Dresden Staatskapelle. Hij was de meest vooraanstaande Duitse violist van zijn tijd, aan wie vermaarde componisten zoals Vivaldi, Albinoni en Telemann stukken opdroegen. Sinds januari 1712 was Pisendel actief als violist bij de Hofkapelle. Hij werd concertmeester in 1728, na het overlijden van zijn voorganger Jean-Baptiste Volumier, hoewel hij pas in 1730 officieel de titel 'concertmeester' kreeg. Ook als concertmeester werd hij geroemd om zijn precisie en 'Duitse' grondigheid: zo voorzag hij elke individuele partij van de nodige boogstreken en expressieve markeringen.
Jan Dismas Zelenka, Ouverture a 7 concertantI IN F (ZWV 188) "Zoet als het fruit van een amandelboom", zo omschreef Johann Georg Pisendel de muziek van zijn vriend Zelenka. Vandaag wordt zijn muziek nu eens als 'eigenzinnig' en 'excentriek' omschreven, dan weer als geschreven in een ongewone stijl die de reflectie vormt van Zelenka's karakteristieke artistieke persoonlijkheid. In een brief aan de biograaf van Johann Sebastian Bach herinnerde Carl Philipp Emmanuel Bach zich dat zijn vader Zelenka persoonlijk had gekend en zijn muziek erg waardeerde. De Bohemer Zelenka werd opgeleid in Praag, Wenen (bij Fux) en Italië (bij Lotti) en werkte een tijdlang ook in Wenen, maar kreeg in 1710 een vaste aanstelling als contrabassist in de Hofkapelle van Dresden, waar hij zijn hele leven zou blijven. In 1723 bracht hij een bezoek aan Praag voor de kroning van Karel VI, waarbij zijn Melodrama de Sancto Wenceslao (een opera in het Latijn, met een religieus onderwerp) met groot succes
De jaren die hieraan voorafgingen waren bepalend voor Pisendel als musicus. Hij reisde veelvuldig mee in het gezelschap van de keurvorst naar Frankrijk en Italië. In Venetië studeerde hij in 1716-1717 bij niemand minder dan Vivaldi. Pisendel kopieerde meerdere van Vivaldi's sonates en concerti en kreeg ook verschillende autografen van Vivaldi, met wie hij nauwe contacten bleef onderhouden eens hij terug in Dresden was. Pisendels zeven vioolconcerti, waaronder zijn Concerto in D, laten zijn grote muzikale schatplich-
4
zijn goede vriend Pisendel, die Telemann nadien meermaals hielp bij het afwerken van zijn composities.
tigheid aan Vivaldi zien. Met die werken had Pisendel een enorme invloed op de zogenaamde Pruissische school. Zowel als componist als als uitvoerder maakte Pisendel met zijn Hofkapelle Dresden tot het belangrijkste centrum voor de promotie van de muziek van Vivaldi buiten Italië. De grote belangstelling voor Vivaldi in Dresden drukte haar stempel op heel wat Duitse componisten, onder wie Bach, Fasch, Quantz, Graun en Brenda.
In 1733 bracht hij in één jaar tijd maar liefst drie muziekbundels uit onder de naam Tafelmusik (oorspronkelijk Musique de table), waarin hij de grenzen tussen orkestwerk en concerto verkent: in die bundels nemen uiteenlopende en kleurrijke (combinaties van) solisten het voortouw, in afwisseling met orkestrale delen. De ouverture van de derde bundel omvat 7 delen. De conclusie van de bundel is opgebouwd uit drie onderdelen, allegro – adagio – allegro.
Het tweede werk van Pisendel op het programma is de Imitation des Caractères de la Danse, een dansensuite voor orkest uit 1725.
Georg Philipp Telemann, Ouverture, Suite en Conclusion uit Tafelmusik III Telemann was één van de meest productieve componisten uit de eerste helft van de 18de eeuw. Hij behoorde tot de voorhoede van muzikale vernieuwing en zorgde zo voor een belangrijke link tussen laatbarokke en vroegklassieke stijlen. In 1711 werd hij aangezocht als componist voor het hof in Dresden, maar Telemann ging niet op de uitnodiging in en solliciteerde in Frankfurt.
Antonio Vivaldi, HoboconcertO in f, "Sassonia Vivaldi schreef meer dan 350 concerti voor allerlei solo-instrumenten, waaronder uiteraard ook de hobo, met begeleiding van strijkers en basso continuo. De meeste concerti kregen descriptieve titels die vaak verwezen naar de originele uitvoerder of naar de festiviteiten waar het werk voor het eerst werd uitgevoerd. Sassonia verwijst naar Saksen, waar zoals al vermeld de muziek van Vivaldi bijzonder populair was – er heerste een ware 'Vivaldi-cultus' – en naar Vivaldi's persoonlijke band met Pisendel. De liefde ging overigens in beide richtingen: via zijn connecties met Pisendel componeerde Vivaldi ook een reeks concerti specifiek voor het Dresdense hof, waar de virtuozen van de Hofkapelle garant stonden voor een uiterst virtuoze uitvoering. Zo kwam Dresden ook een beetje in Italië te liggen.
Hij was, net als Georg Friedrich Händel, één van de vele geïnteresseerden die Dresden bezocht in 1719 ter gelegenheid van het huwelijk van de Saksische kroonprins Friedrich August II met Maria Josepha, aartshertogin van Oostenrijk. Tijdens dit bezoek stelde hij een bundel vioolconcerti voor aan het koppel; opvallend is dat de bundel eveneens opgedragen was aan
5
bio European Union Baroque Orchestra Gottfried von der Goltz leidt het European Union Baroque Orchestra (EUBO) voor het eerst in een programma dat is opgebouwd rond de superster-violist Pisendel en de kring van beroemde componisten rond het hof van Dresden, zoals Zelenka, Telemann en Vivaldi. Gottfried von der Goltz bracht talenten uit heel Europa samen, die in EUBO de muziek uit deze bloeiperiode van Dresden herontdekken en zo ervaring opdoen als uitvoerders. De musici van EUBO werken telkens gedurende één seizoen samen onder het inspirerende leiderschap van muziekdirecteur Lars Ulrik Mortensen en een aantal van de beste barokmusici. Concerttournees brengen het getalenteerde jonge orkest naar alle hoeken van Europa – van belangrijke concertzalen over zomerfestivals aan de kust en kloosters in dichte bossen tot wintervieringen in prachtige kerken. Met de hulp van lokale partners betekent EUBO zo een belangrijke Europese impuls voor de barokmuziek.
fieke repertoire; zijn discografie toont een gevarieerd palet van de zeventiende eeuw tot vandaag. Von der Goltz is artistiek directeur van het Norsk Barokkorkester, is actief als docent barok- en moderne viool aan de Hochschule für Musik Freiburg en leidt in 2013 voor het eerst het European Union Baroque Orchestra.
Lorea Aranzasti Pardo werd geboren in Madrid in 1984 en begon op vijfjarige leeftijd met viool- en pianolessen. Hierna studeerde ze bij Fernando Rius, Polina Kotliarskaya, Ana Comesaña en Laura Diaz-Kayel. Lorea was lid van JONDE (Nationaal Jeugdorkest van Spanje) en werkte in dat kader samen met artiesten als Fabio Biondi, Antoni Ros-Marba, Krzysztof Penderecki en George Pelhivanian. In 2008 vestigde ze zich in Wenen, waar ze specialiseerde in barokviool. Tijdens die periode werkte ze samen met barokensembles zoals de Wiener Akademie, Capella Leopoldina, Concerto Köln en Barucco. Ze was al lid van EUBO in 2011, en komt dit jaar terug als concertmeester. In 2012 werkte ze als soliste, kamer- en orkestmuzikante samen met musici als Gottfried von der Goltz, Anne Katharina Schreiber en Jean-Guihen Queyras.
Gottfried von der Goltz verwierf internationale faam als barokviolist en als artistiek directeur van het Freiburger Barockorchester dat hij dirigeert van aan de viool, analoog aan achttiende-eeuwse praktijken. Na zijn studies in Hannover, New York en Freiburg brachten zijn opnames van lang vergeten muziek uit de Dresdense barok hem in de belangstelling. Desondanks beperkt hij zich niet tot dit speci-
6
Pas De B versche ijlok n e Ma en! g azin Nee e no m vem het je exe berconc mpl dece aar Thui mee mbe s on ert. r tvan tijde gen? ns d e pa Schr uze ijf je of n in op a debi jloke .be
7
binnenkort DO | 17.10.13 | 20:00 | MIRYZAAL (Hoogpoort 64) Auryn Quartett Beethoven, Bartók, Brahms DI | 22.10.13 | 20:00 | KRAAKHUIS Jakob Bro (gitaar), Jeff Ballard (drums), Chris Cheek (sax), Thomas Morgan (contrabas) Concert & film DO | 24.10.13 | 20:00 | KRAAKHUIS Doulce Mémoire Rozen uit Isfahan VR | 25.10.13 | 20:00 | KRAAKHUIS Spectra | verjaardagsconcert Brewaeys, Van Parys, Janssens, Fafchamps, Neyrinck, Rathé DO | 07.11.13 | 20:00 | CONCERTZAAL Dialogos, Kantaduri Ketterse engelen ZA | 09.11.13 | 17:00 | DE CENTRALE Ostad Dolatmand, Win-Bang Ensemble Traditionele en klassieke muziek uit Tadzjikistan en Iran
ZA | 09.11.13 | 20:00 | KRAAKHUIS Christiane Stotijn (mezzzosopraan), Rick Stotijn (contrabas), Joseph Breinl (piano) De Kanter, Bottesini, Ravel, Glinka, Rorem, Tabakov, Bolcom, Van Der Aa WO | 13.11.13 | 20:00 | KRAAKHUIS Moneim Adwan (zang, ud), Sofie Vanden Eynde (luit, theorbe), Clare Wilkinson (zang) Ferrabosco, Downland, Smetryns, Johnson, Lanier, Downland WO | 13.11.13 | 20:15 | HANDELSBEURS Fauré Quartett Mahler, Beethoven, Strauss VR | 15.11.13 | 14:00 | KRAAKHUIS Olga Pashchenko Beethoven, Schubert, Woelfl ZO | 17.11.13 | vanaf 10:00 Kunstendag voor kinderen De volledige programmatie is te vinden op debijloke.be ZO | 17.11.13 | 15:00 | CONCERTZAAL L'Orchestre des Champs-Elysées, Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (dirigent) Lekeu, Bruckner, Fauré
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Helena Balcaen, Pieter Mannaerts Di - vr 10:00 - 12:30 & 13:30 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 |
[email protected] | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)
