0-tekst buiten Sisi en Wilhelm II: Keizers op Corfu Twee keizerlijke hoogheden, een eiland en een paleis. De geschiedenis van de Oostenrijkse keizerin Elisabeth (‘Sisi’) en de Duitse keizer Wilhelm II komt samen op het Griekse eiland Corfu. Hier liet Sisi haar droompaleis bouwen, het Achilleion. Wilhelm kocht het na haar dood. De belangstelling voor de oudheid verbindt deze twee zo uiteenlopende persoonlijkheden uit de Europese geschiedenis.
A Introductie: Sisi en Wilhelm II: Keizers op Corfu Twee keizerlijke hoogheden, een eiland en een paleis. De geschiedenis van de Oostenrijkse keizerin Elisabeth (1837-1898) en de Duitse keizer Wilhelm II (1859-1941) komt samen op het Griekse eiland Corfu. Hier liet Sisi haar droompaleis bouwen, het Achilleion. Wilhelm kocht het na haar dood. De belangstelling voor de oudheid verbindt deze twee zo uiteenlopende persoonlijkheden uit de Europese geschiedenis.
Het Achilleion Het ‘Paleis van Achilles’ werd in opdracht van keizerin Elisabeth tussen 1889 en 1891 gebouwd op een van de mooiste plekken van Corfu. Het terrein is heuvelachtig: terrassen, trappen en de paleiszalen staan op een verrassende manier met elkaar in verbinding. Het uitzicht over de zee en het eiland is prachtig. De Italiaanse architecten Rafaele Caritto en Antonio Lanti kozen voor een stijl die aansluit bij verschillende perioden van de klassieke oudheid. Het exterieur heeft zuilengangen in Dorisch-Ionische stijl. Het interieur is geïnspireerd op de wandschilderingen van Pompeii. In het centrale trappenhuis liet Elisabeth een enorm schilderij ophangen dat de overwinning van Achilles op de Trojaan Hektor voorstelt. Rond het paleis en in de tuinen stelde Elisabeth antieke en moderne beelden op: voorstellingen van muzen, filosofen en dichters. De ereplaats was voor een standbeeld van de stervende Achilles. Keizer Wilhelm II veranderde later de decoratie van het Achilleion ingrijpend.
A Keizerin Elisabeth en Corfu Keizerin Elisabeth van Oostenrijk (1837-1898) ontvluchtte zo veel mogelijk het hofleven van Wenen. Haar geestelijk gestel was slecht opgewassen tegen de verplichtingen, de intriges en de harde discipline van het Oostenrijkse hof. Zij vluchtte in de literatuur en vond troost in de gedichten van Homerus, Shakespeare en Heine. Elisabeth schreef zelf poëzie vol gevoelens van weemoed en eenzaamheid. Zij vluchtte ook letterlijk door lange reizen te maken door Europa en het Middellandse Zeegebied. Op haar reizen door Griekenland werd zij vergezeld door een docent, die haar Oud- en Nieuwgrieks leerde. Zo las zij Homerus in de originele taal. Op Corfu, het Homerische eiland van de Phaiaken, wilde ze tot rust komen. Haar droom was ‘een paleis met zuilenhallen en hangende tuinen, beschut tegen ongewenste blikken – sprookjesachtig, hooghartig, heilig’. Met haar leraar Grieks maakte zij – onvermoeibaar – lange wandelingen over het eiland. Toen het paleis klaar was, en haar droom was uitgekomen, werd Elisabeth rusteloos. Ze verliet Corfu en het rondreizen begon opnieuw.
B De decoratie van het Achilleion De decoratie van het Achilleion ademt de sfeer van de klassieke oudheid en de romantische poëzie. De architectuur is ontleend aan oud-Griekse bouwstijlen. In de tuin stonden naast klassieke sculpturen ook beelden van William Shakespeare en Heinrich Heine. De wandschilderingen spelen met luchtige thema’s zoals de vier jaargetijden en de liefde. Elisabeth gaf opdracht om in bijna alle decoraties dolfijntjes te verwerken. De dolfijn was voor haar het symbool van vriendelijkheid en vrijheid. Klassieke ornamenten komen overal in het paleis terug, tot en met de vormgeving van het servies en het bestek. De marmeren reliëfs verheerlijken het mythische Griekenland: extatische dansen en eeuwige schoonheid.
B Sisi en de klassieke oudheid In de lectuur van Homerus vond Elisabeth een andere, nobeler wereld. Rusteloos als zij was, voelde zij zich aangetrokken door de zwerftochten van Odysseus en de avonturen die hij meemaakte. Haar belangstelling voor de oudheid was een soort escapisme: een ontsnapping uit de moeilijke wereld waarin zij verkeerde. De schoonheid van het oude Griekenland bood haar troost. Zo had zij een kleine, maar fraaie verzameling Attisch aardewerk. Ze wilde ook in Griekenland begraven worden: ‘Hier zal ik alleen de sterren boven me hebben, en de cipressen zullen meer om mij zuchten dan de mensen ooit zouden willen. In hun klagen zal ik langer voortleven dan in de herinnering van mijn onderdanen’.
B Sisi en Achilles Van alle Griekse helden was Achilles de favoriet van keizerin Elisabeth. Hij was onafhankelijk: eenmaal beledigd weigerde hij verder te vechten voor de Griekse legeraanvoerder. Hij was dapper en sterk: hij versloeg machtige tegenstanders zoals Memnon, Penthesileia en Hektor. Maar hij had ook een zwakke plek: zijn achilleshiel. Het beeld van de stervende Achilles had een ereplaats in de tuin van het paleis. De jong gestorven Achilles herinnerde Elisabeth aan haar door zelfmoord overleden zoon Rudolf (1858-1889). Op het terrein van het Achilleion liet zij een cenotaaf, een leeg grafmonument, voor haar zoon oprichten waaraan zij dagelijks een bezoek bracht.
A Keizer Wilhelm II Keizer Wilhelm II van Duitsland (1859-1941) was een groot bewonderaar van keizerin Elisabeth. Ze ontmoetten elkaar op hofbals en officiële plechtigheden. Wilhelm was op 29-jarige leeftijd – naar eigen gevoel te jong – keizer geworden en was sinds zijn geboorte gehandicapt aan zijn linkerarm. Hij compenseerde deze tekortkomingen door opvallend autoritair optreden en zware lichamelijke arbeid. Hij heeft eenmaal geprobeerd Elisabeth op Corfu te bezoeken, maar zij weigerde hem te zien. Zij rouwde in die periode om haar overleden zoon. De keizer liet saluutschoten afvuren, en voer verder op zijn jacht ‘Hohenzollern’. Na de dood van Elisabeth werd Wilhelm de nieuwe eigenaar van het paleis op Corfu. Wilhelm had een rusteloos karakter. Legeroefeningen, houthakken en de jacht boeiden hem enorm, evenals de archeologie. Hij was ook geïnteresseerd in de nieuwste technieken van fotografie en film. De gevolgen van de Eerste Wereldoorlog betekenden voor hem het einde van het keizerschap. Hij kreeg asiel in Nederland, en overleed in 1941 te Huis Doorn.
B Keizer Wilhelm en het Achilleion Toen Wilhelm in 1905 Corfu bezocht, trof hij het Achilleion aan als een soort paleis van Doornroosje: de tuinen waren overwoekerd, het slot was onbewoond. De schoonheid van het eiland en de herinnering aan Elisabeth deden hem besluiten het Achilleion te kopen. Elk voorjaar in de maanden april en mei bracht hij hier enkele weken door, met zijn familie en een groot gedeelte van zijn hofhouding. Hij renoveerde het slot ingrijpend. Wandschilderingen liet hij overschilderen en het standbeeld van Heinrich Heine werd verwijderd. In plaats daarvan stelde hij een beeld van Elisabeth op. De ‘Stervende Achilles’ werd van de ereplaats weggehaald en vervangen door een bijna 12 meter hoge ‘Triomferende Achilles’.
B Keizer Wilhelm en de Gorgo Bij opgravingen van de oude stad Korkyra op Corfu vonden Griekse archeologen in 1911 resten van een enorme tempel. Wilhelm was direct geïnteresseerd en kreeg toestemming de opgraving over te nemen. De beroemde archeoloog Wilhelm Dörpfeld, assistent van Heinrich Schliemann bij de opgravingen van Troje, adviseerde hem. De tempel bleek gewijd te zijn aan Artemis, de godin van de jacht. Onder de ogen van de keizer ontdekten de archeologen enorme sculpturen: een rennend monster met slangenhaar (Gorgo), twee woeste panters en vechtende helden. Een levenslange fascinatie voor de Gorgo was geboren. Wilhelm zag parallellen met monsters uit de Chinese en Indonesische mythologie. In Doorn schreef hij een boek over zijn Gorgo-theorieën.
B Keizer Wilhelm en de archeologie Wilhelm groeide op in een tijd dat archeologisch onderzoek in het middelpunt van de belangstelling stond. Schliemann ontdekte het legendarische Troje. De musea van Berlijn vulden zich met monumentale architectuur uit Pergamon en Babylon. Het verleden gaf het Duitse keizerrijk een nieuwe legitimatie, in wetenschap en politiek. Wilhelm liet de fundamenten van een Romeins legerkamp (de Saalburg bij Frankfurt) opmetselen en richtte het fort ‘Romeins’ in. Hij hield van archeologisch onderzoek: een opgraving met mooie vondsten vond hij ‘opwindender dan de jacht op een edelhert’. Hij nam zelf de spade en troffel ter hand op Corfu. Ook deed hij onderzoek bij Huis Doorn, waar hij prehistorische urnen opgroef.
B Keizer Wilhelm en Baalbek In 1898 maakten Wilhelm en zijn echtgenote een pelgrimsreis naar het Heilig Land. Het doel was de inwijding van de evangelische ‘Erlöserkirche’ in Jeruzalem, een project waarmee Wilhelms vader al was begonnen. In Constantinopel beijverde de keizer zich voor grotere Duitse invloed in het MiddenOosten. Op hun reis naar Jeruzalem bezocht het echtpaar vele archeologische attracties. Via Beiroet, Damascus, Haifa en Jaffa kwamen de keizerlijke pelgrims in Jeruzalem aan. Op de terugreis maakten de gigantische ruïnes van Baalbek in Libanon grote indruk. Op instigatie van de keizer begonnen hier binnen een maand Duitse opgravingen. Bij terugkeer in Berlijn hield Wilhelm een parade ‘alsof hij een oorlog had gewonnen’, aldus een tijdgenoot.
