[273.
22.]
v;
Verslas van den slaat der booge-, middelbare ra lagere scholen over 1911—1912. (flooger en Middelbaar onderwijs I
I1JLAGE T.
VERSLAG der commissie, m 1911 belast geweest met het afnemen van de examens voor ie akten van bekwaamheid tut het neren van middelbaar onderwies in het beekenen (uiten .1/" tot en met. Mk) en in het boetseeren (akte O). Aan Zijne Excellentie den Minister van Jliniienlandsche
'Anken.
De Commissie, benoemd l>ii Uwer Excellentie'» beschik* king van 11 Hei 1911, n°. 36001, afd. II. H. ().. ritting houdende te Rotterdam, was samengesteld als volgt: lid en voorzitter:
H . •!. de G r o o t ,
inspecteur van
het
middelbaar onderwijs te 's Gravenbage; lid en o n d e r v o o r z i t t e r : Bart van H o v e , hoogleeraar aan de
Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, en II. Rozenheek, leeraar aan de llijks- hoogere burgerschool te Jloeren veen :
Amsterdam :
G. P. .T. Kalemink, leeraar aan de gem. hoogere burgerschool en directeur van de burgeravondschool te Hilversum : J . K u y p e r , h o o f d l e e r a a r aan de A c a d e m i e van beeldende
kunsten te 's Gravenbage; W . C. K r o m h o u t ('zii., hoofdleeraar aan de A c a d e m i e van beeldende kunsten en technische wetenschappen te Holtordam : H . Leeuw, l e e r a a r aan de (tem. hoogere burgerschool en
aan de burgeravondschool te Nijmegen; A. 1). F. W. Lichtenbelt, hoogleeraar aan de Technische Soogeschool te Delft: H. Luns, hoofdleeraar aan de Academie van beeldende kunsten en technische vetenschappen te Rotterdam; G. C. Hichell,directeur der ambachtsschool Ie Leeuwarden : P . H . P o m e s , d i r e c t e u r der ambaeli1s- en
leden :
dr. •!. A. Barrau, hoogleeraar aan de Tecbnische Hoogeschool te D e l f t :
dr. 3. 1'. van Bemmelen, hoogleeraar aan de Rijks-Universiteit te Groningen : II. Benes, leeraar aan de Ambachtsscbool te "> Gravenbage, wonende te Rijswijk : A. ten Bosch, lid
avondtookon-
school te Zieriksee: •T. v. Reijendam, directeur der ambaebts* en burgeravondschool te Nijmegen: W . ('. A . Kidderhof, l e e r a a r aan de school van het genoot* schap ,.Mathesis S c i e n t i a r u m G e n e t r i x " te L e i d e n ; H . J . R u t t e r s , l e e r a a r aan de Rijksnormaalschool voor
teekenon derwij s te Amsterdam; van
("en
electrotechniscli
bureau
te
's Gravenbage: H. J. den Breeje Sr., leeraar aan de ambachtssehoo] te Utrecht; P. K. Brunsman, leeraar aan de ambachtsschool en burgeravondschool te Alkmaar: •I. Bubberman, leeraar aan de Rijks- hoogere burgerschool te Leeuwarden : A. I{. Coben, leeraar aan de Rijksnormaalschool voor tcekeiionderwijzers
T h . A. II. V. H a r d e r w i j k , d i r e c t e u r der ambachtsschool Ie
's Gravenhage: J. L. v. Ishoven, leeraar aan de 1ste ambachtsschool Ie
te A m s t e r d a m :
•T. A. Schell, l e e r a a r aan de m i d d e l b a r e technische school.
tevens kweekschool voor machinisten te Amsterdam : II. Sirag ir., leeraar aan de middelbare technische school Ie Utrecht; •T. Veldkamp, directeur der ambachts* en burgeravond* school te Zwolle : m e j . •!. v. d. K a a y , leerares aan de industrieschool v ' meisje* te R o t t e r d a m : m e j . .1. I I . A. L i n d e n , directrice van de industrieschool voor meisjes t e G r o n i n g e n .
I'. Doorn, directeur der ambachtsschool en avondvakteekenschold te Haaiden : I I . . 1 . van Dijk, leeraar aan de 1ste hoogere burgerschool
Algemeene mededeelingen.
met 5-jarigen cursus en aan de gemeentelijke avondschool voor h a n d w e r k s l i e d e n
te
Amsterdam;
II. Ellens, directeur der Rijksrietvlechtschool te Noord» wol de :
A. Falise, leeraar aan de Rijksschool voor kunstnijverheid
Op voorstel van den voorzitter werd, hij a c c l a m a t i e , tot secretaris benoemd de h e e r P . D o o m . Dooi' liet groot a a n t a l c a n d i d a t e n , dal zich had a a n g e m e l d ,
moest worden uitgezien naar meerdere localiteiten dan in hel
te A nistei'dam :
gebouw d e r A c a d e m i e vooi dit doel a a n w e i i g w a r e n .
1). |{. Gerhardt, directeur der ambachtsschool en leeraar aan de burgeravondscboo] te Schiedam; 'I'. 'I'. (iiahi.jn, hoofdleeraar aan de school voor kunst nijverbeid te Haarlem: II. ('. Grosiean, leeraar aan de middelbare technische school, tevens kweekschool voor machinisten te Amsterdam:
Dientengevolge werd hel eerste gedeelte van de examens afgenomen in bel gebouw der Academie aan de Coolvest, hel voormalig a r m e n h u i s aan den Schiedamsc hen Dijk, en in door de Academie in g e b r u i k zijnde lokalen in de school voor
H. U. IJ. 0. in de Lqnbaanatraal te Rotterdam. De examens begonnen op 20 Juni en eindigden op 28 A u g u s t u s 1911.
[273.
22.]
Ver-lag van den staal der liooge-, middelbare en lagere scholen over l'JII -1912. (Hooger en Middelbaar onderwijl.)
- a •
i
5 *--
44
C <-
K..SB Sc -
d
1 a*
H
§ijj
11
w
|!i ^ e si 'S °
lij lil s -' a
f*
(L
84
reikt
Ili'l volgende staatje geeft een oversichl van bet nantal candidaten, dal ucli voor de verschillende examens beefl aangemeld! terwijl tevens is aangegeveu bet aantal dat zich terugtrok evenals dat der geslaagden.
il,—
il
3 i
Akte l/a tot en met /l/k. Meetkunde. Kennis van meetkunde, vlakke meetkunde, zoowel als meetkunde in de ruimte, voor zoover uoodig ter verklaring van de beschrijveude meetkunde, de projectieleer en de perspectief lic! voor de verschillende akten nogal te wenschen over en wel inzonderheid voor die akten, waar de kennis van dil onderdeel volgens de programma's tot de meest bescheiden eischen is teruggebracht. liet trof de Commissie, dal bijna ieder vak er blijkbaar een eigen terminologie op nahoudt, hetgeen in verband met het theoretisch onderwijs in meet k u n d e , dat aan bijna
44
N~é
leiden.
M«
80
10
—
—
27
80
23
—
—
26
29
1 —
12 •>
14 .)
— 1 — —. —
— — 1 — — — — —
16 4d. 11 12 2
—
—
58 '.) 15 7 0 4 8
58 11 17 7 2 6 8
aanv. 11 88 29d.59h. W. Th. 12 52 '.i 5 86 L46 11' 88 .").") 12 26 18 10 5 1 16
M» W M' M'> MM' Ui M'' W M"
(i
öd lh 6
0 Totaal
.
580
o
47 8 10 3 0 2 2
ld lh
Wensi helijk ware het, dat in deze
eenvormigheid
heerschte en wel in dien zin, dat de in de wiskunde algemeen gebruikelijke termen en benamingen ook werden gebruikt door hen, die belast zijn niet het onderwijs in de practiscbe vakken, voor de leerlingen zou dat ongetwijfeld een groot gemak zijn. W a a r o m bv. te spreken van bet h a r t van een
cirkel in plaats van middelpunt, van denkbeeldige ribben, van welflijnen en welfvlakken van kegels en cylinders in de bete.keiiis van beschrijvende lijnen, cylinder* en kegelvlakken. Tevens meent de. Commissie te moeten opmerken en inzonderbeid trof dit h a a r bij de examens voor M d en M / , d a t vide candidaten geen onderscheid maakten tusscben eene benaderende u i t v o e r i n g zooals deze bij het lijnteekeneu gebruikelijk schijnt en eene zuiver m e e t k u n d i g e c o n s t r u c t i e , berustende op vaststaande m e e t k u n d i g e stellingen. Ook de kennis van de voornaamste eigenschappen der meest
voorkomende eenvoudige meetkundige lichamen en hunne doorsnijdingen met p l a t t e vlakken liet veel te wenschen over,
1 122
elke
inrichting gegeven wordt, noodzakelijk tol verwarring moet
4
1
159
1 180
1
terwijl bepalingen in den regel hoogst gebrekkig gegeven
125
werden. E n tock is dit voor den a a n s t a a n d e n leeraar in de eerste p l a a t s noodig, om de leerlingen een j u i s t b e g r i p van een en a n d e r te geven.
U i t dezen staat blijkt, dat een zeer groot a a n t a l c a n d i d a t e n zich voor de verschillende e x a m e n s t e r u g t r o k , h e t g e e n bewijst dat velen niet e r n s t i g n a d e n k e n voor zij besluiten aan liet examen deel te nemen en zich aan te melden. De Commissie meent er op t e moeten wijzen, d a t liet in het b e l a n g is van eene goede o r g a n i s a t i e , dat t e r u g t r e k k i n g zoo weinig mogelijk' p l a a t s heeft. M a g als eiseh van wellevendheid reeds verwacht worden. dat iedere c a n d i d a a t , d i e het voornemen beeft niet aan het examen deel te n e m e n , hiervan mededeel ing doet aan den voorzitter, (enkele c a n d i d a t e n voldeden zelfs h i e r a a n n i e t ) , noodzakelijk is bet, dat deze kennisgeving voor den a a n v a n g van de examens plaats v i n d t . W a n n e e r het p e r c e n t a g e van hen, die zich t e r u g t r e k k e n , zoo groot is, als dit j a a r b e t geval was, d a n werkt d i t belemmerend op de s a m e n s t e l l i n g van b e t p r o g r a m m a en wordt de r e g e l i n g , die, ook wat betreft de localiteit, voor den a a n v a n g der e x a m e n s moet worden ontworpen, zeer bemoeilijkt. Bovendien worden d e uitgaven in verschillend opzicht noodeloos verhoogd. In verband h i e r m e d e , meent de Commissie U w e Excel* Lentie in overweging te moeten geven m a a t r e g e l e n te nemen. om eene dergelijke onverantwoordelijke wijze van a a n m e l d i n g zoo mogelijk te voorkomen door bv. de v e r p l i c h t e examengelden niet alleen te doen storten door b e n , aan wie de akten worden uitgereikt, m a a r door allen, die zich voor het doen van examen a a n m e l d e n , evenals dit thans reeds bij de examens voor het L . O. liet geval is.
Hoewel de programma's voor de verschillende akten, naar liet bordeel van de Commissie, wel aansluitend zijn gebleken aan de eischen die tegenwoordig in bet bijzonder bij bet vakonderwijs gesteld worden, meent de Commissie toch dat het a a n b e v e l i n g zal verdienen naast de akte Mo ( h a n d - en décoratiefteekenen) een akte van lagere orde te o n t w e r p e n evenals
dit voor bouwkunde in akte Ma en voor werktuigkunde in akte M/ is aangegeven. Ten opzichte van de e x a m e n s heelt de Commissie de eer het volgende mede t e d e e l e n :
Beschrijvende meetkunde en a.ronomctrisclie projectie. Het resultaat van bet onderzoek n a a r de k e n n i s der c a n d i d a t e n van deze o n d e r d e d e n der p r o g r a m m a ' s was over bet algemeen weinig b e v r e d i g e n d , inzonderheid wat betreft de v e r v a a r d i g d e teekeningen. De ooizaak h i e r v a n meent de Commissie te moeten zoeken in onvoldoende voorbereiding. I n a a n m e r k i n g g e n o m e n , dat vele c a n d i d a t e n , die aan verschillende i n r i c h t i n g e n van onderwijs voor de vroegere akte \l' studeerden, zich plotseling gesteld zagen voor een vee] u i t g e b r e i d e r p r o g r a m m a Ma, is het niet te verwonderen, d a t de u i t s l a g in l»et algemeen en vooral voor Ma verre beneden het n o r m a l e bleef en dat ook het resultaat van l o t onderzoek n a a r de kennis van beschrijvende m e e t k u n d e zeer onlievredigend was. W a t den aard van het geleverde werk betreft, hierbij dient
opgemerkt te worden, dat vele teekeningen ni"t behoorlijk constructief waren uitgevoerd. Hij h e r h a l i n g , ja bijna als regel, werden, om tot liet doel te g e r a k e n , liulpvlakken gebruikt die de lichamen sneden volgens ellipsen d a a r waai', bij ecnig n a d e n k e n , deze door cirkels waren te vervangen geweest of wel de g e v r a a g d e doorBp ij d i n g e n met b e h u l p van snijpunten van cirkels e l r e c h t e lijnen h a d d e n k u n n e n worden tot stand g e b r a c h t . Niet alleen is deze methode niet constructief en hierom a f k e u r e n s w a a r d i g , m a a r zij moet ten gevolge van het gebruik maken van uit de hand geteekende ellipsen uit den aard der
zaak tot onzuivere uitkomsten leiden, üij de beoordeeling van de teekeningen naar de opgaven voor beschrijvende meetkunde en vooral ook bij de axonometrische projectie en de perspectief was het bovendien opmerkelijk, dat zelfs candidaten voor Ma, die zich meer in hel liandteekenen geoefend hebben, niet in staat bleken om met eenige nauwkeurigheid door een achttal punten eene ellips te teekenen, die behoorlijk van vorm was. Integendeel was de vorm soms ergerlijk slecht en de gcheelo c o n s t r u c t i e slordig u i t g e v o e r d . Behalve dat weinig acht geslagen werd op den aard der constructie en de zuivere m e e t k u n d i g e u i t v o e r i n g , werd o]) het aangeven der m e r k w a a r d i g e p u n t e n in den regel in bet geheel geen a c h t geslagen.
Bijlage D.
[273.
22.]
Tweede Kamer, M
Verslas van den itaat dei hooge-, middelbare en lagere scholen over 1911 Verder bleek lii.i li<'1 teekenen van de doorsnijdingen van eenvoudige regelvlakken mei platte vlakken, dat bet voor.tellingsvermogen van nmmige candidaten uogal te wenschen overliet. Bene schromelijke verwarring van liobtbare en onzichtbare lijnen kwam dientengevolge meermalen voor. Wat de axonometruche projectie aangaat, daarvan ontbrak bij vele candidaten nog' bet juUte begrip, terwijl ook hiei vooral geldl \\ :tt boven is opgemerkt omtrent bel gebruik van ellipsen en wel in dien zin, dat ter bepaling bv. eener gevraagde doorsnijding bijna geregeld gebruik gemaakt werd
1912. (Hooger en Middelbaar onderwij .)
perspectief over het algemeen zeer bevredigend waren, hei geen niet te verwonderen [s in verband niet de bescheiden ciselien, welke hel p r o g r a m m a voor «leze akte stelt. Akte
l/a (IIumi
in
rechtlijnig
teekenen),
Kvnttf/enehiedenis, Enkele c a n d i d a t e n waren voldoende voorbereid voor dil onderdeel van Int e x a m e n . Hij sommigen was de kennis van het verband tusscl de historische bouw-
stijlen en de decoratieve kunst zeer zwak. De kennis van de technologie van sommige
kunst-
van axonometrische ellipsen in plaats van te werken niet in de neergeslagen vlakken geconstrueerde cirkels. Ook liet de v e r k l a r i n g van de wijze van (uitstaan eener axonometriscbe projectie dikwijls te wensohen over. Gelden deze b e m e r k i n g e n in hoofdzaak liet g e l e v e r d e werk voor Mo, ook dat voor Mc en M
a m b a c h t e n e " de daarbij g e b r u i k t e m a t e r i a l e n was niet voldoende. Het bleef, zooals dit bij de vroegere e x a m e n s voor de
Projectieleer en tcheeve projectie, liet resultaat van liet onderzoek n a a r de kennis der gewone rechthoekige projectie was no»; a l bevredigend. Verschillende c a n d i d a t e n voor M
hebben en bovendien vrijwel stelselloos studeerden.
Hiertegenover staat, dat aan de door vele candidaten vervaardigde teekeningen een onvoldoend cijfer moest winden toegekend, hoewel aan een vrij groot aantal een voldoend praedicaat werd gegeven. I n z o n d e r h e i d hij M / w a s zulks hel geval hetgeen wel eenige
bevreemding wekt aangezien de opgaven een zooveel mogelijk practisch k a r a k t e r droegen en het g e h i u i k van projecties, doorsneden, ontwikkelde o p p e r v l a k k e n , enz., hij het smids- en
werktuigkundig teekenen veel voorkomt. Opmerkelijk was ook hij het mondeling examen van i l / welke eigenaardige terminologie de candidaten er op nahielden. Verder dient te worden o p g e m e r k t , dat hoewel m e n bepaalde v r a a g s t u k k e n m e e r m a l e n volgens b e p a a l d e receptjes wist op te lossen er a a n de v e r k l a r i n g van een en a n d e r veel ontbrak. H e t voorstellen van het m e e t k u n d i g e l i c h a a m of vlakke f i g u u r in seheeve projectie was in den regel zeer g e b r e k k i g . W e i n i g e c a n d i d a t e n h a d d e n begrip van de u i t v o e r i n g 0111 eene of' a n d e r e c o n s t r u c t i e in een wijkend vlak door dit vlak in het tafereel neer t e slaan. I n den regel bepaalde de kennis der c a n d i d a t e n zich ook hier weer tot b e p a a l d e in de p ra et ijk gebruikelijke recepten, zonder dat ze zich d a a r v a n helium lijk rekenschap wisten te geven. Menig c a n d i d a a t zelfs was van oordeel, dat de wij kende lijnen steeds in eene b e p a a l d e verhouding' tot de werkelijke lengten moesten s t a a n . Van menigeen bepaalde zich de kennis van seheeve projectie tot het voorstellen van de eenvoudigste vormen zonder dat men zich b l i j k b a a r ooit had a f g e v r a a g d , hoe eene dergelijke afbeelding o n t s t a a t . De wiskundige g r o n d s l a g , waarop deze wijze van voorstellen berust, ontbrak dikwijls geheel. Perspectief. In a a n m e r k i n g genomen, dat vele candida* ten reeds geruiinen tijd studie maakten van dit onderdeel van het e x a m e n ( n . 1 . de c a n d i d a t e n voor Mr/, M i , M e on Mo) mocht worden v e r w a c h t , d a t het geleverde werk a l t h a n s niet zoo over de geheel e lijn als onvoldoende m o o t worden aangenierkt als dit soms bij beschrijvende m e e t k u n d e het geval was. Toch bleek ook hier. dat zeer veel c a n d i d a t e n weinig e r v a r i n g hadden in bet oplossen van v r a a g s t u k k e n en »r
dientengevolge weinig van terecht brachten. Opmerkelijk was h e t , d a t velen, wien een slecht of DUVoliloeiid cijfer voor de t e e k e n i n g moest worden toegekend, h-t hij het m o n d e l i n g examen tot een behoorlijk, ja zelfs goed cijfer en daard tot een voldoend eindcijfer b r a c h t e n Tot het geheel zelfstandig oplossen van een bepaald vraag* stuk schijnen vide c a n d i d a t e n niet hii m a c h t e , een gevolg van te weinig oefening en e r v a r i n g op dit t e r r e i n .
Dit bleek ook uit de ontactische wijze, waarop het vrangstuk dikwijls werd aangepakt en het achteloos en onnadenkend aanduiden van de schaduwen h.v. van overgangen van kegels op cylinders of bollen, enz. W a t de c a n d i d a t e n voor Mr/ betreft, verdient o p m e r k i n g , dat de resultaten van het onderzoek n a a r h u n n e kennis van Handelingen der Stat«n-Generaal. Bijlagen.
1912—191.?.
akten M1 en M' het geval was, hij eene zeer elementaire kennis van kunstgeschiedenis. De Commissie IS overtuigd, dat de meeste c a n d i d a t e n zich hij h u n n e s t u d i e van zeer beperkte l i t e r a t u u r bediend
De opstellen van de c a n d i d a t e n zoowel voor deze akte als voor de a n d e r e akten Mo, Mr, Mr, M ; en M / , leverden over liet algemeen het bewijs, dat de c a n d i d a t e n de gegeven stof ter b e h a n d e l i n g niet bevredigend konden verwerken, waardoor slechts aan een klein a a n t a l opstellen een hooger dan voldoend cijfer kon worden toegekend. D e Commissie wenscht de o p m e r k i n g te m a k e n , dat de cand i d a t i n , veelal u i t de provinciesteden en niet zelden uit kleinere p l a a t s e n , geen kennis droegen van belangrijke bouwwerken b u i t e n de plaats h u n n e r i n w o n i n g en evenmin van de b e l a n g r i j k e verzamelingen van kunst in de musea van ons land, die toch moeten beschouwd worden als de eenige gelegenheden om eene j u i s t e kennis te verkrijgen van de pro-
ducten van historische kunst. Ken niet te m i s k e n n e n voordeel hadden die c a n d i d a t e n . die als Leerlingen van bekende i n s t i t u t e n voor kunstonderwijs. meer svsteniatiscb g e s t u d e e r d h a d d e n en h i e r v a n bij het examen blijk g a v e n . Ontleedkunde. Voor dit onderdeel van het examen moest door de c a n d i d a t e n eene t e e k e n i n g op a c a d e m i e g r o o t t e gemaakt worden n a a r een beeld, een afgietsel van den Aehillos.
De spieren moesten in de omtrekteekening aangegeven worden. Het oordeel van de Commissie over de v e r v a a r d i g d e tookeningen is zeer o n g u n s t i g . De stand en de vorm van het beeld waren slechts door enkele c a n d i d a t e n juist weergegeven. Vooral de v e r h o u d i n g e n der verschillende deelen van het beeld tot e l k a n d e r waren, behoudens enkele u i t z o n d e r i n g e n , geheel o n j u i s t . Ook bij de p l a a t s i n g van de spieren binr.cn den omtrek, werden herhaaldelijk grove fouten g e m a a k t . De meeste c a n d i d a t e n bewezen onvoldoende geoefen ; zijn in liet teekenen van het menschbeeld. l i e t resultaat van het mondelinge examen was over ' l algemeen b e t e r , hoewel verscheidene c a n d i d a t e n ook hi ij blijk gaven van onvoldoende voorbereiding. Methode. Hij het m o n d e l i n g examen voor method • ! ij het h a n d t e e k e n e n bleek, dat meerdere oefening gewenschf is bij het verklaren van verschillende o n d e r w e r p e n , vooral d a a r . waar bij de bespreking' eene kleine schets on bet zwarte bord noodzakelijk werd g e a c h t . D e kennis dei' leermiddelen m de toepassing hiervan was dikwijls g e b r e k k i g . Ook bij het onderzoek n a a r de kennis van de c a n d i d a t e n van methode hij het lijn teekenen bleken velen niet op de hoogte te zijn van de p r o g r a m m a ' s van de verschillende Scholen, waarvoor dez • akte bevoegdheid geeft. Het meerendeel der candidaten bewees de stol niet behoor* lijk te hebben bestudeerd, terwijl de wijze van u i t d r u k k e n
menigmaal te wenschen overliet. I lakrerriering. Hoewel de vaardigheid om met vlakke tinten te werken nog menigmaal te wenschen overliet, kan het resultaat over het algemeen bevredigend worden genoemd. Stilleven. Hij het teekenen bleek groot gebrek aan vaardigheid zoowel in het schetsen van liet geheel als in het détailleeren d e r o n d e r d e d e n .
22
[273.
Mi
22.] 1012. ( H o o g e r on M i d d e l b a a r
den >ia:
Vcull
Planten, bloemen of dieren. 11 *• i resultaat van bel teekenen van planten, bloemen of dieren kan bevredigend worden genoemd, terwijl het teekenen ron eene eenvoudige styleering van den oatuurmotieven ook binnen liet bereik was van de meeste candidaten. liet aantal oomposities, die getuigden van kennis van orna* mentalen boUW was zeer g e r i n g , terwijl de kennis van de
onderwijs.)
oonstateeren. De werkteekeningen waren vaak dilettantisch; kloeke, vlotte arbeid was zeer zeldzaam. De Commissie meent er op te moeten wijzen, dat deze akte VOOr haiid- en dveoratiefteekenen bedoeld is als akte van be-
voegdheid, uit te reiken aan decorateurs (op welk gebied dan ook) die de practijk van hun vak meester zijn.
W a a r lettel vormen gebezigd waren, was v o o r u i t g a n g merk-
Menschbeeld. De vervaardigde teekeningen gaven blijk dat aan dit teekenen niet genoeg aandacht was geschonken. Vormen, actie en bewerking van den verlangden omtrek be-
baar, hoewel het toepassen van een goeden lettervorm niet algemeen kan genoemd worden. Borstbeeld. lTit de meeste teekeningen bleek, dat niet genoeg studie was gemaakt van den bouw van liet geheel en
waren voorbereid. Schetsen schoolbord. De bij M« gemaakte opmerkingen gelden ook hier.
eenvoudige samenstellende doelen, van een ontwerp vuur vlakversiering l>ij de meeste candidaten niel aanwezig was.
wezen, d a t over het algemeen d e c a n d i d a t e n niet voldoende
van de kennis der onderdeelen. Ook de wijze van opwerken toonde bij velen gebrek aan kennis in opzet en modelleeren. Rechtlijnige f celen int/, liij vele c a n d i d a t e n bleek de onvoldoende voorbereiding uit een bijna volkomen gemis aan technische v a a r d i g h e i d . Het niet goed kantoeren der instrumenten was oorzaak, dat de strakheid der lijnen dikwijls vee] te wenseben overliet. H e t arceeren en kleuren was over het algemeen slordig en onoordeelkundig, waarbij dikwijls gemis aan goeden smaak a a n het licht kwam. H e t strakke en kant i g e , verbonden aan het b e g r i p . . l i j n t o e k e u i n g " kwam daardoor niet tot zijn recht. Opmeten en teeltenen run een voorwerp. Hij bet opmeten en projecteeren kwamen in hoofdzaak dezelfde gebreken n a a r voren als voor de r e c h t l i j n i g e t e e k e n i n g zijn a a n g e g e v e n . Het goede beun']) van projectie o n t b r a k m e n i g m a a l . Niett e g e n s t a a n d e de te projecteeren voorwerpen zeer eenvoudig waren, was een groot gedeelte der t e e k e n i n g e n onvoltooid. Schetsen schoolbord. Slechtfl zelden kon voor de uitwerk i n g v a n deze opgaven een meer dan voldoend cijfer worden t o e g e k e n d ; over bet algemeen bleken de c a n d i d a t e n in vaardigheid te kort te schieten. Akte
.l/b ( h a n d - en decoratiefteekenen reliefversiering).
Kunstgeschiedenis. Hoewel voor de k e n n i s van dit onderdeel van het examen aan sommige c a n d i d a t e n slechts een onvoldoend cijfer kon worden toegekend, was liet r e s u l t a a t over bet algemeen toch bevredigend en b e t e r dan bij de cand i d a t e n voor M a . Ontleedkunde. Hetgeen bij Ma omtrent dit onderdeel van bet examen is medegedeeld, geldt ook b i e r . Methode. W a t bet bandteekenen betreft, gelden dezelfde o p m e r k i n g e n als voor de akte M a ; bij bet examen in deeoratief-teekenen moest herhaaldelijk gebrek aan e r v a r i n g op bet gebied der decoratieve kunst worden geconstateerd evenall o n b e k e n d h e i d met de eischen, w a a r a a n in bet algemeen i( versiering van vlakken en lichamen moet voldoen, Vlakrersiering. Ofschoon de resultaten vrij bevredigend w a r e n , kan toch voor den deeoratiefteekoiiaar meerdere vaar-
digheid verlangd worden. Slechts éénmaal kon het praedicaal goed worden toegekend. Stillen ii. De bij Ma gemaakte opmerkingen gelden ook hier. Ornament naar plastisch m'odel. De candidaten gaven hierbij blijk, dat zij geen voldoende studie g e m a a k t hadden van bel historisch relief-ornament, liet modellé werd gebrekkig weergegeven. Planten, bloemen of dieren. Ontwerpen van vlaktersieringen. De teekeningen waren over bet algemeen veel beter dan die bij M a . Torn heeft de Commissie niet de o v e r t u i g i n g g e k r e g e n , dat de candidaten bel rden tot die categorie val! practisch ontwikkelden waarop de geesl en de letter van de
omschrijving voor akte MA doelt. De teekeningen droegen niet dat practisch karakter, dat de Commissie zoo gaarne in het werk van decorateurs had willen
Akte
J/e ( h a n d - en decoratiefteekenen, relief v e r s i e r i n g ) .
Kunstgeschiedenis.
Het
resultaat van het mondeling
e x a m e n was beter dan dat bij Mn. terwijl de door de c a n d i -
daten vervaardigde opstellen bewezen, dat zij ernstiger gestudeerd hadden en beter voorbereid waren dan de c a n d i d a t e n VOOT de a n d e r e a k t e n .
Ontleedkunde.
De opmerkingen gemaakt bij M« gelden
ook bier. Methode, ook bier.
De o p m e r k i n g e n g e m a a k t bij Ma en Mo gelden
Vlakversiering, stilleven, ornament naar plastisch model. menschbeeld en schetsen schoolbord. De c a n d i d a t e n die ook deze teekeningen moesten v e r v a a r d i g e n , bewezen, d a t zij onvoldoende waren voorbereid. E n k e l e c a n d i d a t e n h a d d e n , wegens vroeger behaalde a k t e , b i e r v a n vrijstelling. Boetseer en van een ornament en borstbeeld of decoratief masker. De c a n d i d a t e n bewezen door den geleverden a r b e i d , dat zij onvoldoende waren voorbereid om g u n s t i g te voldoen aan de eischen die aan dit boetseerwerk gesteld worden. Ontwerpen van een voorwerp der gebruiks- of sierkunst en plastische versiering van een architectonisch onderdeel. H i e r v o o r werd opgegeven de v e r s i e r i n g van eene hoekvulling van een wijzerplaat, eerst te ontwerpen en dan in p a s t e l l i n e uit t e voeren. Opmerkelijk is b e t . dat de candidaten het o r n a m e n t meer als ingesneden werk behandelden : aan de uitvoer i n g als laagrelief werd b l i j k b a a r n i e t g e d a c h t . M-lc
d/d (rechtlijnig* en b o u w k u n d i g t e e k e n e n ) .
Algcmeene hennis van de bouwstijlen. D e kennis v a n d e historische stijlen was zeer onvoldoende. H e t onderscheiden der k u n s t t i j d p e r k e n bij bet bezien der voorgelegde p l a t e n , foto's en voorwerpen van kunst* en handwerk was over het algemeen zeer onzeker. Gebrek aan l e i d i n g bij de s t u d i e en onvoldoende a l g e m e e n e o n t w i k k e l i n g bleek bij bet meerendeel der c a n d i d a t e n h i e r v a n de oorzaak te zijn. Dij enkele c a n d i d a t e n bleek zelfs absolute onbekendheid met de beteekenis van de geschiedenis der bouwstijlen. Vlakversiering. Ofschoon de opgave zeer eenvoudig was van vorm en p r o p o r t i e , bleek uit de t e e k e n i n g e n , dat vele candidaten onbedreven waren in het schatten van v e r h o u d i n g e n . Natuur teekenen. De r e s u l t a t e n v a n dit onderdeel van het examen waren b e v r e d i g e n d : de c a n d i d a t e n gaven blijk behoorlijke s t u d i e te hebben g e m a a k t . Bouwkunde. In het a l g e m e e n wenscht de Commissie, o]) grond van het v e r v a a r d i g d e werk, te wijzen op de onvoldoende voorbereiding w a a r m e d e door vele candidaten aan het examen weid deelgenomen. Bewezen velen, door het niet begrijpen van b o u w k u n d i g e constructies of bet verkeerd toepassen h i e r v a n , dat zij h u n kennis alleen langs theoret isi ben weg verkregen h a d d e n , a n d e r e n , die hun v o r m i n g meest in de practijk hadden ontv a n g e n , misten meerendeels d e v a a r d i g h e i d om v l u g en serieus h u n g e d a c h t e n op p a p i e r te zetten en eenig cachet aan bet geteekende te geven.
[973. 22.1
H7
Verslag van den siaat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1911—1912. (Hooger en Middelbaar onderwijl)
De meeste candidaten waren blijkbaar niet doordrongen van de noodzakelijkheid, dat theorie en praetijk samen moeten gaan om met succes voor deze akte te studeeren.
Schetsen, opmeten en teekenen van een bouwkundig onder' deel. Het nteerendeel der CSndidaten toonde weinig vaardigheid te bezitten. Niet alleen waren nagenoeg alle schetsen met ingeschreven maten onvoldoende, doch ook de naar deze schetsen gemaakte teekeningen stonden niet op liet peil, dat redelijkerwijze kon worden verwacht. Werkteekeningen. Kennis run constructie en bouwtnaterialen. J)e naar gegeven schets gemaakte werkteekeningen waren over het algemeen voldoende, maar ook bij deze opgaat' bleek, dat vele candidaten de zoo zeer noodige teekenvaardigheid misten om vlug en goed de gevraagde details uit te werken. Bij verscheidenen liet de constructieve kennis veel te wenschen over. Het mondeling examen was, vooral waar het constructies in hout gold, beter. Toch bleek, dat velen zich geen rekenschap konden geven van het hoe en waarom sommige constructies werden toegepast. Het teekenen op het zwarte bord van onderdeelen van constructieve samenstellingen in verschillende standen (het z.g. wentelen) leverde voor vele candidaten moeilijkheden op. De studie der bouwmaterialen was door de meeste candidaten te licht opgevat; de kennis hiervan bleef' ver beneden het te verwachten peil. De vervaardigde opstellen over bouwkundige constructies en materialen waren, ook wat de toelichtende schetsen betreft over het algemeen vrij goed, doch kenmerkten zich dikwijls door een gebrek aan kennis van de Nederl. taal, zoowel wat zuiver schrijven als zinsbouw betreft. Hoewel zulks niet tot de programma-eischen behoort, mocht toch worden verwacht, dat iemand die bevoegdheid tot het geven van M. O. wenscht te verkrijgen, zich behoorlijk weet uit te drukken en zonder grove taalfouten kan schrijven. Ontwerpen en teekenen van versiering*vormen. Het ontwerpen van versieringsvormen bestond voor het meereiideel der candidaten in het te pas of te onpas aanbrengen van zonderlinge uitkepingen, groeven, enz., geen verband houdende met den vorm, het doel en het karakter van liet te versieren bouwkundig onderdeel. Van dit gedeelte van het examen was weinig of in het geheel geen studie gemaakt. Schetsen schoolbord. De resultaten waren over het algemeen vrij goed, hoewel het gemis aan constructieve kennis ook hierbij nog menigmaal naar voren kwam. Methode. Met een doeltreffenden gang van het onderwijs aan de verschillende scholen waren de meeste eandidaten wel op de hoogte. Over het algemeen konden zij echter het verschil niet aangeven tusschen de scholen, waarvoor deze akte bedoeld is. Het methodisch teekenen en verklaren van de eenvoudigste samenstellingen en elementaire constructies liet veel te wenschen over: het was voor de candidaten veelal onmogelijk om tot het begrip van de leerlingen af te dalen. Over het geheel scheen er niet veel studie van dit examenvak gemaakt te zijn. Akte Me (rechtlijnig en bouwkundig teekenen). Getchicdcnis der bouwkunst. Bij het meerendeel der candidaten bleef het bij eene zeer oppervlakkige kennis, zonder het verband en den samenhang dei' stijlen te hebben begrepen. De uitkomst van dit onderdeel van het examen was werkelijk bedroevend, vooral waar deze akte eene hoogere bevoegdheid geeft voor het bouwkundig onderwijs. I lakvertienng. De vervaardigde teekeningen gaven i-eden tot groote tevredenheid.
Natuurteekenen.
Ofschoon de resultaten minder gunstig
waren dan bij de vlakversiermg. bleek toch dat de candidaten zich in het teekenen naar gipsafgietsel behoorlijk geoefend hadden. Bouwkundige lamentteUingen en kennis run materialen. De grondige kennis van de bouwkundige samenstellingen liet
bij vele candidaten te wenschen over; verscheidene hadden de uit boeken verkregen keunis niet aan de praetijk kunnen
toetsen, waarom de dikwijls zoo eenvoudige toepassingen uit de praetijk onbekend waren. De kennis der houwmaterialen stond ver beneden het peil, dat VOOr de akte Mr verwacht mocht woiden. Vragen over de verschillende manieren van vormen en bakken van steen, be-
reidingswijzen van verschillende kalksoorten, glas, ijzer, enz. waren blijkbaar niet verwacht. Eigenschappen, samenstel* ling, middelen tegen verweering van natuurlijke steen waren onvoldoende bekend. Schetsen, opmeten en teekenen bouwkundig onderdeel. Het schetsen was over het algemeen minder gelukkig, vooral daar waar meer ornamentele vormen moesten winden geteekend. De bedoeling van het maken van eene schets met maten was door velen niet begrepen. Het teekenwerk was over het algemeen zwak, vooral wat betreft het weergeven van den vorm en het relief van bet
bladornament. Onderdeelen van gebouwen naar schels. Bij het teekenen van ,,vooraanzicht en doorsnede van een steenen balcon" bleek over het algemeen een gebrek aan vaardigheid in bet opwerken, zoowel met inktlijnen als met penseel. Eenvoudige gebouwen naar schets. De vervaardigde teekeningen getuigden over het algemeen, wat het teekenwerk betreft, van voldoende bedrevenheid, maar het talent, om bij een aangegeven plattegrond, zelf de verlangde gevels en doorsneden samen te stellen goed van vorm en verhouding, was bij velen in onvoldoende mate aanwezig. Ontwerpen constructieve onderdeelen met versierintj. De vervaardigde teekeningen bewezen, dat vele candidaten deze opgaaf meer hadden opgevat in de beteekenis van versieren, waardoor de constructie op den achtergrond werd geschoven. Waren de versieringsvormen door enkelen zeer goed aangegeven, over het algemeen liet het begrip „versieren" zeer veel te wenschen over. Gebrek aan vormenkennis bleek ook hier weer. Schetsen schoolbord. De uitkomsten van het schetsen waren over het algemeen vrij gunstig. Methode. De kennis van methode voor de scholen, waarvoor deze akte bevoegdheid geeft, was over het algemeen onvoldoende. Akte .l/f (rechtlijnig teekenen, smids- en werktuigkundig teekenen). Voorwerpen naar de natuur. Vit het geleverde werk bleek, dat de studie van dit onderdeel van het examen zeer was veronachtzaamd. Vaardigheid in het schetsen ontbrak, terwijl algemeen de regels van de perspectief niet juist waren toegepast. IJzerconstructies naar opgaaf. In het uitwerken van de opgave waarin gevraagd werd het detailleeren van eene ijzeren deur en waaruit dus de kennis van het eigenlijke smidsvak moest blijken, waren zeer grove fouten gemaakt, vooral in de detailleering van bet hang- en sluitwerk. Zij, die zich aan dit examen willen onderwerpen, moeten inzien, dat de kennis en bedrevenheid, noodig voor dit belangrijke onderdeel, slechts door practische oefening kan worden verkregen, zoowel in de werkplaats, als aan het teekenbord. Opmeten en teekenen van irerktuii/dcclcn. V\\ de vorvaardigde teekeningen bleek, dat de teekenvaardigheid van een groot aantal candidaten veel te wenschen overliet. Die geringe mate van teekenvaardigheid bleek bij deze, zoowel als bij de andere teekeningen, uit de geringe hoeveelheid werk, die door velen in den gestelden tijd werd geleverd en tevens uit het gehalte van het werk. Ook moet geweien worden op het onnauwkeurig inschrijven der maten, het onzuiver op-
meten en het niet overeenstemmen der opgenomen en der ingeschreven maten. De onmisbare teekenvaardigheid kan
slechts door langdurige oefening onder goede leiding worden verkregen.
is
[WW 9»
22.]
Ver-lag van Jen itaoi der booge-, middelbare en lagere ich olen over IU11- 1912. (Hooger en Middelbaar onderwijs.) Teekenen werktuigdeelen uuur tchett. Dit deze opgave, In-t teekenen van een kusaenblok \;in moderne constructie, bleek dal eenigen der candidaten mei hei bestaan van zoodanige constructies ten eeneninale onbekend waren, zoodat, op grond van deze ervaring, «1 *• Commissie meent aan de toekomstige candidaten te moeten aanraden den modernen werktuigbouw, zooals die zich in de tegenwoordige trans* missiedeelen en armaturen openbaart, ernstig te bestudeeren. Schettert schoolbord. Aan liet bekoorlijk teekenen van projectievische schetsen van eenvoudige voorwerpen uit bet machinevak op liet schoolbord en uit liet hoofd, werd door de Commissie zeer groote waarde toegekend, aangezien de Leeraar hij zijn onderwijs, dit belangrijke hulpmiddel voortdurend moet toepassen. Toch gelukte liet aan vele candidaten niet eene behoorlijke schets op het hord te teekenen, terwijl bovendien de voorstelling van de opgegeven onderwerpen (voedingspomp, koppelbus, klepkast veiligheidstoestel, enz.) zeer vaag bleek te wezen. Samenstelling eenvoudige krachts' en arbeidswerktuigen. \Oor het te vervaardigen opstel was gegeven eene stoomhoimachine: de candidaten hadden hierhii dus de gelegenheid iets mede te deelen over: verticale stoomketels, de meest eenvoudige machines, overbrenging van beweging door middel van kamwielen en wrijvingskoppeling, T'it het geleverde werk en uit het mondeling onderzoek bleek, dat vele dei candidaten zich zeer onvoldoende hadden voorbereid. Daar het programma krachts* en arbeidswerktuigen omvat, strekte het onderzoek zich. behalve over stoommachines, ook uit over de verbrandingsmachines, pompen en hijsehwerktuigen. Er werd slechts naar de samenstelling dezer werktuigen gevraagd, theoretische kennis werd dus niet gevorderd of' slechts in zeer geringen omvang: de bespreking van indicateur- en stoonischuifdiagramnion, de theorie van liet vliegwiel en van den régulateur, berekening van krachten en weerstanden hieven dus achterwege.
Contlrueeren run werktuigdeelen naar opgaaf. De candiclaten moesten eene teekening of Ontwerp maken van een kruithoofd, waarvan de vorm in hoofdtrekken was aangegeven, evenals de kracht welke door ciil machinedeel moest worden overgebracht. De afmetingen van bet kruishoofd moesten berekend worden uit de klachten die op ieder onderdeel weikten. De uitwerking van deze opgaat Leverde vrij bevredigende resultaten, behalve bij die candidaten, die wel de regelen, waarop zulke berekeningen berusten, uit het hoofd hadden geleerd, maar zich niet, door practische opgaven uit te werken, hadden geoefend in het toepassen van die regelen. Vooral bleek deze geringe practische oefening aan die onder* deelen van het voorwerp, die geheel naar eigen inzichten, zonder verdere aanwijzing, moesten geconstrueerd worden, in het bijzonder bij den overgang van de cylindrische kolf in het platte- of bladvormige gedeelte. Teekenen run werktuigen en werktuigdeelen. Dij de vervaardigde teekeningen, waarvoor als onderwerp was gegeven een inlaatklep eener stoommachine niet bijbehoorende deelen, bleek zeer groot verschil in teekenvaardigheid; eenigen der candidaten hadden in den gestelden tijd slechts een begin der teekening op papier kunnen brengen, terwijl anderen de teekening bijna gereed hadden. De oorzaak voor het leveren van eene zoo geringe boeveelheid arbeid lag ,ook gedeeltelijk in de omstandigheid, dat het meerendeel der candidaten eene zeer vage voorstelling had van een zoo belangrijk onderdeel der moderne stoommachine;' verwacht mocht worden, dat iedere candidaat zich in het schetsen of teekenen hiervan behoorlijk had geoefend. Schetsen schoolbord. gelden ook hier.
De opmerkingen, gemaakt bij M/
Kennis krachtS' en arbeidswerktuigen. Het onderzoek verschilt bij dat voor akte M/, doordat hier ook de werkingswijze d. i. de theorie der werktuigen gevraagd wordt, waarbij verondersteld wordt, dat de candidaten zooveel van de natuur- en werktuigkunde hebben bestudeerd, dat ze de wetten, waarop Kennis materialen. Het onderzoek naar de kennis van de die werkingswijze berust, kunnen verklaren, zoover dat mogein de werktuigbouwkunde gebruikt wordende materialen gaf lijk is zonder de toepassing der hoogere wiskunde. geen voldoende resultaten. Vele candidaten waren niet in De candidaten hadden een opstel te maken over de condenstaat duidelijk de eigenschappen aan te geven van de soorten satie bij stoommachines, waarin niet alleen eene beschrijving van giet- en smeedbaar ijzer, van koper en van andere legee- der toestellen moest worden gegeven, maar ook het doel dat ringen. Zeer weinigen wisten iets mede te deelen over de , men beoogt door deze inrichting en de berekeningen waartoe wijze waarop ijzer wordt onderzocht, wat onder rek van het de condensatiewerking aanleiding geeft. Ook hier bleek, dat ijzer is te verstaan, waarin de buig*. smee- en ponsproeven de nieuwere constructies nog zeer weinig bekend waren ; geen bestaan. De toekomstige candidaten zullen aan dit belangrijke der candidaten wist waarom stoomturbines bijna altijd met onderdeel van het examen in hooge mate de aandacht moeten een oppeivlakoudensor worden toegerust. wijden en zich tevens op de hoogte moeten stellen van de Dij het mondeling onderzoek kwamen ter sprake onder het constructies der nieuwere gereedschappen. hoofd: ,,stoom- en verbrand ingsmachines" de schuif diagrammen, de beteekenis en het gebruik van het indicateurdiaMethode. Eenige candidaten, vooral die, welke reeds gram, de rol die het vliegwiel vervult, de werking van den praetiseh als leeraar werkzaam zijn, konden hun gedachten régulateur zoowel als het «eheele mechanisme waardoor de hierover behoorlijk weergeven: de kennis van velen bepaalde omzetting van warmte in arbeid in ieder van die machines tot zich tot de programma's van onderwijs in dit vak aan de stand komt. Bij de behandeling der pompen werden de zuigambaohtsscholen, hoewel zelfs die kennis bij sommigen werd hoogte, de functie van den windketel, het arbeidsverhruik, de gemist. constructiebij zonderheden besproken, evenals de werking van de centrifugaalponip en van injecteurs en bij die der hijschAkte d/<j (rechtlijnig*, smids- en werktuigkundig werktuigen de berekening en de werking van de rem. teekenen). De meeste candidaten hadden in dit vak onvoldoende gewerkt. Voorwerpen naar de natuur. Hierbij gelden dezelfde opmerkingen als bij >!ƒ. hennis werktuigbouwkunde. Het onderzoek in dit onderdeel van het examen gaf vrij bevredigende resultaten: het I./'zei'constructie* uuur opgaaf. De opgave, waarin ge- strekte zich uit over de berekening der momenten die op eene vraagd werd het teekenen en détailleeren van de klap of val as. waarvan de belasting bekend is. werken; over die van van eene ijzeren ophaalbrug, was slechts door een gering aan- tappen, ook met het oog op den warmteafvoer, over de contal candidaten bevredigend uitgewerkt. Velen bleken zich in Structie van de voornaamste onderdeden van werktuigen als het vervaardigen van zulke teekenmgen in het geheel niet te kussenblokken, koppelbussen en tandwielen en over klinkverhebben geoefend. bindingen aan stoomketels voorkomende. Het ontbreken van practische oefening en onbekendheid Opmeten en teekenen van werktuigen en \rerktui(fdeelen. met de nieuwere theorieën op dit gebied moest evenwel ook Deze opgave, een bolvormige stoomafsluiter, werd door enkele hier geconstateerd worden. candidaten uitmuntend Uitgewerkt. Anderen bleven echter ver heneden de gestelde eischen, zoowel in het maken van de Kennis van materialen, [n vergelijking met akte ~Slf werd schets als in het vervaardigen van de teekening. De vaardig- hier grondige kennis van de metallurgie van het ijzer verbeid in het opmeten en in het overdragen der genomen maten ondersteld, eene uitgebreider kennis van de eigenschappen der in de teekening liet bij sommigen veel te wenschen over. verschillende soorten en van de beproevingsmethoden en
Bijlage D.
[273.
22.]
Tweede Kamer, m
Verslag van den staal der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1911
L012. (Hooger en ICiddelbaar onderwijs.)
I5ij het mondeling onderzoek waren de resultaten even ongunstig; liet was don oandidaten o. a. onmogelijk eene schets «lp hei bord te maken van de schakeling van dynamo's schepen, b r u g g e n , stoomketels, moeien worden gesteld. Verder strekte het ondenoek sich uit over de voornaamste, vooral met batterijen en met de hulptoestellen. Van de eigenschapde moderne werktuigen voor metaalbewerking en ten slotte pen van draaistroomgeneratoren <'ii motoren konden slechts ook over de eigenschappen en liet ondenoek van smeermid* de allereenvoudigste worden aangeroerd, de diagrammen kwamen daarbij niet ter sprake; toch kan de kennis biervan delen en van verpakkingsmaterialen. niet worden gemist. Deze laatste onderwerpen waren door de candidaten bij de studie zoo goed als verwaarloosd. Kennit werktuigbouwkunde. Tiet mondeling ondenoek naar de kennis der werktuigbouwkunde, gaf, evenals hel Methode. De meeste candidaten hadden van liet onderwijs practisch gedeelte, vrij bevredigende resultaten; hei strekte in hel lijnteekenen aan H . B . 8 . en in w e r k t u i g b o u w k u n d e en kennis van werktuigen aan middelbare technische scbolen zich uit over de berekening van riemen, van kussenblokken, slechts vage begrippen. Van den belangrijken strijd die go- van de krachten
voor bepaalde doeleinden moe) dienen, voor liet maken van
kingen g e m a a k t bij i l / , echter nog in meerdere m a t e .
Opmeten en teekenen run werktuigen en werktuigdeelen. Voor deze o p g a v e moest geschetst, opgemeten en geteekend worden een driepotige afsluiter van kleine a f m e t i n g e n . Hoewel de gestelde tijd r u i m voldoende was, gelukte het niet alleen aan geen der c a n d i d a t e n dit werkstuk af te m a k e n . m a a r eenigon hadden slechts een begin kunnen l e v e r e n : het zuiver o p m e t e n en overbrengen der opgemeten maten liet bij I de meesten te wenschen over. Werktuigdeelen naar schets. Hot oordeel over de teeke* n i n g d i e hiervoor g e m a a k t moest worden, moet even ongun* stig l u i d e n . De schets bevatte de onderdeelen van het a n k e r met don collector, as on stoel van een gelijkstroomdynamo i h i e r n a a r moesten de c a n d i d a t e n een w e r k t ë e k e n i n g van het geheel s a m e n s t e l l e n . Ook b i e r was de hoeveelheid en de h o e d a n i g h e i d van het geleverde werk geheel onvoldoende, aan de d é t a i l l e e r i n g van deze b e l a n g r i j k e m a c h i n e h a d d e n de c a n d i d a t e n b l i j k b a a r weinig of niets g e d a a n . Teekenen schakelschema's. De u i t w e r k i n g van deze o p g a v e leverde het o n g u n s t i g s t e r e s u l t a a t . E e n sehakelseliema t e toekenen. w a a r i n oen achter* en oen zijaanzicht van een schakelbord word g e v r a a g d , terwijl de loop der geleidingen gegeven was, g i n g ver boven do krachten van b i j n a alle c a n d i d a t e n . Toch zal het op de onderwijs* i n r i c h t i n g e n , waarvoor deze akte bevoegdheid geeft, eene bel a n g r i j k e p l a a t s in de o n d e r w i j s p r o g r a m m a ' s moeten innemen. Construeer en werktuigdeelen. De uitslag van deze o p g a v e , de as eener d y n a m o te berekenen on te teekenen, was iets g u n s t i g e r . D e regelen, waarop deze b e r e k e n i n g berust, bleken aan de meeste c a n d i d a t e n bekend t e zijn, m a a r in de teekon i n g w a r e n door eenigen grove fouten tegen de practijk gemaakt. Schetsen schoolbord. Als o p g a v e was gegeven bot uit liet hoofd teekenen van oen zijschild met stoel van een eleetroinotor. De meeste c a n d i d a t e n misten de bedrevenheid in dit teekenen g e b e e l , terwijl één. wiens bedrevenheid voldoende was, geen voorstelling had van het bedoelde voorwerp. Kennis samenstelling en werking run dynamo's enz. Hoewel de u i t s l a g voor allo candidaten voor het lsto gedeelte van het examen o n g u n s t i g was, onderwierpen zich twee e a n d i d a ten aan het 2de gedeelte, waarbij de zeer o p p e r v l a k k i g e vakkennis nog sterker aan het licht t r a d .
TTit de vervaardigde opstellen over de eigenschappen van
d y n a m o ' s en motoren, waarin ze overeenstemmen en waarin ze verschillen, bleek, dat de candidaten geen duidelijke voorstelling hadden en Verklaring konden geven van den stroom* loop, do polariteit en de d r a a i r i c h t i n g . W a a r door middel der karakteristieken do eigenschappen verklaard worden, geschiedde dit foutief' en zonder s a m e n h a n g met het overige, Do beteekenis van deze lijnen moet aan hen. die zich aan dit examen onderworpen, g r o n d i g bekend zijn. Handelingen
der Sta-ten-Generaal. B i j l a g e n .
1912
1913.
een d y n a m o worden o p g e b o u w d , hadden eenige c a n d i d a t e n medegedeeld, dal bei juk uit gegoten ijzer wordt vervaar* d i g d , terwijl van de m e t a l l u r g i s c h e eigenschappen van liet plaatijzer w a a r u i t het a n k e r wordt opgebouwd, slechts één der c a n d i d a t e n iets wist mede te deelen. Dij liet m o n d e l i n g o n d e n o e k kon op de v r a a g naai de s a m e n s t e l l i n g van de meest gebruikelijke m e t a a l l e g e e r i n g e n een voldoend antwoord gegeven w o r d e n : de e i g e n s c h a p p e n der smeermiddelen en die der isoleermaterialen waren echter vrijwel onbekend. Methode. Over de methode van onderwijs voor liet electro* technisch teekenen waren d e m e e n i n g e n , m e t eene enkele uit» s o n d e r i n g , zeer v a a g . D e toekomstige c a n d i d a t e n zullen zicli op de hoogte moeten stellen van de i n d e e l i n g der leerstof en van de voorbereidende kennis, die de l e e r l i n g moet bezitten bij de komst op één dezer scholen of' die de school h e m a l s n o g moet b i j b r e n g e n . (Zie v e r d e r Akte
Bijlage.)
.l/j (rechtlijnig* on m e u b e l t e e k e n e n ) .
Kunstgeschiedenis. De kennis van do vormen van hot historisch meubel in v e r b a n d mot do versieringsvormen daar*
van, was evenals de technologie der meubelkunst on aanver* w a n t e k u n s t a m b a c h t e n , op enkele u i t z o n d e r i n g e n na, onvol* doendo. Slechts enkele c a n d i d a t e n hadden voldoende studio hiervan g e m a a k t . Vlakversienng. 1'it hot geleverde werk bleek, dat de waarde van dit onderdeel van bet examen niet voldoende i'» gevoeld. Do v a a r d i g h e i d in het zetten van een goed begrepen omtrok o n t b r a k geheel. 1 oorwerp uuur de natuur. Uit dit werk sprak de geheel onvoldoende voorbereiding van vele c a n d i d a t e n . Xiet alleen moet hierbij geconstateerd worden gebrek aan 1ookouvnnrdigheid, m a a r ook totaal gemis aan historische vornienkcnni -. Planten, bloemen en dieren. ()ver den u i t s l a g van dit gedeelte van hot e x a m e n , voor zoover het do teekeningen voor de composities betreft, is do Commissie zeer tevreden. Goede cijfers heeft zij kunnen t o e k e n n e n . Bijna alle teekeningen zagen er frisch uit en waren vlot afgeworkt. Met de oischen van hot materiaal on a l g c i n . e n e
samenstelling was behoorlijk rekening gehouden en de plant* motieven waren over het a l g e m e e n tot strak en o r n a m e n t verwerkt.
behoorlijk
Schetsen, opmeten en teilinin run een meubel. De resul* t a t e n van dit onderdeel van het examen waren niet bevredi* g e n d . De meeste c a n d i d a t e n h a d d e n werk geleverd, dat als schets en als teekeniiiü' niet aan de te stellen eischen voldeed. Ontwerpen meubel naar opgaaf. De teekening n a a r de opgaaf ..een c y l i n d e r b u r e a u " v e r v a a r d i g d , l e v e r d e het bewijs dat vele c a n d i d a t e n geen e r n s t i g e studie hadden g e m a a k t van het vak, waarvoor deze a k t e bevoegdheid geeft. De meeste
23
22.] Verving van den staal dor hooge-, middelbare en lagere teh olen Over 1911—1912. (Hooger BH M i d d e l b a a r onderwijs.) candidaten toonden een belangrijk tekort /onwel aan constructieve kennis als aan decoratieve ontwikkeling. Teekenen draperie. \U> teekening van een draperie liet veel te wenschen over. De meeste candidaten luidden zich in dii onderdeel van hel examen onvoldoende geoefend.
leverde zeer goed werk en toonde op de hoogte t e zijn van eene goede m e t h o d e bij het onderwijs in het boetseeren. Waf kunstgeschiedenis en o n t l e e d k u n d e betreft, gelden dezelfde o p m e r k i n g e n , als g e m a a k t zijn voor de a k t e Ma. Haarlem , S e p t e m b e r 1911,
Boetseeren ornament. Als opgaaf was gegeven het bootseeren van een paneel van een muriekkastje, waarvan te voren door hen eene ontwerpteekening was gemaakt. Al de candidaten hadden de versiering opgevat ;ils ingesneden werk, (Lil hoewel niet onverdienstelijk, toch te
's Oravenhage Namens
de.
Commissie,
H . J . DS QxOOT, P,
DOOHN,
Voorzitter.
Secretaris.
wenschen overliet wat betreft liet modellé der b l a d v o r n i e n ,
die als motief waren genomen. Schetsen schoolbord. Het meerendeel der candidaten toonde hierin weinig vaardigheid te bezitten.
BIJLAGE. I n v e r b a n d met de akte M// ( i e c h t l i j n i n g - en electrotech-
nisch teekenen) werd door de subcommissie voor electrotechGrondige kennis samenstelling meubel en materialen. Deze kennis alsmede die van de m a t e r i a l e n , welke bij bet meubelmaken g e b r u i k t worden, was bij de meeste c a n d i d a t e n afwezig. De stand van de kennis was in dit opricht i n d e r d a a d onvoldoende. Methode. D e meeste c a n d i d a t e n hadden weinig s t u d i e gem a a k t van een doeltreffende» l e e r g a n g in liet ineubelteekenen. Over bet algemeen moet, wat bet eigenlijke vak b e t r e f t , zeer onvoldoende v o o r b e r e i d i n g worden geconstateerd bij de meeste c a n d i d a t - n , die a a n d i t examen hebben d e e l g e n o m e n , en kan er niet genoeg op meer e r n s t i g e studie worden a a n -
ged rongen. A/.tc
.l/k ( b a n d - . r e c h t l i j n i g ' en technisch teekenen a a n industriescholeu voor meisjes).
H e t teekenen naai' de n a t u u r , het styleeren en ontwerpen
van eene versiering voor een bepaald voorwerp en ineeneaan* gegeven techniek liet, evenals bet ontwerpen van m o n o g r a m m e n . veel t e wenschen over. O n b e k e n d h e i d niet de practijk en te korte oefening waren wellicht oorzaak, d a t de u i t k o m - t e n van het examen in d i t gedeelte zoo o n g u n s t i g w a r e n . W a t bet teekenen v a n bet c o s t u n m op m a n n e q u i n en ook van het mi iiscbheeld betreft, mocht het zeker b e v r e e m d e n , dat de weergegeven proportie'.* onvoldoende w a r e n . D e schets uit bet g e h e u g e n n a a r een vooraf getoond model, was zelfs zeer onvoldoende. D e accuratesse bij bet r e c h t l i j n i g teekenen liet veel te wenschen over. H e t verdient a a n b e v e l i n g , dat de c a n d i d a t e n zich hiervoor beter voorbereiden door meerdere o e f e n i n g . Het m o n d e l i n g e e x a m e n g a f geen a a n l e i d i n g tot bijzondere
opmerkingen. Akte (> (boetseeren). Het werk. door de candidaten voor deze akte vervaardigd, was van dien a a r d , dat slechts één c a n d i d a a t zonder bezwaar tot bet 2 d e gedeelte kon worden toegelaten. Deze c a n d i d a a t
niek een voorstel tot wijziging ingediend en heeft de Commissie de eer dit voorstel ter keunis van U w e E x c e l l e n t i e te brengen. De subcommissie voor electrotecbniek m e e n t de o p m e r k i n g te moeten m a k e n , dat het h a a r wenscbelijk voorkomt, d a t het p r o g r a m m a voor de akte Mh wordt gewijzigd en d a t de vereischen, genoemd sub d, worden a a n g e v u l d en gelezen als volgt: ,,kennis van de s a m e n s t e l l i n g en v a n de w e r k i n g v a n d y n a m o ' s , electromotoren en t r a n s f o r m a t o r e n , in zooverre deze zonder b e h u l p van de hoogere wiskunde k a n worden verk l a a r d . K e n n i s van de s a m e n s t e l l i n g en van bet onderhoud van o c c u m u l a t o r e n b a t t e r i j e n , b o v e u g r o n d s c h e en ondergrondsohe g e l e i d i n g s n e t t e n . licht- en k r a c h t i n s t a l l a t i e ' s met toebebooren, alsmede algemeene kennis van electrisclie schellen, telephoon-. telegraaf'* en s i g n a a l t o e s t e l l e n . " Voorts stelt zij voor bet vereischte, genoemd in h 6 in dezen zin te v e r a n d e r e n , dat het woord . , e e n v o u d i g e " komt te vervallen. Toelichting. D e v e r a n d e r i n g in liet vereischte s u b d wordt wenscbelijk g e a c h t , omdat aooals het p r o g r a m m a n u omschreven is, de e x a m i n a n d i n i e t k u n n e n weten, hoeveel kennis zij v a n de opgesomde toestellen moeten verworven hebben om een goed e x a m e n te kunnen afleggen en de commissie feitelijk niet g e r e c h t i g d is vragen te stellen over de samens t e l l i n g van electrisclie licht- en k r a e b t n e t t e n , enz., alsmede van electrisclie schellen, telefoon», telegraaf* en signaaltoestellen, terwijl j u i s t bij het maken van dergelijke werken de h u l p van o p r i c h t e n zeer noodig is en zij beslist deze onderwerpen der electrotecbniek g r o n d i g moeten k e n n e n . De v e r a n d e r i n g in het vereischte h 6 wordt wenscbelijk gea c h t , o m d a t bet vrijwel ondoenlijk is t e bepalen, w a t een . . e e n v o u d i g " en wat een , , m o e i l i j k " schakelschema moet worden g e a c h t . Bedenkt m e n . d a t opzichters volgens de g a n g b a r e m e e n i n g ook de t a a k zullen moeten kunnen verrichten van directeur eener kleinere olectrisebe c e n t r a l e , dan ligt het voor de b a n d , dat eene u i t g e b r e i d e kennis van schakelschenia's verwacht moet k u n n e n worden van h e n , die op g r o n d van deze akte bevoegd worden v e r k l a a r d tot het geven van onderwijs in electrotechnisch teekenen aan scholen voor de opleiding van technici.
