L273. 19.]
'M,
Versla»- van dra stunt dar hooge», middelbar* en Lagere aoholra over 1912—1918. (Hoogst es Middelbaar onderwijs.)
BIJLAGE K.
VERSLAG der ('om-missie, in 1!)12 belast geweest J . J . van Reunes, leeraar aan de Nederlandsche school voor mei liet afnewlpn run de e.iamfns in de Kntfelsohe nijverheid èn handel te Enschedé; G. M. van Riemsdijk, leeraar aan het gymnasium eu de taal (hu/er ondericijs en middettlapf' o-ndfCrwijs,, ajete hoogere burgerschool met vijfjarigen cursus te Breda; A), naar aanleiding van het Koninklijk besluit van mej. A. A. E. >S. Roukens, leerares aan de middelbare 9 Augustus 1870 (Staatsblad //". 149). school voor meisjes te 's Gravenhage; mej. J . F . de Wilde, leerares in de Engelsche taal en ])c Commissie, l>ij Ministerieele beschikkingen van G Juni letterkunde te Arnhem; 1912, ii". 40X4, afd. H . IC. 0 . , en van 22 J u n i 1912 n°. 4805, J . H. Wismans, leeraar aan het Roomsch-Katholiek gymafd. H. Al. <)., benoemd en belast met het afnemen van de nasium te Rolduc, gemeente Kerkrade; akte-examens in de Engelsche taal, heeft de eer hierbij verde plaatsvervangende leden: slag te doen van hare werkzaamheden. mej. C. M. Bornenian, leerares aan de middelbare school Zij was samengesteld als volgt: voor meisjes te Deventer; dr. J . H. Kern, hoogleeraat aan de Rijksuniversiteit te mej. .1. Oosterhuia, leerares aan het Willem-Lodewijk gymGroningen, lid en voorzitter; nasium te Groningen ; C. Grondhoud, leeraar aan eene openbare hoogere burger1{. Volbeda, leeraar aan eene gemeentelijke hoogere burschool met vijfjarigen cursus te Amsterdam, lid en onder- gerschool met vijfjarigen cursus te Rotterdam: voorzitter; mej. S, de Vooys, leerares aan de middelbare school voor meisjes te Arnhem; de leden: J . Vriend, leeraar aan het St. Ignatiuscollege te Ami J . F . Bense, leeraar aan het openbaar gymnasium en de sterdam; hoogere burgerschool met vijfjarigen cursus te Arnhem; W. A. Wanting, leeraar aan de Rijks- hoogere burgerH. de Boer, leeraar aan de Rijks- hoogere burgerschool te school en het gymnasium te Assen; Tilburg; H. AVeersma, leeraar aan de Rijkshoogere burgerschool te W. A. van Dongen, leeraar aan het Marnix-gymnasiuni te Groningen, en Rotterdam ; mej. B. C. Broers, leerares in de Engelsche taal en letterL. P . H. Eykman, leeraar aan eene gemeentelijke hoogere kunde te 's Gravenhage. burgerschool met vijfjarigen cursus te Amsterdam; Voor de examens middelbaar onderwijs waren door Uwe 1'. Fijn van Draat, leeraar aan de gemeentelijke hoogere Excellentie met den voorzitter oorspronkelijk aangewezen de burgerschool met vijfjarigen cursus te Utrecht; dr. W. van der Graaf, leeraar aan de openbare handels- heeren Grondhoud, de Boer, van Dongen, Eykman, Fijn van Draat, van der Gaaf, Grasé, Kruisinga, van Neck, Poutsma, school te Amsterdam : J . C. G. Grasé, leeraar aan eene gemeentelijke hoogere Swaan en Wismans, als plaatsvervangende leden bij het examen voor de akte middelbaar onderwijs B de heer Bense burgerschool met vijfjarigen cursus te Amsterdam; dr. E. Kruisinga. leeraar aan de hoogere burgerschool met en mej. Broers. De heeren van Dongen en Wismans namen echter op hun eigen verzoek geen deel aan de middelbare vijfjarigen cursus te Amersfoort; lf, (i. van Neck, leeraar aan het openbaar gymnasium en examens. Daar de vertaling voor de akten A en B dezelfde de gemeentelijke hoogere burgerschool met driejarigen cur- was, deden aan het nazien daarvan al de voor het examen voor eene middelbare akte aangewezenen (met uitzondering sus te Utrecht; H. Poutsma, leeraar aan het openbaar gymnasium te Am- van de beide laatstgenoemde heeren) mede; eerst bij de beoordeeling van het schriftelijk werk werd eene scheiding sterdam : A. E. H. Swaen, lector aan de Rijksuniversiteit en leeraar gemaakt. De • eerste-secretaris kon, in verband met zijne administratieve bezigheden, aan de correctie slechts gedeelaan het openbaar gymnasium te Groningen; •I. Routen, leeraar aan eene gemeentelijke hoogere burger- telijk deelnemen en nam dechts éénmaal een mondeling examen af. school met driejarigen cursus te Amsterdam; Daar het aantal candidaten dit jaar grooter was dan ooit I). van Bruggen, leeraar aan de gemeentelijke hoogere te voren en mej. Roukens en de heeren Bouten en Wismans burgerschool met vijfjarigen cursus te Nijmegen; R. R. de Jong, leeraar aan de Rijks- hoogere burgerschool vóór het einde der examens lager onderwijs genoodzaakt waren heen te gaan, moesten gedurende het geheele examen te Utrecht; de heer Volbeda gedurende de correctie van het schriftelijk Chr. Kok, leeraar aan het gymnasium te Leiden; H . Koolhoven, lecraar aan eene gemeentelijke hoogere werk en een deel van het mondeling examen mej. Borneman en mej. Oosterhuis, gedurende een ander deel van het mondeburgerschool met vijfjarigen cursus te 's Gravenhage; X. van Ifilligen, leeraar aan eene gemeentelijke hoogere ling examen mej. de Vooys en de heer Vriend worden opgeroepen. burgerschool met vijfjarigen cursus te 's Gravenhage; A. Picnot, leeraar aan de Rijks- hoogere burgerschool en De eerste voorbereidende vergadering werd op 22 Juni te het gymnasium te Middelburg; Utrecht gehouden. Op deze vergadering werd de heer van
Bijlage D.
[273.
Tweede Kamer.
19.]
Verslag van den itaat der hooge-, middelbare ra laffere scholen over 1918—1918. (Hooger ra Middelbaar onderwijs.) Neek als eerste-, de lieer ( i r a s é als tweede- en de lieer van
Bruggen als derde secretaris aangewetea.
Da Commissie
besloot, d a t de e x a m e n s voor de akte lager onderwijs op dezelfde wijze zouden worden afgenomen als in vorige j a r e n , liet schriftelijk gedeelte zou wolden gehouden t e Amster d a m , B r e d a , 's O r a v e n h a g e , N i j m e g e n , U t r e c h t en Zwolle, en zou ook uu weer bestaan in het vertalen van d r i e van e l k a a r onafhankelijke reeksen van s a m e n h a n g e n d e zinnen in bet E n g e l s e b en van een stuk proza in bet N e d e r l a d s c h . D i t g e d e e l t e zou p l a a t s hebben op 10 J u l i , terwijl met bet beoordeelen van liet g e m a a k t e werk op 17 J u l i zou worden be gonnen. In deze v e r g a d e r i n g werd verder een a a n t a l zinnen t e r ver t a l i n g in het Engelsch door de Commissie uitgekozen, waar uit eene suli-coinmissii van d r i e leden door den voorzitter a a n g e w e z e n , met dezen eene keuze zou doen. Hetzelfde ge schiedde met Benige door d e Commissie niet ongeschikt be vonden stukken ter v e r t a l i n g in bet N e d e r l a u d s c h . Deze beide g r o e p e n van drie kozen d e n a a r h u n n e m e e n i n g doel m a t i g s t e stukken uit en o n d e r w i e r p e n h u n n e keuze op de tweede voorbereidende v e r g a d e r i n g , die op G J u l i t e U t r e c h t g e b o n d e n werd, aan het oorden1! van den voorzitter en d a a r n a van de geheele Commissie, welke ten slotte het schrift el ijk werk voor het examen lager onderwijs vaststelde. V e r d e r werd op de eerste voorbereidende v e r g a d e r i n g door de leden, die zich meer b e p a a l d met bet afnemen van de e x a m e n s m i d d e l b a a r onderwijs ( a k t e A) zouden belasten besloten, bet examen voor deze a k t e niet eene enkele uit# z o n d e r i n g , op dezelfde wijze af te nemen als in vorige j a r e n is geschied. De u i t z o n d e r i n g betrof de wijze w a a r o p b e t p r a e d i c a a t toegekend voor de p r a c t i s c h e u i t s p r a a k zou worden vastgesteld. Dit geschiedde vroeger door de beide leden, die den c a n d i d a a t e x a m i n e e r d e n . D i t j a a r werd, ten gevolge van wenseben en o p m e r k i n g e n door vroegere commissies op slot v e r g a d e r i n g e n g e u i t , iederen c a n d i d a a t verzocht een tamelijk l a n g stuk proza (gewoonlijk t w e e bladzijden) t e lezen voor e e n i g e <■"> of (!) commissieleden, die d a a r n a elk den c a n d i d a a t een cijfer voor zijne u i t s p r a a k toekenden, uit welke cijfers, te s a m e n met de p r a e d i c a t e n voor dit gedeelte toegekend dooi de heide leden, die den c a n d i d a a t e x a m i n e e r d e n , het toe te kennen cijfer door den voorzitter werd o p g e m a a k t . Over b e t a l g e m e e n beschouwt de Commissie deze p o g i n g om meer gelijkheid te brengen in de beoordeeling der c a n d i d a t e n als geslaagd. Op deze v e r g a d e r i n g werd ook voor de akte A eene keuze g e d a a n uit eenige stukken ter v e r t a l i n g in het E n g e l s c h , die reeds van te voren door d e leden onderzoebt w a r e n , en d e tekst van het gekozen stuk vastgesteld. Op de tweede voorloopige v e r g a d e r i n g werden b e p a a l d de onderwerpen voor de opstellen en bet g e d i c h t , d a t aan b u i t e n l a n d e r s ter p a r a p h r a s e e r i n g zou worden opgegeven. D e e x a m e n s hebben een g e r e g e l d e n loop g e h a d . E é n c a n d i d a a t voor de a k t e lager onderwijs en een voor d e akte A, die volgens g e n e e s k u n d i g e v e r k l a r i n g n i e t in staat w a r e n , op de v a s t g e s t e l d e dagen aan bet schriftelijk examen deel te n e m e n , w e r d e n in de gelegenheid gesteld, l a t e r hun scbriftelijk werk t e m a k e n . D e c a n d i d a a t voor de a k t e A, was e c h t e r ook toen niet in staat t e verschijnen en zag van het e x a m e n af. D a a r tijdens de m o n d e l i n g e e x a m e n s de voorzitter meestal bij d e m i d d e l b a r e e x a m e n s moest t e g e n w o o r d i g zijn, ver t r o u w d e bij d e l e i d i n g van bet e x a m e n voor de a k t e l a g e r o n d e r w i j s toe aan den ondervoorzitter, terwijl hij den beer P i c n o t aanwees om samen met iedere groep e x a m i n a t o r e n bij l a a t s t g e n o e m d e x a m e n b e t cijfer voor de u i t s p r a a k vast te stellen. D e beoordeeling van het schriftelijk werk voor de a k t e l a g e r onderwijs d u u r d e van 19 tot 20 J u l i en bet m o n d e l i n g e x a m e n van 27 J u l i tot 13 A u g u s t u s , bet l a a t s t e m e t 22 tot 20 c a n d i d a t e n per d a g . D e e i n d v e r g a d e r i n g werd g e b o u d e n op 14 A u g u s t u s . H e t scbriftelijk e x a m e n voor de a k t e A b a d p l a a t s op 11 J u l i . De beoordeeling van het scbriftelijk werk voor de akte A d u u r d e van 12 J u l i tot 15 J u l i en van 20 tot 20 J u l i , terwijl d e m o n d e l i n g e e x a m e n s werden afgenomen van 20 J u l i tot 13 A u g u s t u s en op 15 A u g u s t u s , m e t 9 c a n d i d a t e n p e r d a g . De e i n d v e r g a d e r i n g werd g e h o u d e n op 8 S e p t e m b e r . H a n d e l i n g e n der S t a t e n - G e n e r a a l . B i j l a g e n .
1913—1914.
De uitkomst van het exiynen voor de a k t e lager onderwijs vindt Dwe Kxcellentio s a a m g e v a t in de tabellen I en I I . TABKI, I.
A a n t a l van i>*-n
Gevraagde akte CANDIDATEN.
van
IL 11E i-*
i
bekwaamheid.
Sluit
Akte ren bekwaamheid | „ .... ~^, ,,, TOOT acbooionderwtja \ rouwelnke 200 18 i^toWfï?etlt«t Mannelijke 259 5 regeling fan bet lager onderwijs Totaal 45!» 18 TAIIEI,
daten.
aai is • toegekend het praedicaat:
5. zeer goed
346 117
229
>-
4
—
ï ff
11 Ï _
!
■ B
^
Uitspraak.
IjTTi 3
il —
4
4
55
29
30
31
48
4. goed
37
3. voldoende -> onvoldoende
88 108
73 101
94
97
79 115
44
47
22
32
25
26
33
1. slecht
14
13
2
1 •
2
2
3
.)
2
4
—
69
39
17
50
6
5. zeer goed 4. goed Mannelijke.
., ,,. 41 116 7(5 114
Mondeling.
f! m , >-
lijke.
95
Schriftelijk.
il il 1
Vrouwe
,.„ lo6 190
II.
Aantal malen Candi
„, 31 (14
J
3. voldoende
2 41
19
— 21
123 112
21
— 32
6
66 112 107 114
99 122
2. onvoldoende
71
85
42
36
49
56
35
61
1. slecht
17
86
10
1
2
1
2
1
U i t deze tabellen b l i j k t , d a t voor de a k t e l a g e r onderwijs in bet geheel zijn geslaagd 6 1 J % van de vrouwelijke en 4 5 % v a n - d e m a n n e l i j k e c a n d i d a t e n , g e m i d d e l d bijna 5 2 % v a n de c a n d i d a t e n , die voor b e t scbriftelijk e x a m e n w a r e n opge komen. Dij de correctie van het schriftelijk werk voor de a k t e lager onderwijs bleek, dat 1 9 % van de vrouwelijke en 3 1 % van de m a n n e l i j k e c a n d i d a t e n w e i n i g of geen kans van slagen h a d d e n . Zeventien h u n n e r o n d e r w i e r p e n zich toch aan het m o n d e l i n g e x a m e n , doch geen h u n n e r verkreeg d e a k t e . D e v e r t a l i n g e n , die de c a n d i d a t e n voor l a g e r onderwijs te maken h a d d e n , volgen a c h t e r d i t v e r s l a g ( b i j l a g e n I , Ia: I I , IL?). De Commissie heeft geene a a n l e i d i n g tot het m a k e n van bijzondere o p m e r k i n g e n . E e n e v e r g e l i j k i n g niet vorige j a r e n toont a a n , dat het p e r c e n t a g e der geslaagden ongeveer gelijk blijft, en alleen de d r i e vorige jaren een g u n s t i g e r r e s u l t a a t aanwijzen. I n 1900 slaagden 5 0 % ; [ n 1907: 4 3 1 % : in 1908: 5 0 % : in 1909: 5 9 % : in 1910: 6 2 % : in 1911:" 6 3 % en in 1912: 5 2 % . W a t de v e r t a l i n g e n a a n g a a t toont tle uitkomst geene ver m e e r d e r i n g van 't a a n t a l voldoende cijfers. De Commissie heeft bij de v e r t a l i n g in 't X e d e r l a n d s c h de o p m e r k i n g g e m a a k t , dat vele c a n d i d a t e n g e b r u i k m a k e n van 25
[«13. 19.]
08
V'ertlag f a n
een te groot aantal bastaardwoorden, en meent dat liet bijv. niet a a n g a a t , ,,s])ecial p e r m i s s i o n J ' in ' t N e d e r l a n d s c h weer Ie geven met „ s p e c i a l e p e r m i s s i e " , / i j r a a d t toekomst [gen c a n d i d a t e n a a n , zich te o n l h o u d e n van dergelijke v e r t a l i n g e n . Ten opzichte pan de m o n d e l i n g e e x a m e n s is deze Commissie geheel getreden in de voetstappen van b a r e voorgangsters. Door de t e b e h a n d e l e n stof s t r e n g t e verdeelen heeft /.ij getracht een oordeel t e verkrijgen over d e kennis, d i e de c a n d i d a t e n bezaten van de s p r a a k k u n s t , liet, t a a l e i g e n , over h u n woordenschat en over den g r a a d van v a a r d i g h e i d en n a u w k e u r i g h e i d w a a r m e d e zij h u n n e g e d a c h t e n in ' t Engelsoh konden u i t d r u k k e n . Over liet a l g e m e e n is de Commissie tevreden over de kennis van de s p r a a k k u n s t , het t a a i e i g e n en den g r a a d v a n v a a r d i g heid in het g e b r u i k d e r t a a l . Daar echter vroegere commissies gezegd hebben, d a t voor de s p r a a k k u n s t w o r d t v e r l a n g d de kennis van de. g e w o n e s c h o o l g r a m m a t i e a , m a a k t zij de o p m e r k i n g , d a t h i e r o n d e r niet moet worden v e r s t a a n : kennis van ééne s p r a a k l e e r . S o m m i g e c a n d i d a t e n g a v e n den i n d r u k zich a n g s t v a l l i g a a n één boek t e hebben g e h o u d e n , en nooit een a n d e r t e h e b b e n ingezien. D e Commissie a c h t h e t g e w e n s c h t , d a t t o e k o m s t i g e c a n d i d a t e n ook eens eene a n d e r e g r a m m a t i c a inzien d a n d i e , welke zij als v o o r n a a m s t e h a n d leiding gebruiken. AVat d e v a a r d i g h e i d en h e t j u i s t e g e b r u i k van de t a a l a a n g a a t , d r u k t ook deze Commissie toekomstigen c a n d i d a t e n op ' t h a r t , zooveel mogelijk goede g e s c h i k t e boeken t e lezen, en zich, zooveel zij k u n n e n , te oefenen in h e t spreken d e r t a a l . Ten aanzien v a n d e u i t s p r a a k heeft de Commissie opgem e r k t , d a t vele c a n d i d a t e n , d i e oogenschijnlijk de theorie goed bestudeerd h a d d e n en m e t vele geleerde t e r m e n h u n n e kennis t r a c h t t e n m e d e t e deelen, e r niet in geslaagd w a r e n , die kennis ook m a a r eenigszins toe t e passen bij h u n eigen spreken. D e Commissie r a a d t d a a r o m toekomstigen c a n d i d a t e n a a n , h e t b e s t u d e e r e n v a n moeilijke w e t e n s c h a p p e l i j k e t e r m e n a c h t e r w e g e t e l a t e n en d e p r a k t i j k zoo goed mogelijk t e beoefenen. H e t schriftelijk e x a m e n w e r k voor de c a n d i d a t e n m i d d e l b a a r onderwijs E n g e l s c h bestond u i t de hierbij gevoegde vert a l i n g (bijlagen I I I , I l l r t ) . D r i e v r e e m d e l i n g e n m a a k t e n een opstel over één d e r i n b i j l a g e I Y g e n o e m d e o n d e r w e r p e n e n eene p a r a p h r a s e v a n een stuk poëzie ( b i j l a g e V ) . De volgende t a b e l l e n bevatten d e n u i t s l a g v a n h e t e x a m e n voor de a k t e A . TAHEL III.
Aantal van hen die
■i a = 3 e r - -
Gevraagde akte van
CANDIDATEN.
bekwaamheid.
ïI
sa -
3 tao B
9 5 3 S • I
81
11 = N:
Akte van bekwaamheid A voor school- _ i •• in ;„ de i„ \ rouweh)ke onderwijs Engelsche taal. ingevolge art. 4 der : wet van 26 April Mannelijke 1870 [StaaUMad n°. 87). Totaal
c
X
«t
« ' S -5
-
N
—
N:
CD
c
TABEI, IV.
Schriftelijk.
Mondeling.
Aantal malen
Candi-
d a t is
daten.
toegekend bet
. «I Cu
praedicaat:
Vrouwelijke.
«
12
14
8
16
M
28
28
47
82
48
43
24
42
44
17
38
ir»
9
2
--
5. zeer goed
1
lijke.
8. voldoende 2. onvoldoende
;
i?
s
1
1. slecht
|Manne-
e
1
18
4. goed
ir
f! 1
•"). teer goed 4. goed 8. voldoende 2. onvoldoende
il
e
—
1
1
1
1
9
4
(3
3
4
8
1
-
27
19
20
28
25
30
12
—
19
28
25
22
23
19
5
2
3
2
1. Slecht
H i t deze t a b e l l e n blijkt, d a t 4 7 i % v a n de vrouwelijke en 4 0 % v a n d e m a n n e l i j k e c a n d i d a t e n , d a t is r u i m 4 4 i % v a n hen, d i e a a n h e t schriftelijk e x a m e n d e e l n a m e n , d e a k t e verwierven. D e u i t s l a g was d u s bijna even g u n s t i g a l s verleden jaar. Over de schriftelijke p a r a p h r a s e was h e t oordeel o n g u n s t i g , m a a r wegens h e t kleine a a n t a l c a n d i d a t e n , d i e d i t gedeelte van h e t schriftelijk werk m a a k t e n , k a n d e Commissie g e e n e gevolgtrekking maken. De schriftelijke v e r t a l i n g was iets beter d a n h e t vorige jaar. De u i t s l a g v a n h e t m o n d e l i n g gedeelte v a n h e t e x a m e n heeft in het algemeen geene n i e u w e g e z i c h t s p u n t e n opgeleverd. D e kennis van de s p r a a k k u n s t w a s over h e t algemeen iets m i n d e r goed dan verleden j a a r . Vooral in v e r b a n d hiermede trof h e t ook deze Commissie, d a t h e t velen c a n d i d a t e n o n t b r a k a a n d e voor d i t e x a m e n zoozeer vereischte a l g e m e e n e o n t w i k k e l i n g . Ook n u weer deed h e t zich m e e r d a n eens voor, d a t c a n d i d a t e n weinig of niets wisten v a n e e n i g e a n d e r e vreemde t a a l . Ook deze Commissie zou h e t zeer g e w e n s c h t a c h t e n , d a t a a n zulk een verkeerden toestand een einde kwam door wettelijke r e g e l i n g . De u i t s l a g v a n h e t onderzoek n a a r de kennis v a n h e t idioom, de v a a r d i g h e i d en de k l a n k l e e r was over h e t algemeen gelijk a a n d i e v a n vorige j a r e n . I n d e u i t s p r a a k b e s p e u r d e de Commissie eenige verbeter i n g , hetgeen zij h i e r a a n toeschrijft, d a t n a g e n o e g alle cand i d a t e n een korteren of l a n g e r e n tijd in E n g e l a n d h a d d e n doorgebracht.
N:
M e t d a n k z e g g i n g voor h e t in h a a r gestelde v e r t r o u w e n besluit d e Commissie d i t v e r s l a g . 8(5
o
4
—
80
40
40
61
4
8
—
54
31
23
Groningen/Utrecht/Amsterdam. Namens J.
H.
N o v e m b e r 1912.
de Commissie KERN,
M . G. VAN N E C K ,
147
6
7 '—
134
71
63
J . C. G. G R A S É ,
voornoemd,
Voorzitter. Iste-Secretaris. 2de-Secretaris.
L273. 19.]
es
Vertlag ran den slaat der booge-, middelbare en lagere eckolen over L912 1918. (Hooger <-n Middelbaar onderwijl.) BXJLAOI 1.
to weigh on t h e i r own consciciiccs. II is m a r r i a g e was soniewhat of a inyster.s', and had been aiinouiiced only when h e
Engeltoh-Nedsrlandêoh.
appeared as a widowér, with a little girl of a vaar old, as proof
of
his
loss and explauat ion of a moiiiiiilig-garb.
It
lurprieed people that his married sister, who was deroted 1.46—3.16.
to h i m , did not offer to adopt her. S h e was a beailtiful girl out of hei- teens now. She loved her fatlier with a p i l y i n g
!t was diisk WIHMI the train, af ter ilackening its ipeed, glided ïnto the itation witli a bideoua DOIM of brakea. A.my'i carriage door waa opened by au officiona potter, who inqnired after lier luggage and got her a oab. Bne JTJIV** the cabman
comprehenaion of his ■hortcomingt, but she adored hei' aunt. The bandeome widow had always leemed t
tin- address which lier h r o t h e r had sera wied on a s c r a p ot'
paper that night «hen she had aaen him last. The oab drove off through the orowded thorooghfarea, and the leant hack, wondering whether slie oughl to have coma, after all. The wire slie had received <|iiite justified her c o m i n g , h u t all t h e same slie telt just a l i t t l e nervous. H e r h u s b a n d , ol' whoin
she itood in graal ave, might aay it waa rery fooliah to set off so s u d d e n l y . A n d t h e t h o u g h t t h a t slie could not repress
was: Suppose he diaapproved P She kapt thinking what Mart i n ' l life could have been of l a t e . H i s letters had been few and t'ar between, a n d tlieir conteHts unsat isfactory. H e r f a t h e r would say, w h en ev er he had glanced t h r o u g h one of' tliein, t h a t such news was n e x t to no news, and would g r u m b l e at hia d e m a n d s t o r money . . . M a r t i n had never known how to niake botli ends meet. All at once t h e cab drew up in front of a s h a b b y - l o o k i n g house with green b l i n d s before t h e windows. A w o m a n who answered t h e door, told A n i y she was t h e l a n d l a d y , a n d t h a t t h e g e n t l e m a n for whoni slie inquired had been t a k e n to t h e hospital t h a t very m o r n i n g . H e had been poorly for some t i m e . would see n o doctor, because it was uo use, h e said, and had told her not to w o r r y about h i m . L a s t n i g h t he had grown delirious, a n d she t h o u g h t it b e t t e r to send for a doctor. H e had o r d e r e d h i s i m m e d i a t e removal to t h e hospi t a l , and told h e r t h e p a t i e n t ' s r e l a t i o n s , if lie h a d a n y , should be informed of his condition, as i t was d o u b t f u l w h e t h e r he would recover. K n o w i n g n o t h i n g w h a t e v e r of his people, bevond h a v i n g heard t h a t t h e y did not live here, she h a d m a d e bold to search a m o n g his p a p e r s , a n d in t h i s way she h a d got hold of A m y ' s address. T h e n she h a d sent off a t e l e g r a m at once. A m y did not stop for f u r t h e r i n f o r m a t i o n , h u t went s t r a i g h t to t h e h o s p i t a l . T h e p o r t e r , on b e i n g asked if she could visit a p a t i ë n t , told her t h i s was not t h e r e g u l a r h o u r for visitorS, and she must h a v e special p e r m i s s i o n from t h e r e s i d e n t doctor. H e showed h e r into a small room, where she waited t i l l one of t h e nurses entered and asked A m v to follow h e r .
BIJLAGE Ia,
wittiest, a n d most a m i a b l e compaiiion that could be iniagined. T h e idee of l i v i n g with her, entirely for a y o a r lesscned her regrets at her fatlier's radden, d e p a r t u r e . T h e r e would be n o more debts and evasions, such as her y o u n g ycars had known. Her father'■ a r r a n g e m e n t ! were all so Enrried t h a t it see med to her as if she were in London and d r i v i n g to her a u n t ' s flat, almost as soon as slie h'ad heard t h a t they were g o i n g t h e r e . Hut t h e warm welconie 1he,\' received showed t h a t fashioiiable society had not altered her a u n t ' s feelings, and in spite of l i m i t e d accommodat ion, she insisted upon their p u t t i n g u p at the flat, t h o u g h J a c k suggested aa hotel. Aftei' dinlier t h e girl left t h e m to each o t h e r ' s c o m p a n y , while she went to unpack her fatlier's p o r t m a n t e a n ; t h e Major h a v i n g a rooted objectiou to do a n y t h i n g himself t h a t a n y b o d y else could possibly do for h i m .
BIJLAGE I I . Xi'drrlu
arisch—Engéltch.
10.45—12.30. 1. He kinderen en ik vinden het e r g vriendelijk van j e om ons te v r a g e n bij je te komen logeeren in de eerste helft van A u g u s t u s , als mijn m a n in D u i t s c h l a n d is. Zij p r a t e n b i j n a den heelen d a g over den p r e t t i g e n tijd, dien zij zullen h e b b e n , en zij maken allerlei p l a n n e n voor d e w a n d e l i n g e n , die zullen g a a n doen. J a n wil n a t u u r l i j k insecten v a n g e n om zijn v e r z a m e l i n g te v e r g r o o t e n , en H e n d r i k p r a a t voort d u r e n d over de groote viatchen, die hij t h u i s zal b r e n g e n . Vooral voor de kleine Xell zal een veertien dagen b u i t e n heerlijk zijn. Zij ziet er t e g e n w o o r d i g e r g bleek u i t , en h a a r eetlust l a a t al een heelen tijd veel te wenschen over. D e vorige week hebben wij den dokter eens l a t e n k o m e n ; hij vond, d a t h a a r niets scheelde, m a a r dat zij niet g e n o e g frissche l u c h t kreeg. 2. , . J e moest n u wezenlijk een beetje v o o r t m a k e n , a n d e r s komen wij te laat op het c o n c e r t " , zeide de heer B . t o t zijn v r o u w . „ H e t is bijna vijf m i n u t e n over half a c h t , het rijtuijr staat al m e e r dan een kwartier te w a c h t e n , en het is een r i t van ten m i n s t e t w i n t i g m i n u t e n . J e weet, dat ik er niet v a n houd te k o m e n , al het eerste stuk al b e g o n n e n is. I k kan n i e t b e g r i j p e n , dat je zooveel tijd noodig h e b t om je te k l e e d e n ; j e h a d t veel eerder moeten b e g i n n e n " . — , . I k ben in een p a a r m i n u t e n k l a a r " , zeide Mevrouw B . , ,,ik moet alleen DOg m a a r mijn handschoenen a a n d o e n . Bovendien hebben wij g e r e s e r v e e r d e p l a a t e e n , en het concert b e g i n t bijna nooit op tijd. W i j zullen niet te laat zijn, wees m a a r niet b a n g " . Na een m i n u u t of vijf kwam Mevrouw b e n e d e n , en men v e r t r o k .
J a c k O ' G r a d y was a g a y I r i s h n i a n . H e loved c a r d s a n d horses. H e was exeessively g o o d n a t u r e d and g e n e r o u s . H e was always in d e b t , b a t he never seemed to concern hiniself a b o u t it. H e would borrow from one person to p a y a n o t h e r , and end by o w i n g l>oth. H e h a d a s t r i k i n g way of s t a t i n g simple facts a n d a vividness of detail t h a t m a d e a lie infinitely more ])leasing t h a n a plain t r u t h . H e was a favourite everywhere, except p e r h a p s in one or two towns w h e r e his debts were too n u m e r o u s to be paid and his ad v e n t u r e s a n y •5. Toen de b e r o e m d e A m e r i k a a n s c h e h u m o r i s t M a r k t h i n g b u t a c r e d i t to h i m . T w a i n g i n g trouwen met mejuffrouw L a n g t o n , kregen zij v a n den v a d e r der b r u i d , die een welgesteld m a n was. een p r a c h I n j o i n i n g a r e g i m e n t for foreign service h e h a d been t i g h u i s , dat hij voor hen had laten b o u w e n . E r was aan den a c t u a t e d solely b y considerations of p r u d e n c e ad necessity. b r u i d e g o m niets van verteld, en op den avond vóór het h u w e H e had not deenied it necessary to i n f o r m t h e world of his a p p r o a c h i n g d e p a r t u r e , as he did not desire to t r o u b l e t h e lijk liet men hem het nieuwe huis zien, w a a r zijn b r u i d h e m w a c h t t e met een groot a a n t a l b l o e d v e r w a n t e n en v r i e n d e n , souls of his c r e d i t o r s , or offer t h e m a n y i n d u c e m e u t to die gekomen waren om h u n geluk wenschen a a n te b i e d e n . expend s t a m p s a n d p a p e r in b r i n g i n g l i t t l e accounts to his Toen eerst v e r t e l d e m e j . L a n g t o n h e m alles. , , H e t is v a n notice. J a c k was, in f act, one of those men who do not feel t h e i o n s " , zeide zij. hem vol v r e u g d e in h e t gezicht k i j k e n d e ; ,,het is een geschenk van v a d e r " . — G e d u r e n d e eenige oogenleast c o m p u n c t i o n , if t h e i r families suffer for t h e i r i m p r u blikken stond de schrijver sprakeloos, en alle oogen waren op dent e x t r a v a g a n c e s , a n d who never allow t h e i r recklessness
[273.
19.]
Venlag pan den staat der booge», middelbare en lapara ioho leu over 1912 191.'i. (Hooger en Middelbaar onderwijs.) hem gevestigd, maar weldra herstelde hij zich van zijn aan- • zonken. Zij kon ongeveer \eertig jaar oud zijn, maar het doening, <'ii ofschoon zijn ongen nat r u n van tranen en | vroegtijdig grijze haar en enkele diepe lijnen in liet voorhoofd zijn stam eenigssins trilde, drukte liij zijn gedachten aren ■praken van jaren, die duhhel telden; van dagen van zorg homoriatiacl) als altijd uit. — ,,Vader", zeide liij, ,,al komt en smart, wier bitterheid, ja, vergeten was, maar wier onuitu tweemaal |>er jaar hij OOI logeeren, liet host u geen cent". wisrhbare herinnering duidelijk op dat gelaat te lezen stond. Ook thans weer vlogen haar gedachten terug naar den tijd,
toen de graaf het noodlottig Eealuit nam, zijn landgoed in Duitschland te verlaten en zich te scharen onder de vaan der
Nederlandsche oproerlingen, diep vervuld als hij was met
verontwaardiging over den loop, dien de gebeurtenissen hadden genomen. Zij had hem hezworen zijn plan on te geven, hem gesmeekt te blijven, al was het enkel ter wille van zijn kinderen, die zijn aorg nog zoo zeer behoefden; of, zóó hij gaan moest, ten minste de goede zaak van den Spaanschen Nederlandieh—Engelich. Koning te omhelzen. Vergeefs 1 geen tranen zijner vrouw, geen glimlach zijner kinderen had hem er toe kunnen bren- ' 10.45—18.30. gen. zijn plan op te geven. — Men had zich bezwaarlijk een gelukkiger huwelijk kunnen 1. Van morgen lieh ik eenige pijnlijke oogenblikken door- >denken dan het hunne: nooit vóór dien dag was er een enkel gebracht. Ik wilde de huur gaan betalen en stak daarom wolkje geweest aan den hemel van hun geluk. Thans vielen eenige bankbiljetten in mijn portefeuille (=pocket-book). Ik j er harde woorden, die (ieorge door de ziel sneden; woorden, begaf mij naar mijn huisheer, den heer P . Onderweg sprak die hem zijn laatste oogenhlikken nog hitter zouden maken. ik met niemand en ook maakte ik geen gebruik van de tram, Maar hij meende, dat zijn plicht hem gebood te gaan. Hij daar mijnheer 1'. niet ver van mij vandaan woont. Ik schelde j ging en zaj>- zijn vrouw en kinderen nooit weer. Weinige aan en vroeg de dienstbode, of mijnheer thuis was. Zij liet . maanden later viel hij door de hand van een moordenaar. mij in een kamer links van de gang. waar ik den huisheer | Was het wonder, dat de gravin vol smart terugdacht aan vond, gezeten aan zijn lessenaar. „ I k kom de huur betalen", die dagen P Ze had haar edelen gemaal volkomen vergeven, zeide ik, nadat hij een stoel had aangeboden, en tegelijk stak lang voor hij viel. Maar ze had zoo gaarne vóór het te laat ik mijn hand in mijn zak. Verheeld u mijn verbazing, toen was. een verzoenend woord gesproken, en . . . . gehoord. Het ik bevond, dat de zak ledig was en ik de portefeuille blijk- J zou haar in haar verdere leven zooveel bitterheid bespaard baar had verloren. Gelukkig ontdekte ik spoedig, dat er een , hebben. Zij had zich dan wellicht niet de wraak tot levens scheur in mijn zak was. en dat de portefeuille daardoor was i doel gesteld; wraak op de moordenaars van haar gemaal. gegleden, zoodat zij gemakkelijk te bereiken was met behulp Want het was voor dit doel, dat zij zich naar Holland had van een schaar. hegeven, niet lang nadat zij de droevige tijding had ont 2. Het spijt me, beste jongen, dat ik je over een onaan vangen. Kn peinzend over het verleden, zag ze haar zoon aan, die gename zaak moet schrijven. Ik was hoogst teleurgesteld te vernemen, dat je gisteren niet aan het station bent ge niet de armen over de horst gekruist en niet gebogen hoofd weest om je zuster af te halen, zoodat zij zelf een rijtuig de kamer op en neer liep. Kensklaps bleef hij voor de gravin heeft moeten nemen en voor haar beide koffers heeft moeten j staan en sprak: ..Wanneer zal ik dan eindelijk de wapens mogen dragen? zorgen. J e afwezigheid heeft mij te meer verrast, omdat ik j weet, dat je gisteren vacantie hadt. zoodat je gemakkelijk Als vader geleefd had . . . . " Hij voltooide den zin niet, maar wendde zich om en liep, hadt kunnen gaan, als je gewild hadt. Het zal je duidelijk zijn, dat het my in de toekomst onmogelijk zal wezen je te nog gejaagder dan te voren, het ruime vertrek op en neer. vertrouwen. Ik kan dan ook niet nalaten je te zeggen, dat Hoewel de gravin huiverde bij de gedachte, haar eenigsten mijn opinie omtrent je sedert gisteren niet gunstiger is ge zyon over te geven aan de gevaren van dien veelbewogen tijd, kon zij toch haar bewondering voor den rijzigen knaap niet worden. verbergen, die haar in zoovele opzichten aan zijn vader her 3. Ken kwakzalver maakte eens toevallig kennis met een innerde. werkelijken dokter. Uit het gesprek, dat zij voerden, bleek Zij besefte, dat hij een man was, dat zij niet langer zijn weldra, dat het den eerstgenoemden zeer goed ging, zelfs ; hegeerte kon dwarsboomen, zich als soldaat een eervollen zóó goed, dat hij gewoonlijk jaarlijks wel twee duizend pond naam te verwerven. sterling verdiende en weelderig kon leven. Hoogst verbaasd vroeg de arts: ..Hoe is het mogelijk, dat gij, zouder eenige weienlijke kennis van het mensehelijk lichaam te bezitten, ' zulk een groot inkomen kunt hebben? Gij woont op een villa en zijt voornemens een auto te koopen, terwijl ik soms zeer veel moeite hel) om rond te komen". — Met een glimlachje antwoordde de kwakzalver: ..Hoeveel ruenschen, denkt gij. IJlJLAGE Illrt. dat hier voorhij gegaan zijn gedurende den tijd dat wij samen zitten p r a t e n ? " — „Misschien honderd". — ,,Kn hoeveel van hen. denkt gij, dat hun hersens behoorlijk ge Middelbaar onderwijl. b r u i k e n ? " — „Waarschijnlijk slechts één enkele." — „Wel nu, die wendt zich tot u, als hij ziek is. en de andere negen 9—12 uur. en-negentig komen bij m i j . " BULAOE I I " .
BI.H.A<;I.
III.
Middelbaar
onderwiji.
9—12 uur. ü e gravin liet zich achterover vallen in den fraai besneden eikenhouten stoel, en scheen spoedig in diep gepeins ver-
„ V a d e r , " zeide Johan, ,,u weet, dat ik de schuldige ben, maar geef mij niet over aan de ]>olitie; ik zou geheel en al den verkeerden weg opgaan, ik zou . . . . . maar op eens hoorde hij gerucht in de straat en viel de klopper met een ■waren slag op de voordeur. De A-ader nam werktuigelijk den blaker, keerde zich om en ging langzaam de trap af. Johan bleef alleen achter in het duistere l>ovenkamertje, terwijl hij in vreeselijke spanning luisterde en zijn vuisten zenuwachtig balde. Hij hoorde zijn vader de deur openen en iemand (een politieagent waarschijnlijk) binnenkomen, die zeide: „Goe den avond, mijnheer, neem mij niet kwalijk, dat ik u zoo laat nog stoor, maar ik zag u bij het gevecht in de herberg, en bemerkte, dat u den misdadiger flog trachtte tegen te
Bijlage D.
[tra. i9.]
Tweede Kamer.
10!
Verslag v;m den staat dar hooge-, middelbare en lagere tobolen over 1912—1918. (Hooger en Middelbaar onderwijl.) Kouden: wij bebben beu niet herkend, wellicht heeft u zijn gesichl kunnen tien P" .,ll< licli Iietii herkend," zeer langzaam, maar toch ontzettend duidelijk weerklonken deze woorden, en bereikten den jongen man, die boven stond Ie luisteren. ,,ZooP en zijn naam P" „Zijn naam f" een doodsehe stilte en toen heel duidelijk:
„Johan Bruin, mijn zoon." Knarsetandend deinsde dolian achteruit: alle zaohtefe aandoeningen, al het betuigde berouw waren verdwenen. Snel als het weerlicht vloog hij naar het raampje, stiet het open, «rong zich door de nauwe opening, greep behendig een tak van den grooten kastanjeboom, die vlak bij het huis stond, en was in een oogwenk in den tuin. Daar bleef hij even slaan, toen snelde hij naar het tui.npoortje, dat nog openstond, en dat hij achter zicli diclitwierp. Met snelle schreden doorliep hij de steeg, waarop de poort uitkwam, en een OOgenblik later stond hij bij de brug over de stadsgracht, waar hij den schildwacht toeriep: „Laat mij passeeren, ik ben de zoon van den dominee; vanmiddag is mijn vader bij een ernstigen zieke geweest, wien ik nu zoo gauw mogelijk geneesmiddelen moet brengen," en de schildwacht, die hem goed kende, maakte geen beswaren en liet Johan voorbij. Toen deze zich ver genoeg waande, zette hij het op een loopen, en hield het. mei korte tusselienpoozen. uren lang vol. Toen de politieagent den naam van den schuldige vernomen had, was hij erg geschrokken en had een verontschuldiging gemompeld, maar de dominee had gezegd: „Hij is hoven ; als het moet, zal hij meegaan." Maar de agent had niet gewild, omdat hij eerst verdere instructies bij den burgemeester moest gaan halen. Daarop was de vader weer naar boven gegaan en zat daar in het sombere vertrek, bij de walmende kaars, ieder oogenblik verwachtend, dat zijn zoon weer te voorschijn zou komen, want, meende hij, deze moest zich ergens in huis hebben verborgen. Zwijgend staarde hij op het nauwelijks zichtbare portret van het kind, dat hij liever had dan zich zelf, op wien hij al zijn verwachtingen had gebouwd, en die nu zijn naam te schande had gemaakt.
Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1913—1914.
Br.il.AGK IV. 1. 2. .'{. 4. 5.
My Library. The Suffragist movement. Silks and satins put out the fire in the kitchen. OUT feathered friénds. Class-strife.
BIJLAGE
V.
PharapJirase. There's not a nook within this solemm pass But w-ere an apt confessional fir one Taught by bis summer spent, his autumn gone, That life is but a tale of morning grass Withered at eve. From scènes of art which chase Tha-t thought away, turn, and with watchful eyes Feed it mid Nature's old felicities, Rocks, rivers, and smooth lakes more clear than glass TTntouched, unbreathed upon. Thrice happy quest If from a golden perch of aspen spray (October's workmanship to rival May) The pensive warbler of the ruddy breast That moral sweeten by a heavan-taught lay, Lulling the year, with all its cares away.
26
