Het begrip : recht Soorten regels fatsoensnormen, spelregels , mode rechtsregels o deze zijn gesanctioneerd = afdwingbaar, niet noodzakelijk bestraffing objectief en subjectief recht subjectieve rechten - subjectieve politieke rechten - subjectieve civiele rechten o extrapatrimoniale persoonlijkheidsrechten familierechten o patrimoniale zakelijke rechten (op een zaak) vorderingsrechten (op een persoon) intellectuele rechten (op een concept) wetgeving internationale verdragen: • rechtstreekse gelding • onrechtstreeks (via supranationaal orgaan) nationale wetgeving: • wetten (in de strikte zin) • decreten • ordonnanties • koninklijke besluiten • provinciale en gemeentelijke reglementen rechtspraak • vonnissen en arresten o lagere rechtscolleges: vonnissen o hogere rechtscolleges: arresten • aanvullende werking op de wet die onduidelijk of onvolledig kan zijn rechtsleer • boeken o basiswerken o gespecialiseerde werken • tijdschriften o algemene juridische tijdschriften vb. rechtskundig weekblad o gespecialiseerde tijdschriften vb. tijdschrift voor Belgisch handelsrecht plaats van het burgerlijk recht objectief recht publiekrecht : verhouding tussen staten verhoudingen tussen staat en burger vb fiscaal recht privaatrecht: verhoudingen tussen burgers onderling = burgerlijk recht
gebiedende en aanvullende regels • gebiedende rechtsregels => hier mag men niet van afwijken • aanvullende rechtsregels => men mag er contractueel van afwijken rechtsfeiten en rechtshandelingen • rechtsfeit => voorval dat rechtsgevolgen teweegbrengt • rechtshandeling o doelgerichte handeling die men stelt om rechtsgevolgen te doen ontstaan o eenzijdig of meerzijdig o meerzijdige rechtshandelingen heet men contracten of overeenkomsten verjaring = is een middel om door verloop van een zekere tijd en odner de voorwaarden die de wet bepaalt, iets te verkrijgen of van een verbintenis bevrijd te worden soorten: - verkrijgende verjaring verkrijgen van een zakelijk recht na een voortdurend bezit, dwz een gebruik alsof men eigenaar is diverse looptijden, soms 30 jaar, soms 20 jaar, of 10 of nog kortere termijnen iedere bezitter wordt eigenaar na 30 jaar, zelfs te kwader trouw en zonder titel de bezitter te goeder trouw van onroerende goederen wordt eigenaar na 10 jaar of 20 jaar naargelang de initiële eigenaar al dan niet in hetzelfde rechtsgebied woont als de bezitter een bezitter te goeder trouw van roerende goederen wordt onmiddellijk als eigenaar aangezien - bevrijdende verjaring door verloop van tijd wordt men bevrijd van een verbintenis of wordt men ontlast van een zakelijk recht op zijn goed zakelijk rechtsvorderingen (op een goed) verjaren door verloop van 30 jaar, persoonlijke rechtsvorderingen (op een persoon) door verloop van 10 jaar
! tijdsverloop doet rechten verkrijgen of vervallen •
stuiting : verbreking van de verjaring door het laten gelden van het recht, waarna eventueel opnieuw een volledige nieuwe termijn kan lopen vb. rechtsvordering door de eigenaar tegen de bezitten • schorsing : gedurende een zekere tijd geldt het verloop van de tijd niet vb. bij minderjarigheid van degene tegen wie de verjaring loopt
personen (moreel overwicht : gemoed weegt zwaarder door dan wettelijke verplichting) persoonlijkheid een persoon is elke entiteit die rechten kan hebben en tot verplichtingen kan gehouden zijn o natuurlijke personen zijn de mensen, op de wereld gekomen door geboorte o rechtspersonen zijn entiteiten die door de wet als (fictieve) personen erkend worden omwillen van hun economisch nut (foetus = geen persoon) vermogen elke persoon heeft 1 enkel ondeelbaar vermogen of patrimonium het vermogen omvat alles wat waarde heeft (vb juwelen, huis, kledij) en alle schulden het is het onderpand waarop alle schuldeisers zich kunnen verhalen (desnoods met beslag) natuurlijke personen • menselijke individuen , ze ontstaan door geboorte en eindigen met de dood • alle natuurlijke personen zijn gelijk • minderjarigen en geesteszieken genieten de zelfde persoonlijkheid maar kunnen niet alle daaraan verbonden rechten uitoefenen. Staat van een persoon het feit dat iedere persoon voor dezelfde rechten en plichten vatbaar is, betekent niet dat iedereen daarom ook dezelfde rechten en plichten heeft dit hangt af van de staat die men heeft in de gemeenschap staat in de politieke gemeenschap : nationaliteit , rechterlijke ontzetting uit rechten staat in de familie : gehuwd of niet , bloedverwant of niet staat volgens leeftijd of geestestoestand : minderjarig of meerderjarig bekwaamheid = is de mogelijkheid om rechten en verplichtingen te verwerven en uit te oefenen rechtsbekwaamheid : iedereen is geschikt om titularis te zijn van rechten en verplichtingen handelingsbekwaamheid : niet iedereen is gerechtigd om die rechten uit te oefenen of die verplichtingen aan te gaan feitelijke bekwaamheid : bekwaamheid om iets fysiek uit te voeren onbekwame : minderjarigen o personen jonger dan 18 o noodzaak van vertegenwoordiging: daar een of beide ouders door voogdijorganen, indien beide ouders overleden zijn of in de onmogelijkheid verkeren het ouderlijk gezag uit te oefenen: • voogd en toeziende voogd, aangeduid door ouders voor overlijden of door vrederechter
• vrederechter, lost conflicten op • vroegere familieraad werd afgeschaft ontvoogde minderjarigen de minderjarige verkrijgt bekwaamheid: o daden van beheer, minderjarige handelt alleen o daden van beschikking, bijstand van curator a) vrijwillig - op verzoek van ouder, vanaf 15 - op eigen verziek indien ouders overleden b) wettelijk - door huwelijk, echtgenoot wordt curator krankzinnigen geesteszieken die zich in toestand bevinden dat zij hun daden en gedachten niet meer meester zijn - indien tijdelijk fenomeen: aanstelling van een voorlopig bewindvoerder, door de vrederechter - indien definitief : gerechtelijke onbekwaam verklaring en aanstelling van een voogd mentaal gehandicapten - minderjarigen met geestelijke handicap - staat van verlengde minderjarigheid , beslissing door rechtbank van eerste aanleg - gelijkgesteld met minderjarige van minder dan 15 jaar zwakzinnigen en verkwisters - zwakzinnigen: verstandelijk of geestelijk zwakke personen met gedeeltelijke beheersing van hun daden - verkwisters: geestelijk zwakke personen die daardoor buitensporige uitgaven doen - aanstelling van een gerechtelijk raadsman door de rechtbank van eerste aanleg naam = het woord dat een persoon aanduidt waardoor hij van andere personen onderscheiden wordt. Soorten - familienaam, gedragen door alle personen die van eenzelfde voorouder afstammen - voornaam, ter onderscheiding van personen met eenzelfde familienaam - schuilnaam of pseudoniem - handelsnaam naam van de gehuwde vrouw - behoudt haar meisjesnaam - kan een samengestelde naam gebruiken - zowel man als vrouw kunnen mits elkaars instemming elkaars naam gebruiken verbetering van de naam: - rechtszetting door de rechtbank van een vergissing in de spelling of toekenning van de naam
verandering van de naam - administratieve procedure voor ongewenste namen woonplaats - plaats waar een persoon geacht wordt altijd aanwezig te zijn voor zijn rechten en plichten - kan in principe vrij gekozen worden - kan ook voor een bepaalde handeling gekozen worden - soms wettelijk bepaald (niet-ontvoogde minderjarige bij zijn wettelijk beheerder)
belang van de woonplaats - betekening van exploten (akten) van gerechtsdeurwaarders - bepaalt de territoriale bevoegdheid van de rechtbank - nalatenschappen vallen open in de woonplaats van de overledene verblijfplaats men kan verschillende verblijfplaatsen hebben - echtelijke verblijfplaats, tussen echtgenoten in gemeen overleg gekozen nationaliteit - juridische band tussen een persoon en de staat waartoe hij behoort - behoort tot de politieke staat van de persoon o alleen Belgen hebben kiesrecht, recht van verkiesbaarheid, recht om openbaar ambt te bekleden o deze rechten zijn gewaarborgd door de grondwet a) toekenning gevolg van een rechtsfeit of neveneffect van rechtshandeling vb. geboorte, plaats , adoptie b) verkrijging doelgericht gevolg van rechtshandelingen, procedures om nationaliteit te bekomen vb. nationaliteitsverklaring, nationaliteitskeuze, naturalisatie afstamming = band tussen een descendent en een ascendant • bloedverwantschap : in rechte lijn en in zijlijn • aanverwantschap (door huwelijk) • adoptie : gewone en volle adoptie biologische afstamming: a) moederlijke afstamming - afgeleid uit de geboorteakte - geen vereiste van erkenning bij bestaan van een geboorteakte - betwisting is mogelijk alle bewijsmiddelen b) vaderlijke afstamming - vastlegging is niet evident - vermoeden van vaderschap van de echtgenoot ( tot 300 dagen na ontbinding van het huwelijk) - weerlegging mogelijk, door moeder , door de (vermoedelijke) vader, door de ascendenten en descendenten van de (vermoedelijke) vader, na diens dood
ook vaststelling van vaderlijke afstamming door: - erkenning (vrijwillig) toestemming vereist van moeder of kind zelf indien het meerderjarig of ontvoogd is - gerechtelijke uitspraak afstamming van een overspelig kind moet betekend worden aan de wettelijke echtegenoten van de vader gevolgen van de biologische afstamming kind krijgt naam van de vader ( of van de moeder indien enkel de moederlijke afstamming vaststaat) woonplaats, onderhoudsplicht , erfrecht ouderlijk gezag, persoonlijke zorg en opvoeding tot aan meerderjarigheid wettelijke beheer en wettelijk genot van de goederen van de minderjarige kinderen adoptie - gebaseerd op een contract - fictieve creatie van band zoals bij biologische afstamming (naam, gezag, erfrecht) - voorwaarden adoptant o 25 jaar oud en 15 jaar ouder dan geadopteerde o toestemming van de echtgenoot - voorwaarden geadopteerde o toestemming ouders, en eigen toestemming vanaf 15 jaar 1. volle adoptie - alle banden met de oorspronkelijke familie worden onherroepelijk en definitief verbroken en definitief verbroken, behalve de huwelijksbeletsels - geadopteerde dient minder dan 18 jaar oud te zijn huwelijk = instelling waartoe een man en een vrouw toetreden om een levensgemeenschap te vestigen die door de wet wordt beschermd en slechts in bijzondere gevallen kan worden verbroken sinds 2000 kan men ook wettelijk ongehuwd samenleven en een samenlevingscontract afsluiten vereisten: - verschil in geslacht - huwbare leeftijd van 18 jaar, vroeger mits toestemming van ouders en jeugdrechtbank - geldige toestemming van de echtgenoten - huwelijksbeletsels o bloed -en aanverwantschap o geen eerder afgesloten huwelijk (bigamie) gevolgen a) huwelijksverplichtingen - samenwonen - trouw - hulp (financieel en materieel) - bijstand (moreel) - hoofdelijkheid voor schulden van huishouding
b) bijzondere rechten - bescherming van de gezinswoning - vrijheid van uitoefening van beroep - persoonlijke ontvangst van inkomsten ontbinding door: - overlijden van echtgenoot - echtscheiding: o op grond van bepaalde, zware feiten grondslag : gedragingen van een echtgenoot die foutief of beledigend zijn ten aanzien van de andere: overspel, gewelddaad, mishandeling lange gerechtelijke procedure vereist, met mogelijkheid weliswaar om dringende en voorlopige maatregelen te eisen o door onderlinge toestemming = echtgenoten minstens 20 jaar oud en 2 jaar gehuwd • vooraf schriftelijke overeenkomst over - verdeling van de goederen - gezag, goederen en opvoeding van de kinderen - respectievelijke verblijfplaatsen - eventuele onderhoudsgelden • procedure met twee verschijningen voor de rechter met minstens 3 maanden tussen o na feitelijke scheiding van twee jaar - feitelijke scheiding van twee jaar wijst op duurzame ontwrichting van het huwelijk - wettelijk vermoeden, tot bewijs van het tegendeel , dat de aanvrager schuld heeft aan de echtscheiding gevolgen van de echtscheiding - alle huwelijksverplichtingen vervallen - verdeling en vereffening van het eventueel gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten - ouderlijk gezag over de kinderen blijft bestaan en voor de uitoefening ervan dient een regeling uitgewerkt - sanctionering van de schuldige echtgenoot die alle huwelijksvoordelen verliest en gehouden is tot het betalen van onderhoudsgeld huwelijksvermogensrecht - man en vrouw beschikken elk over een eigen vermogen - beide vermogens worden aangewend voor het huwelijk - regeling noodzakelijk met het oog op de latere noodzakelijke ontbinding van het huwelijk, door echtscheiding of overlijden - vrije keuze met typestelsels huwelijkscontract - wettelijk stelsel is de subjectieve regeling in het B.W. voor het geval men geen andere keuze doet - gemeenschap van goederen en scheiding van goederen door het afsluiten van een huwelijkscontract voor het aangaan van het huwelijk
-
belang van derden geldigheidsvereisten zoals voor elk contract wijziging na het huwelijk is nog mogelijk maar omslachtig
wettelijk stelsel - eigen vermogen van de man • goederen en schuldvorderingen toebehorend aan de echtgenoten op de dag van hun huwelijk • schulden van voor het huwelijk en ten laste van erfenissen en giften die een echtgenoot verwerft tijdens het huwelijk -
-
eigen vermogen van de vrouw • inkomsten uit beroepsactiviteit van elke echtgenoot, opbrengsten van eigen goederen • schulden aangegaan door de echtgenoten samen, aangegaan door 1 echtgenoot ten behoeve van de huishouding of opvoeding van de kinderen, schulden aangegaan in het belang van het gemeenschappelijk vermogen • vermoeden van gemeenschap gemeenschappelijk vermogen van beide
rechten van de schuldeisers: op welk vermogen kunnen de schulden verhaald worden? eigen schulden op hun eigen vermogen en van de betrokken echtgenoot, ook op het gemeenschappelijk als dit hierdoor verrijkt is gemeenschappelijke schulden verhaalbaar op de drie vermogens bestuur van de vermogens - eigen vermogen : iedere echtgenoot afzonderlijk - gemeenschappelijk vermogen • gelijktijdig bestuur : handelingen ene echtgenoot binden de andere • alleen bestuur : handelingen i.v.m. het beroep • gezamenlijk bestuur : voor belangrijke handelingen, met mogelijkheid tot het opleggen van een verbod aan de andere echtgenoot ontbinding - bedoelbeschrijving of inventaris: op te maken door de beide echtgenoten of de langstlevende - vereffening en verdeling: eerst het gemeenschappelijk vermogen weer zuiver samenstellen en dan verdelen en de lasten verrekenen bedongen gemeenschap overeenkomst dat het gemeenschappelijk vermogen alle tegenwoordige en toekomstige goederen van de echtgenoten zal omvatten mogelijkheid van vooruitmaking en verdeling in ongelijke delen scheiding van goederen • elke echtgenoot behoudt de uitsluitende eigendom en het onafhankelijk bestuur van al zijn goederen • geen drie maar slechts twee vermogens • mede-eigendom is eventueel wel mogelijk
rechtspersonen a) natuurlijke personen - ontstaan door geboorte b) rechtspersonen - groeperingen of vermogens die rechten en verplichtingen hebben zoals een natuurlijk persoon, fictief gecreëerd door de wet - bedoeling is een apart vermogen af te zonderen dat aanspreekbaar is voor de schuldeisers 1. publiekrechterlijke o in het leven geroepen door de overheid o staat, gemeenschap, gewest, OCMW, RSZ, … 2. privaatrechterlijke o ontstaan door privaat initiatief o in het algemeen belang (instellingen van openbaar nut) vb rode kruis o in louter particulier belang (handelsvennootschappen en verenigingen) rechtspersoonlijkheid om een rechtspersoon op te starten: heeft men een oprichtingsakte! deze geeft de notaris en laat het publiceren in het staatsblad deze akte bevat: - ondernemingsnummer - eigen naam - activa - adres maatschappelijk zetel - doel van de vennootschap - wie wat ingebracht heeft - data van oprichting soorten inbreng • gebouwen , geld , waarden, know how Vermogen iedere persoon , zowel natuurlijke als rechtspersoon heeft 1 ondeelbaar vermogen inbreng is de overdacht van vermogensbestanddelen van 1 vermogen naar een ander vermogen aansprakelijkheidsbeperking van aandeelhouders schuldeisers kunnen zich, bij aansprakelijkheidsbeperking enkel verhalen op het vermogen van de rechtspersoon, niet op dit van de aandeelhouders organen bestuurders of zaakvoerders natuurlijke personen houden de pen vast handelingen van de organen gelden als handelingen van de rechtspersoon zelf sluiten contracten af, voeren rechtsgedingen, gaan verbintenissen aan aansprakelijkheidsbeperking van bestuurders geen persoonlijke aansprakelijkheid van bestuurders in een vennootschap met aansprakelijkheidsbeperking handelsrisico is geen bestuursvorm ontbinding van rechtspersoon - vrijwillig, door deelgenoten - gedwongen, door rechtbank vb faillissement , sancties van een misdrijf
Goederen Indeling goederen: 1. onroerende goederen (niet verplaatsbaar) • uit hun aard (gebouwen, grond…) • door bestemming (blijvend verbonden) vb. open haard kan niet weg zonder het huis open te breken • door het voorwerp waarop ze betrekking hebben (rechtsvorderingen op onroerende goederen) 2. roerende goederen = goederen die je kunt verplaatsen. Vb: aandelen • uit hun aard • door wetsbepaling • door vervroegde roerendmaking: vb fruit in de boomgaard = roerend 3. Gemeenschappelijke en niet-gemeenschappelijke goederen • vatbaar of niet voor toe-eigening door personen • vb. lucht, licht 4. lichamelijke en onlichamelijke goederen • al dan niet waarneembaar door de zintuigen • vb. auto, boek, vermogen, auteursrecht 5. verbruikbare en niet-verbruikbare goederen • naargelang ze verdwijnen of niet bij gebruik • vb voedingswaren, brandstof 6. vervangbare en niet vervangbare goederen • bankbiljetten, druiven, stookolie, graan, … 7. goederen in de handel of niet in de handel • bijvoorbeeld goederen van het staatsdomein Zakelijke rechten a) eigendom / bezit / mede-eigendom = is niet noodzakelijk gelijk aan bezit, je kan bezitter zijn van een auto maar geen eigenaar. Vb geleasde auto o Eigendomsverkrijging nooit eigendom geweest van iemand vb schelp vinden toe-eigening achtergelaten voorwerpen natrekking Onroerend goed: bewijzen met registratiepapieren Roerend goed: bewijzen niet direct nodig • publiciteit van onroerende eigendom b) vruchtgebruik bij de langst levende echtgenoot mag de levende echtgenoot het houden begrip het is een zakelijk en tijdelijk recht, waarbij een persoon andermans zaak mag gebruiken end e vruchten ervan verwerft. De eigenaar behoudt niettemin de zaak en het recht om erover te beschikken. Dus vroeg of laat wordt het terug helemaal van hem. naakte eigendom : het recht dat aan de eigenaar blijft toebehoren
verkrijging komt tot stand door de wet, door de wil van de mens of door verjaring. Het wordt in bepaalde gevallen uitdrukkelijk door de wet gevestigd. Einde Het gaat teniet, als de tijd waarvoor het verleend is verstreken is, door vermenging, door het niet oefenen van het recht gedurende 30 jaar, … c) gebruik en bewoning begrip = is een zakelijk recht waarbij een persoon toegelaten wordt zich van andermans zaak te bedienen en er de vruchten van te innen voor zijn eigen behoeften en die van zijn gezin. bewoning : als iemand anders het recht heeft om het te gebruiken d) opstal = zakelijk recht om gebouwen , werken of beplantingen op andermans erf te bezitten. Het houdt een afwijking in van de regels van de natrekking. e) erfpacht = zakelijk recht, waarbij een eigenaar van een onroerend goed, voor een duur van minimum 27 jaar en maximum 99 jaar, het genot van dat goed afstaat onder de verplichting voor de titularis van het recht van erfpacht. f) erfdienstbaarheden niet gebonden aan de eigenaar = onroerend goed. 2 betrokken erven: heersend erf dat de voordelen geniet van erfdienstbaarheid lijdend erf dat met de last van de erfdienstbaarheid bezwaard wordt kenmerken: het is zakelijk, onroerend, bestendig en bijkomend recht ontstaan : • ligging der plaatsen : bronrecht, oeverrechten, recht tot afpaling, recht tot afsluiting • door de wet • wil van een persoon: vestigen op 3 wijzen - eigenaars van twee verschillende erven kunnen bij overeenkomst een erfdienstbaarheid vestigen - door verjaring, kan slechts bij voortdurende en zichtbare erfdienstbaarheden - door bestemming door de huisvader. Onder dit laatste wordt de vestiging van een feitelijke toestand bedoeld door de eigenaar van een erf dat later verkaveld wordt en aan meerdere eigenaars gaat toebehoren • verjaring = indien de gebruiker van een erf reeds 30 jaar een last uitoefent op een ander erf, ontstaat er een erfdienstbaarheid voor verjaring. Verkrijgende verjaring is enkel mogelijk voor erfdienstbaarheden die voortdurend en zichtbaar zijn. • bestemming van de huisvader = ontstaat wanneer eenzelfde eigenaar van 2 verschillende erven op het eerste erf een last legt ten voordele van het tweede erf. soorten: o voortdurende en niet voortdurende = wanneer het gebruik ervan voortdurend is zonder toedoen van de mens o zichtbare en niet-zichtbare
= wanneer het bestaan ervan blijkt uit uitwendige tekens, zoals een deur, een venster,… verbintenissen het belangrijkste deel van het burgerlijk recht voor ecnomisten basis van het handelsverkeer verbintenis: rechtsband krachtens dewelke een persoon, schuldenaar, aan een andere persoon , schuldeiser, een prestatie dient te leveren schuldvordering: het recht op de prestatie, een persoonlijk recht = geen zakelijk recht schuld: de plicht de prestatie te leveren 1. verbintenis uit de wet tussen naburige eigenaars tussen familieleden (verplichting tot levensonderhoud) geen menselijke tussenkomst of rechtshandeling vereist 2. verbintenissen uit overeenkomst wanneer ontstaat een overeenkomst? - door het samentreffen van de wil van twee of meer personen met het oog op het ontstaan, het wijzigen of uitdoven van verbintenissen (=wederkerige rechtshandeling) - een overeenkomst kan op haar beurt weer wederkerig zijn (wederzijdse verbintenis) of eenzijdig (enkele verbintenis) zijn “exceptio non adimpleti contractus” bij wederkerige overeenkomsten mag een partij de uitvoering van haar verbintenissen opschorten als de andere in gebreke blijft exceptie is een verweermiddel waarbij men de bewering van de tegenpartij erkent, maar andere gronden aanvoert om zijn verbintenis niet te moeten uitvoeren De 4 basisprincipes van overeenkomsten 1. wilsautonomie: behoudens gebiedende bepalingen komt men overeen wat men wenst 2. consensualisme: loutere wilsovereenstemming doet de overeenkomst ontstaan 3. wet van de partijen: overeenkomsten zijn binding 4. uitvoering ter goeder trouw classificaties van overeenkomsten onder bezwarende titel/ uit vrijgevigheid consensuele / plechtige overeenkomst vergeldende / kansovereenkomst benoemde/ onbenoemde overeenkomst bijkomende / hoofdovereenkomst 4 geldigheidsvereisten toestemming bekwaamheid bepaald voorwerp geoorloofde oorzaak of bestaansreden
Wilsgebreken a) dwaling: onvrijwillige onjuiste voorstelling van de werkelijkheid (zelfstandigheid van de zaak) b) bedrog: hoofd-en incidenteel bedrog c) geweld: ernstige bedreiging voor een aanzienlijk kwaad d) benadeling: wanverhouding bij koop onroerend goed en bij verdeling van erfenis gevolgen van overeenkomsten brengen alleen gevolgen teweeg tussen de contracterende partijen en brengen aan derde geen nadeel toe. ! uitzondering: beding ten gunste van een derde en sterkmaking! Beëindiging van overeenkomsten verbreking: eenzijdig of wederzijds o eenzijdig: kan enkel bij langlopende contracten ontbinding als sanctie tegen de partij die haar verbintenissen uit een wederkerige overeenkomst niet nakomt herroeping: bij overeenkomst uit vrijgevigheid toeval of overmacht : door omstandigheden buiten haar wil kan een partij haar verbintenissen niet naleven nietigheid: wanneer kan aangetoond worden dat bij de totstandkoming van de overeenkomst aan 1 geldigheidsvoorwaarde niet was voldaan of een noodzakelijke pleegvorm ontbrak oneigenlijke contracten bronnen van verbintenissen die buiten het optreden van de schuldenaar ontstaan: - zaakwaarneming - onverschuldigde betaling - verrijking zonder rechtmatige oorzaak zaakwaarneming: - iemand behartigt vrijwillig en belangeloos andermans belangen - verbintenis van de zaakwaarnemer: taak zorgvuldig behartigen en rekenschap geven - verbintenis van de meester van de zaak: taak overnemen en kosten vergoeden onverschuldigde betaling: - wie een niet verschuldigde of dubbele betaling ontvangt, is verplicht die terug te betalen - ontvanger te goeder trouw mag de vruchten en intresten behouden, en de zaak terug geven in de staat waarin z zich bevindt, bij kwade trouw moet men intresten en vruchten afstaan en schade herstellen vermogensvermeerdering zonder oorzaak: - = verrijking van 1 vermogen ten laste van een ander, zonder rechtmatige oorzaak - vb: iemand bouwt, zonder het zich te realiseren , een bouwwerk op andermans grond, de eigenaar van de grond zal het bouwwerk mogen behouden maar zal het moeten vergoeden - 4 voorwaarden o verarming van degene die vergoeding vraagt o verrijking van de wederpartij
o oorzakelijk verband tussen beide o afwezigheid van een geldige oorzaak (reden of grondslag) onrechtmatige daad aansprakelijkheid: wie, door zijn fout, schade berokkent aan een ander, moet die vergoeden ! buiten het bestaan van een contract tussen de partijen, dan is er contractuele aansprakelijkheid. Soorten aansprakelijkheid: 1. voor eigen daad drie fundamentele vereisten: - fout: is iedere daad of nalatigheid die een normaal voorzichtig persoon niet zou begaan hebben afhankelijk van de situatie maar men moet trachten een goede “huisvader” te zijn - schade: a) materieel: aantasting van het patrimonium, beschadiging van een voorwerp, financieel verlies, arbeidsongeschiktheid b) moreel: krenking van de eer, pijn en smart de schade moet begroot worden: men kan bvb soms meer vergoeding krijgen voor een overleden paard dan voor een persoon - oorzakelijk verband tussen beide 2. voor andermans daad aansprakelijkheid: - van de ouders voor de bij hen inwonende kinderen - van onderwijzers en ambachtslieden voor hun leerlingen en leerjongens - meesters en aanstellers (werkgevers) voor hun dienstboden en aangestelde (werknemers) - een fout, begaan door degene voor wie men instaat - aansprakelijkheid van de dader, weliswaar meestal minder solvabel soms blijft bestaan - verhaal mogelijk van de ouder, of werkgever op de oorspronkelijke aansprakelijke vb. werknemer maakt technische fout… brandt… werkgever aansprakelijk 3. voor zaken - aansprakelijkheid voor de gebreken van de zaken die men onder zijn bewaring heeft bestuurder van een auto is aansprakelijk voor de staat van de remmen - aansprakelijkheid van de eigenaar van een gebouw voor schade veroorzaakt: wegens instorting door gebrek aan onderhoud door gebreken in de bouw 4. voor dieren - aansprakelijkheid van de eigenaar van een dier of degene die zich ervan bedient - voor de schade veroorzaakt door het dier geen fout van het dier vereist - het zij het dier onder zijn bewaring stond, verdwaald of ontsnapt is zeer ruim toepassingsgebied
samenloop van aansprakelijkheden in sommige gevallen zou een schadelijder zich kunnen beroepen op zowel contractuele als extracontractuele aansprakelijkheid: - er bestaat een contract tussen hem en degene die de schade veroorzaakt EN - de schadeveroorzaker heeft niet gehandeld zoals een normaal zorgvuldig persoon vb. van mogelijke samenloop • fout van een aannemer in een bouwwerk: inbreuk op een bepaling van zijn contract van aanneming met de bouwheer en tevens inbreuk op regels van de kunst • welk aansprakelijkheidsregime weerhouden wanneer beide regimes toepasselijk lijken ? rechtspraak hof van cassatie: - contractuele aansprakelijkheid primeert: slechts extracontractuele aansprakelijk aansprakelijkheid wanneer die het herstel beoogt van een schade die verschillend is van de contractuele schade - tenzij: de contractuele inbreuk ook een strafrechtelijk gesanctioneerd misdrijf uitmaakt vb met strafrechtelijke inbreuk kinderen worden gewond door een gebrek aan toezicht, toezichter wordt vervolgd voor onvrijwillige slagen en verwondingen : toezichter is ook extracontractueel aansprakelijk ten opzicht van zijn opdrachtgever modaliteiten van de verbintenissen a) voorwaardelijke verbintenissen - als de bank mijn aanvraag voor een lening goedkeurt, koop ik uw huis - ik koop uw huis, maar als de bank mijn aanvraag voor een lening weigert, wordt onze koop teniet gedaan b) verbintenissen met tijdsbepaling - wanneer ik eind deze maand mijn salaris heb zal ik u betalen voorwaarde: toekomstige onzekere gebeurtenis waarvan het ontstaan of tenietgaan van een verbintenis afhangt tijdsbepaling: toekomstige zekere gebeurtenis tot dewelke de uitvoering of de uitdoving van een verbintenis is uitgesteld meerpartijenverhoudingen • overdracht van schuldvordering
overdracht gebeurt door loutere overdracht van de titel tegenstelbaar aan gedeceerde schuldenaar nadat de overdracht hem ter kennis werd gebracht of door hem erkend werd tegen anderen inroepbaar door het louter afsluiten van de overeenkomst van overdracht
•
overdracht van schuld
overdracht van schuld kan enkel met het akkoord van de schuldeiser, zoniet blijven zowel de initiële schuldenaar als de nieuwe schuldenaar gehouden tot betaling de reden hiervoor is de mogelijke mindere solvabiliteit van de nieuwe schuldenaar •
hoofdelijkheid
gedwongen uitvoering verbintenissen houden in dat een prestatie moet uitgevoerd worden: a) vrijwillig b) gedwongen, met behulp van de openbare macht - in natura • levering van een zaak • uitvoering door een derde, op kosten van de eerste - bij equivalent • geldelijke schadevergoeding vb bij het niet opdagen van een artiest dwangsom: om druk te zetten voor een prestatie • enkele ter uitvoering van niet-pecuniaire verbintenissen • veroordeling tot het betalen van een som die de financiële draagkracht van de onwillige schuldenaar overstijgt: hij heeft geen keuze • soms per dag vertraging of per inbreuk schadebedingen Hoe bepalen of berekenen hoe groot de vervangende schadevergoeding is? - werkelijke geleden schade bewijzen - bij het afsluiten van een contract forfaitair en onherroepelijk begroten in schade - vb. bij niet betaling , vergoeding van 10% op het factuurbedrag - schademelding is geldig, ook al is de werkelijke geleden schade groter of kleiner - rechter kan milderen bij overdreven schadebeding
tenietgaan van verbintenissen - door betaling - door schuldvernieuwing - door kwijtschelden - door schuldvergelijking
-
door schuldvermenging door verlies van de zaak door verjaring door realisatie van ontbindende waarde
Betaling = realiseren van de beloofde prestatie, niet noodzakelijk overhandigen van geld kan gebeuren door eender wie, ook derden juiste prestatie dient geleverd te worden helemaal presteren , niet gedeeltelijk bij betalingsmoeilijkheden kan de rechtbank faciliteiten toestaan plaats en kosten van de betaling plaats: - zoals aangewezen in overeenkomst - zoniet, wanneer de levering moet gebeuren , op de plaats waar de zaak zich bevond bij het afsluiten van het contract - bij andere prestaties dan levering van goederen kosten zijn ten laste van de schuldenaar toerekening van betalingen wat indien 1 betaling gebeurt en er meerdere schulden zij? Welke schuld wordt betaald? - regeling voorzien in overeenkomsten - zoniet, schuldenaar kan kiezen - indien niet gebeurt dan kiest de schuldeiser subrogatie of in de plaatsstelling in specifieke gevallen, wanneer een derde betaalt voor eens schuldenaar, treedt hij in de rechten van die schuldeiser: - conventioneel - op grond van wettekst schuldvernieuwing of novatie = is het tenietgaan van een verbintenis door er een nieuwe voor in de plaats te stellen gebruikelijk als alle partijen het eens zijn om het contract over een andere boeg te gooien kwijtschelding = overeenkomst tussen schuldeiser en schuldenaar waarbij de eerste verzaakt aan zijn vordering op de tweede - uitdrukkelijk, in een overeenkomst - stilzwijgend, door teruggave van de originele titel (de akte,het document) waaruit de schuld blijft schuldvergelijking of compensatie houdt in dat, indien twee personen elkaars schuldeiser zijn, hun wederzijdse schuldvorderingen uitgedoofd worden tot beloop van het kleinste bedrag
soorten schuldvergelijking: a) wettelijke: treedt van rechtswege in, uit kracht van de wet, mits voorwaarden: - enkel bij geldsommen of vervangbare zaken - schulden moeten vaststaan - schulden moeten opeisbaar en vervallen zijn b) conventionele (door overeenkomst) c) gerechtelijke, door rechter na een geding schuldvermenging - vaak bij erfopvolging verlies van de zaak door een toevallige gebeurtenis, buiten elke fout van de schuldenaar om kan de verbintenis niet worden uitgevoerd Bijzondere overeenkomsten Benoemde overeenkomsten: zijn onder hun naam uitdrukkelijk geregeld Onbenoemde overeenkomsten: zijn nieuwe, niet in het wetboek geregelde creaties Koop = basis van het handelsverkeer, niettemin beheerst door het burgerlijk wetboek en niet het wetboek van koophandel koop is = de overdracht van de eigendom van een zaak tegen betaling van een prijs zoniet is er sprake van een andere overeenkomst geldigheidsvereisten? - toestemming van de partijen • mondeling of schriftelijk = consensualisme : overeenkomst bereiken - bekwaamheid • al degenen aan wie de wet het niet verbiedt, kunnen kopen en verkopen • echtgenoten kunne met elkaar overeenkomsten sluiten, maar in principe geen koopovereenkomsten • voogden, lasthebbers, bestuurders en ambtenaren kunnen goederen die ze moeten verkopen, niet zelf kopen - bepaald voorwerp • de verkochte zaak • het moet bestaan, maar kan toekomstig zijn vb app. Op plan • moet in de handel zijn • eigendom van de verkopen (geen huurder ervan) - geoorloofde oorzaak • het motief, de beweegreden waarom men koop/verkoopt Vorm, kosten en interpretatie: consensualisme: geen vormvereisten bij aankoop van onroerende goederen is de koop consensueel voltrokken tussen de partijen, maar bij tegenstelbaarheid is ene notariële akte vereist de bewijsvoering kan het bestaan van een geschrift noodzakelijk of wenselijk maken
verplichtingen van de verkoper o leveren van de zaak eigendomsoverdracht gebeurde reeds op het ogenblik van de wilsovereenstemming overdracht in de feitelijke macht en bezit van de verkoper, op de juiste tijd, plaats en op de overeengekomen wijze kosten van levering zijn voor de verkoper, kosten van afhaling zijn voor d ekoper sanctie? : gedwongen uitvoering/ ontbinding o vrijwaren (garantie verlenen) 1. voor uitwinning (door eigen daad of door derden) aan de koper het rustig en vreedzaam genot van het goed waarborgen vrijwaren voor eigen daad vb. overlater van handelszaak mag geen identieke zaak beginnen verder in de straat vrijwaren voor aanspraak van derden vb koper van een huis wordt geconfronteerd met een derde die een erfdienstbaarheid inroept. 3. voor verborgen gebreken zichtbare gebreken dienen bij de levering zelf gesignaleerd te worden verborgen gebreken die men bij de levering niet zonder een doorgedreven onderzoek kan vaststellen, kan men nadien inroepen, maar wel onmiddellijk na vaststelling sanctie? Teruggave of prijsvermindering afwijkende, beperkende conventionele regeling mogelijk. Productaansprakelijkheid producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek aan zijn product, zonder dat de koper een fout moet bewijzen producten van buiten EU: invoerder is aansprakelijk verplichtingen van de koper betalen van de prijs in ontvangst nemen van de zaak sanctie? Ontbinding van de koop of bij gebreke aan in ontvangstname, deponering bij een derde, op kosten van de koper modaliteiten – bijzondere bedingen lezen p 53 syllabus ruil identiek aan koop maar men betaalt met een zaak ipv geld huur 1. huur van goederen a) huur van roerende goederen b) huur van gebouwen (huishuur) c) handelshuur d) pacht 2. huur van diensten 3. huur van werk
huur = overeenkomst waarbij de ene partij, de verhuurder, zich verbindt aan de andere partij, de huurder , het genot van een zaak te verschaffen tegen een bepaalde prijs huishuur de gewone huur van onroerende goederen huur van een woning die tot hoofdverblijfplaats dient van de huurder consensueel contract maar het bovenstaand onderscheid kan tot bewijsproblemen leiden duur en opzegging hoofdverblijfplaats: - ofwel (minimum) negen jaar, per drie jaar verlengbaar indien geen opzegging - huurder kan opzeggen met termijn van dire maanden, mits schadevergoeding van drie, twee of 1 maand huur indien opzeg in eerst, tweede of derde jaar huur - verhuurder kan opzeggen met termijn van zes maanden, onder bepaalde voorwaarden - ofwel (maximum) 3 jaar , eenmalig verlengbaar tot maximum 3 jaar - bij stilzwijgende verlenging over deze limieten komt een negenjarige overeenkomst tot stand - met de oorspronkelijke startdatum als aanvangsdatum gewone huur (geen hoofdverblijfplaats) ofwel voor een bepaalde duur, stilzwijgend verlengbaar voor dezelfde duur ofwel geen duur bepaald, dan geldt een vermoeden van huur per maand, met een opzeggingstermijn van 1 maand verplichtingen van de verhuurder levering, in goede staat, veilig en gezond plaatsbeschrijving kan worden opgemaakt, zoniet wordt de huurder vermoed het in de zelfde staat ontvangen te hebben als hij het teruggeeft. onderhoud (herstellingen) vrijwaring voor eigen daad, derden, gebreken verplichtingen van de huurder stofferen (bij niet betaling van de huur kan de verhuurder de meubelen verkopen en zich daarop betalen) huurprijs betalen en waarborgsom plaatsen op een rekening op naam van de huurder goed gebruiken als “goede huisvader” teruggeven in goede staat, wat met verbouwingen? Aanpassing (van de jaarlijkse) huur eventueel beding van aanpassing van de huur aan het indexcijfer van de consumptieprijzen van rechtswegen van toepassing bij huur van een hoofdverblijfplaats onderhuur en overdracht van huur onderhuur : verder verhuren van het pand aan een derde de oorspronkelijke huur blijft bestaan en tweede huur komt er bij, twee onafhankelijke contracten
overdracht van huur: geen nieuwe huur, wel vervanging van de huurder einde van de huur verstrijken van de duur opzegging ontbinden onderling akkoord verkoop van het gehuurde goed verhuurder mag het goed verkopen wat met de huur? 1. huurovereenkomst met vaste datum is tegenstelbaar aan nieuwe verkrijger die de huur moet verder zetten, huurovereenkomst zonder vaste datum niet 2. vaste datum bekomt men door registratie van de huur door de huurder, voor de verkoop handelshuur Specifieke , aanvullende regeling voor de huur van gebouwen die door de huurder bestemd zijn voor kleinhandel of nijverheid van een ambachtsman, die rechtstreeks met cliënteel in aanraking komt Lange duur-contract: negen jaar, drie mogelijke hernieuwingen van 9 jaar Huurder kan elke drie jaar opzegging geven Huurprijs 1. initieel vrij te bepalen 2. elke negen jaar herzienbaar: bij ontstentenis aan akkoord, procedure voor de vrederechter 3. elke drie jaar herzienbaar bij verandering van de huurwaarde met minstens 15% Verbouwingswerken zijn toegelaten Pacht specifieke regeling voor de huur van langeigendom voor het bedrijven van landbouw duur: negen jaar, per negen jaar verlangbaar, slechts beperkt opzegbaar door de verpachter pachtprijsherzieningen zijn mogelijk om de dire jaar, in functie van rentabiliteit lening eenzijdige overeenkomst waarbij de ene partij, uitlener, het kosteloos gebruik verschaft van een zaak aan de andere partij, lener, die na gebruik de zaak moet teruggeven kosteloos, zoniet huurovereenkomst bruiklening / verbruiklening lening op intrest: verbruiklening tegen een prijs bewaargeving en sekwester overeenkomst waarbij de ene partij, bewaargever, een zaak toevertrouwt aan de andere partij, bewaarnemer, onder verplich-ting ze te bewaring en in natura terug te geven
eigenlijke bewaargeving: 1. vrijwillig 2. uit noodzaak sekwester = bewaargeving bij een derde lastgeving overeenkomst waarbij een persoon, lastgever, een andere persoon, last hebben, opdracht geeft tot het verrichten van een rechtshandeling, in zijn naam en voor zijn rekening lasthebber vertegenwoordigt lastgever en is niet zelf gebonden verplichtingen van de lasthebber mandaat uitvoeren als goed huisvader verantwoording geven over de uitvoering van zijn taak rekening afleggen de lashebber moet binnen zijn bevoegdheid blijven, zoniet verbindt hij niet de lastgever maar zichzelf verplichtingen van de lastgever overeengekomen loon betalen voorschotten en kosten vergoeden, gedaan ter uitvoering van de lastgeving. Dading overeenkomst waarbij partijen, door wederzijdse toegevingen, een gerezen geschil definitief beëindigen of een toekomstig geschil voorkomen dading sluit elke mogelijkheid uit om het geschil nog voor een rechtbank te brengen huur van diensten overeenkomst waarbij 1 partij zich verbindt arbeid te presteren en de andere daarvoor het loon te betalen samenwerking gekenmerkt door een gezagsverhouding ook al wordt die niet daadwerkelijk uitgeoefend vennootschap overeenkomst waarbij partijen samenwerken met de bedoeling de gemaakte winsten of verliezen te verdelen samenwerking op voet van gelijkheid aanneming overeenkomst waarbij de ene partij, aannemer, zich verbindt een bepaald werk uit te voeren en de andere partij, opdrachtgever, zich verbindt daarvoor een prijs te betalen meest diverse toepassingen beheerst de relatie tussen geneesheren, advocaten, consultant, garagehouders, andere dienstverleners en hun cliënten
prijs aannemingprijs: - vast of forfaitair - aan eenheidsprijzen per uur of per hoeveelheid grondstof of product - andere mogelijkheden prijs staat vast of achter objectief vaststelbaar, geen deelname in winst verplichtingen van de aannemer: uitvoeren van het werk binnen de termijn opleveren van het werk : 1. voorlopig = dekt de zichtbare gebreken 2. definitief = gehele beëindiging van het werk en ontslag van alle verplichtingen instaan voor tienjarige aansprakelijkheid bij gebreken in een bouwwerk dat geheel of gedeeltelijk tenietgaat verplichtingen van de opdrachtgever: alles in het werk stellen opdat de aannemer zijn opdracht kan uitvoeren prijs betalen overzicht van de samenwerkingsconflicten formules van gezamenlijke uitbating van eenzelfde activiteit door een financier en een professioneel: - vennootschap : delen in winst, geen gezag - vereniging : geen uitkering winst, geen gezag - aanneming: vaste vergoeding, geen gezag - arbeidsovereenkomst: vaste vergoeding, gezag zekerheden contractanten willen hun kans op correcte naleving van hun schuldvorderingen maximaliseren vandaar de vraag naar waarborgen of zekerheden die verspreid over het burgerlijk wetboek te vinden zijn schuldeisers willen vaak zekerheden van verschillende aard cumuleren persoonlijke zekerheden: hierbij wordt een schuldenaar toegevoegd zoedat men een bijkomend vermogen heeft om zich op te verhalen zakelijke zekerheden : deze verlenen een recht aan de schuldeiser om zich te verhalen op een specifiek goed (ongeacht tot wiens vermogen het behoort) persoonlijke zekerheidsrechten bijkomend vermogen om zich op te verhalen: is de ene persoon niet solvabel, dan is de andere het misschien wel men kan doelgericht aan een kapitaalkrachtig persoon (moedervennootschap) vragen een persoonlijke zekerheid te bieden hoofdelijkheid kan bedongen worden Borgtocht persoon verbindt zich jegens de schuldeiser van een derde tot de uitvoering van diens verbintenis indien deze de verbintenis niet zelf uitvoert contract tussen de schuldeiser en de borg, schuldenaar komt niet tussen
bijkomend contract, tot waarborg van de uitvoering van een hoofdverbintenis bijkomend contract: nietigheid van de hoofdverbintenis = nietigheid van borgtocht voordeel van uitwinning voor de borg 1. eerst dient hoofdschuldenaar aangesproken 2. dan dient beslag gelegd op goederen schuldenaar 3. pas dan kan de borg tot betaling gehouden zijn 4. dan zo mogelijk nog verhaal van de borg op de hoofdschuldenaar zakelijke zekerheidsrechten recht op een specifiek goed schuldeiser met zakelijk zekerheidsrecht heeft voorrang op andere schuldeiseres bij de tegeldemaking van het goed schuldeiser heeft hier geen bijkomend vermogen als onderpand inpandgeving overeenkomst waarbij een schuldenaar, de pandgever, een zaak afgeeft aan de pandhoudende schuldeiser, tot zekerheid van zijn schuld: 1. roerend goed = pand 2. onroerend goed = genotspand onderscheid tussen pan en handelspand bijkomende contract, strekt tot waarborg van een hoofdverbintenis eenzijdig contract : enkel in hoofde van de pandhoudende schuldeiser : teruggave om misbruiken (= bevoordeling van 1 schuldeiser) te voorkomen dient de inpandgever een authentieke akte te laten opmaken of de akte te laten registreren buitenbezitstelling is vereist : overhandiging van de in pand gegeven zaak aan de schuldeiser om onterechte indruk van solvabiliteit van de schuldenaar weg te nemen retentierecht : schuldeiser mag zaak behouden tot hij betaald is gerechtelijke tussenkomst vereist voor de tegeldemaking van het goed Voorrechten is het recht van een schuldeiser om bij voorrang boven andere schuldeisers betaald te worden bestaat enkel uit kracht van de wet andere zekerheden zijn contractueel: borg, inpandgeving , hypotheek wet bepaalt het onderpand van elk voorrecht: 1. algemene voorrechten - geheel vermogen van de schuldenaar - alle roerende goederen van de schuldenaar 2. bijzondere voorrechten - bepaald roerend of onroerend goed van de schuldenaar voorbeelden van voorrechten - algemene voorrechten op roerende en onroerende goederen • voorrecht van de gerechtskosten ; vb bij bewarend beslag dat vermogen vastlegde - algemene voorrechten op roerende goederen • voorrecht van het loon van werknemers • voorrecht van de rechtstreekse belastingen - bijzondere voorrechten op bepaalde roerende goederen - bijzondere voorrechten op bepaalde onroerende goederen (publiciteit vereist)
hypotheek = zakelijk recht op een goed dat bestemd wordt tot zekerheid van een schuldvordering geen buitenbezitstelling, maar inschrijving in de registers van de hypotheekbewaarder, voor iedereen toegankelijk enkel mogelijk op onroerende goederen soorten hypotheken wettelijke hypotheek - wettelijk hypotheek van de minderjarige op de goederen van de voogd testamentaire hypotheek - wettelijke hypotheek van de testamentair begunstigde bedongen of conventionele hypotheek - vrij gevestigd door partijen (publiciteit vereist) inschrijvingen en volgrecht inschrijving in de registers van de hypotheekbewaarder maakt de hypotheek publiek, en zo tegenstelbaar aan derden die niet kunnen stellen geen kennis te hebben volgrecht: de hypothecaire schuldeiser kan het goed realiseren, wie ook de eigenaar mag zijn, en de opbrengst bij voorrang gebruiken erfenissen • rechtsopvolging - onder levenden = eigendomsoverdracht - erfopvolging o testamentair, aan testamentaire erfopvolgers o wettelijk, aan erfgenamen • openvallen van de erfenis - tijdstip : dood van een persoon - plaats: woonplaats van de erflater, belangrijk voor persoon met verblijfplaats in het buitenland, die daar overlijdt. Verkrijgen van erfenis 2 soorten wettelijke erfgenamen: 1. bloedverwaten, onderverdeeld in orden die elkaar uitsluiten: - eerste orde : afstammelingen - twee orde : broers, zussen, afstammelingen , vader, moeder - derde orde : vader en moeder zonder bevoorrechte zijverwanten erflater, met kloving 2. langstlevende echtgenoot - komt in samenloop met de orden van bloedverwanten, niet ervoor of erna de lijn en de graag opsplitsing van erfgenamen door kloving in vaderlijke en moederlijke lijn rechte lijn: opvolging door afstamming, elk geslacht is de graad zijlijn: opvolging via een gemene stamvader, som van de geslachten die twe bloedverwanten scheidt van een stamvader is de graad naaste in graad sluit verdere in graad uit plaatsvervulling: vooroverleden bloedverwant
aanvaarding van verwerping driedubbele keuze voor de erfenis: 1. zuivere aanvaarding - volledige vermenging vermogen erflater en erfgenaam, die tot alle schulden gehouden is 2. aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving - geen vermenging van vermogens - schulden erfenis beperkt tot waarde activa 3. verwerping - verklaring op de griffie - mag niets aannemen/overhouden uit de erfenis verdeling en inbreng bij pluraliteit van erfgenamen ontstaat een onverdeeldheid of mede-eigendom mede-eigenaars kunnen steeds verdeling eisen verdeling vereist voorafgaandelijk inbreng van hetgeen men reeds tijdens het leven de erflater het ontvangen vrijstelling van inbreng door erflater mogelijk schenkingen en testamenten beschikken over zijn goederen kan men: onder bezwarende titel uitvrijgevigheid (zonder tegenprestatie) door 1. schenking (met een contract) 2. testament (een eenzijdige rechtshandeling) geldigheidsvoorwaarden milddadigheden zijn een bedreiging voor het familiaal bezit en daarom zijn ze onderworpen aan een bijzonder statuut met strikte beperkingen , verschillend van de rechtshandelingen onder bezwarende titel. Specifieke geldigheidsvereisten = oorzaak, toestemming, bekwaamheid, voorwerp Schenkingen = akte waarbij een persoon, schenker, zich dadelijk en onherroepelijk ontdoet van een zaak, ten voordele van een begiftigde, die ze aanvaardt plechtig contract , notariële akte vereist, tenzij: 1. handgifte (letterlijk) 2. schenkingen in huwelijkscontracten 3. schenkingen tussen echtgenoten testamenten = eenzijdige, plechtige en herroepelijke akte waarbij een persoon, voor de tijd wanneer hij niet meer in leven zal zijn , beschikt over al of een deel van zijn goederen (legaten) of andere laatste wilsuitingen doet eenzijdige rechtshandeling steeds herroepbaar en veranderbaar tot het uitwerking krijgt bij overlijden opsteller
soorten testamenten eigenhandig - met eigen hand geschreven - gedateerd - ondertekend authentiek - voor twee notarissen of een notaris en twee getuigen testament in internationale vorm - gewoon testament met bijkomende formaliteiten registratie opsporing van testamenten vereist registratie registratiestelsel ingevoerd in de lidstaten van de raad van europa door een verdrag van 1972 zowel voor authentieke testamenten als voor eigenhandig geschreven testamenten die bij een notaris in bewaring gegeven zijn. Legaat = testamentaire en kosteloze beschikking over goederen ten gunste van een aangeduide persoon , de legataris soorten? algemeen legaat = volledige erfenis of volledig beschikbaar gedeelte legaat onder algemene titel = rekenkundige fractie van de erfenis legaten ten bijzondere titel = voor een specifiek goed testamentaire en wettelijke erfopvolging testamentaire en wettelijke erfopvolging bestaan naast elkaar vb. overleden vader laat drie kinderen en een algemene legataris na. De vier personen komen tot de erfenis verdelingsregeling over de verschillende erfgenamen, rekening houdend met voorbehouden gedeelte voorbehouden gedeelte ter bescherming van de familieleden van een overleden, kan een deel van het patrimonium niet vrij geschonken worden reserve = minimumdeel van de erfenis waarop erfgenamen altijd recht hebben en dat hun niet kan ontnomen worden door schenking of testament reservatie erfgenamen afstammelingen - 1 afstammeling: reserve van ½ van de nalatenschap, ½ vrij beschikbaar - 2 afstammelingen : reserve van 2/3 van de nalatenschap, 1/3 vrij beschikbaar - 3 en meer afstammelingen : reserve van ¾ van de nalatenschap, ¼ vrij beschikbaar langstlevende echtgenoot - vruchtgebruik op een deel van de nalatenschap, minimum op de gezinswoning en huisraad ascendenten - voor zover tot de nalatenschap geroepen , ¼ van de nalatenschap in elke lijn
Samenloop van reservatie erfgenamen samenloop mogelijk tussen: 1. afstammelingen en langstlevende echtgenoot 2. ascendenten en langstlevende echtgenoot Bewijs van verbintenissen voor de rechtbank moet men gelijk halen aan de hand van bewijzen in het strafrecht is de bewijsvoering vrijdag in het burgerlijk recht is de bewijsvoering streng geregeld bewijslast rust op degene die zich op een feit beroept schriftelijk bewijs consensuele totstandkoming van een contract vereist geen geschift indien een akte of titel wordt opgesteld, dan is dit met het oog op de bewijsvoering er bestaan authentieke en onderhandse akten authentieke akte = akte die in de wettelijk voorgeschreven vorm is verleden voor daartoe bevoegde openbare ambtenaren (= notarissen, rechters, ambtenaren) bewijskracht 1. authentieke vermeldingen (door de openbare ambtenaren vastgesteld) 2. verklaringen van de verschijnende partijen: tegen bewijs daarvan is mogelijk uitvoerbare kracht onderhandse akte = akte door de partijen zelf opgesteld • Enige geldigheidsvereiste is de handtekening • Uitzonderingen : - wederkerige overeenkomsten moeten opgesteld zijn in evenveel exemplaren als er partijen zijn met een onderscheiden belang, met vermelding van het aantal opgestelde exemplaren - eenzijdige belofte tot betalen moet men de hand zijn geschreven of de handgeschreven eindformule bevatten “goed voor ….) bewijskracht en sanctie onderhandse akte levert volledig bewijs van de overeenkomst tussen de partijen, behoudens tegenbewijs nietigheidsanctie, bij niet vervuld zijn van de vereisten getuigen = persoon die de betwiste rechtshandelingen of feiten kent en er een verklaring over doet getuigenbewijs is slechts mogelijk binnen strikte voorwaarden 1. enkel bij kleine geschillen van minder dan 372 € 2. voor zover er geen schriftelijk bewijs bestaat wanneer er een begin van een schriftelijk bewijs bestaat, kan het aangevuld worden met getuigen en vermoedens
Vermoeden = gevolgtrekkingen die de wet of de rechter afleidt uit een bekend feit om te besluiten tot een onbekend feit feitelijke vermoedens: worden afgeleid door de rechter: uit het vaststaan van eerste feiten leidt hij het bestaan van andere feiten af wettelijke vermoedens houden in dat de wet gevolgen vastknoopt aan feiten: bv. Vermoeden van vaderschap van gehuwde man gezag van gewijsde / kracht van gewijsde rechterlijk gewijsde : het wettelijk vermoeden dat de rechter, in zijn vonnis, de waarheid heeft uitgesproken zolang beroep kan worden aangetekend is er gezag van gewijsde (vonnis zegt de waarheid tot uitspraak in beroep dit verandert) een definitief geworden vonnis (beroepstermijn verstreken of uitspraak in beroep heeft kracht van gewijsde. Betekenis = verklaring waarbij een persoon de waarheid erkent van hetgeen men tegen hem aanvoert volkomen bewijsmateriaal gerechtelijke bekentenis gebeurt voor de rechte,r in het kader van de procedure, een buitengerechtelijke bekentenis gebeurt daarbuiten en dient bewezen te worden door degene die ze inroept eed = plechtige verklaring, in eer en geweten afgelegd voor de rechter beslissende eed, op initiatief van de partijen (stelt definitief een eind aan het geding) aanvullende eed, op initiatief van de rechter, vereist een begin van bewijs , aangevuld door een eedaflegging schattingseed, over de waarde van een goed (helemaal PROCESRECHT) procesrecht gerechtelijke instellingen Piramidale structuur: - hogere en lagere rechtbanken
dubbele aanleg - volledig nieuwe behandeling ten gronde met nieuwe argumentaties voorziening in cassatie - juiste toepassing van de wet - procedurefouten
eenheid van rechtspraak de recht moet geen rekening houden met vorig genomen vonnissen rechtscolleges • rijk : hof van cassatie • rechtsgebied hof van beroep (hof van beroep + correctionele kamer) • provincie (assisen) • arrondissement: - politierechtbank - handelsrechtbank - rechtbank van eerste aanleg - jeugdrechtbank - van koophandel - arrondissementsrechtbank - kortgeding - raadkamer • kanton : vredegerecht (vb huurzaken) verloop van een burgerlijke procedure - dagvaarding - inleidingzitting - conclusies : argumenten verweerder - conclusie eiser - pleidooi op pleizitting - beraad - uitspraak
Verloop van een geding in beroep - beroepsakte - inleidingzitting - conclusies geïntimideerde - conclusies appellant - pleidooi op pleizitting - beraad - uitspraak in openbare zitting
Verloop van een strafrechterlijke procedure - dagvaarding - (verhoor) - (getuigen) - (burgerlijke partij stelling slachtoffer) - rekwistor procureur : o rechter overtuigen dat het de schuldige is o aan de rechter een straf voorstellen - de verdediging van de beklaagde komt op - in beraad - vonnis na het geding: - betekening van de uitvoerbare straf - bevel tot uitvoering - gedwongen uitvoering - eventueel met uitvoerend beslag, met openbare verkoping van goederen om schuldeiser uit te betalen
