.
P9~i~I~.;Efnj.mobjelètelefool1jl1'
.dê auto' ~a':l daarom een belang.
,
.'.rijke.bron'zijnvoor' ,
'''..''
hetverzame-
,
I~n van. ve.r~èersinformidie ..
.~~owei:hët
9P
,
hoofd~~lsonderlig-
jJèndwegennêf.
In Noord~
. Brabants~arttemen'onlangs.
" '9~11.1 Înzièht'komt'in
de door-
;f)rovintie. De verwachtingen,
Ol 'C <= ::>
~ Ol
'Zijn hooggespànnen.
'" "" ~ >
0, ,
~ 6 Ol E E ., ~C:;. 27 " 'I
., I I
-' -
---.-.
Bestaande verkeersmeetsystemen op de provinciale wegen leveren via lussen in het wegdek gegevens over de verkeersintensiteit en snelheid van het verkeer op specifieke locaties. Dit gebeurt alleen op de plaats van het meetpunt. Op de meeste rijkswegen wordt met een grote dichtheid aan detectielussen in het wegdek (om de vijfhonderd meter) informatie verzameld over intensiteit, snelheid én doorstroming van het verkeer op hele wegvakken. Deze inwintechniek is voor provinciale en gemeentelijke wegen om logistieke en financiële redenen nauwelijks haalbaar en wordt daar daarom eigenlijk niet toegepast. Op gemeentelijke en provinciale wegen zijn dus hoofdzakelijk gegevens bekend van incidentele meetlussen. Er wordt geen informatie over de snelheden en reistijden van hele wegtrajecten geleverd. MTS. Om benodigde verkeersgegevens over de doorstroming op alle belangrijke wegen beschikbaar te krijgen, is de provincie het pilotproject 'Brabantse Wegen Beter Zichtbaar' gestart. Hierbij wordt gebruikgemaakt van de Mobile Traffic Services (MTS)-dienstenvan ICT-dienstverlener LogicaCMGdie in deze pilot samenwerkt met telecomoperator Vodafone (zie kader 'Mobile Traffic Services).LogicaCMG brengt de gegevens over de verplaatsingen in relatie met het wegennet en levert vervolgens de gemiddelde snelheden en reistijden op zowel provinciale als rijks- en gemeentelijke wegen aan de provincie. Deze manier van inwinnen valt (evenals GPS-detectie in het voorgaande artikel, red.) onder de verkeerskundige term 'floating car data' (FCD),een verzamelnaam van technieken waarbij voertuigen in het verkeer gegevens leveren over de kwaliteit van de doorstroming. De provincie Noord-Brabant is de eerste afnemer van de MTS-diensten. Dit gebeurt mede in het kader van het Intermezzo-project van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Doel van dit programma is om afnemers en aanbieders van verkeersinfor-
'"
-c:> c ~ .><
~
~'" >
a 0
~ ~ E E ~ c
28
matie te stimuleren om met 'floating car data'-technieken ervaring op te doen en zo in de toekomst tot (grootschalige) toepassingen in Nederland te komen. Met de gegevens die MTS'levert.verwacht de provincie het brede inzicht in de verkeersafwikkeling op de verschillende wegen te krijgen dat nodig is voor toepassing van DVM.Ook ontstaat zo inzicht in de reistijden op wegtrajecten. Bijzonder voordeel van deze nieuwe techniek is dat deze geen enkele investering in wegen of auto's vergt. Bovendien past dit
De mobiele telefoon verraadt door de signalen die het uitzendt vrij nauwkeurig haar positie. Een mobiele telefoon in de auto kan daarom een belangrijke bron zijn voor het verzamelen van verkeersinformatie op zowel het hoofd- als onderliggend wegenneL
'-',' '\" \.'
'-\w-. '.,
~~.
~..' -~"'~
00"";t ~'-
.,.,.
l!$
.\
~l'"
..
"i
ff~1
."P'-'
1. Het DVM-pilotgebied waarin MTS wordt toegepast
2. Filmpjevan de feitelijke situatie op 11 september, avondspits
_.~-~-~.~.~
project uitstekend in het provinciebeleid om !CT-ontwikkelingen en -toepassingen te stimuleren. Het inzicht in de verkeersafwikkeling heeft een belangrijke betekenis voor toepassing van de AVB-methodiek voor Gebiedsgericht Benutten (zie kader), die volgens de provincie essentieel is om samen met andere betrokkenen DVMin een gebied vorm te geven. Opzet project. Het pilotproject richt zich op de wegen in het gebied begrensd door de A58, A16, A59 en N261, globaal het gebied tussen Breda, Tilburg, Waalwijk en Oosterhout. Voor deze hoofdwegen worden sinds oktober verkeersgegevens geleverd, evenals voor de hoofdroutes in de steden Tilburg en Breda, de provinciale en gemeentelijke wegen in het buitengebied en door kommen als Dongen en Oosterhout (fig. 1). Gezien het innovatieve en experimentele karakter van de methodiek met gsm's zal de pilot ongeveer anderhalf jaar duren. Het project start met de fase waarin de benodigde soft- en hardware in het netwerk van de mobiele operator wordt geplaatst om de verplaatsingen van mobiele telefoons te kunnen ontsluiten. Vervolgens worden gedurende twaalf maanden de historische verkeersgegevens in de vorm van trajectsnelheden en trajectreistijden aan de provincie geleverd. Dit gebeurt maandelijks via een cd rom. Ook worden tijdens het project de resultaten op de website van de provincie Noord-Brabant (www.brabant.nl) getoond. Dit gebeurt in de vorm van filmpjes die het verloop van de wegvaksnelheden in een afgelopen maand op een wegenkaart laten zien (fig. 2). Tijdens het project zal de provincie collega-wegbeheerders vragen mee te kijken naar de resultaten. De geleverde gegevens worden uitvoerig op hun kwaliteit getoetst. Goudappel Coffeng heeft daartoe een validatiestudie uitgevoerd en de MTS-geg~vensvergeleken met door haar ingewonnen gegevens uit andere meetsystemen (zie kader 'De eerste resultaten'). Na afloop van het project, tweede helft 2004, zal de provincie op basis van de resultaten besluiten of zij door zal gaan met het inkopen van verkeersgegevens via MTS. De pilot is er in eerste instantie op gericht te kijken of het genereren van verkeersinformatie op basis van zich verplaatsende gsm-toestellen werkt en of daarmee inzicht is te krijgen in de verkeersafwikkeling in het pilotgebied. De verkeersafwikkeling moet daarbij beoordeeld kunnen worden
GebiedsgedcM
bem.m.e!1
In het werkboek 'Gebiedsgericht benutten' is vastgelegd hoe met (dynamisch-)verkeersmanagementmaatregelen een betere benutting van het wegennet vorm moet krijgen. Gebiedsgericht benutten gaat In op hoe we onze mobiliteit en bereikbaarheid kunnen waarborgen, hoe we ervoor kunnen zorgen dat weggebruikers kunnen uitgaan van betrouwbare reistijden, kortom, hoe we de doorstroming op de wegen zo optimaal mogelijk kunnen houden. Door beter te benutten wat er al is, kan de doorstroming tijdens ochtend- en avondspits worden verbeterd. Het werkboek 'Gebiedsgericht benutten' beschrijft hoe dit in een aantal stappen kan worden bereikt. Deze stappen worden in onderstaande figuur beschreven.
. .I .. I .I .I .. I .I .. I
IStart het project Gebiedsgericht Benutten
Iï]
op
Bepaal de gezamenlijke beleidsuitgangspunten
Ontwikkelde regelstrategie Bepaal het referentiekader
IBeschrijf de feitelijke situatie Bepaalen analyseerde knelpunten de serviceS
ntwikkel 1jZi\ ~ "$' I 0 > ..
.
..
..
.
.
. .
. .
n
Bepaal de maatregelen
] ] ] ] ] ]
Voortraject Gebiedsgericht Benutten
Rond het project Gebiedsgericht Benutten af Realiseerde maatregelen
Stelregelscenario'sop
I
Operationeelverkeersmanagement Beleidsmatigunatraject
ij I
Operationeel verkeersmanagement
.
]
Evaluatievan maatregelen
Met het project 'BrabantseWegenBeterZichtbaar'wordt bekekenof met MobileTraffic Servicesbruikbare gegevens voor het gebiedsgericht benutten worden verkregen. Met name de beschikbaarheid van doorstromingsgegevens die MTSaanlevert. zou de discussie tussen de verschillende wegbeheerders concreet en transparant moeten maken. De stappen 5 (beschrijf de feitelijke situatie) en 6 (bepaal en analyseer knelpunten)
zijn zon-
der goede monitoringinfonnatie weinig zinvol. MTSlevert die informatie in de vorm van filmpjes met doorstromingsinformatie over het gehele wegennet. Alsde maatregelen vaststaan (stap 8), levert MTSin de operationele fase actuele verkeersinformatie, bijvoorbeeld in de vorm van trajectreistijden (stappen 10, 11 en 12).Tot slot kan MTSook bij de evaluatie een nuttige rol spelen, omdat de doorstromingseffecten van ingezette maatregelen direct worden gemeten en In de tijd gevolgd. De provincie Noord-Brabant denkt deze werkwijze volgens de zogenaamde Gebiedsgewijze Aanpak (GGA)toe te passen, waarbij Noord-Brabant in zes GGA-gebieden is opgedeeld.
îV!obi!e Traffic SerVices (MTS) LoglcaCMGIntroduceert Mobile Traffic Services in licentievonn, te vergelijken met de In de IT-wereld gebruikelijke manier van licentieverlening op software. De leverancier blijft eigenaar van de software en verleent de gebruiker een licentie. De gebruiker betaalt voor de licentie en kan de software vervolgens vrij toepassen in de bedrijfs-
processen. De licentie mag niet worden doorverkocht. Met Mobile Traffic Services krijgt de afnemer van de gegevens, in dit geval de provincie Noord-Brabant, een gebruiksrecht van deze gegevens voor de applicaties en verkeersdata. LogicaCMG blijft eigenaar van de gegevens. Dit impliceert dat er in geval van gebiedsgewijze inzet voor DVM,waarbij ook andere wegbeheerders betrokken (zullen) zijn, sprake zal moeten zijn van samenwerking tussen verscheidene gebruikers van MTS-gegevens, danweldat de gegevens worden afgenomen met een uitgebreider gebruiksrecht. -_.~-- .u
.-.----.--...---.-
'"'" § ~ ;;; '" -'" Q;
,.
gJ 0 '" 6
ij)
E E :::J c:
29
'u
---
------
proces, dat de data - die anoniem aan het netwerk worden onttrokken (zie kader 'Privacy') - verwerkt tot verkeersgegevens voor de wegbeheerder. De verkeersinformatie krijgt in vijf stappen 'bottom up' gestalte (fig. 3); 1. geografische informatie van infrastructuur De 'onderlegger' van het hele proces is een digitale kaart van het gebied waarbinnen de verkeersgegevens worden ingewonnen. Belangrijkop deze kaart zijn de wegen van rijk, provinciesen gemeenten. Deze wegengeografie wordt later in het proces gebruikt om te bepalen of gsm's zich op het wegennet bevinden. 2. locaties van antennes in het mobiele netwerk De locaties van de antennemasten wor. den aan de digitale kaart van het gebied toegevoegd. De antennemasten zijn het uitgangspunt om de posities van de
naar momenten van de dag, alsmede variërend gedurende het jaar (bijvoorbeeld specifieke Efteling-drukte en/of paasdrukte rondom de meubelboulevard Waalwijk). Historische gegevens, die maandelijks bijeen worden gezet, kunnen voor deze doeleinden vrij gemakkelijk worden geanalyseerd. Bij rea I-time gegevens is dat een stuk lastiger, omdat de informatiestroom voortdurend aan de gang blijft. Maar als blijkt dat het systeem goed functioneert, zal tijdens de pilotperiode waarschijnlijk ook de levering van rea I-time gegevens worden getest. Andere voorziene toepassingen van MTS die mogelijk in de pilot aan bod komen, zijn het schatten van verkeersintenSiteiten en het bepalen van herkomst.bestemmingspatronen. Vijf stappen. Nieuw aan MTSis het gebruik van het mobiele netwerk en het
--...........--..
5
--
.
'
""
'
"
'.~
Wegbeheerders
'--'--'--"--"--
--
i
- Sèrvlce provlders .OV bedrijven.Vervoerders
4
i
-traject snelheden .traject reistijden -raal.time -statistisch
.
gegevens van zowel de rijks-, provinciale en gemeentelijke wegen in hetzelfde formaat beschikbaar zijn, is een optimale integratie van de verkeersgegevens tot verkeersinformatiediensten mogelijk. 5. diensten voor gebruikers De provincie Noord-Brabant is de eerste afnemer van MTS-diensten.Als over-
3
heidspartij in de rol van wegbeheerder zal zij onder meer snelheidskaarten en trajectreistijden afnemen als een volgende stap in de ontwikkeling van haar DVM-activiteiten.Behalve voor over. heidspartijen biedt het systeem ook mogelijkheden voor automobilisten en het bedrijfsleven; denk aan autofabrikanten, internetproviders, logistieke dienst. verleners alsmede mobiele operators.
2 '" .., §
~'" '" ~'" ;>
1
-
§
6 @ E E ..c:
30
bron: LogicaCMG
i
i I
I'----.------. 3. De vijfstappen waarin de verkeersinformatiediensten gestalte krijgen
gsm's in kaart te brengen. Het gebied rondom elke mast is verdeeld in een aantal 'taartpunten'. Elketaartpunt is ten opzichte van de mast weer onderverdeeld in opeenvolgende banden. De 'lappendeken' van vlakken rondom alle masten zijn de positioneringsgebieden van de gsm's (fig. 4). Deze gebieden zijn aan de digitale kaart toegevoegd, waardoor de posities van de gsm's in het gebied kunnen worden aangegeven. 3. ruwe verkeersdata door gsm's op het wegennet Het systeem krijgt in eerste instantie de posities van all~ gsm's in het mobiele netwerk te verWerken. De gsm's die zich niet in een wegvoertuig bevinden, worden daarom als ruis weggefilterd. Deze selectie van de gsm-data gebeurt door patroonherkenning, het combineren van de positioneringsgebieden met het wegennet in de digitale kaart, statistische en andere wiskundige rekentechnieken. Met de selectie van de gsm's op het wegennet worden vervolgens de verplaatsingen van de mobieltjes in het verkeer op het wegennet geprojecteerd. Op basis hiervan worden vervolgens reistijden en snelheden berekend. 4. databases met verkeersgegevens Verkeerskundige interpretatie en verdere bewerking van de data uit de voorgaande stap resulteren in de databases met verkeersgegevens. De verkeersgegevens die beschikbaar komen zijn trajectsneiheden en trajectreistijden op de wegennetten. Deze verkeersgegevens zijn de bron voor actuele en historische verkeersinformatiediensten. Omdat de
i
I! !
u
J
Afwegingen. Voordat tot grootschalige implementatie van FCD-technieken voor DVMzal worden overgegaan, moeten verschillende afwegingen worden gemaakt. De provincie Noord-Brabant zal de toe-
I
komstvan DVMmet collega-wegbeheer-
, ders verder gaan bepalen, mede op basis van de beschikbare verkeersinformatie. Centraal staat daarin hoe de samenwerking op het gebied van netwerkbreed verkeersmanagement moet worden vormgegeven. i Maar ook andere vragen moeten worden beantwoord. Hoe staat men bijvoorbeeld I i tegenover het inkopen van een dienst voor verkeersinformatie in plaats van zelf voor de inwinning zorg te dragen? Hoe doorslaggevend is het feit dat met FCD-technieken geen investeringen aan wegen meer nodig zijn om verkeersgegevens in te winnen? Hoe regelen we het beheer van het gehele informatiesysteem? Hoe en op welke manier moeten FCD-technieken wor-
I
den geïntegreerd met andere inwinbronnen zoals lusdetectie? De provincie verwacht overigens dat voor een goede invulling van de informatievraag voor DVMverschillende systemen naast elkaar de benodigde gegevens zullen moeten leveren. Met lussen in het wegdek kan de wegbeheerder informatie over het verkeer verzamelen die met behulp van gsm's niet kan w9rden geleverd, namelijk inzicht in het aantal en soort voertuigen o
I
m'--"
""-""""""""'''''_._m_.
"'mm,'"-",'
m"""",'"",,'
m.m
',,,,
in het pilotgebied.
tot personen of mobiele telefoonnummers van klanten van Vodafone.
I Vodafoneverstrekt uitsluitendtijdelijkecoderingendie ziJngekoppeldaan mobiele ! communicatie. Deze coderingen
zijn niet terug te leiden tot het telefoonnummer of de
I
I
I
.
I 1'-"
!
!
!
i Kortweg
iI I
1
gebruikers met een mobiele telefoon waarborgt (een zogenaamde PrivacyEnhancing -.
--
~.
..
.
-..
..
...
,"
'
i
I m
'
I! i!
mogelijk maken. wordt gebruikgemaakt van een techniek die de privacy van weg-
i Technology). [_.
1
I
i
.
lussen niet leveren, namelijk de gemiddelde snelheid en reistijd op een wegtraject. De systemen vullen elkaar dus goed aan.
!
I
persoondie de telefoon gebruikt. I Inovereenstemmingmet aanbevelingenvan het CollegeBeschermingPersoonsgegev ens over nieuwe technieken die het volgen van de mobiliteit van weggebruikers
.
I
i
LogicaCMG ontvangt mobieleverkeersgegevensvan Vodafone.Dezegegevenszijnniet
! herleidbaar
I systeem dat gebruikmaakt van een weg. Het MTSlevert ook weer informatie die de
.
Privacy
i Voor MTSworden de mobieltjes gebruikt van het Vodafone-netwerk I
..
!
I I
!
. Het project 'Brabantse Wegen Beter Zichtbaar' richt zich op het inwinnen van verkeersgegevens via de mobiele telefoon. De provincie Noord-Brabant wint de verkeersinformatie niet zelf in, maar koopt deze dienst in. De verkeersinformatie krijgt in vijf stappen 'bottom up' gestalte. Indien deze pilot slaagt, kan relatief eenvoudig belangrijke informatie worden ingewonnen over doorstroming op het onderliggend wegennet.
. .
~c:
:>
~ Ol
~Ol >
::1 0
'"
é Ol
e
E E
4. De positioneringsgebieden van de gsm's
31
