R.K. parochiegemeenschappen -
H.Adalbertus, te Spaarndam H.Jacobus de Meerdere, te Haarlemmerliede
Gemeenschappen, die ieder een eigenheid vormen maar met een gezamenlijke visie naar de toekomst!
Introductie Generaties volgen elkaar op en zien de tijden veranderen. In onze parochiegemeenschappen, in Spaarndam en Haarlemmerliede, geven mensen vorm aan de traditie van de kerk. In beide parochies wordt gekeken naar de mogelijkheden en omstandigheden van de tijd en de cultuur waarin wij leven. Geloofswaarheden kunnen alleen worden doorgegeven, wanneer ze worden verstaan en beleefd en opnieuw gestalte krijgen in concreet christelijk dagelijks leven met elkaar en met andere mensen in de kleine èn in de grote wereld om ons heen. In de voorbije jaren is er met parochianen uit diverse leeftijdsgroepen nagedacht en gediscussieerd over de mogelijke weg die wij, als parochiegemeenschappen, zouden kunnen gaan inslaan op weg naar de toekomst. Die gesprekken werden niet alleen gevoerd in de resp. besturen, maar ook in de vele vrijwilligersgroepen die beide parochies tellen. Hetgeen men daarmee bereiken wilde was, de roeping, opdracht of zending van de parochies op geloofwaardige wijze in de samenleving van de regio Delta, ook in de toekomst mogelijk te maken. Met de huidige Delta parochies uit: Mariakerk uit Haarlem-noord Adelbertuskerk uit Haarlem-noord IJmuiden Driehuis Santpoort/Velserbroek wordt onderzoek gedaan om in eerste instantie samen te werken naar een personele unie.
De besturen van Spaarndam en Haarlemmerliede lichten hierbij toe, welk keuzes wij maken met het oog op “parochie zijn”, rekening houdende met de veranderende omstandigheden waarmee wij als parochies te maken hebben. Zo hopen wij een bijdrage te leveren aan het vervullen van onze Bijbelse opdracht om als christenen “het Licht der wereld”en het “Zout der aarde te zijn”. Spaarndam en Haarlemmerliede, Maart 2011.
1
Wat is onze visie op de opdracht aan de parochies? Onze parochies worden beïnvloed door de omgeving (= maatschappij). Hun identiteit wordt mede daardoor bepaald, maar ook door de geschiedenissen van de parochies aan het Spaarne en aan de Liede. De meest recente historie heeft daarbij geleerd, dat wij voordeel, èn inspiratie, kunnen behalen uit een nauwe samenwerking tussen beide parochies. Een en ander vloeit – mede – voort uit de aansporing die wij daartoe, vanuit ons dekenaatregio, hebben ontvangen. In algemene termen: -
Om als Kerk het “Lichaam des Heren” te zijn, en dit te vieren, o.a. in het sacrament van de eucharistie. Om als Kerk het “Volk Gods onderweg” te zijn, met de verhalen uit het Oude en het Nieuwe Testament als richtlijn. Om als Kerk een “teken van Gods werkende aanwezigheid in deze wereld” te zijn (sacramentum mundi, volgens het 2e Vaticaans Concilie)
-
Dat betekent in onze eigen termen: Als parochies duidelijke ontmoetingsplaatsen van gelovige katholieken (en anderen) te willen zijn. Daarbij kunnen drie doelen worden gerealiseerd: 1. 2. 3.
“Communicatie” met God. Diensten aan onze naasten. Een gemeenschap van mensen zijn
Die drie doelen zijn vereist om het bijbelse “Koninkrijk Gods” te realiseren. De trefwoorden daarbij zijn (in de traditie van de R.K.Kerk): -
Ontmoeting Delen Verbondenheid Solidariteit Gemeenschapsgevoel
Deze visie en opdracht zijn te vinden in de woorden van Jezus, in het evangelie van Matteüs, hoofdstuk 5: Gij zijt het zout der aarde. Maar als het zout krachteloos geworden is, waar moet men dan mee zouten?Het deugt alleen nog maar om weg gegooid te worden en door de mensen vertrapt. Gij zijt het licht der wereld. Een stad kan niet verborgen blijven, wanneer ze boven op een berg ligt. Men steekt de lamp niet aan om haar onder de korenmaat te zetten, maar men zet haar op een standaard, zodat ze schijnt voor allen in het huis. Laat zo uw licht schijnen over de mensen, opdat men uw goede werken ziet en uw Vader in de hemel verheerlijken.
2
Eigen profielen van de parochiegemeenschappen: De combinaties van de resp. kerken en de ruimten daaromheen zijn geschikt voor vele activiteiten. Vanzelfsprekend geldt daarbij op de eerste plaats de ruimte voor de eucharistie, maar ook voor andere (evt. alternatieve) vieringen. Ook voor andere activiteiten t.b.v. de resp. parochies, dorpen en regio zijn de kerken en ruimten beschikbaar. E.e.a. past overigens ook in het pastorale plan “Plein van de ontmoeting” van de regio Delta. Met onze faciliteiten zijn wij goed in staat om de ons ten doel gestelde taken te helpen realiseren, zoals die zijn samengevat in bovengenoemde trefwoorden. In gemakkelijk verstaanbare woorden: mensen -
plaatsen -
algemeen -
goed kijken naar de mensen om ons heen: ze zijn gelijk aan onszelf. zoeken naar wegen om mensen met elkaar in contact te brengen durven naar mensen toe te gaan, wie ze ook mogen zijn en hoe ze ook mogen lijken. contacten leggen met mensen en luisteren naar het verhaal wat ze te vertellen hebben. altijd respect houden voor de eigenheid van de ander. laten zien dat het ernst is, wanneer beweerd wordt dat iedere mens gelijk is. woekeren met de talenten waar men over beschikt, wanneer de ontmoeting met mensen wordt gezocht.
inzet voor een plaats waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. een plek als een bindende factor waar men elkaar kan vinden een plek om samen het geloof in God te vieren in verschillende vormen. een plek om inspiratie op te doen, elkaar te bemoedigen en te bevestigen, en zodoende iets uit te stralen van dat geloof in de eigen omgeving.
het verhaal van Jezus doorvertellen en doen voortleven. streven naar een leefbare samenleving rechtvaardig zijn in het oordeel, in het handelen altijd eerlijk blijven
God zal onze Leidsman zijn. Dat rotsvaste vertrouwen mogen wij in Hem hebben!
Dienstbaarheid: In de afgelopen jaren is de ontmoeting gegroeid. Spaarndam en Haarlemmerliede waren de eerste parochies die gehoor gaven aan de oproep van het bisdom Haarlem-Amsterdam, om tot een betere, en efficiëntere verdeling en inzet van voorgangers en vrijwilligers te komen. In 2010 werden de vieringen op zaterdagavond opgeheven. Bovendien besloten de beide parochies dat er voortaan om-en-om vieringen, op zondag, in de beide kerken zouden worden gehouden. Dat heeft ertoe geleid dat er meer contacten ontstonden tussen de parochianen van beide parochies. De ontmoeting is dus belangrijk gegroeid. 3
Spaarndam De ruimte naast de kerk biedt de mogelijkheden voor vergaderingen en bijeenkomsten op kleine schaal. De verplaatsbare kastenwand, achter ìn de kerk, hebben die ruimte aanzienlijk uitgebreid. Men kan onderdak bieden aan meerdere koren, maar er kunnen ook andere, o.m. culturele activiteiten worden gehouden. Drie keer per jaar wordt er nauw samengewerkt met de andere kerk uit Spaarndam om gezamenlijk een oecumenische viering in de kerken te verzorgen. Ook wordt de ruimte een keer per week gebruikt door een projectenkoor, welke de ruimte huurt van de kerk. Dat de wereld groter is dan de parochie geeft de parochie van Spaarndam vorm door het werk van zr. Lemmers in Indonesië te steunen.
Haarlemmerliede Behalve voor vieringen, (zoals eucharistie, woord- en communie, huwelijk- en uitvaartvieringen) is de kerk van Haarlemmerliede ook beschikbaar voor evt. andere activiteiten, zoals concerten, filmopnamen, etc. Een en ander geheel binnen het respect wat een huis van God toekomt! De kerk geeft verder faciliteit aan de jaarlijkse kerstsamenzang. In de zomermaanden wordt ze opengesteld ter bezichtiging, o.m. voor mensen die in het recreatiegebied van Spaarnwoude verblijven. Het spreekt vanzelf dat de bijna 175 jaar oud zijnde kerk ook op monumentendagen geopend is. Kerk, pastorie en tuin zijn door de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude bepaald tot beschermd dorpsgezicht. Het kerkhof naast de kerk biedt een laatste rustplaats aan parochianen van Haarlemmerliede en Spaarndam. Twee columbaria bieden bovendien plaats aan een veelvoud van urnen. Het naastgelegen gebouwtje, de “Stoep”, biedt onderdak aan vergaderingen van verscheidene groepen (actief binnen en buiten de parochie), voor activiteiten als kaart- en spelmiddagen en –avonden, repetities en vele andere zaken. Het parkeerterrein bij de kerk biedt, in de zomermaanden, ook gelegenheid voor buitenactiviteiten (zoals jeu de boules) en faciliteert ook activiteiten rond nationale feestdagen. De regio Delta biedt bovendien ook de mogelijkheden om oude en nieuwe vormen van spiritualiteit te ontdekken. Labyrint lopen en spirituele wandelingen zijn daar voorbeelden van, terwijl de omgang met elkaar verbeterd kan worden door kennis te maken met de zg. “stroomtaal”. Beide parochies De katholieke kerk moet meegaan met haar tijd en midden in de samenleving durven staan. Het “profiel” van de gemeenschappen van Spaarndam en Haarlemmerliede is daarom gericht op een realistische kijk op de samenleving. Doorlopend is men op zoek naar antwoorden op de vragen die deze, woelige, tijd stelt. Op zoek, bovendien, naar verbindingen met mensen om onze “boodschap” verder uit te dragen. Hierbij speelt ook de oecumene een grote rol. In een tijd waarin het kerkbezoek en de belangstelling voor de kerk taant, wordt het belangrijk geacht dat de boodschap van Christus
4
zich verder verspreidt dan “tot aan de eigen kerkdeur”. Contacten met de protestantse gemeenten van Spaarndam en Haarlem-Noord worden dan ook essentieel geacht om christenen te verenigen. (“Opdat zij allen één zijn!”)
De ontwikkeling van kerken en gebouwen is er steeds op gericht om verbinding met parochianen en resp. dorpen te behouden en uit te breiden.
De weg naar de toekomst De parochiegemeenschappen hebben een realistische kijk op de trends en ontwikkelingen die de R.K. Kerk landelijk te zien geven en die ook in de beide dorpen te zien zijn. Dat brengt met zich mee, dat er ook gedacht wordt aan andere dan de traditionele vieringen. Kleine groepen, die projectmatige activiteiten uitvoeren. M.n. Spaarndam heeft een redelijk kwantum jeugdige parochianen, waarvoor men jeugdactiviteiten organiseert o.a. in de Kica-groep. Actuele vragen die in en door onze tijd ontstaan, worden in bijeenkomsten besproken. De bijeenkomsten, georganiseerd door de werkgroep diaconie in Spaarndam zijn daar een voorbeeld van. Deze activiteiten staan uiteraard ook open voor parochianen van Haarlemmerliede. Alles, vanzelfsprekend, met onze “boodschap” als fundament. Zowel Spaarndam als Haarlemmerliede kennen vele vrijwilligersgroepen. Zij staan borg voor die “boodschap” in groepen voor pastoraat, liturgie, catechese, diaconie, uitvaarten etc. De samenwerking binnen de regio Delta van het dekenaat geeft hier nog extra ondersteuning aan. Kerkbezoek Het kerkbezoek is sterk afhankelijk van een aantal factoren, tw. -
soort viering voorganger(s) jaargetijde weersomstandigheden thema
Er is geen eenduidige en cijfermatige onderbouwing voor het kerkbezoek te geven. De traditionele cultuur in beide parochies trekt telkens een “vaste kern” van parochianen, maar ook anderen bezoeken regelmatig de beide kerken tijdens de zondagvieringen. De vieringen, om-en-om in de beide kerken worden toch gemiddeld door zo’n 70 – 80, vooral oudere, parochianen van beide parochies bezocht. Wanneer er een special thema is, zoals Allerzielen, een gezinsviering, en natuurlijk op de hoogfeesten in het kerkelijke jaar, zijn de plaatsen in beide kerken goed bezet en worden ook andere doelgroepen aangesproken. Een gemiddelde meting of steekproeven zijn daarom voor het beeld van het kerkbezoek minder relevant. De eerste communie en het Vormsel zijn onderdeel van de samenwerking binnen de regio Delta van het dekenaat. Dit leidt tot een efficiënte inzet van talenten binnen de regio. Vrijwilligers Het aantal vrijwilligers binnen de RK parochiegemeenschappen is groot. Veel parochianen geven onze gemeenschappen vorm in o.a.:
5
-
pastoraatgroep (alleen Spaarndam) ledenadministratie redactie en verspreiding van parochiebladen afdrukken van parochiebladen en teksten t.b.v. bijzondere vieringen zoals bij huwelijken en uitvaarten, en andere benodigde teksten op velerlei gebied. kosters collectanten koren liturgische werkgroep lectorengroep (alleen Spaarndam) oecumenische werkgroep kindercatechese (alleen Spaarndam) contactgroepen activiteiten in “de Stoep” (alleen Haarlemmerliede) PCI MOV (alleen Haarlemmerliede) Kerkbalans kerkhofbeheer (alleen Haarlemmerliede) onderhoud van tuinen rond de beide kerken; tevens de tuinen rond de pastorie en het kerkhof in haar geheel in Haarlemmerliede kerkonderhoud secretariaten kerkwachten (alleen in Haarlemmerliede) parochiebesturen en vele andere groepen en individuele vrijwilligers die op bijna talloze terreinen hun bijdrage leveren in de beide gemeenschappen.
Financiën Het financiële beheer van de parochies wordt – onder de resp. verantwoordelijkheid van de beide parochiebesturen – uitgevoerd door de resp. penningmeesters. De feitelijke financiële resultaten geven een relatief gezond beeld, mede door de relatief goede bijdragen van de parochianen. Hier en daar zijn er onderwerpen die extra aandacht vragen, zoals stookkosten en kosten die de parochies gezamenlijk zouden kunnen/moeten dragen. Extra inkomsten worden gegenereerd in Spaarndam door het in erfpacht uitgeven van de grond behorende bij de senioren woningen rondom de kerk en voor Haarlemmerliede de opbrengsten van het kerkhof.
Parochiebesturen Met gepaste regelmaat vergaderen de parochiebesturen binnen hun eigen parochies, maar ook vinden er minimaal twee maal per jaar gezamenlijke vergaderingen plaats tussen beide besturen. Verschillende disciplines komen daarbij aan de orde, zoals (beperkt) financiën, ledenadministratie, kerkhofbeheer, exploitatie en beheer gebouwen, en planning en uitvoering
6
van evt. werkzaamheden. De samenwerking met de regio Delta in het dekenaat is eveneens een altijd terugkomend onderwerp tijdens genoemde vergaderingen.
Visie op de toekomst mensen Spaarndam Vanaf 1977 heeft mn. Spaarndam steeds wisselende voorgangers gekend. Veel, erg veel, heeft men daardoor zèlf pastorale zaken in eigen verband dienen te organiseren om vieringen mogelijk te houden en de parochie bij elkaar te houden. Het spreekt vanzelf dat door deze zelfredzaamheid een eigenheid is ontstaan. Hieruit vloeit dan ook de toekomstvisie voort, dat men beslist autonoom wil blijven, zij het met een intense samenwerking met Haarlemmerliede. Bij onvoldoende inzet van mensen, of bij onvoldoende deelname aan activiteiten door mensen, wil men – indien noodzakelijk een beroep kunnen doen op de regio van het dekenaat. Haarlemmerliede Na het overlijden van pastor Laan in 1993 heeft Haarlemmerliede een aantal priestervoorgangers gekend, die – op initiatie van het toenmalig dekenaat Meerlanden – werden gedeeld met Spaarndam en/of andere parochies. Grote problematiek met twee resp. (inwonende) priesters heeft er in de loop der jaren toe geleid, dat Haarlemmerliede veelal haar pastorale aangelegenheden óók zelf ter hand diende te nemen. De laatste (priester)bewoner van de pastorie was vrijwillig voorganger voor zowel Spaarndam als Haarlemmerliede en had derhalve de vrijheid om ook elders en/of niet voor te gaan. Niettemin zijn beide parochies hem veel dank verschuldigd voor zijn grote inzet. Inmiddels heeft deze priester het dorp verlaten sinds december 2009 en is men ook hier veelal op zichzelf aangewezen. Het oplossen van de, pastorale zowel als materiële, problemen heeft ook aan de Liede tot veel zelfredzaamheid geleid, reden dan ook Haarlemmerliede haar toekomst autonoom ziet, in nauwe samenwerking met Spaarndam. Samen De grote bekendheid met elkaar en elkaar’s discussiepunten en/of problemen heeft ertoe geleid dat veel zaken onderling tussen beide parochies worden besproken en problemen worden opgelost, met respect voor elkaar’s culturen. Beide parochies ondervinden daarbij ondersteuning van de regio Delta, o.m. door af en toe inzet van de regiopriester en pastores.
gebouwen De gebouwen die noodzakelijk zijn voor het functioneren van de parochiegemeenschappen zijn in termen van onderhoud en technische/bouwkundige staat redelijk up-to-date. Beide kerkgebouwen vragen het normale interne en externe onderhoud, waarbij een aantal punten uit het rapport van de monumentenwacht om aandacht vraagt. Vooral in Haarlemmerliede wordt erg veel onderhoud door eigen parochianen gedaan, maar ook in Spaarndam geven
7
mensen graag wat van hun tijd voor onderhoud. De ruimte van, en rond, onze kerken geven voldoende ruimte voor de toekomstige activiteiten, ook die waarvoor geen kerkgebouw noodzakelijk is.
Spaarndam De kerk in Spaarndam, gebouwd in 1924, is degelijk en onderhoudsarm. Ze biedt plaats aan maximaal 180 bezoekers, die op bepaalde momenten in het jaar (hoogfeesten, sommige uitvaarten en andere activiteiten) effectief wordt ingezet. Haarlemmerliede De kerk in Haarlemmerliede bestaat al 175 jaar, is gemeentelijk monument, en vergt het gebruikelijk onderhoud wat men van een gebouw van die leeftijd mag verwachten. Daartoe bestaan er regelmatige contacten met monumentenwacht en de gemeentelijke monumentencommissie. De kerk biedt plaats aan 280 bezoekers. Op hoogtijdagen, tijdens huwelijksvieringen en sommige uitvaarten, bijzondere vieringen en de kerstsamenzang is ze vrijwel geheel gevuld.
Conclusies De parochiegemeenschappen van Spaarndam en Haarlemmerliede kijken met een realistische blik naar de toekomst. De geregelde zondagsvieringen zullen – zoals overal in Nederland – steeds minder bezocht worden. Niettemin hebben beide parochies de overtuiging dat ook in de toekomst de beide parochies voor hun omgeving een belangrijke rol zullen blijven spelen en in de plaatselijke gemeenschappen een taak hebben te verrichten. Bij hoogte- en dieptepunten kan de pastorale opdracht in beide dorpen tot uiting komen, vooral als herkenbare structuur voor groepen mensen, jong en oud. Daarvoor blijft het voor een sterke en vooral vitale parochie, zowel in Spaarndam als in Haarlemmerliede noodzakelijk over goede en adequate faciliteiten te beschikken. Een kerk is geen supermarkt. De beide parochies kunnen wel blijven uitnodigen om “mee te gaan doen”. Daarin dient dan “geïnvesteerd” te worden en “talenten” te worden gedeeld. Die opdracht ligt bij alle parochianen van beide parochies! De beide parochies spreken de hoop uit dat, wie deelneemt aan het samen-kerk-zijn er ook “rijker” van zal kunnen worden. Die rijkdom kan men opnieuw “uitdelen”, zodat naar een goede toekomst kan worden uitgekeken. Moge God daarbij onze Leidsman zijn!
Maart 2011.
8
