%& 4-"(.& 5

4/ & -" "/ %&4-"( .& 5

6# 6/ 5 6

'3*54%&+0/(&/+"/45&%&)06%&3

Snel aan de slag met Ubuntu

Frits de Jong en Jan Stedehouder

Meer informatie over deze en andere uitgaven kunt u verkrijgen bij: Sdu Klantenservice Postbus 20014 2500 EA Den Haag tel.: 070 - 378 98 80 e-mail: [email protected] web: www.sdu.nl/klantenservice 2011 Sdu Uitgevers bv, Den Haag Academic Service is een imprint van Sdu Uitgevers bv. Omslagontwerp: Sjef Nix, Amsterdam Vormgeving en zetwerk: Redactiebureau Ron Heijer, Markelo Druk- en bindwerk: Drukkerij Wilco bv, Amersfoort ISBN: 978 90 12 58276 6 NUR: 991

Alle rechten voorbehouden. Behalve de door de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens kopiëren dienen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, tel. (023) 799 78 10. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van art. 16 Auteurswet dient men zich te wenden tot de stichting PRO, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, tel. (023) 799 78 09. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system of any nature, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher. While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, Sdu Uitgevers neither guarantees the accuracy of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.

Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1

1

Waarom beginnen met Ubuntu? 1.1 1.2

1.3 1.4

Hoofdstuk 2

Veilig aan de slag met Ubuntu 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Hoofdstuk 3

Hoe zorg ik dat mijn persoonlijke bestanden veilig zijn? Hoe krijg ik een overzicht van alle licenties? Hoe zorg ik dat mijn favorieten en wachtwoorden veilig zijn? Hoe stel ik mijn e-mail veilig? Hoe stel ik mijn Windows-installatie veilig?

Hoe installeer ik Ubuntu 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Hoofdstuk 4

Waarom zou ik met Ubuntu beginnen? Wat is eigenlijk Linux? Is dat iets anders dan Ubuntu? 1.2.1 Open source software 1.2.2 Wat is een Linux-distributie en wat is Ubuntu? Hoe moeilijk is het om met Ubuntu te beginnen? Wat moet ik weten en kunnen om met Ubuntu te beginnen?

Hoe kom ik aan Ubuntu? Hoe kan ik Ubuntu veilig uitproberen? 3.2.1 Een korte verkenning Hoe kan ik Ubuntu voorlopig installeren? Hoe kan ik Ubuntu op een lege computer installeren? Hoe kan ik Ubuntu naast Windows installeren? Afrondende stappen bij de installatie van Ubuntu

Snel aan de slag met de nieuwe grafische werkomgeving 4.1

4.2 4.3

Hoe is de Unity grafische werkomgeving ingericht? 4.1.1 Waarom ziet Unity er zo anders uit? 4.1.2 Hoe werk ik met de Launcher, de menubalk met programma’s? 4.1.3 Wat betekenen de pictogrammen in het paneel linksboven? 4.1.4 Wat is de Dash en hoe kan ik daarmee werken? 4.1.5 Hoe houd ik het overzicht op openstaande programma’s? Hoe kan ik het paneel instellen? De grafische werkomgeving persoonlijk maken 4.3.1 Hoe kan ik het uiterlijk van mijn werkblad veranderen? 4.3.2 Wat kan ik verder nog proberen in het configuratiescherm?

5 5 6 6 6 7 7 9 9 10 13 24 31 37 37 44 47 50 53 58 66

81 81 81 82 84 84 87 88 89 89 95 v

vi


4.3.3

4.4

4.5

Hoofdstuk 5

Hoe sluit ik mijn randapparaten aan? 5.1 5.2 5.3 5.4

5.5

5.6 5.7 5.8 5.9

Hoofdstuk 6

Waarom werkt mijn ... niet met Ubuntu? Waarom is er een probleem met niet-vrije stuurprogramma’s? Hoe kan ik mijn monitor instellen? Hoe voeg ik een printer toe? 5.4.1 Wordt mijn printer ondersteund door Ubuntu? 5.4.2 Hoe voeg ik een netwerkprinter toe? Hoe kan ik externe apparaten aansluiten? 5.5.1 Hoe kan ik vooraf bepalen hoe een apparaat moet worden geopend? Hoe goed wordt mijn smartphone en pda ondersteund? Ubuntu en laptops Waar moet ik zijn als ik er niet uit kom? Hoe weet ik zeker dat het apparaat dat ik wil kopen werkt onder Ubuntu?

99 101 101 101 111 114 117 121 121 122 123 125 125 126 134 135 136 137 137 138

Hoe kan ik software installeren en verwijderen? 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9

Hoofdstuk 7

Hoe kan ik de grafische werkomgeving aanpassen met Ubuntu Tweak? 4.3.4 En, hoe ziet het er dan uit? Werken met mappen en bestanden 4.4.1 Hoe werkt de bestandsbeheerder Nautilus? 4.4.2 Hoe werkt Ubuntu One? 4.4.3 Hoe stel ik Google Desktop Search in? Hoe voeg ik een nieuwe gebruiker toe?

139 Hoe werkt het Ubuntu softwarecentrum? 139 Moet ik betalen voor programma’s? 141 Wat zijn softwarebronnen 144 6.3.1 Het beheer van de softwarebronnen 144 Is Ubuntu Tweak iets voor mij? 148 Hoe vind ik nieuwe software die voor mij interessant is? 149 Kan ik ook software downloaden van internet? 149 Software beheren met Synaptic pakketbeheer 152 Hoe kan ik software installeren via de commandoregel? 155 Kan ik Windows-software onder Ubuntu installeren? 156

Hoe kan ik op internet? 7.1

7.2 7.3

7.4 7.5 7.6

Mozilla Firefox 7.1.1 Hoe voeg ik nieuwe functies toe aan Firefox? 7.1.2 Aanpassen van zoekmachines Google Chrome/Chromium, een alternatieve webbrowser Empathy 7.3.1 Pidgin, een goed alternatief voor Empathy 7.3.2 aMSN, voor als het op MSN moet lijken Skype Transmission BitTorrent-client KeePassX

159 159 160 162 163 166 166 169 169 170 172

Inhoud

Hoofdstuk 8

vii

Hoe ontvang en verstuur ik e-mail? 8.1 8.2

Hoofdstuk 9

Hoe kan ik mijn muziekcollectie gebruiken? 9.1

9.2 9.3

Hoofdstuk 10

Totem mediaspeler VLC mediaspeler, het betere alternatief voor Totem PiTiVi videobewerking OpenShot Video Editor Brasero schijfbrander K3b, cd’s branden a la Windows

Hoe kan ik foto’s opslaan, beheren en bewerken? 11.1 11.2 11.3 11.4

Hoofdstuk 12

Banshee 9.1.1 Alternatieve muziekspelers: Exaile, Amarok, Rhythmbox 9.1.2 VLC mediaspeler, de alleskunner Geluidsrecorder Muziek-cd’s kopiëren (Sound Juicer)

Wat kan ik met video doen? 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6

Hoofdstuk 11

Evolution agenda 8.1.1 Evolution agenda Mozilla Thunderbird, een krachtig e-mailprogramma

Shotwell-fotobeheer Picasa: fotobeheer online en offline GIMP Image Editor Phatch

Hoe kan ik met documenten werken? 12.1 LibreOffice Writer 12.2 AbiWord, voor als een lichte tekstverwerker voldoende is 12.3 LibreOffice Calc 12.4 Gnumeric, een licht rekenbladprogramma 12.5 LibreOffice Impress 12.6 PowerPoint Viewer

Hoofdstuk 13

Waar kan ik meer leren over Ubuntu? 13.1 Waar moet ik beginnen? 13.2 Waar moet ik beginnen met het zoeken naar oplossingen? 13.3 Het wereldwijde archief 13.4 Ubuntu Full Circle Magazine

173 173 185 188 195 195 206 206 208 210 213 213 216 217 218 222 224 225 225 230 232 240 243 243 249 250 253 254 256 257 257 258 271 272

viii


Oefeningen Oefening 2.1 Oefening 2.2 Oefening 2.3 Oefening 2.4 Oefening 2.5 Oefening 2.6 Oefening 2.7 Oefening 2.8

Hoe maak ik een back-up? Hoe vind ik licenties met LicenseCrawler? Hoe stel ik mijn favorieten en wachtwoorden veilig met Firefox Sync? Hoe stel ik mijn wachtwoorden veilig met Keepass? Hoe exporteer ik mijn mail uit Outlook? Hoe sla ik de e-mailmappen van Thunderbird veilig op? Hoe maak ik een herstel-cd/dvd? Hoe maak ik een volledige kopie van mijn harde schijf met Redo Backup?

10 11 14 18 24 29 31

Oefening 3.1 Oefening 3.2 Oefening 3.3 Oefening 3.4 Oefening 3.5 Oefening 3.6 Oefening 3.7 Oefening 3.8 Oefening 3.9 Oefening 3.10 Oefening 3.11 Oefening 3.12 Oefening 3.13 Oefening 3.14 Oefening 3.15 Oefening 3.16

Hoe kan ik de Ubuntu-cd zelf downloaden? Hoe kan ik een Ubuntu-cd branden? Hoe kan ik de Ubuntu-cd overzetten naar een usb-stick of flash-kaart? Aanschaf via de Canonical shop Afhalen bij een van de Ubuntu-steunpunten Ubuntu opstarten vanaf de live-cd Hoe installeer ik Ubuntu via Wubi? Ubuntu installeren op een nieuwe computer Ubuntu installeren naast Windows Harde schijfindeling handmatig instellen Hoe krijg ik de Unity grafische werkomgeving? Hoe krijg ik alle updates binnen? Hoe geef ik Ubuntu volledige multimedia-ondersteuning? Hoe zorg ik dat het Nederlands goed staat? Wat zou ik nog meer moeten installeren? Hoe installeer ik Ubuntu Tweak?

37 38 40 42 43 44 50 53 58 60 68 70 72 77 77 78

Oefening 4.1

Voeg uw accounts voor e-mail en andere online-activiteiten toe aan Ubuntu. Hoe pas ik het thema verder aan? Hoe pas ik de achtergrond van het bureaublad aan? Hoe kan ik de visuele effecten aanpassen? Ik zie dat ik het hoofdmenu hier ook kan aanpassen? Hoe kan ik mijn systeem sneller laten opstarten? Hoe kan ik andere standaardtoepassingen kiezen? Hoe kan ik mij automatisch aanmelden, zonder wachtwoord? Hoe zie ik hoe zwaar mijn systeem wordt belast? Hoe pas ik de presentatie van de mappen en bestanden aan? Hoe krijg ik meerdere panelen in Nautilus? Hoe krijg ik toegang tot andere partities en netwerklocaties? Hoe maak ik een eigen bladwijzer naar mijn mappen? Hoe pas ik de locatiebalk aan? Hoe maak ik onzichtbare mappen en bestanden zichtbaar? Hoe werkt het contextmenu van Nautilus? Hoe kan ik het gedrag van Nautilus verder aanpassen? Kan ik Nautilus niet wat ‘opleuken’?

Oefening 4.2 Oefening 4.3 Oefening 4.4 Oefening 4.5 Oefening 4.6 Oefening 4.7 Oefening 4.8 Oefening 4.9 Oefening 4.10 Oefening 4.11 Oefening 4.12 Oefening 4.13 Oefening 4.14 Oefening 4.15 Oefening 4.16 Oefening 4.17 Oefening 4.18

31

88 90 93 93 95 96 97 98 99 102 104 104 106 106 106 107 109 110

Inhoud

ix

Oefening 4.19 Oefening 4.20 Oefening 4.21

Hoe meld ik mij aan bij Ubuntu One? Hoe stel ik Google Desktop Search in? Een nieuwe gebruiker toevoegen

111 114 117

Oefening 5.1 Oefening 5.2 Oefening 5.3 Oefening 5.4

Uw monitor en grafische kaart op de juiste manier instellen Een netwerkprinter instellen Hoe voeg ik een HP-netwerkprinter toe? Hoe voeg ik een Samsung-printer toe?

123 126 129 132

Oefening 6.1 Oefening 6.2

Hoe schaf ik software aan? Hoe installeer ik Google Desktop Search?

142 150

Oefening 7.1 Oefening 7.2 Oefening 7.3 Oefening 7.4 Oefening 7.5 Oefening 7.6 Oefening 7.7 Oefening 7.8 Oefening 7.9

Hoe kan ik in Firefox bladwijzers ordenen? Hoe voeg ik add-ons toe aan Firefox? Hoe moet ik de zoekmachine binnen Firefox aanpassen? Hoe kan ik Google Chrome installeren? Hoe vertaal ik pagina’s in Chrome? Hoe moet ik extensies installeren in Chrome en Chromium? Hoe kan ik overstappen van MSN naar Pidgin? Hoe kan ik een Skype-account aanmaken? Hoe kan ik een BitTorrent-bestand binnenhalen via Transmission?

159 160 162 163 164 165 166 169 171

Oefening 8.1 Oefening 8.2 Oefening 8.3 Oefening 8.4 Oefening 8.5 Oefening 8.6 Oefening 8.7 Oefening 8.8 Oefening 8.9 Oefening 8.10 Oefening 8.11 Oefening 8.12 Oefening 8.13 Oefening 8.14

Hoe stel ik Evolution in voor gebruik? Hoe kan ik e-mailberichten versturen en ontvangen? Hoe kan ik een digitale handtekening aanmaken? Hoe kan ik een digitale handtekening toevoegen aan een e-mail? Hoe kan ik ongewenste e-mail filteren? Hoe kan ik een spamfilterregel toevoegen? Hoe kan ik een berichtenfilter instellen? Hoe kan ik een back-up maken van mijn Evolution-bestanden? Hoe kan ik een back-up terugzetten in Evolution? Hoe kan ik een afspraak toevoegen aan de Evolution-agenda? Hoe kan ik afspraken importeren in Evolution? Hoe richt ik een (POP-)account in onder Thunderbird? Hoe kan ik ongewenste e-mail tegenhouden in Thunderbird? Hoe kan ik add-ons installeren in Thunderbird?

173 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 190 192

Oefening 9.1 Oefening 9.2 Oefening 9.3 Oefening 9.4 Oefening 9.5 Oefening 9.6 Oefening 9.7 Oefening 9.8 Oefening 9.9 Oefening 9.10 Oefening 9.11

Hoe importeer ik muziekbestanden in Banshee? Hoe stel ik voor Banshee de voorkeursmap in? Hoe maak ik een nieuwe speellijst aan in Banshee? Hoe maak ik een nieuwe slimme speellijst aan in Banshee? Hoe voeg ik extra functies toe aan de standaardversie van Banshee? Hoe kan ik informatie aan een bestand toevoegen, of verwijderen? Hoe kan ik muziekbestanden vanuit Banshee op een cd branden? Hoe voeg ik muziekbestanden toe aan Ubuntu One? Hoe werkt Ubuntu One Muziekwinkel? Hoe kan ik VLC installeren? Hoe speel ik bestanden af in VLC?

196 198 198 200 201 201 202 203 203 206 207

x


Oefening 9.12 Oefening 9.13

Hoe werkt de Geluidsrecorder? Hoe kan ik een muziek-cd omzetten naar digitale muziekbestanden?

208 210

Oefening 10.1 Oefening 10.2 Oefening 10.3 Oefening 10.4 Oefening 10.5 Oefening 10.6 Oefening 10.7 Oefening 10.8 Oefening 10.9 Oefening 10.10

Hoe speel ik filmpjes af in Totem? Hoe bekijk ik YouTube-filmpjes in Totem? Hoe kan ik de eigenschappen van een getoond fragment bekijken? Hoe speel ik filmpjes af in VLC? Hoe maak ik van foto’s en een audiobestand een YouTube-filmpje? Hoe voeg ik een bestand toe aan YouTube? Hoe kan ik een spoor aan OpenShot toevoegen? Hoe knip ik bestanden op met behulp van OpenShot? Hoe kan ik een video-dvd of svcd maken? Hoe kan ik een cd-rw leegmaken?

214 214 215 217 218 220 221 221 222 223

Oefening 11.1 Oefening 11.2 Oefening 11.3 Oefening 11.4 Oefening 11.5 Oefening 11.6 Oefening 11.7 Oefening 11.8 Oefening 11.9 Oefening 11.10 Oefening 11.11 Oefening 11.12 Oefening 11.13

Hoe kan ik foto’s opslaan in Shotwell-fotobeheer? Hoe versleep ik foto’s naar Shotwell? Hoe kan ik een label toevoegen aan een foto? Hoe kan ik een foto toevoegen aan een online-netwerk? Hoe kan ik Picasa downloaden en installeren? Hoe kan ik een fotocollage maken in Picasa? Hoe kan ik extra functionaliteiten voor GIMP installeren? Hoe kan ik met GIMP een schermafdruk met uitsnede maken? Hoe kan ik een foto op een andere grootte opslaan? Hoe kan ik binnen GIMP een kleurenfoto omzetten naar zwart-wit? Hoe pas ik helderheid en het contrast aan van een foto? Hoe kan ik Phatch installeren? Hoe werk ik met Phatch?

225 226 228 229 230 231 233 235 237 239 240 241 241

Oefening 12.1 Oefening 12.2 Oefening 12.3 Oefening 12.4 Oefening 12.5 Oefening 12.6 Oefening 12.7 Oefening 12.8 Oefening 12.9 Oefening 12.10

Hoe kan ik in LibreOffice tekstbestanden aanmaken en opslaan? Hoe sla ik een tekstbestand op als PDF? Hoe kan ik afbeeldingen importeren in LibreOffice? Hoe kan ik wijzigingen bijhouden in LibreOffice? Hoe kan ik een (hyper)link in LibreOffice plaatsen? Hoe kan ik kopen/of voetteksten standaardiseren? Hoe kan ik de specifieke opties van Calc instellen? Hoe zet ik een Excel-bestand om in een Calc-bestand? Hoe kan ik een (simpele) presentatie maken in Impress? Hoe vertoon ik een presentatie in Impress?

243 244 246 247 248 249 251 252 254 255

Oefening 13.1 Oefening 13.2 Oefening 13.3 Oefening 13.4 Oefening 13.5 Oefening 13.6 Oefening 13.7 Oefening 13.8

Waar zit de hulpfunctie van Ubuntu? Hoe vind ik informatie via zoekmachines? Hoe kan de Ubuntu-gemeenschap mij helpen? Hoe registreer ik mij bij Ubuntu Nederland? Hoe kan ik op het forum oplossingen voor mijn probleem vinden? Hoe kan ik via chat oplossingen voor mijn probleem vinden? Hoe kan ik persoonlijke ondersteuning krijgen? Hoe kan Ubuntu NL Mwanzo mij helpen?

259 260 261 264 265 266 269 270

Inleiding Is het nog wel nodig om een boek over Ubuntu, of welk ander besturingssysteem dan ook, te schrijven? Of, in uw geval, aan te schaffen? Met een beetje handigheid kunt u alle informatie en hulp ook op internet vinden, zelfs in het Nederlands. U loopt dan snel tegen een aantal PDF-bestanden aan met volledige handleidingen om Ubuntu te installeren en met de vele programma’s te werken. Het is dan een kwestie van downloaden en printen of op een e-reader plaatsen. Moet u dan met dit boek naar de kassa lopen of niet? Wij, Jan Stedehouder en Frits de Jong, denken dat het de moeite waard is om Snel aan de slag met Ubuntu wel aan te schaffen. Het printen van een PDF-bestand van bijna 300 pagina’s lijkt ons niet zo heel veel goedkoper. Dit boek kunt u netjes in de kast zetten of op de tafel laten liggen. Alleen al voor de uitstraling zou u het moeten doen. Maar, in alle ernst, de ervaring leert ook dat het installeren van, en kennis maken met Ubuntu en de programma’s soepeler loopt als u het boek naast u hebt liggen, de informatie even kunt doorlezen en vervolgens kunt toepassen. Snel aan de slag met Ubuntu is een doe-boek met hier en daar wat achtergrondinformatie. Wij willen graag dat u niet alleen leert klikken op de juiste pictogrammen, maar dat u gelijk leert waarom Ubuntu werkt zoals het werkt. U hebt dit boek namelijk niet zomaar uit de kast van de boekhandel geplukt. U hebt ongetwijfeld wel eens ‘iets’ over Ubuntu of Linux gehoord, in een computertijdschrift of ICT-vakblad, en u vraagt zich af of Ubuntu ‘iets’ voor ú is. Waar tot voor kort thuisgebruikers en zakelijke gebruikers vrijwel automatisch van de ene naar de andere Windows-versie opwaardeerden, is tegenwoordig steeds vaker de vraag te horen: ‘Is Ubuntu een geschikt alternatief?’ Snel aan de slag met Ubuntu gaat niet het ultieme antwoord op die vraag geven, maar helpt u wel een eind op weg naar dat antwoord.

Snel aan de slag met Ubuntu Wij hebben dit boek geschreven met het oog op gebruikers die regelmatig of dagelijks met Windows werken en nu Ubuntu willen of moeten uitproberen. Dat kan thuis zijn, maar evengoed op kantoor op de zakelijke computerwerkplek. U leert hoe u Ubuntu installeert en klaarmaakt voor gebruik, hoe u met de standaardprogramma’s aan de slag gaat en welke software u kunt toevoegen. De nadruk ligt sterk op het ‘hoe’, maar wij staan regelmatig ook stil bij het ‘waarom’ van het gebruik van Ubuntu. Hoewel wij enthousiast zijn over Ubuntu, zijn wij niet blind voor een aantal eigenaardigheden. We bespreken deze en bieden u oplossingen en alternatieven. Snel aan de slag met Ubuntu is een praktisch boek waarmee u in staat wordt gesteld zelf met Ubuntu en de programma’s te 1

2


werken, en vervolgens de vraag te beantwoorden: ‘Is Ubuntu iets voor mij en/ of mijn organisatie?’ Indeling van het boek In hoofdstuk 1 staan we kort stil bij de belangrijkste redenen om met Ubuntu te beginnen en wat u van open source software en Linux kunt verwachten. Het installeren van een nieuw besturingssysteem vraagt enige voorbereiding. In hoofdstuk 2 leert u wat u moet doen om uw persoonlijke bestanden, wachtwoorden en gegevens uit uw webbrowser en mailprogramma veilig te stellen. Hoofdstuk 3 beschrijft hoe u Ubuntu kunt installeren en uitproberen, van een testronde via de live cd tot aan een installatie naast uw huidige Windows-installatie. Nadat u de oefeningen van hoofdstuk 3 hebt doorlopen, is Ubuntu klaar voor gebruik. De grafische werkomgeving van Ubuntu heet Unity en die heeft maar weinig weg van de meer bekende Windows-omgeving. In hoofdstuk 4 maakt u kennis met Unity. Waar zitten de functies voor het werken met mappen en bestanden, het toevoegen van nieuwe gebruikers en het finetunen van uw computer? In hoofdstuk 5 ‘wandelen’ we langs de apparaten die u aan uw computer hebt hangen: de monitor, de printer, de scanner, usb-apparaten, uw digitale camera en mp3-speler. Wat moet u doen om deze apparaten soepel onder Ubuntu te laten werken, en hoe kunt u erachter komen of het nieuwe apparaat dat u wilt kopen door Ubuntu wordt ondersteund? Ubuntu installeert standaard goede en volwassen programma’s, maar er is veel meer beschikbaar. In hoofdstuk 6 leert u hoe u nieuwe programma’s installeert en actueel houdt. Hoofdstuk 7 draait rond de vraag: ‘Hoe kan ik op internet?’ U maakt kennis met de webbrowsers Firefox en Google Chrome, verschillende programma’s om te chatten en te bellen en hoe u de wachtwoorden voor deze programma’s veilig kunt opslaan. Het ontvangen en versturen van e-mail staat centraal in hoofdstuk 8. De computer is in toenemende mate het centrum van uw multimedia-activiteiten. In hoofdstuk 9 leert u de mogelijkheden van de mediaspeler Banshee kennen, maar ook welke alternatieve mediaspelers tot uw beschikking staan. Hoe neemt u geluid op en hoe kunt u cd’s kopiëren? Aan het eind van het hoofdstuk hebt u het antwoord. Hoofdstuk 10 staat stil bij de mogelijkheden voor het afspelen, bewerken en opslaan van uw videobestanden. In hoofdstuk 11 leert u wat programma’s als Shotwell, Picasa, GIMP en Phatch voor u als fotohobbyist kunnen doen. LibreOffice is dé officesuite onder Ubuntu. Wat kunt u met LibreOffice doen als het gaat om tekstbestanden, rekenbladen en presentaties. In hoofdstuk 12

Inleiding

3

krijgt u een introductie tot het werken met LibreOffice en leert u welke alternatieve programma’s Ubuntu op dit gebied beschikbaar heeft. Snel aan de slag met Ubuntu helpt u met het zetten van de eerste stappen in het gebruik van Ubuntu en de belangrijkste applicaties. Natuurlijk valt er veel meer te leren en te bespreken, maar helaas konden we niet alles kwijt in dit boek. Op de site http://www.beginnenmetubuntu.nl vind u aanvullende oefeningen waarmee u uw handigheid in het werken met Ubuntu kunt verbeteren. Waar kunt u ook terecht als u meer wilt leren, of als u tegen problemen aanloopt waarbij de oplossing niet direct voorhanden is? In het laatste hoofdstuk van dit boek maakt u kennis met de gemeenschap van Ubuntu-gebruikers en de hulp die de gemeenschap u te bieden heeft. Conventies Dit boek heeft een hoog: ‘Hoe doe ik’-gehalte. Waar u als gebruiker handelingen moet verrichten, ergens op moet klikken of moet invullen, staat dat in vette letters aangegeven. De namen van programma’s, programmavensters en velden staan in grijze letters. In een aantal situaties moet u instructies invullen in het Terminalvenster. Wij hebben daarvoor een monotype-lettertype gebruikt. U merkt ook dat we in dit boek relatief veel ondersteunende afbeeldingen gebruiken. Wij hebben dit gedaan om de visuele herkenbaarheid van de handelingen te vergroten.

Een woord van dank Ieder boek komt tot stand door het samenbrengen van kennis en talenten van talloze mensen. Wij bedanken de wereldwijde Ubuntu-gemeenschap. Hun tips en trucs hebben op verschillende manieren de weg naar dit boek gevonden. Een bijzonder woord van dank aan Gijs van der Poel voor zijn waardevolle ondersteuning bij het schrijven van dit boek. Gijs, coauteur van Probleemloos overstappen op Linux (tweede druk), was een kritische lezer en dankzij zijn vragen en opmerkingen is Snel aan de slag met Ubuntu een beter boek geworden.

1

Waarom beginnen met Ubuntu? Hoe groot is de kans dat u een winkel binnen kunt lopen en daar een computer kunt kopen met Ubuntu of een andere versie van Linux? Inderdaad, die kans is erg klein. Maar inmiddels worden er grote aantallen computers en apparaten verkocht waarop een variant van Linux draait. Denkt u maar eens aan routers, NAS-apparaten, home-servers en de mobiele telefoons en tablets met Android. Als u een ‘normale’ computer koopt krijgt u daar Windows bij, logisch toch? Tot voor kort stond slechts een enkeling stil bij de vraag of dit wel zo logisch is. In toenemende mate vragen overheden, bedrijven, organisaties en individuele personen zich af of ze nog wel met Windows verder willen, of het niet mogelijk is hetzelfde, of zelfs meer te doen met een alternatief besturingssysteem zoals Ubuntu. Door het kopen van dit boek bent u in goed gezelschap terechtgekomen.

1.1

Waarom zou ik met Ubuntu beginnen? Ubuntu is de populairste versie van het Linux-besturingssysteem die zich het meest en het best richt op ‘normale’ computergebruikers. De populariteit is ontstaan door een consistente ontwikkeling in de richting van een goede en makkelijk toegankelijke grafische werkomgeving en een enthousiaste wereldwijde gemeenschap van gebruikers en vrijwilligers die bereid is om nieuwe gebruikers op weg te helpen. U hebt Ubuntu binnen vijftien minuten geïnstalleerd en bent dan klaar om uw werk te doen. Geen moeilijke activering, geen gezoek naar licentiesleutels. Na vijftien minuten hebt u een complete werkomgeving met een uitgekiende collectie (gratis) software met een volwaardige functionaliteit. Toegegeven, anders dan u gewend bent, maar zeker niet slechter. Wij durven te beweren dat het werken met Ubuntu op punten zelfs beter is dan wat u gewend bent. Zo krijgt u vrijwel dagelijks een melding dat een of meer onderdelen van uw systeem opgewaardeerd kunnen worden. U hebt direct toegang tot een collectie programma’s met een omvang van 30 000 pakketten. Het is niet langer nodig het internet af te struinen naar programmaatje X of Y, Ubuntu levert het direct via een eenvoudige methode bij u af. Maar waarom zou ú met Ubuntu beginnen? Wat maakte dat u dit boek uit de winkel of bibliotheek hebt meegenomen?

5

6

1.2


Wat is eigenlijk Linux? Is dat iets anders dan Ubuntu? Linux is een volwaardig besturingssysteem voor computers, waarvan de ontwikkeling is begonnen in 1991. De Finse student Linus Torvalds gaf toen de kern vrij van wat het Linux-besturingssysteem zou worden met letterlijk tienduizenden programma’s, stuurprogramma’s, hulpmiddelen et cetera. Die vrijgave is op zichzelf genomen niet direct bijzonder. Er worden voortdurend nieuwe besturingssystemen ontwikkeld. Torvalds stelde Linux beschikbaar onder de zogenoemde GNU (General Public License), een licentie die andere ontwikkelaars en gebruikers de vrijheid gaf (en geeft) om de software te gebruiken, aan te passen, te verbeteren en zonder beperkingen verder te verspreiden. Deze vrijheid vereist dat gebruikers (althans, degenen die verstand hebben van programmeren) vrije toegang hebben tot de oorspronkelijke code waarin het programma is geschreven, de zogenoemde broncode. De Engelse term voor bron is source en programma’s waarvan de broncode beschikbaar is voor anderen om te bestuderen en aan te passen heten dan ook open source software.

1.2.1

Open source software Open source software wordt vaak op één lijn gesteld met gratis software. Niet zo vreemd, want de vrije beschikking over de broncode zorgt voor een behoorlijke druk op de prijzen. Maar er is ook commerciële open source software, waarbij bedrijven en organisaties met de software een pakket ondersteunende diensten aanschaffen. Het sleutelwoord bij open source software is dan ook niet gratis, maar vrijheid. Open source software geeft gebruikers vrijheden om de software naar eigen goeddunken in te zetten en aan te passen. Deze vrijheden hebben gebruikers van gesloten software niet, zelfs niet bij programma’s die gratis via internet worden verspreid (de zogenoemde freeware en shareware).

1.2.2

Wat is een Linux-distributie en wat is Ubuntu? De ontwikkeling van Linux en de talloze programma’s, stuurprogramma’s et cetera vindt niet plaats vanuit een centrale locatie. Het hart van het besturingssysteem, de kernel, wordt onder toezicht van Linus Torvalds ontwikkeld en voor alle andere programma’s zijn afzonderlijke projecten ingericht. De projecten bestaan soms uit één of enkele enthousiaste ontwikkelaars, maar worden in andere gevallen omgeven door grote virtuele gemeenschappen van gebruikers en ontwikkelaars met uiteenlopende kwaliteiten. Ontwikkelaars van Linux-distributies brengen al deze elementen samen. Een Linux-distributie is niets meer (en zeker niets minder) dan een zorgvuldig samengestelde collectie van onderdelen die tezamen een geïntegreerd besturingssysteem met werkbare programma’s vormen. Het geheel wordt verpakt en voorzien van een toegankelijke methode om het te installeren. Er zijn vele honderden, zo niet duizenden Linux-distributies, uiteenlopend van zeer toegankelijk en gemakkelijk in gebruik tot specialistische distributies die behoorlijk wat kennis en inzicht vergen. De distributies die zich richten op

1 t Waarom beginnen met Ubuntu?

7

eindgebruikers verschillen op een aantal punten van elkaar, zoals de keuze voor de grafische werkomgeving en de programma’s die worden gebruikt voor het beheer van gebruikers, software en het instellen van de hardware. Ubuntu Linux, kortweg Ubuntu, is wellicht de populairste Linux-distributie van de afgelopen jaren. Sinds de eerste vrijgave in oktober 2004 is het aantal gebruikers gestaag opgelopen. Het besturingssysteem heeft de reputatie van een gebruikersvriendelijke distributie die erin is geslaagd de overstap van Windows naar Linux voor beginnende gebruikers te vereenvoudigen. Maar dat wist u waarschijnlijk al, want waarom zou u anders dit boek in handen hebben?

1.3

Hoe moeilijk is het om met Ubuntu te beginnen? Hoe moeilijk is het om met Ubuntu Linux aan de slag te gaan? Het is toch heel anders dan Windows XP of Windows 7? Dat klopt, en we zullen ook niet ontkennen dat u tijd moet steken in het leren werken met Ubuntu. Net zoals u tijd zult moeten besteden aan de overstap van Windows XP naar Windows 7. U kunt met Windows 7 hetzelfde als onder XP, maar de functies zijn net even anders georganiseerd. ‘Anders’ betekent niet ‘slechter’ of ‘beter’. Het is te vergelijken met mobiele telefoons. In essentie hebben moderne mobiele telefoons, de smartphones, dezelfde functionaliteiten. Als u al enkele jaren een Nokia-telefoon hebt gehad, kunt u blindelings de weg vinden en schiet u door het menu via de bekende pictogrammen. Maar als u een nieuwe telefoon aanschaft, bijvoorbeeld een iPhone, dan merkt u dat het wennen is. De opbouw van het scherm en het menu is anders. Bij mobiele telefoons zullen we dit accepteren en we zullen de moeite nemen om snel met het nieuwe menu te leren omgaan. Bij het leren werken met Ubuntu is het niet anders.

1.4

Wat moet ik weten en kunnen om met Ubuntu te beginnen? Wij gaan er in dit boek van uit dat u ervaring hebt met het werken met computers, zowel voor de dagelijkse activiteiten waaronder het surfen op het internet, het maken van documenten en het verzenden van e-mailberichten, als wellicht voor meer krachtige toepassingen als het bewerken van foto’s en video’s. U wilt zo snel en zo makkelijk mogelijk met Ubuntu aan de slag. Omdat u Ubuntu wel eens wilt proberen, of omdat uw werkgever heeft aangekondigd dat Ubuntu binnenkort op uw computer komt te staan, of omdat u erover nadenkt Ubuntu in uw organisatie in te voeren en eerst wilt zien of het wel zo handig, praktisch en waardevol is als wordt beweerd. Wij hebben dit alles bij het schrijven van het boek in gedachten gehouden. Het belangrijkste dat u nodig hebt voor het leren omgaan met Ubuntu is de bereidheid om nieuwe dingen te willen leren en toe te passen.

2

Veilig aan de slag met Ubuntu Ubuntu is een gebruiksvriendelijke Linux-distributie. Het installeren vereist geen hogere ICT-opleiding en verloopt in de meeste gevallen zonder problemen. Ubuntu laat zich makkelijk naast Windows installeren, zoals we in het volgende hoofdstuk zullen zien. Maar stel dat het niet goed gaat, dat u even niet oplet bij de installatie en vervolgens uw complete Windows-installatie wordt overschreven. Natuurlijk kunt u Windows opnieuw installeren, met alle updates en alle programma’s, maar dat is een langdurig en vervelend werkje. En u bent een slechte ervaring met Linux rijker. Stel nu dat uw harde schijf of partitie met persoonlijke bestanden wordt overschreven en u plotsklaps een forse collectie documenten, afbeeldingen, muziek en video-opnamen kwijt bent! Het terughalen daarvan kan wel eens onmogelijk blijken (of anders niet betaalbaar). In zo’n geval praten we niet eens over een slechte ervaring en hebt u het helemaal gehad met Ubuntu. Dat willen we graag voorkomen. In dit hoofdstuk bespreken we een aantal voorbereidende stappen die u kunt nemen om ervoor te zorgen dat uw persoonlijke bestanden veilig zijn, dat deze straks makkelijker te gebruiken zijn onder Ubuntu en dat u – zo nodig – in relatief korte tijd uw Windows-installatie bij een calamiteit kunt herstellen. In concreto leert u: 1 hoe u ervoor kunt zorgen dat uw persoonlijke bestanden veilig zijn; 2 hoe u een overzicht krijgt van alle licenties van de software die op uw systeem is geïnstalleerd; 3 hoe u alle favorieten uit de webbrowsers en wachtwoorden van websites veiligstelt; 4 hoe u de e-mail vanuit Outlook klaar kunt maken voor gebruik onder Ubuntu; 5 hoe u een image maakt van de huidige Windows-installatie.

2.1

Hoe zorg ik dat mijn persoonlijke bestanden veilig zijn? Hoe vaak maakt u een reservekopie van uw persoonlijke bestanden? En waar is die kopie opgeslagen? We meten hardeschijfruimte tegenwoordig in terabytes en dan is de neiging groot om alles op de harde schijf te laten staan. Het maken van een reservekopie schiet er dan soms bij in. De kosten van opslag zijn niet altijd het probleem. Voor een paar tientjes beschikt u over een externe harde schijf met 500 tot 750 GB ruimte. Een alternatief zijn de zogenaamde clouddiensten, aanbieders van online-opslagcapaciteit. Zij bieden nu programma’s aan waarmee bestanden van uw harde schijf direct en probleemloos online worden veiliggesteld. Dit kan een mogelijkheid zijn voor bestanden waarvan u zich het verlies absoluut niet kunt veroorloven. 9

10


Het installeren van Ubuntu is een goed moment om een actuele reservekopie te maken. Bij de installatie wordt de indeling van uw harde schijf veranderd. De eerste stap in de voorbereiding van de installatie van Ubuntu is het veiligstellen van uw persoonlijke bestanden. Voor het geval dat... Oefening 2.1 Hoe maak ik een back-up? U kunt het maken van een reservekopie van de persoonlijke bestanden zo eenvoudig en zo complex maken als u maar wilt. De essentie is simpel. 1 Maak een overzicht van alle locaties op uw harde schijf waar u persoonlijke bestanden hebt opgeslagen Waar hebt u de documenten, muziekbestanden, foto’s en videofilmpjes opgeslagen? Over het algemeen zal Windows deze bestanden in de map Mijn Documenten voor de verschillende gebruikers hebben opgeslagen. Dat kan een map zijn op de C:-schijf, maar de leverancier van uw computer kan er evengoed voor hebben gekozen deze map standaard op een andere schijf of partitie te plaatsen. En weet u zeker dat u een aantal bestanden toch niet ergens anders hebt opgeslagen, omdat het toen handiger leek? 2 Kopieer deze bestanden naar een aparte harde schijf, externe harde schijf (of usb-stick) of brand ze definitief op een of meer dvd’s. Bestanden naar een extern medium kopiëren heeft de voorkeur boven het kopiëren naar een andere plek op dezelfde harde schijf. Wat niet op dezelfde computer staat, kan bij problemen met die computer ook niet verloren gaan. Indien u daar de voorkeur aan geeft, kunt u een programma gebruiken dat de bestanden voor u veiligstelt. De programma’s beschikken ook over de optie periodiek bestanden op te slaan naar een door u gekozen locatie. Toekomstige back-ups zijn dan (bijna) automatisch gegarandeerd. Wat we kunnen aanraden: UÊ L>Ê >VÕ«: http://www.educ.umu.se/~cobian/cobianbackup.htm UÊ ->«Ê >VÕ«: http://www.snapbackup.org/ UÊ -ÞV >V: http://www.2brightsparks.com/syncback/ Elk programma vereist dat u handmatig instelt welke mappen en bestanden moeten worden opgeslagen en naar welke locatie.

2.2

Hoe krijg ik een overzicht van alle licenties? Hoeveel programma’s hebt u in de loop der tijd geïnstalleerd onder Windows? Voor hoeveel daarvan was het invoeren van een licentiesleutel vereist? Weet u waar die liggen? In veel gevallen hebt u het oorspronkelijke installatiemedium (cd of dvd) netjes opgeborgen en daar staat de licentiesleutel op. Maar in toenemende mate wordt een programma online aangeboden en wordt de sleutel per e-mail opgestuurd. Voor een programma dat u recentelijk hebt geïnstalleerd, is het mailtje snel genoeg terug te vinden. Maar voor een programma dat

2 t Veilig aan de slag met Ubuntu

11

u wat langer geleden hebt aangeschaft is dat nog maar de vraag. Is er geen snelle manier om snel de licentiesleutels van uw systeem te achterhalen? Dat leert u in de volgende oefening. Waarom is dit van belang? Stel dat het niet goed gaat met de installatie van Ubuntu en u moet straks Windows en alle bijbehorende software opnieuw installeren. In zo’n geval is het prettig dat u de licentiesleutels bij de hand hebt. Oefening 2.2 Hoe vind ik licenties met LicenseCrawler? Het programma LicenseCrawler is een handig hulpmiddel om de licentiesleutels van de onder Windows geïnstalleerde software te achterhalen. 1 Ga naar de website van LicenseCrawler (http://www.klinzmann.name/ licensecrawler.htm) en haal het pakket LicenseCrawler.zip binnen. U wordt omgeleid naar een downloadsite waar u verschillende stappen moet doorlopen. Sla het bestand op. 2 Pak LicenseCrawler.zip uit en ga naar de map die u daarvoor hebt gebruikt.

Figuur 2.1: Het programma LicenseCrawler hoeft niet geïnstalleerd te worden voor gebruik.

3 Dubbelklik op het programma LicenseCrawler. Het programma hoeft niet te worden geïnstalleerd, maar gaat direct van start. 4 Kies de taal waarmee u wilt werken (figuur 2.2). Het programma biedt ondersteuning voor het Nederlands.

Figuur 2.2: LicenseCrawler is ook in het Nederlands beschikbaar.

12


5 U bent nu in het startscherm van LicenseCrawler (figuur 2.3). Standaard staan de juiste opties ingevuld voor het opzoeken van op uw systeem aanwezige licentiesleutels. Achter het veld Computer staat de optie Localhost ingevuld. Indien u meerdere Windows-computers in uw netwerk hebt, dan vindt u onder het pulldownmenu een overzicht van de computers. De optie HKEY_LOCAL_MACHINE verwijst naar het register van Windows. Onder het pulldownmenu vindt u de andere onderdelen van het register. Klik op Zoeken om het verzamelen van de licentiesleutels te starten.

Figuur 2.3: De gratis versie van LicenseCrawler is alleen voor niet-commercieel gebruik.

6 Terwijl het programma actief is, krijgt u een nieuw venster gepresenteerd met daarin reclame voor andere programma’s van de ontwikkelaar (figuur 2.4). Dat venster is vrij prominent aanwezig. Het is de prijs voor het gratis gebruik van LicenseCrawler.

Figuur 2.4: Een deel van de prijs voor het gebruik van LicenseCrawler is het bekijken van advertenties.


13

7 Het programma presenteert nu een overzicht van alle licentiesleutels die het heeft gevonden. Controleer deze lijst en sla hem daarna op.

Figuur 2.5: LicenseCrawler geeft een overzicht van de licenties van de software die op uw systeem is geïnstalleerd.

Indien LicenseCrawler niet alle licentiesleutels heeft gevonden, is het zaak dat u voor de resterende programma’s de licentiesleutels achterhaalt.

2.3

Hoe zorg ik dat mijn favorieten en wachtwoorden veilig zijn? We maken in toenemende mate gebruik van diensten die online worden aangeboden. De webbrowser loopt snel vol met favorieten van de sites die we regelmatig, zo niet dagelijks bezoeken. Hoeveel wachtwoorden hebt u in de browser opgeslagen om het bezoek aan die sites te vereenvoudigen? Snelle, makkelijke en veilige toegang tot onze online-omgeving is soms net zo belangrijk als een snelle, makkelijke en veilige toegang tot onze lokale bestanden. Het gemak van Ubuntu wordt straks dan ook afgemeten naar hoe makkelijk we online verder kunnen werken. Om die reden staan we uitgebreid stil bij de mogelijkheden om onze toegang tot de online-omgeving veilig te stellen. We gaan er bij de onderstaande oefeningen van uit dat u voornamelijk met Internet Explorer werkt, maar de oefeningen zijn even relevant als u met Mozilla Firefox of Google Chrome werkt. Wat gaan we doen? Internet Explorer is de standaard webbrowser onder Windows (al hebt u tegenwoordig de mogelijkheid bij het in gebruik nemen van een nieuwe computer een alternatieve browser te kiezen), maar deze browser valt niet zonder meer te installeren onder Ubuntu. We gaan in de volgende

14


oefeningen de favorieten en wachtwoorden uit Internet Explorer ‘trekken’ en overzetten naar hetzij onlinediensten, hetzij naar een lokale opslag, die straks goed samenwerken met de browsers die wel onder Ubuntu werken. Oefening 2.3 Hoe stel ik mijn favorieten en wachtwoorden veilig met Firefox Sync? Mozilla Firefox is de standaard webbrowser onder Ubuntu en heeft standaard de mogelijkheid om favorieten en wachtwoorden online te synchroniseren.

Is het wel veilig, mijn wachtwoorden online zetten? Een goede vraag en het antwoord hangt van uw situatie af. Het is op de eerste plaats verstandig om niet hetzelfde wachtwoord (en gebruikersnaam) te gebruiken voor alle websites waarvoor aanmelding vereist is. Het lijkt makkelijk en eenvoudiger om één keer een moeilijk te kraken wachtwoord te bedenken en dit voor verschillende sites te herhalen, maar zodra een van de sites is gekraakt door een kwaadwillende bezoeker, hebt u een probleem voor alle andere sites. Regelmatig wordt het advies gegeven om verschillende wachtwoorden te gebruiken en de sterkte van het wachtwoord aan te passen aan het ‘belang’ van de site. De sterkte van het wachtwoord wordt bepaald door de lengte ervan en de mate waarin gebruik wordt gemaakt van hoofd- en kleine letters, cijfers en leestekens. Websites waar veilige toegang echt van belang is zullen – als het goed is – niet vertrouwen op de combinatie gebruikersnaam/wachtwoord, maar ook andere methoden voor verificatie en authenticatie gebruiken. Bij gebruik van een onlinedienst voor het opslaan en synchroniseren van uw wachtwoorden zal het hoofdwachtwoord (dat de toegang tot de dienst regelt) het sterkst moeten zijn.

1 Ga naar de website van Mozilla Firefox en download het Firefox-programma. Start vervolgens de installatie.

Figuur 2.6: Mozilla Firefox is een goede open source webbrowser voor Windows.


15

2 Bij de eerste start wordt gevraagd of u opties, bladwijzers, geschiedenis, wachtwoorden en andere gegevens wilt importeren uit Microsoft Internet Explorer (figuur 2.7). Accepteer deze optie en klik op Volgende.

Figuur 2.7: Als onderdeel van de installatie worden de gegevens uit Internet Explorer overgenomen.

Uw favorieten en wachtwoorden zijn nu overgezet naar Firefox en u hebt nu verschillende mogelijkheden voor het verder veiligstellen. 3 Ga naar Firefox, Bladwijzers, Alle bladwijzers tonen (figuur 2.8). U komt in de bibliotheek met uw favorieten terecht. Klik op Importeren en reservekopie maken. U ziet twee mogelijkheden voor het exporteren van de favorieten, namelijk Reservekopie maken en HTML exporteren.... Het geëxporteerde HTML-bestand is later onder Ubuntu via dezelfde functie eenvoudig te importeren. Om de wachtwoorden veilig te stellen is het noodzakelijk de uitbreiding Password Exporter te installeren.

Figuur 2.8: Mozilla Firefox biedt gratis de mogelijkheid favorieten en wachtwoorden te synchroniseren met andere computers waarop ook Firefox draait.

16


4 Ga naar de website https://addons.mozilla.org/en-us/firefox/addon/password-exporter/ en klik op Add to Firefox. U krijgt de vraag of u deze uitbreiding wilt installeren. Ga akkoord en herstart de webbrowser. Ga vervolgens naar Firefox, Opties, Opties en kies het tabblad Beveiliging. U ziet de knop Wachtwoorden importeren/exporteren. Klik daarop en vervolgens op Wachtwoorden exporteren. U hebt nu twee bestanden opgeslagen, een voor uw favorieten en een voor uw wachtwoorden. Dit is prima indien u eenmalig van Windows naar Ubuntu overstapt. Wij hebben echter een sterk vermoeden dat u de eerste periode zowel onder Windows als onder Ubuntu blijft werken. Voor u het weet, raakt u dan gegevens kwijt. Dat is te voorkomen door gebruik te maken van een onlinedienst die wachtwoorden en favorieten kan synchroniseren tussen verschillende installaties van Firefox. We vervolgen deze oefening met het instellen van Firefox Sync. 5 Ga naar Firefox, Sync instellen... (figuur 2.9)

Figuur 2.9: Een Firefox Sync account kan direct worden aangemaakt.

6 Klik op Een nieuwe account aanmaken (figuur 2.10). 7 Het aanmaken van een nieuw Firefox Sync-account is een kwestie van invoeren van uw e-mailadres en wachtwoord. Voer de gegevens in en klik op Volgende.


17

Figuur 2.10: U kunt het Firefox Sync-bestand ook op een eigen server plaatsen.

8 Het programma genereert een Sync-sleutel (figuur 2.11). Die sleutel wordt, volgens Firefox Sync, niet op hun server opgeslagen en alleen met deze sleutel kan Firefox op een andere computer aan het account worden toegevoegd.

Figuur 2.11: De Sync-sleutel is nodig om andere computers aan hetzelfde account toe te voegen.

Zou u bij stap 6 de optie Ik heb al een Firefox Sync-account kiezen, dan krijgt u een nieuwe cijfercode te zien die toegevoegd moet worden aan het account op de oorspronkelijke computer (figuur 2.12). Of u voert de bij stap 8 gegenereerde Sync-sleutel in.

18


Figuur 2.12: Bij installatie op een andere computer krijgt u een cijfercode die u op de oorspronkelijke machine moet invullen, of u gebruikt op de andere machine de Sync-sleutel.

Firefox Sync is nu klaar voor gebruik. Zodra u dit ook hebt ingesteld in Firefox onder Ubuntu, hebt u daar exact dezelfde favorieten en wachtwoorden voor websites tot uw beschikking. Oefening 2.4 Hoe stel ik mijn wachtwoorden veilig met Keepass? Wij kunnen ons voorstellen dat u geen probleem hebt om uw favorieten ‘in de cloud’ te hangen, maar dat het toevertrouwen van uw wachtwoorden aan een onlinedienst toch een stap te ver is. Is een tussenoplossing mogelijk? Die is er inderdaad, namelijk het opslaan van uw wachtwoorden in Keepass. Keepass maakt een lokale database aan, een wachtwoordenkluis en die kunt u dan op een usb-stick opslaan. De wachtwoordenkluis is beveiligd met uw hoofdwachtwoord. Keepass is ook beschikbaar voor Ubuntu en werkt samen met meerdere webbrowsers, al dan niet via plug-ins. In deze oefening leert u hoe u Keepass installeert en klaarmaakt voor gebruik in samenwerking met Firefox. 1 Ga naar de website van KeePass (http://keepass.info/) en download de Professional Edition (figuur 2.13). Start vervolgens het installatieprogramma.


19

Figuur 2.13: Keepass is een goed alternatief voor het beheer van wachtwoorden.

2 Doorloop het stappenplan van de installatie en start het programma.

Figuur 2.14: Installeer Keepass zoals gebruikelijk.

3 Het eerste scherm van KeePass is erg leeg (figuur 2.15). U moet een nieuwe wachtwoordenkluis aanmaken. Klik hiervoor op het pictogram New (figuur 2.16).

20


Figuur 2.15: U bent klaar om de eerste kluis aan te maken.

Figuur 2.16: De eerste kluis...

4 Geef de nieuwe wachtwoordenkluis een voor u herkenbare naam en sla deze op. U kunt ervoor kiezen deze in de map Dropbox op te slaan, wij kiezen hier voor de map Mijn Documenten.

Figuur 2.17: U bepaalt zelf waar de Keepass-kluis wordt opgeslagen.


21

5 U moet vervolgens een hoofdwachtwoord (Master password) aanmaken. KeePass biedt nog twee andere mogelijkheden voor toegang tot de wachtwoordenkluis, namelijk digitale sleutels en een koppeling aan het gebruikersaccount van Windows. De laatste optie is niet handig bij het gebruik van dezelfde kluis onder Ubuntu. Het gebruik van de digitale sleutels valt buiten het bestek van dit boek. Klik daarna op OK.

Figuur 2.18: U kunt op verschillende manieren de toegang tot de kluis bepalen.

6 U kunt nu verschillende opties voor de wachtwoordenkluis instellen. Zodra u daarmee klaar bent klikt u op OK.

Figuur 2.19: U kunt de wachtwoordenkluis naar eigen smaak aanpassen.

22


De wachtwoorden worden niet automatisch overgezet van Firefox naar KeePass. Teneinde het doel van dit hoofdstuk te realiseren (namelijk, het veiligstellen van onze persoonlijke gegevens), moet u nog twee handelingen verrichten: (1) het exporteren van de wachtwoorden uit Firefox naar KeePass en (2) het integreren van Firefox en KeePass voor toekomstige wachtwoorden. 7 Ga naar de website http://seo-website-designer.com/Firefox-KeePassPassword-Import en download het programma Firefox to KeePass Importer. Dit is een plug-in voor KeePass. U haalt het pakket FirefoxKeePass-Importer-2-15.zip binnen, pakt dit uit en verplaatst het naar de map C:\Programmas\KeePass Password Safe\. Onder Windows 7 krijgt u dan de vraag of u hiervoor beheerdersrechten wilt toekennen.

Figuur 2.20: Via plug-ins is de functionaliteit van KeePass uit te breiden, zoals de import van wachtwoorden uit de webbrowser.

8 Start KeePass en ga naar File, Import... (figuur 2.21).

Figuur 2.21: U moet handmatig uw wachtwoorden vanuit Firefox importeren naar KeePass.

9 Kies uit de aangeboden importopties de optie Firefox en klik op OK.


23

Figuur 2.22: KeePass kan uit een groot aantal andere bestanden wachtwoorden importeren.

10

U hebt nu de gelegenheid een aantal specifieke opties in te stellen, zoals het hoofdwachtwoord van Firefox (indien u dat hebt ingesteld). Klik vervolgens op Start.

Figuur 2.23: U kunt de import nog finetunen.

24


11

U gaat nu, met behulp van Firefox, naar de website van KeeFox (http:// keefox.org/). KeeFox is een uitbreiding voor Firefox. Installeer deze uitbreiding en voer de gegevens van de eerder aangemaakte wachtwoordenkluis in.

Figuur 2.24: Met behulp van Keefox integreert u Firefox met Keepass.

Na installatie van KeeFox zult u merken dat u nieuwe wachtwoorden van websites kunt toevoegen aan de wachtwoordenkluis. Hebt u nu alle wachtwoorden? U hebt nu alle wachtwoorden en favorieten veiliggesteld. Voor de volledigheid wijzen wij u op twee andere wachtwoorden die wellicht van pas komen, namelijk het wachtwoord waarmee u toegang hebt tot de instellingen van uw router en het wachtwoord van uw draadloze internetverbinding (indien van toepassing).

2.4

Hoe stel ik mijn e-mail veilig? De volgende stap in de voorbereiding is het veiligstellen van alle e-mail. We gaan er bij deze oefening van uit dat u met Microsoft Outlook hebt gewerkt. Uw e-mail is dan niet zonder meer over te zetten naar een gelijkwaardig programma onder Ubuntu. Als tussenstap installeren we het open source e-mailprogramma Thunderbird (ook beschikbaar onder Ubuntu) en stellen we vervolgens de mappen met uw e-mail veilig. Oefening 2.5 Hoe exporteer ik mijn mail uit Outlook? 1 Ga naar de website van Mozilla Thunderbird (http://www.mozillamessaging.com/nl/thunderbird/) en sla het programma op uw computer op. Start vervolgens de installatie.

Figuur 2.25: De installatie van Thunderbird is de snelste en makkelijkste manier om Outlook veilig te stellen.

2 Na de installatie kiest u ervoor om Thunderbird direct te starten.


25

Figuur 2.26: Start Thunderbird direct na installatie.

3 U krijgt nu de vraag de gegevens van uw e-mailaccount in te voeren. Dit is niet noodzakelijk voor het veiligstellen van uw gegevens uit Outlook. U kunt dan ook op Annuleren klikken. Het is geen bezwaar om wel een account aan te maken. Thunderbird zal, op basis van het e-mailadres, de gegevens van de mailserver proberen te achterhalen. U kunt dit vergelijken met de gegevens die u van uw provider hebt ontvangen.

Figuur 2.27: Voer de gegevens in van het eerste mailaccount. U kunt dit blanco laten, klik op Annuleren.

4 Thunderbird vraagt nu of u het programma wilt gebruiken als standaard voor e-mail, nieuwsgroepen en/of RSS-feeds (figuur 2.28). Dit laat zien dat het programma meer kan dan alleen het verwerken van uw e-mail. Klik op OK.

Figuur 2.28: Thunderbird is ook geschikt voor lezen van berichten in RSS-feeds en uit nieuwsgroepen.

26


5 U komt nu terecht in het hoofdscherm van Thunderbird (figuur 2.29). Kies Extra uit het menu en vervolgens uit het dropdownmenu Importeren (figuur 2.30).

Figuur 2.29: Het hoofdscherm van Mozilla Thunderbird .

Figuur 2.30: U moet de import vanuit Outlook handmatig opstarten.

6 Standaard vraagt Thunderbird of u alles wilt importeren vanuit het andere e-mailprogramma (figuur 2.31). De ervaring leert dat dit niet altijd werkt en u bij de volgende stap geen programma gepresenteerd krijgt om uit te importeren.


27

Figuur 2.31: De optie ‘Alles importeren’ werkt niet altijd.

7 Klik het keuzerondje aan bij E-mail (figuur 2.32) en klik op Volgende.

Figuur 2.32: U zult afzonderlijk uw e-mail, adresboeken, instellingen en filters moeten overzetten.

8 U kunt nu kiezen uit verschillende mailprogramma’s. Kies Outlook en klik op Volgende.

Figuur 2.33: Thunderbird kan uit meerdere programma’s importeren.

28


De import van al uw e-mailberichten gaat van start. Afhankelijk van de omvang van uw mailboxen kan dit even duren. Zodra het importeren is afgerond, keert u terug naar het hoofdscherm van Thunderbird. U vindt dan al uw e-mail terug onder de map Outlook Import. De mappen lijken leeg, maar zodra u op een map klikt geeft Thunderbird aan hoeveel berichten er in deze map zitten. Alle e-mailberichten krijgen standaard het label Ongelezen.

Figuur 2.34: De e-mailberichten vanuit Outlook zijn veilig overgezet naar Thunderbird.

Alternatief: maak gebruik van IMAP Deze oefening is noodzakelijk als u uw e-mail vanuit het lokaal opgeslagen Outlookbestand wilt veiligstellen. U kunt het uzelf voor nu, en in de toekomst, makkelijker maken door gebruik te maken van de IMAP-optie van uw e-mailaccount (indien dat wordt aangeboden). Bij IMAP blijven uw e-mailbestanden op de server van de provider staan en kunt u ze via uw e-mailprogramma lezen, bewerken en verzenden. Wat u dan lokaal afhandelt, wordt gespiegeld op de e-mailserver. Google Mail biedt bijvoorbeeld deze optie. Het voordeel is dat u dan al uw e-mail op een centrale plaats hebt staan en dat u vanuit uw Windowsinstallatie, uw Ubuntu-installatie en uw smartphone altijd bij dezelfde gegevens kunt komen.


29

Oefening 2.6 Hoe sla ik de e-mailmappen van Thunderbird veilig op? Thunderbird is ook beschikbaar onder Ubuntu en het is relatief eenvoudig om de mappen vanuit de Windows 7-installatie te gebruiken in Thunderbird onder Ubuntu. Maar dan moeten we die mappen wel even veiligstellen. Waar kunt u uw e-mailmappen vinden? In de map Gebruikers\\ AppData\Roaming\Thunderbird. U kunt proberen daar via de Windows Verkenner bij te komen, maar dat zal niet lukken. De map AppData is namelijk een verborgen map. In deze oefening leert u hoe u een verborgen map zichtbaar kunt maken onder Windows en vervolgens in welke map uw e-mailgegevens zijn opgeslagen. 1 Ga in de Windows Verkenner naar Organiseren, Map- en zoekopties.

Figuur 2.35: De Verkenner onder Windows ‘verbergt’ een aantal mappen.

2 Klik op het tabblad Weergave en zet het keuzerondje aan bij Verborgen bestanden, mappen en stations weergeven. U vindt dit onder Verborgen bestanden en mappen. Klik vervolgens op OK.

Figuur 2.36: Het zichtbaar maken van verborgen bestanden, mappen en stations is een kwestie van het kiezen van het juiste keuzerondje.

30


3 De map AppData is nu zichtbaar (figuur 2.37).

Figuur 2.37: Na het toepassen van de optie Verborgen bestanden, mappen en stations weergeven is de map AppData zichtbaar.

4 Dubbelklik achtereenvolgens op AppData, Roaming en Thunderbird. U bent dan in de map met uw persoonlijke e-mailgegevens.

Figuur 2.38: De map met mailgegevens is te vinden onder Gebruikers// AppData/Roaming/Thunderbird.

5 Uw persoonlijke e-mailgegevens (aanmeldgegevens en de e-mailboxen) zijn opgeslagen in de map Profiles. De naam van de specifieke map bestaat uit een unieke naam, bestaande uit cijfers en letters, gevolgd door de extensie .default. Deze map moet u in zijn geheel kopiëren.

Figuur 2.39: In deze specifieke map zitten al uw mailgegevens.

Na het doorlopen van deze oefening is uw e-mail veiliggesteld.


2.5

31

Hoe stel ik mijn Windows-installatie veilig? Als laatste stap in de voorbereiding willen we ervoor zorgen dat uw Windowsinstallatie veilig opgeslagen is. Mocht er in een uitzonderlijk geval iets ernstigs misgaan en moet u daardoor Windows opnieuw installeren, dan was deze stap de moeite waard. In dit hoofdstuk staan we stil bij het maken van een herstelcd/dvd en het maken van een image van de volledige Windows-installatie inclusief alle programma’s. Oefening 2.7 Hoe maak ik een herstel-cd/dvd? Wij gaan ervan uit dat u uw computer of laptop in de winkel hebt gekocht en dat Windows daarop geïnstalleerd stond. Bij die computer kreeg u een pakketje documentatie met daarin onder andere een officiële Windows-licentie. Een cd of dvd om Windows – indien nodig – opnieuw te installeren zat daar waarschijnlijk niet bij. Veel fabrikanten kiezen ervoor om de noodzakelijke bestanden voor een herinstallatie van Windows op een aparte verborgen partitie te plaatsen. Onder Windows staat dan het programma om de computer bijvoorbeeld naar de fabrieksinstellingen terug te zetten. Via hetzelfde programma hebt u de mogelijkheid een aparte cd/dvd, soms meerdere dvd’s, te maken, de zogenaamde herstel-cd/dvd. 1 Kijk in de handleiding van uw computer wat ervoor nodig is om een herstelcd/dvd te maken. Volg de instructies uit de handleiding.

Het is verstandig er niet op te vertrouwen dat de mogelijkheid tot herstel via de verborgen partitie later mogelijk is, ook niet als de installatie van Ubuntu probleemloos is verlopen. Tijdens de installatie van Ubuntu worden nieuwe partities aangemaakt en het komt voor dat – als gevolg van de nieuwe indeling van de harde schijf – de herstelpartitie niet meer opstart.

Oefening 2.8 Hoe maak ik een volledige kopie van mijn harde schijf met Redo Backup? Het herinstalleren van Windows met de herstel-cd/dvd heeft een belangrijk nadeel. Alle programma’s die u na aanschaf hebt geïnstalleerd, de updates van Windows en alle persoonlijke instellingen zijn dan niet meegenomen. De oplossing is het maken van een reservekopie van uw volledige Windows-omgeving, een zogenaamde image. U kunt hiervoor een commercieel programma als Partition Image of Norton Ghost gebruiken. Een open source alternatief is het programma Redo Backup & Recovery. Het programma is op Linux gebaseerd en start op van een live-cd. Via een overzichtelijk stappenplan helpt Redo u met het maken van een back-up van uw harde schijf. 1 Ga naar de website van Redo Backup & Recovery (http://redobackup.org/) en download de meest recente versie. U krijgt dan een .iso-beeldbestand. 2 Brand het .iso-beeldbestand op een cd of zet het over naar een usb-schijf of flashcard. Zie hiervoor de oefeningen 3.2 en 3.3. 3 Stop de cd in de cd/dvd-speler en herstart de computer.

32


Mocht de computer gewoon opstarten in Windows, dan moet u even in de handleiding van uw computer kijken hoe u deze vanaf de cd kunt opstarten.

4 U ziet nu het startscherm van Redo. Kies de optie Start Redo Backup.

Figuur 2.40: Redo Backup & Recovery is een open source programma voor het maken van reservekopieën van harde schijven en partities.

5 Redo biedt u twee mogelijkheden: het maken van een reservekopie (Backup) en het terugplaatsen van een eerder gemaakte reservekopie (Restore) (figuur 2.41). Klik op Backup. U komt nu terecht in het stappenplan voor het maken van een reservekopie.

Figuur 2.41: Twee eenvoudige opties: een back-up maken of een gemaakte back-up herstellen.


33

6 In de eerste stap kiest u de harde schijf waarvan een kopie moet worden gemaakt, de zogenaamde source drive. Dit moet de schijf zijn waarop Windows is geïnstalleerd (figuur 2.42). Klik op Next.

Figuur 2.42: Stap 1 – Selecteer de harde schijf waarvan een kopie moet worden gemaakt.

7 In de tweede stap geeft u aan welke partities meegenomen moeten worden in de back-up. Welke keuze u hier maakt, hangt af van de indeling van uw harde schijf. In ieder geval moeten de loader-partitie van Windows 7 en de partitie met Windows en de programma’s geselecteerd worden (figuur 2.43). Klik daarna op Next.

Figuur 2.43: Stap 2 – Selecteer de partities waarvan een kopie moet worden gemaakt.

34


8 In de derde stap geeft u aan waar de reservekopie opgeslagen moet worden. U kunt kiezen voor een locatie op een andere harde schijf of een usb-schijf (zorg dan wel voor voldoende schijfruimte). Redo biedt de mogelijkheid de back-up op een netwerklocatie op te slaan, zoals een NAS (thuisserver). U klikt hiervoor op Search network en voert vervolgens de aanmeldgegevens in. Klik daarna op Next.

Figuur 2.44: Stap 3 – Selecteer een locatie waar de reservekopie moet worden opgeslagen.

9 In stap 4 geeft u aan in welke map de reservekopie opgeslagen moet worden. Klik op Browse... en selecteer de juiste map. Klik vervolgens op Next.

Figuur 2.45: Stap 4 – Selecteer de map waarin de reservekopie moet worden opgeslagen.

10

Het enige wat nu nog rest is het invoeren van een naam voor deze back-up. Standaard stelt Redo voor om een naam te kiezen met daarin de datum van de back-up. Handig voor het geval u regelmatig volledige back-ups wilt maken. Klik op Next en wacht tot het maken van de image is afgerond (figuur 2.47).


35

Figuur 2.46: Stap 5 – Geef de reservekopie een naam.

Figuur 2.47: En dan is het wachten tot Redo gereed is.

Ter afsluiting Met het maken van een volledige reservekopie van uw Windows-installatie zijn de voorbereidende stappen achter de rug. Het lijkt een hoop extra werk, maar we gaan ervan uit dat u graag wat meer voorzorgsmaatregelen neemt zodat u straks goed en veilig aan de slag kunt met Ubuntu. In het volgende hoofdstuk leert u hoe u Ubuntu kunt uitproberen. Dat kan op verschillende manieren.

Snel aan de slag met Ubuntu Gemiddeld twee keer per jaar verschijnt chijnt een nieuwe versie van Ubuntu, Afrikaans voor ‘menselijkheid tegenover anderen’. In deze software staat menselijkheid (lees: gebruikersgemak) inderdaad voorop. Ubuntu staat ook bekend om z’n innovativiteit en stabiliteit, en is dan ook zeer interessant voor organisaties en thuisgebruikers die het belang inzien van duurzame, technologie-onafhankelijke en veilige toegang tot de eigen digitale informatie. In Snel aan de slag met Ubuntu maakt u kennis met alle aspecten van Ubuntu, van installatie tot meer gevorderde aspecten. Alles wordt stapsgewijs op een begrijpelijke manier uitgelegd, zodat u snel leert wat u in de dagelijkse praktijk nodig hebt! Over de auteurs Frits de Jong en Jan Stedehouder publiceren al vele jaren artikelen en boeken over open source en open standaarden, en schreven al enkele succesvolle Ubuntu-boeken in de basiscursussen-reeks. Ze helpen de lezer met hun no-nonsense aanpak en heldere schrijfstijl.

978 90 12 58276 6 991

9 7 8 9 0 12 5 8 2 7 6 6

%& 4-"(.& 5

Recommend Documents