Zuurstoftherapie thuis
2
Zuurstof is onmisbaar voor elke basisactiviteit in het lichaam, zoals voor de verbranding van voedsel en het ‘werken’ van spieren en hersenen. Bij deze activiteiten komen afvalstoffen vrij, zoals koolzuur. De zuurstof die we inademen, komt via de longen in het bloed en gaat met het bloed naar de plaatsen waar energie nodig is. De longen zorgen er ook voor dat het koolzuur uit het bloed gehaald wordt en wordt uitgeademd. Bij een ernstige hart- of longaandoening is de aanvoer van zuurstof via de longen naar het bloed verminderd. Hierdoor kan een zuurstoftekort ontstaan. Een langdurig zuurstoftekort kan leiden tot kortademigheid bij inspanning of zelfs al in rust, minder goed geestelijk functioneren, vermoeidheid, verhoogde bloeddruk in de longvaten en hartklachten. Extra zuurstofgebruik kan deze problemen voorkomen of tegengaan en daarnaast ervoor zorgen dat uw conditie minder snel achteruit gaat.
Wanneer heeft u zuurstoftherapie nodig? Of u extra zuurstof nodig heeft, hangt af van de ernst van het zuurstoftekort in uw bloed. Uw longarts kan dit vaststellen. Klachten die mogelijk op zuurstoftekort wijzen zijn kortademigheid, onrust, moeite om in slaap te komen, hartkloppingen, verwardheid en sufheid. Zuurstoftekort veroorzaakt niet altijd kortademigheid. En kortademigheid wordt niet altijd minder door zuurstoftherapie. Wat is het doel van zuurstoftherapie? Uw levensverwachting kan toenemen door het gebruik van extra zuurstof. Ook kunt u zich wellicht beter inspannen en raakt u minder snel kortademig en/of vermoeid.
3
Mogelijkheden voor zuurstoftherapie thuis Wanneer u extra zuurstof nodig heeft, komt hiervoor zuurstofapparatuur bij u thuis te staan: de zuurstofbron. Deze brengt zuurstof middels een slang en neusbrilletje via uw neus naar uw luchtwegen. Daar vermengt de zuurstof zich met de lucht die u inademt. Er zijn drie verschillende soorten zuurstofbronnen; 1 Concentrator 2 Cilinders 3 Moedertank met vloeibare zuurstof en kleine draagbare navul bare flessen. 1 Concentrator De concentrator is een elektrisch apparaat dat zuurstof uit de omgevingslucht haalt. Het apparaat is ongeveer zo groot als een nachtkastje. De concentrator kan tot ongeveer zes liter zuurstof per minuut leveren. De concentrator is voor gebruik binnenshuis. Buitenshuis kunt u gebruik maken van draagbare zuurstofflessen. Voordelen • gemakkelijk in het gebruik • eenvoudig te plaatsen • eenmalige thuisbezorging • veilig Nadelen • beperkte bewegingsvrijheid door de lengte van de zuurstofslang en zware draagset (5kg) • maakt geluid • elektriciteit is nodig (bij stroomstoring moet een noodvoorziening aanwezig zijn) • goede ventilatie is noodzakelijk
4
2 Cilinder Een grote cilinder met zuurstof weegt 20 kg. Een reservecilinder moet u in een aparte ruimte opslaan. Het verwisselen van een zuurstofcilinder vergt de nodige kracht. Waarschijnlijk kunt u dit niet zelf. Buitenshuis kunt u gebruik maken van draagbare zuurstofflessen. Een draagbare zuurstoffles weegt ongeveer 5 kg en bevat zuurstof voor ongeveer 2 tot 6 uur, afhankelijk van het gebruik. Eén maal per jaar vindt controle en onderhoud van het systeem plaats. Voordelen • betrouwbaar • geruisloos Nadelen • beperkte bewegingsvrijheid door de lengte van de zuurstofslang en de zware draagset (5kg) • gebruiksonvriendelijk door de grootte en het gewicht van de flessen (20kg), door een lastige bediening en door de noodzaak om (eventueel met de noodzakelijke hulp) de flessen vaak te verwisselen • een keer per maand tot twee maal per week thuisbezorging • goede ventilatie is noodzakelijk 3 Vloeibare zuurstof Voor vloeibare zuurstof wordt een moedertank bij u thuis geplaatst. Er hoort een kleine draagtank bij, waarvan de gebruiksduur afhankelijk is van de hoeveelheid zuurstof die wordt gebruikt. De gebruiksduur varieert van 13 uur tot 3 uur. De draagbare tank vult u bij uit de moedertank. De moedertank weegt vol ongeveer 60 kg, de draagbare tank varieert van 1,6 tot 3,5 kg. Eenmaal per jaar dient controle en onderhoud door de zuurstofleverancier te worden uitgevoerd.
5
Vloeibare zuurstof is de meest kostbare vorm van zuurstofbehandeling. Niet iedere zorgverzekeraar is bereid het in elke situatie te vergoeden. Voordelen • betrouwbaar • goede bewegingsvrijheid door de relatief lichte draagtank • gemakkelijk in het gebruik Nadelen • niet overal te plaatsen door het zware moedervat • kans op bevriezingsletsel bij het vullen van het draagvat • het draagvat sist en voelt koud aan • de zuurstof in het draagvat verdampt spontaan, waardoor u bij een langer verblijf buitenshuis afhankelijk bent van het moedervat • ongeveer éénmaal per week thuisbezorging Uw longarts geeft een advies voor de keuze van de zuurstofbron; de zuurstofleverancier is medeverantwoordelijk voor de definitieve keuze.
6
Voorwaarden Een zuurstofbehandeling is belastend voor u en uw omgeving, maar financieel ook heel kostbaar. Mede daarom moet u aan enkele voorwaarden voldoen: • Uw longarts constateert dat uw toestand niet beter wordt met medicijnen en aanvullende behandelingen zoals fysiotherapie en dieetadvies. • Het zuurstoftekort houdt al twee of drie maanden aan. • U bent in staat de zuurstofbehandeling goed uit te voeren en dit gedurende lange tijd vol te houden. Pas dan heeft u baat bij het extra zuurstofgebruik. • U rookt niet. Roken doet namelijk het effect van de zuurstof teniet. Als u rookt, heeft extra zuurstof dus géén zin. Bovendien is roken gevaarlijk bij zuurstofgebruik door brandgevaar en de kans op brandwonden. • U zorgt dat andere mensen absoluut niet roken in uw nabijheid. U neemt ook andere maatregelen om brand te voorkomen. Lees meer hierover onder het kopje ‘veiligheid’. Hoe veel en hoe lang? Uw longarts schrijft voor hoeveel zuurstof u dient te gebruiken. Het zuurstoftekort in uw bloed bepaalt hoeveel zuurstof u nodig hebt. Als u zuurstoftherapie krijgt om te herstellen vanwege verergering van uw longklachten, dan zal de longarts na ongeveer drie maanden beoordelen of u ermee door moet gaan. Als u zuurstoftherapie krijgt omdat uw conditie geleidelijk achteruit gaat, dan is dit in principe voor altijd. Reken erop dat u 16 tot 24 uur per dag zuurstof dient te gebruiken, in ieder geval ‘s nachts en als u in beweging bent. Onder beweging verstaan we eten, wassen, aankleden, lopen en sporten. Het is belangrijk dat u zich aan de voorgeschreven hoeveelheid zuurstof houdt. Het gebruik van te veel zuurstof kan tot klachten leiden, zoals hoofdpijn, prikkelbaarheid, slaperigheid en bewustzijnsstoornissen.
7
Gebruik dus nooit zonder overleg met uw longarts meer zuurstof per minuut dan is voorgeschreven! Gebruikt u te weinig zuurstof, dan heeft de behandeling onvoldoende effect.
Wijziging zuurstofindicatie Als uw arts u minder of meer zuurstof voorschrijft, moet u dit melden bij de zuurstofleverancier, zodat zij kunnen bezien of het huidige systeem wel aansluit bij het voorschift van de arts en uw behoefte. Bijwerkingen van zuurstoftherapie • De zuurstof droogt het slijmvlies van de luchtwegen enigszins uit. Het slijmvlies kan hierdoor geïrriteerd raken. U kunt deze irritatie voorkomen met een ‘bevochtiger’. Gebruikt u meer dan vier liter per minuut, dan kunt u deze aanvragen bij de zuurstofleverancier. • Korstjes of wondjes in de neus. Hiervoor kunt u vetarme zalf (verkrijgbaar bij de apotheek gebruiken. Gebruik geen vette zalven. • Wondjes of drukplekken door de zuurstofslang. Speciale opzetstukjes die hierbij kunnen verlichten zijn verkrijgbaar bij de zuurstofleverancier. Het is een misvatting dat zuurstof verslavend werkt en dat u steeds meer nodig hebt. Wanneer uw longen niet voldoende zuurstof opnemen, is zuurstoftherapie nodig. Soms blijkt dat mensen na verloop van tijd met wat minder zuurstof uitkomen, omdat ademhalingsspieren zijn getraind of de conditie is verbeterd.
Veiligheid Als u binnenshuis zuurstof gebruikt, is het zaak dat u de veiligheidsvoorschriften opvolgt. Anders bestaat er gevaar voor brand en (ernstige) brandwonden. Door de zuurstofbehandeling zit er in de lucht die u uitademt, namelijk meer zuurstof dan normaal. Hierdoor wordt de lucht in huis zuurstofrijk. 8
Zuurstof is op zichzelf niet brandbaar, maar kan wel andere materialen zeer heftig laten branden. Neem daarom uit voorzorg de volgende maatregelen: • Luchtverversing: Ventileer alle ruimtes in huis 24 uur per dag, zeker de kamer waar u verblijft, en lucht alle ruimten een keer per dag door de ramen tegen elkaar open te zetten. • Olie en vet: Voorkom dat er vet, boter, olie of alcohol (drank, crèmes, lotions of iets dergelijks) aan de apparatuur komt. Olie en vet kunnen door contact met zuivere zuurstof spontaan ontbranden. • Niet roken: Zorg dat andere mensen absoluut niet roken in uw nabijheid of in ruimten waar u lang verblijft, terwijl u zuurstof gebruikt. Om dit duidelijk te maken, kunt u op verschillende plekken stickers plakken met de tekst ‘Verboden te roken’. • Open vuur: u mag niet koken op gas terwijl u zuurstof gebruikt en geen waxinelichtjes of kaarsen branden. Houd minstens 3 meter afstand van een open haard of vuurkorf. Blijf het liefst uit de buurt van open vuur. • Brandweer: Informeer de plaatselijke brandweer voordat u zuurstofcilinders of vloeibare zuurstof in huis krijgt. U moet dit zelf doen; uw arts of de leverancier doen dit niet. Soms maakt de brandweer bezwaar tegen de plaatsing van vloeibare zuurstof of stelt hier voorwaarden aan. Dit kan het geval zijn bij plaatsing in een flat of verzorgingshuis. • Verzekering: Informeer uw inboedelverzekering. De verzekeraar wil op de hoogte zijn van een verhoogd risico. Doorgaans wordt de melding van ‘zuurstof in huis’ voor kennisgeving aangenomen zonder gevolgen voor de premie die u betaalt. • Overige: Volg verder de veiligheidsmaatregelen op die uw zuurstofleverancier aangeeft .
9
Vergoeding Een zuurstofbehandeling in Nederland wordt altijd vergoed door de zorgverzekeraar. Zuurstof op vakantie In Nederland kan zonder problemen zuurstof geleverd worden op ieder willekeurig adres. Het is wenselijk dat u dit op tijd (2 tot 4 weken van tevoren) overlegd met de leverancier. Ook in het buitenland is zuurstof leverbaar. Als u met het vliegtuig reist, moet u tijdens de vlucht meestal ook zuurstof blijven gebruiken. Informeer geruime tijd van tevoren bij de vliegmaatschappij of dit toegestaan is. Informeer bij uw reisbureau of ze dit voor u kunnen regelen. Het is verstandig zeker vijf maanden voor uw reis te beginnen met aanvragen. De vergoeding van zuurstof in het buitenland wordt door sommige verzekeraars alleen tegen een Nederlandse dagprijs vergoed. Dit betekent dat de rest van de kosten niet vergoed worden. Voor zuurstof op uw vakantieadres in het buitenland kunt u het beste eerst contact opnemen met uw zuurstofleverancier. Deze kan dit voor u regelen als uw zorgverzekeraar hierover afspraken heeft gemaakt met de zuurstofleverancier. Dit geldt voor een deel van de zorgverzekeraars. Service, problemen en klachten Raadpleeg de gebruiksaanwijzing van uw zuurstofbron voor de service en de voorwaarden voor reparatie en garantie. U krijgt een gebruiksaanwijzing van uw leverancier bij de levering van de zuurstofbron. Als u medische vragen of problemen hebt, neem dan altijd contact op met uw longarts of longverpleegkundige. Hebt u technische vragen of problemen, raadpleeg dan eerst de gebruiksaanwijzing of neem contact op met de leverancier of fabrikant.
10
Het is handig om de volgende contactgegevens bij de hand te hebben: Leverancier of fabrikant Naam contactpersoon: Telefoon: Bereikbaar op dagen/tijden: Longarts en/of longverpleegkundige Naam contactpersoon: Telefoon: Bereikbaar op dagen/tijden: Voorgeschreven hoeveelheid zuurstof voor Dhr/Mw: ........................................................................................................ In rust ..................................................................liter per minuut Bij inspanning ......................................................liter per minuut ’s Nachts ..............................................................liter per minuut Datum: .............................................
Meer informatie Meer informatie over dit onderwerp vindt u op de website van het Longfonds: www.longfonds.nl Of stel uw vragen aan uw longarts of longverpleegkundige.
11
Adres en telefoonnummer Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Polikliniek longziekten A75/verpleegafdeling longziekten B22 Telefoon: (024) 365 82 40
12
G591 / 02-15
Website: www.longziekten.cwz.nl
