Zorgen voor jezelf met respect voor de ander (met aanvulling veelgestelde vragen) een ontdekkingsreis in het proces van Geweldloze communicat ie (GC) tekst: Merel van der Zee Idee: Lennie 1. Wat is Geweldloze Communicatie? Geweldloze Communicat ie werd ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg. Hij onderzocht patronen in het taalgebruik die geweld (fysiek, emot ioneel, psychisch) veroorzaken en ontdekte een specifieke wijze van spreken en luisteren die ons brengt tot een wezenlijke en respectvolle verbinding met onszelf en anderen en die ons natuurlijk vermogen tot mededogen/empathie doet bloeien. Ook als wij ons taalgebruik niet als gewelddadig ervaren kunnen onze woorden onbedoeld tot pijn leiden voor onszelf of voor de ander. Merel: ‘Mijn ervaring is dat GC helderheid creëert, helpt miscommunicat ies voorkomen en bijdraagt aan de kwaliteit van contact.’ 2. Het model als gids en ter ondersteuning, niet als regel. Soms voelen mensen zich benauwd als ze kennis maken met het model voor GC omdat ze denken dat ze nu alt ijd exact volgens dit model moeten praten. Zo is GC niet bedoeld. Het model voor GC is bedoeld ter ondersteuning en als middel om bij te dragen aan de kwaliteit van contact. Het gaat er bij GC om dat je onderzoekt wat aan je behoeften tegemoet komt en in sommige situat ies zal dat misschien iets anders zijn dan het model van GC. Lennie: ‘Voor mijzelf was het de eerste paar jaar te inspannend om te oefenen om GC te leren spreken. In die t ijd luisterde mijn coach naar mij met behulp van GC zonder dat ik zelf probeerde het model te gebruiken. Het was voor mij 'geweldlozer' om niet zelf 'Geweldloze Communicat ie' te gebruiken. Toen de pijnst illers aansloegen ontstond er meer ruimte in me om te kunnen leren en nu oefen ik wel met het toepassen van het model op momenten dat ik dat kan.’ 3. Wanneer gebruik je GC? Het model voor GC word met name in expliciete vorm toegepast in de volgende situat ies: -bij een conflict of een dreigend conflict. -bij plots stokkende communicat ie of als het gesprek plotseling van toon verandert. -bij gevoelige of emot ioneel beladen situat ies. -als je er zeker van wilt zijn dat de ander jou precies zo verstaat als jij verstaan wilt worden. 4. Het model. Bij GC staan twee vragen centraal: 'Wat leeft er in mij/jou' en 'wat kan worden gedaan om mijn/jouw welzijn te vergroten?' Het model bestaat uit vier elementen die worden uitgesproken (of in st ilte doorgewerkt) om antwoord op deze vragen te geven. De elementen zijn: waarneming, gevoel, behoefte en verzoek. Het model kan gebruikt worden om jezelf authent iek uit te drukken, of om meedogend/empathisch te luisteren naar wat er in de ander leeft. Meedogend luisteren kan door in je eigen woorden te zeggen wat je de ander hebt horen zeggen en te luisteren naar gevoelens en behoeften die er leven. 5. Eerste Element: de waarneming. Welke waarneming, welke gebeurtenis, is de aanleiding van jezelf of de ander om te willen praten? Wat is gehoord, gezien, geroken, geproefd of gevoeld? Binnen GC geef je een verwoording van de pure waarneming zonder deze te vermengen met een oordeel of interpretat ie. Hoe scherper de waarneming geformuleerd is, hoe minder discussie dat kan oproepen. Een voorbeeld van een waarneming vermengd met een interpretat ie is: “Jij was bot en respectloos.” Als
pure waarneming kan het klinken als: “Toen je begon te praten terwijl ik aan het spreken was...” Een voorbeeld van een vraag naar wat de ander heeft waargenomen is: persoon A: "Wat ben jij een sloddervos!" persoon B: "Reageer je op dat ik mijn schoenen en tas op de grond heb laten liggen?" 6. Het tweede element: Gevoelens. Welke gevoelens leven in jezelf of de ander? Angst, verdriet, nieuwsgierigheid, verbazing..? Gevoelens ontstaan door een interact ie tussen onze gedachten, behoeften en de zintuiglijke informat ie die we beschikbaar hebben (waarnemingen). Gevoelens geven een signaal over het al dan niet vervuld zijn van behoeften. Bijvoorbeeld het gevoel honger zegt iets over mijn behoefte aan voedsel en het gevoel angst kan bijvoorbeeld iets zeggen over de behoefte aan veiligheid. ‘En met de coaching die ik heb, voel ik me blij omdat me helpt om meer vrede in mezelf en om me heen te creeeren’, voegt Lennie toe. Binnen GC word er onderscheid gemaakt tussen puur gevoelens en woorden die meer iets zeggen over het handelen van de ander (quasi-gevoelens). Het model voor GC richt zich op de pure gevoelens. Met de uitspraak “Ik voel me in de steek gelaten” zeg je bijvoorbeeld indirect: “jij laat me in de steek.” Dat kan een discussie uitlokken als: “niet waar, ik denk heel veel aan je, ik heb gisteren bla bla bla”. Geweldloos kan het klinken als: “Nu je vanavond gaat sporten (waarneming) voel ik me teleurgesteld (gevoel) want ik had me erop verheugd deze avond samen door te brengen (behoefte: samen zijn, verbinding, harmonie)”. Een voorbeeld waarbij een quasi gevoel door middel van empathisch luisteren wordt vertaald naar een puur gevoel is: Persoon A: “Ik heb het gevoel dat ik samen leef met een steen.” Persoon B: “Dat klinkt of je je gefrustreerd voelt (gevoel) en graag meer emot ioneel contact zou willen (behoefte). Is dat inderdaad zo?” 7. Het derde element: behoeften. Welke behoeften, verlangens, wensen of hoop liggen ten grondslag aan het gevoel? Veiligheid, respect, heelheid, warmte, contact...? Volgens Marshall Rosenberg hebben behoeften de volgende kenmerken: -alle mensen waar ook ter wereld hebben dezelfde (basis)behoeften. -een behoefte kan op veel verschillende manieren vervuld worden. De behoefte aan warmte en geborgenheid kan bijvoorbeeld vervuld worden door in bad gaan, de open haard aan doen, een beker warme chocolademelk drinken, knuffelen met iemand of de poes, muziek opzetten... Lennie: ‘Zelf heb ik zo nu en dan de neiging te willen eten omdat ik naar warmte en geborgenheid verlang. Zolang ik dingen eet die ik verdraag en geen overgewicht krijg, heb ik daar vrede mee om op deze manier mijn 'honger' naar warmte en geborgenheid te stillen. Als ik op het moment dat ik eet bewust ben van de warmte en geborgenheid die ik onderliggend nodig heb, is dat voor mij meer bevredigend dan wanneer ik niet door heb waarom ik wil eten.’ De valkuil bij behoeften is om ze te verwarren met een strategie: een strategie is een manier om behoeften te vervullen. Voorbeelden van een behoefte vermengd met een strategie zijn: 'Ik heb behoefte aan loonsverhoging" in plaats van "ik heb behoefte aan erkenning voor het werk dat ik doe en daarom wil ik graag loonsverhoging." "Ik heb een paar nikes nodig" in plaats van "ik wil er graag bij horen. Daarom wil ik hetzelfde merk schoenen als anderen in mijn klas." "Ik heb behoefte aan dat jij nu je mond houdt" in plaats van "Ik wil me graag kunnen concentreren op mijn werk. Daar heb ik st ilte voor nodig. Wil je tot het avondeten wachten met wat je vertellen wilt?" Conflicten gaan alt ijd over strategieën, niet over behoeften. De ervaring van Marshall Rosenberg is dat als mensen in contact staan met zowel hun eigen gevoelens en
behoeften als die van de ander de bereidwilligheid om bij te dragen aan het welzijn van de ander toeneemt en een oplossing binnen handbereik komt waarmee beide part ijen tevreden zijn. 8. Het vierde element: Het verzoek. Het vierde element, het verzoek, heeft betrekking op de vraag wat we graag zouden willen van elkaar om het leven voor ons allemaal te verrijken en een behoefte concreet in te vullen. Een verzoek kun je aan jezelf doen of aan een ander. Een verzoek verschilt van een opdracht of een eis: Op een verzoek kun je "nee" antwoorden zonder daarvoor veroordeeld te worden. Vooral in een kwetsbare situat ie is het belangrijk het verzoek geweldloos te formuleren. Een verzoek word bevest igend geformuleerd. Dat wil zeggen dat je aangeeft wat je wel wilt in plaats van wat je niet wilt. Zo is het bijvoorbeeld duidelijker om te zeggen: Het zou fijn voor me zijn als je mij één keer per week belt om te vertellen hoe 't met je is. Hoe is die frequent ie voor jou?, dan om te zeggen: "Ik vind dat je te weinig van je laat horen." Merel: ‘Bij mijzelf verlopen telefoongesprekken met familieleden met wie mijn relat ie gespannen is construct iever als ik in mijn hoofd hou:ik draag bij aan vrede en luister met mededogen, dan als ik in mijn hoofd heb ik word niet geïrriteerd en laat me niet verleiden tot discussies.’ Hoe preciezer je kunt zijn over wat je wilt des te groter is de kans dat je het krijgt. Verzoeken die binnen GC vaak worden gedaan zijn: -"Wil je mij in je eigen woorden teruggeven wat je mij hebt horen zeggen" (Ik gebruik dat als ik behoefte heb aan mededogen, of zeker wil weten dat ik ben overgekomen zoals ik bedoel), of: -"Hoe is 't voor jou om dit te horen?” Merel: ‘Ik vind het 't prett igst om eerst via deze verzoeken verbinding te leggen en daarna te brainstormen over een inhoudelijk verzoek/oplossing.’ Een voorbeeld waarin alle vier de elementen zijn verwerkt is: Ik hoor mensen praten op de achtergrond. Ik voel mij meer ontspannen en kan meer aandacht voor ons telefoongesprek hebben als het rust ig is. (behoefte: aandacht, verbinding) Hoe is het voor jou om naar een andere kamer te gaan? 9. Verschillende manieren om het model te gebruiken. Merel: ‘Als ik vast zit in oordelen gebruik ik het model als een soort landkaart die me stap voor stap de weg wijst naar het mededogen en de ruimte in mezelf.’ Lies: ‘Voor mij werkt het andersom. Als ik me focus op de toepassing van het model, krijg ik chaos in mijn hoofd kan ik minder goed uitdrukken wat ik wil vertellen. Ik begin met bewustzijn van mijn wens tot verbinding en gebruik daarbij soms elementen uit het model voor GC ter ondersteuning.’ Bij GC gaat het om de intent ie: Die intent ie kan ook door st ilte, iemands aanwezigheid, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal worden overgebracht. 10. Hinderpalen in de communicatie. Marshall Rosenberg noemt communicat ie die de natuurlijke stroom van mededogen blokkeert en ruimte ontneemt levensvervremende communicat ie: Eén vorm van levensvervremende communicat ie is een oordeel of een et iket dat impliceert dat mensen die niet handelen in overeenstemming met onze behoeften verkeerd handelen. Zulke oordelen komen tot uitdrukking in zinnen als 'ze is lui', of 'dat is onbehoorlijk'. Elk oordeel roept angst op, want niemand wil 'fout' zijn. Angst leidt tot schuld en schaamte. We gaan ons schamen voor 'fout' gedrag of geven de schuld aan een ander. Lennie: ‘Op mij is bijvoorbeeld het et iket eigenwijs en koppig geplakt op momenten dat mijn ideeën over wat ik nodig had verschilden van de ideeën die mijn begeleiding had over wat ik zou moeten doen en laten. Op andere momenten kreeg ik juist het et iket 'subassert ief' of 'te meegaand' en moest ik leren 'meer voor mezelf op te komen'.’
Een mogelijk gevolg van 'fout' zijn is 'straf'. Straf kan ook zijn het onthouden van zorg en aandacht, het onthouden van beloning of uitsluit ing uit de groep. Een andere vorm van levensvervremende communicat ie is de zogenaamde 'quick fix': Een quick fix komt vanuit het onvermogen de pijn van onszelf of de ander uit te houden. We willen dan dat het snel 'weer in orde' is. Mogelijke vormen van een quick fix zijn: veralgemeniseren, negeren, bagatelliseren, troosten, verhaal overnemen, ongevraagd adviseren of geruststellen, de posit ieve kant belichten... Voorbeeld van een quick fix: Ilma: “Goh, ik ben toch zo geschrokken. Mijn handtas is gestolen terwijl een cliënt aan het douchen was....” Kennis: “Wees blij dat je niet verkracht bent.” Wat Ilma had willen horen is: “Je bent echt van streek hé? Was het beangst igend voor je dat iemand ongevraagd het huis binnen is geweest?” Een quick fix kan als mededogen ervaren worden, maar ook als geweld. Merel: ‘Ik probeer als ik een quick fix heb gebruikt te checken hoe dat voor de ander was.’ Merels ‘favoriete’ quick fix-valkuil is het geven van ongevraagde geruststelling: Rosa: "Ik heb het papier niet zo netjes geplakt als ik zou willen.” Merel: "Daar zit Lennie vast niet mee...” Oeps.. ik had willen zeggen: “Baal je omdat je het graag vlak had willen opplakken?" Rosa (lacht): “Ja!" Merel: "Ik vond mijn 2e react ie prett iger, jij?” Rosa: "Ja ik ook. Want dat was precies wat ik wilde." 11. Onnatuurlijk. Soms ervaren mensen GC in eerste instant ie als onnatuurlijk, omdat het anders is dan de communicat ie die ze gewend zijn. De meeste mensen ontwikkelen zodra ze langer met GC bezig zijn een eigen manier om het te gebruiken en gaan het dan als natuurlijk en eigen ervaren. Merel: ‘Zelf ervaarde ik GC vanaf het begin als authent ieker omdat het meer uitdrukt wat ik werkelijk wil zeggen. Bij mij is GC er langzaam steeds iets meer ingesleten. Ik ervaarde dat als een natuurlijk proces.’ 12. Boosheid volledig uiten. Soms voelen mensen zich ongemakkelijk bij de term 'Geweldloze Communicat ie' omdat ze dat opvatten als geen krachttermen meer mogen gebruiken of boosheid binnen moeten houden. Dat is niet de bedoeling van GC. GC moedigt ons aan om de essent ie van de boosheid te uiten. Lennie: Voor mij is boosheid één van de last igste emot ies omdat ik dan verstrikt raak in mijn oordelen. Het kost me moeite boosheid op zo'n manier te uiten dat het geen schade aanricht. Merel heeft me gewezen op een schema in het werkboek 'geweldloze communicatie van Lucy Leu. Als het me lukt de stappen van het schema te doorlopen wordt mijn boosheid beter hanteerbaar en kan ik het construct iever uiten. Ik merk dat mensen dan meer open zijn om naar me te luisteren.’ Het schema 'laat je niet langer saboteren door boosheid' heeft 5 items. Dat zijn: 1. ident ificeer de aanleiding (de waarneming) 2. ident ificeer het 'zou moeten' -denken (de oorzaak van de boosheid) 3. vertaal de 'zou moeten' -gedachten in behoeften 4. ga open voor gevoelens die onder de boosheid liggen 5. doe het verzoek (iets concreet uitvoerbaars vragen aan jezelf of iemand anders om je behoeften van dat moment te vervullen)
Merel: ‘Ik gebruik het Engelstalige schema om de stappen te onthouden: S st imulus S should-thinking T translate to needs O open to feelings P present request’ Een voorbeeld waarin Lennie zich boos voelde en het schema heeft gebruikt is het volgende: 12. 1. Waarneming: Lennie was naar het ziekenhuis geweest en zat in de taxi op weg naar huis. Ze was misselijk, uitgeput en had pijn. Ze hoorde de zorgverlener die haar begeleidde aan de taxichauffeuse vragen of zij eerst langs zijn huis zou willen rijden zodat hij zijn boodschappen zou kunnen afzetten. Lennie ‘Ik zei dat ik dat niet wilde omdat ik het geen minuut langer dan strikt noodzakelijk in de taxi kon uithouden. Daarop antwoordde de zorgverlener dat het haast niet om was en ik niet moeilijk moest doen. Ik had geen kracht om langer verstaanbaar over de motor van de taxibus heen te communiceren en gaf het op. We kwamen vast te zitten in de spits in Hilversum en de reis duurde, naar mijn inschatt ing, een half uur langer dan hij geduurd zou hebben zonder de omweg. Toen de zorgverlener me terug in bed hielp uitte ik mijn onvrede door alleen het hoogst noodzakelijke te zeggen en vragen kort en afgemeten te beantwoorden.’ 12. 2. De Should-gedachten van Lennie: Hij zou moeten weten dat dit wél noemenswaardig langer duurt. Zeker in de spits. Dat het haast niet om is zegt hij om mij zoet te houden en om de tuin te leiden. Hij zou moeten weten hoe onhoudbaar een reis voor me is en daar meer rekening mee moeten houden. Ik vind het best als hij t ijdens mijn MRI-scan een zware boodschap wil doen, maar ik wil er geen last van hebben. Merel ‘Bij mij klopt het alt ijd dat ik een 'zou moeten' -gedachte heb als ik boos ben. Soms heeft de 'zou moeten' -gedachte een iets andere vorm. Bijvoorbeeld de vorm: 'Dit kan je niet maken.' Dan moet ik in mezelf zoeken om hem te vinden, maar hij is er alt ijd.’ 12. 3. Should-thinking vertaald naar behoeften. Rondom deze gebeurtenissen ontdekte Lennie een aantal knelzittende behoeften in zichzelf: • zorg voor haar gezondheid, beperking van pijn en andere ongemakken als bijvoorbeeld misselijkheid • zorg, ondersteuning, vertrouwen • kwaliteit van contact, afstemmen, verbinding • mededogen en erkenning (voor hoe deze situat ie voor haar was) 12. 4. Gevoelens onder de boosheid: • Geschokt. Lennie had de vraag om langs zijn huis te rijden niet verwacht. Voor haar is het vanzelfsprekend dat zoiets niet kan en ze dacht dat dat bij alle zorgverleners duidelijk was. • Machteloos en gefrustreerd omdat ze op dat moment geen mogelijkheid had om af te stemmen over een oplossing die voor hen beiden prett ig was. • (Emot ionele) pijn omdat ze meer zorg en rekening houden had verwacht en nodig had gehad • Angst in relat ie tot de invloed die deze gebeurtenis zal hebben op de kwaliteit van het contact met de zorgverlener. • Verwarring. Ze kende deze zorgverlener als iemand die met plezier bijdraagt aan haar welzijn en ineens wilde hij iets doen dat voor haar niet uit te houden was, terwijl er in haar ogen, andere manieren waren geweest om zijn spullen bij hem thuis te krijgen.
12. 5. Verzoek: • Lennie heeft haar behoefte aan mededogen en erkenning heb ik vervuld door haar begeleider te bellen en te verzoeken of hij naar haar wilde luisteren. • Lennie heeft zichzelf verzocht (voorgenomen) in het vervolg voor de reis te communiceren over haar verwacht ingen als iemand met haar mee ergens heen gaat. • Om bij te dragen aan de verbinding en zorg te dragen voor de kwaliteit van het contact in de toekomst heeft Lennie (met hulp) een mail geschreven naar de betrokken zorgverlener. Lennie: ‘Ik heb gemaild dat ik het betreurde dat ik niet in staat was af te stemmen zodat we een manier hadden kunnen vinden voor het afzetten van de boodschappen die voor ons beiden oke was geweest. Ik heb geschreven dat ik vermoed dat mijn react ie mogelijk scherp is overgekomen en dat ik dat betreur omdat ik graag mild wil zijn. Ik heb hem verzocht het me te laten weten als er hem nog iets dwars zit ten aanzien van dit voorval. Daar heb ik geen react ie op gehad en later kreeg ik een brief vanuit zijn vakant ie adres met een 'gezellig' verhaal. Ik neem aan dat hij er niet meer mee zit.’ • Lennie heeft er voor gekozen deze gebeurtenis verder te laten rusten omdat ze niet de energie en vaardigheden had dit voorval verder uit te werken. Als ze daar wel toe in staat was geweest, had ze om het rond te maken graag uitgebreider met deze zorgverlener hierover gepraat.
Veelgestelde vragen 1. Wat betekent Geweldloze Communicatie (GC) voor Lennie? Lennie: ‘Ik voel me sociaal onzeker, voel paniek in sociale situat ies en ben snel door dingen van streek. Soms reageren mensen gekwetst op mijn woorden zonder dat het mijn bedoeling is hen te kwetsen. Er ontstonden miscommunicat ies. De begeleiding op basis van Geweldloze Communicat ie heeft mij handvatten gegeven om daar mee om te gaan. ‘Wat mij aanspreekt in Geweldloze Communicat ie is de eenvoud van het model. Mijn hoofd is door de ME moe, mist ig, duizelig en grieperig. Het lijkt of er stukjes glas in mijn hoofd zitten waarlangs elke gedachte pijn doet. In de chaos en storm van mijn emot ies en alles wat er om mij heen gebeurt, heb ik behoefte aan iets om me aan vast te houden. Ik richt mij nu op de vier elementen van dit model. Dat geeft me structuur en meer grip op mijn leven. ‘De begeleiding helpt mij mijn emot ies te verwerken en af te vloeien. Ook oefen ik hoe ik in sociale situat ies kan reageren en hoe ik de zorg, die ik nodig heb, adequater kan organiseren. Dit helpt me om uit de neerwaartse spiraal van stress, angst en paniek en vervolgens uitputt ing te blijven.’ 2. Vindt Lennie dat ze beter kan communiceren dan anderen? Lennie: ‘Nee, dat vind ik niet. Ik hou me met GC bezig en ik heb de begeleiding nodig omdat ik het nog niet kan. Als ik het al zou kunnen, dan zou ik me er niet meer mee bezig hoeven houden. Er is voor mij nog een lange leerweg te gaan.’ 3. Als jij je bezig houdt met GC, vind je dan dat mensen die zich niet bezig houden met GC op een gewelddadige manier praten? Het woord 'geweldloos' in de term 'geweldloze communicat ie' komt vanuit een vertaling van het woord ahimsa in het sanskriet, een woord dat Gandhi gebruikte. In het Nederlands en Engels is er geen goede vertaling voor dat woord. Het betekent zoiets als een plek voorbij 'goed en fout'. Lennie: 'Ik vind het een nadeel van het woord Geweldloze Communicat ie dat het soms gebeurt dat mensen die het begrip mog niet kennen, er bijna in te lijken horen dat iedereen die niet met Geweldloze Communicat ie bezig is, gewelddadig praat. Voor mij heeft het die betekenis niet. Ik vind het moeilijk uitleggen hoe de betekenis voor mij wel is' Er zijn mensen die andere woorden geven aan Geweldloze Communicat ie, bijvoorbeeld 'verbindende communicat ie', 'authent ieke en geweldloze communicat ie' of 'compassionate communicat ion' Lennie gebruikt Geweldloze Communicat ie omdat het de meest gebruikte term is en andere woorden voor haar de lading niet dekken. Lennie: 'soms wil ik geen verbinding. Dan heb ik rust en ruimte nodig. Dan gaat de term verbindende communicat ie niet op. Wilco wil iets opzetten met de term 'openhart ig coachen / openhart ig managen'. Die term klopt voor mij wel. Als ik zeg ik voel me bang als je later komt dan afgesproken omdat ik graag mijn kleren aan wil hebben voordat de fysiotherapeut binnen komt, zeg ik opener wat er in me omgaat dan wanneer ik zeg: 'Je kunt het niet maken om te laat te komen! Je weet toch dat de fysiotherapeut komt!' Lennie: 'Ik ben niet bezig met beoordelen wie er goed, fout of geweldlloos en niet-geweldloos praat, ik ben bezig om me te concentreren op wat er in mezelf leeft en wat de intent ie is van wat de ander wil overbrengen.’
Merel: 'Geweldloos communiceren betekent voor mij dat ik mij probeer uit te drukken op een manier die de kans verkleint dat iets wat ik zeg als geweld overkomt. Een oordeel kan bijvoorbeeld als pijnlijk zijn om te horen en als geweld beleefd worden. ‘En het betekent dat ik naar de ander luister op een manier dat ik wat de ander zegt zo min mogelijk als geweld naar mezelf ervaar. Als iemand zegt: 'jij bent een egoist.' en ik vertaal dat naar 'Baal je omdat ik het laatste stukje taart heb gegeten en had jij het graag willen hebben?', dan komt het minder als geweld op mij over en roept het minder pijn in me op.' Lennie eet vegetarisch. Daar heeft ze voor gekozen omdat ze wil dat er voor haar eten zo min mogelijk dieren hoeven te sterven. Ze vertelt: 'Als ik iemand zie die een plakje ham op zijn brood heeft, zie ik iemand die andere keuzes maakt rondom voedsel dan ik doe. Er komt dan niet een oordeel in me op over wie er het beste eet. Zo is het voor mij ook met Geweldloze Communicat ie.' Merel: 'Er zijn veel manieren om iets te zeggen. Het doel van Geweldloze Communicat ie is om bij te dragen aan de kwaliteit van contact / verbinding en om manieren te vinden die zo veel mogelijk ieders behoefte vervullen. Er zijn andere manieren die datzelfde doel kunnen bereiken en die evengoed geweldloos zijn, ookal is niet bewust het model voor geweldloze communicat ie gebruikt. Het is een model niet hét enige model. Lennie: 'Als iemand de elementen van het model voor geweldloze communicat ie verweeft in zijn manier van praten, is het gesprek voor mij makkelijker te volgen, maar ik heb dan niet het oordeel dat iemand het niet goed doet als hij of zij die elementen niet gebruikt. Ik denk dan: oei, dit is moeilijk voor mij om te horen of oei, ik kan het niet volgen wat ben ik blij dat er een begeleider bij is die het me kan uitleggen. Geweldloze communicat ie is een manier die voor mij toegevoegde waarde heeft. Ik besef dat dit niet voor iedereen geldt. 4. Denk je dan over elk woord dat je zegt na? En mag je nooit eens spontaan zijn? Lennie denkt t ijdens een gesprek niet over elk woord dat ze wil zeggen na. Ze vertelt: ‘In een gesprek concentreer ik me op wat er in mij leeft en wat er bij de ander leeft en dan floep ik eruit wat in me opkomt. Gelukkig is de begeleider er om de dingen die ik eruit floep te vertalen als het nodig is. Het is net zoals met leren fietsen: als je dat leert, denk je ook niet na over hoe je precies je benen beweegt, je doet het gewoon en dan gaat het steeds beter. Als ik wil nadenken over iets dat ik wil gaan zeggen, doe ik dat in een begeleidingsgesprek of denk ik er zelf van tevoren over na.’ ‘Doordat ik meer vertrouwen heb dat ik de dingen kan zeggen op een manier die voor de ander te verteren is, is het makkelijker voor me om spontaan te kunnen zijn. Ik schat in dat ik niet zo spontaan ben als sommige andere mensen zijn. Ik denk regelmat ig na over hoe ik iets communiceer. Dat deed ik voor dat ik GC kende ook, dus daarin zit voor mij geen verschil. Het verschil met voordat ik GC kende, is dat ik nu meer tevreden ben met het resultaat van mij denkwerk over de communicat ie.’ 5. Vind je GC niet onnatuurlijk? Wilco: Deze vraag lijkt voort te komen uit goed en fout denken: Als ik niet precies het model toepas doe ik het fout. Ik ga dan krampacht ig proberen het goed te doen. Die krampacht igheid is wat ik in het begin als onnatuurlijk ervaarde. Lennie: 'Toen ik GC tegenkwam, dacht ik gelijk wouw, dit wil ik leren. Ik ervaarde het als een natuurlijkere manier van communiceren dan dat ik deed. Ik voel me meer mezelf nu ik GC heb geleerd omdat ik meer woorden en manieren heb gevonden om uit te drukken wat er in me leeft.
Merel: 'Ik hoor vaker van mensen dat ze GC in het begin als onnatuurlijk ervaren. Bij de meeste mensen wordt dat minder als ze meer geoefend zijn en een persoonlijke manier hebben gevonden in het toepassen van GC. ' Inde: 'Ik vind het belangrijker dat ik respectvol en met zorg praat, op een manier waarbij ik verbinding ervaar en ik conflicten kan herstellen, dan dat mijn communicat ie spontaan is en natuurlijk over komt' Lennie voegt toe: ‘Ik ben me ervan bewust dat het door andere mensen anders ervaren kan worden dan hoe het voor mij is. Misshien is het voor iemand anders wel dat hij GC als onnatuurlijk blijft ervaren, ookal is hij of zij er langere t ijd mee bezig.’ 6. Wordt het niet heel saai als iedereen op dezelfde manier gaat praten? Anke: Nadat ik mijn eerste 2 trainingen bij Vine Coaching en training had gedaan, had ik het idee dat als iedereen g.c beoefende er geen spontaniteit en eigenheid in de communicat ie meer zou zijn. Ik dacht: iedereen spreekt dan toch hetzelfde? iedereen benoemt alleen waarnemingen, gevoelens, behoeften en verzoeken... Dit beeld is ondertussen gewijzigd; GC ervaar ik als kleurrijk en sluit meer aan bij wat ik over wil brengen. Het lijkt nu meer voor me alsof anderen die geen GC spreken een andere taal spreken. Als er bijvoorbeeld veel oordelen en interpretat ies geuit worden, voel ik me verward en voel ik innerlijke pijn. Er wordt over anderen gepraat worden met minder respect en mededogen dan waar ik waarde aan hecht. Wilco: Voor ons nieuw op te zetten bedrijf om openhart ig managen te trainen, schrijven een strategisch plan. Wij schrijven op welke behoeften we voor de omgeving willen vervullen. Daardoor krijgen we een stabiel plan want behoeften zijn niet aan mode onderhevig. Bewustzijn van de behoeften die we willen vervullen maakt ons bewust van de overvloed aan strategien waarmee die behoeften in te vullen zijn. Dat maakt ons bedrijf dynamischer. Door de behoeften te kennen gaan we de manier waarop we de behoefte vervullen inkleuren en daardoor komen de verschillen tot uit ing. 7. Ben je als je met Geweldloze Communicatie bezig bent alleen met je hoofd bezig? GC is niet specifiek bedoeld om je gevoelens te leren voelen of bij je gevoelens te komen. Het is een communicat ie techniek om je gevoelens tot uitdrukking te brengen, een techniek waar je inderdaad je hoofd bij nodig hebt. Dat is een van de redenen waarom het niet voor iedereen geschikt is. Lennie: ’Als ik zelf een kronkelig hoofd krijg van het nadenken, kies ik er voor om op dat moment niet meer aan GC te denken.’ Merel: 'Sommige mensen ervaren dat ze blokkeren door het nadenken als ze GC proberen toe te passen. Dat maakt voor hen op dat moment GC mogelijk minder geschikt.. De meeste t ijd ervaar ik GC als een samenspel tussen gevoel en verstand. Het vraagt me om contact te maken met wat er wezenlijk van binnen in me leeft aan gevoelens, behoefen, gedachten en om daar woorden aan te geven. Woorden die wat er in me leeft kunnen uitdrukken op een manier waarbij de ander mij werkelijk kan verstaan.’
