De lijst met veelgestelde vragen In deze lijst kunt u wellicht al een antwoord op uw vraag vinden. De lijst wordt zo nodig geactualiseerd met vragen die via de telefoon worden gesteld. Mocht u het antwoord op uw vraag niet kunnen vinden in de lijst, stuur dan uw vraag per email naar:
[email protected] of bel met het informatiepunt telefoonnummer: 070 - 414 3150. Het informatiepunt is bereikbaar op werkdagen van 9.00 uur tot 16.00 uur.
A. Algemene vragen over PX-10 00. Voor wie is dit informatiepunt? Het informatiepunt is bedoeld voor (oud-)defensiemedewerkers die vóór 1985 in dienst zijn gekomen. Voor hen bestaat de kans dat zij bij werkzaamheden met benzeenhoudend PX-10 in aanraking zijn gekomen. Uiteraard kunnen ook eventuele nabestaanden of vertegenwoordigers van (oud-)militairen bij dit informatiepunt terecht. 01. Waarvoor kunt u bij het informatiepunt terecht? Voor al uw vragen over PX-10. U kunt uw gegevens ook vast laten leggen. De reden van contact, uw vraagstelling, opmerkingen, eventuele blootstellinghistorie in relatie tot PX-10 en eventuele gezondheidsproblemen worden dan geregistreerd. Dit gebeurt uiteraard alleen met uw toestemming en u bepaalt zelf wat wordt vastgelegd. 02. Wat is PX-10? Sinds de vijftiger jaren is PX-10 als wapenreinigingsmiddel in gebruikt bij Defensie. Zeker tot in de jaren tachtig bevatte PX-10 1-2% benzeen. Benzeen is een kankerverwekkende stof en wordt in verband gebracht met het ontstaan van leukemie. PX-10 werd toegepast voor het gereedmaken van wapens voor langdurige opslag (conserveren) en voor het gebruiksgereed maken van wapens na opslag (deconserveren). Ook is PX-10 is door militairen van alle krijgsmachtonderdelen gebruikt als reinigingsvloeistof voor wapens. Verder is PX-10 gebruikt bij het reinigen van gasturbines aan boord van marineschepen en zware motoren. 03. Waaruit is PX-10 samengesteld? De exacte samenstelling van PX-10 laat zich lastig vaststellen. De samenstelling kon per leverancier wisselen. Het is waarschijnlijk dat tot in de tachtiger jaren PX10 1-2% benzeen en oplosmiddelen zoals xyleen en tolueen bevatte. Voor zover op dit moment is na te gaan, zat er vanaf 1985 geen benzeen meer in PX-10. 04. Waarom doen we verder onderzoek naar de samenstelling van PX-10? We willen graag meer weten over de exacte samenstelling van PX-10. De samenstelling was niet altijd gelijk. Deze informatie is van belang om iets te kunnen zeggen over de mogelijke extra gezondheidsrisico’s die gebruikers van PX-10 hebben gelopen.
05. Hoe lang is PX-10 gebruikt bij Defensie? Het is niet precies bekend vanaf welk jaar PX-10 is toegepast. Waarschijnlijk is het sinds de vijftiger jaren gebruikt. PX-10 is vanaf begin tachtiger jaren uitgefaseerd en sinds 1989 niet meer in gebruik bij wapenreiniging. Vanaf 1995 is het in het geheel niet meer in gebruik. 06. In welke hoeveelheden is PX-10 toegepast? In zowel bewapeningswerkplaatsen, wapenkamers als aan boord van schepen (kabelgat) waren bakken met 200 tot 800 liter PX-10 opgesteld. Daarnaast werden voor het individuele wapenonderhoud kleine hoeveelheden ter beschikking gesteld. Mogelijk waren er ook andere toepassingen. Er is inmiddels nader onderzoek gedaan naar de wijzen waarop PX-10 is gebruikt. 07. In welke omstandigheden is met PX-10 gewerkt? Voorschriften binnen Defensie over het gebruik van PX-10 zijn in de loop der jaren aangescherpt. Dit vloeit mede voort uit nieuwe Arbonormen in 1977, hoewel deze niet direct van toepassing waren op Defensie. Echter het streven van Defensie is er op gericht om conform civiele Arbonormen te werken, tenzij daarbij de taakuitvoering van Defensie in het gedrang komt. Vanaf begin tachtiger jaren zijn voorschriften ingevoerd die voorschrijven dat reinigingsbaden na gebruik moeten worden afgesloten. Tijdens gebruik moeten de baden worden opgesteld in een voldoende geventileerde ruimte, respectievelijk in de open lucht. Bij werkzaamheden moeten steeds beschermende handschoenen, voorschoot en een beschermingsbril worden gebruikt. 08. Hoeveel personen zijn er mogelijk blootgesteld aan PX-10 bij Defensie? Het is niet precies bekend hoeveel personen daadwerkelijk met PX-10 hebben gewerkt. Wel is duidelijk dat er een grote variatie was in de blootstelling tussen verschillende groepen (oud-) defensiemedewerkers. Het werd door aangewezen personeel toegepast voor het gereedmaken van wapens voor langdurige opslag (conserveren) en voor het gebruiksgereed maken van wapens na opslag (deconserveren). Het is daarnaast door een groot aantal militairen bij de Koninklijke Marine en Korps Mariniers, maar ook bij de andere krijgsmachtdelen, gebruikt als reinigingsvloeistof voor wapens in het kader van onderhoud. Verder is PX-10 gebruikt bij het reinigen van gasturbines aan boord van marineschepen en zware motoren. 09. Kan ik laten registreren dat ik met PX-10 heb gewerkt? Ja, dat kan. Hiervoor kunt u gebruik maken van het informatie- en registratieformulier PX-10. Het is op het internet defensieportaal beschikbaar. Door de verzamelde gegevens heeft Defensie zich een beeld kunnen vormen van de groepen personeel die te maken hebben gehad met blootstelling aan PX10. Een registratie kan voor u zelf waardevol zijn. U geeft daarmee nu aan wat destijds uw arbeidshistorie met PX-10 was en u legt bovendien gegevens vast die u zich wellicht over een aantal jaren niet meer precies herinnert. Verzendinstructie: Sla het door u ingevulde formulier op. Hierdoor worden de door u ingevoerde gegevens in het formulier bewaard. Verzendt u het formulier als bijlage per e-mail
naar het informatiepunt PX-10. Het e-mailadres is:
[email protected] Indien u dit formulier liever per post wilt retourneren dan is het adres: Ministerie van Defensie CDC/BGGZ/Informatiepunt PX-10 Antwoordnummer 10023 2501 VB Den Haag Binckhorsthof kamer A214 Hebt u nog vragen over de registratie? Stuur dan uw vraag per email naar:
[email protected] of, bel met het informatiepunt telefoonnummer: 070 - 414 3150. Het informatiepunt is bereikbaar op werkdagen van 9.00 uur tot 16.00 uur. Uiteraard bepaalt u zelf wat vastgelegd wordt. De gegevens van de registratie worden langdurig bewaard. 10. Kan ik ook via internet vragen stellen? Ja dat kan. Hiervoor kunt u gebruik maken van het informatie- en registratieformulier PX-10 op het internet defensieportaal beschikbaar. Verzendinstructie: Sla het door u ingevulde formulier op. Hierdoor worden de door u ingevoerde gegevens in het formulier bewaard. Verzendt u het formulier als bijlage per e-mail naar het informatiepunt PX-10. Het e-mailadres is:
[email protected] Indien u dit formulier liever per post wilt retourneren dan is het adres: Ministerie van Defensie CDC/BGGZ/Informatiepunt PX-10 Antwoordnummer 10023 2501 VB Den Haag Binckhorsthof kamer A214 Deze gegevens worden langdurig bewaard. 11. Wat is benzeen? Benzeen is een kleurloze vloeistof met een zoete geur. Benzeen verdampt snel, is zeer brandbaar en lost niet goed op in water. Benzeen komt normaal in zeer lage concentraties voor zowel in water als in lucht en bodem. De stof kan door menselijke activiteiten in het milieu terecht komen, maar ook als gevolg van natuurlijke processen. Benzeen werd omstreeks 1800 ontdekt in koolteer. Tegenwoordig wordt benzeen vooral gewonnen uit petroleum. De stof wordt in heel wat toepassingen gebruikt en behoort dan ook tot de meest geproduceerde chemische stoffen. Bovendien wordt het gebruikt als grondstof voor vele andere chemische stoffen (cumeen, styreen, rubbers, etc.). Natuurlijke bronnen zijn vulkanen en bosbranden. Benzeen zit ook in ruwe olie, benzine en sigarettenrook. Dagelijks worden mensen blootgesteld aan kleine hoeveelheden benzeen. Voor de doorsnee bevolking gebeurt dit door inademing. Sigarettenrook
is een belangrijke bron. De gemiddelde roker neemt tot 10 keer zoveel benzeen per dag op als een niet-roker. 12. Wat houdt het benzeenverbod in? Het Arbeidsomstandighedenbesluit van 1997 kent een benzeenverbod. Dit houdt in dat het gebruik van benzeen of van een product waarvan het gehalte aan benzeen meer dan één volumeprocent bedraagt als oplos-, reinigings- of verdunningsmiddel niet is toegestaan, tenzij dat gebeurt in een gesloten systeem of op een andere wijze waardoor in ten minste gelijke mate bescherming tegen blootstelling wordt geboden.
B. Gezondheidsrisico's na gebruik van PX-10 01. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van PX-10? De gezondheidsrisico’s hangen samen met de bestanddelen, de mate van blootstelling, de duur van de blootstelling en de genomen beschermingsmaatregelen. Schadelijke componenten in PX-10 kunnen vooral zijn: benzeen en xyleen. Defensie heeft het interne onderzoek naar de samenstelling PX-10, het gebruik van PX-10 en de potentiële risico’s van PX-10 afgerond en zal door externe deskundigen nader onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijke gezondheidseffecten voor de verschillende (oud-)medewerkers die in het verleden met PX-10 hebben gewerkt. 02. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van benzeen? Tot in de jaren zestig werd benzeen niet gevaarlijk geacht. Dit veranderde in de loop van de jaren zestig. Toen bleek dat benzeen toch niet zo onschuldig was als men aanvankelijk dacht. Blootstelling aan te hoge concentraties kan hoofdpijn, duizeligheid en soms zelfs bewusteloosheid veroorzaken. Bij langdurige en hoge blootstelling wordt ook het bloedbeeld beïnvloed. Eind jaren zeventig bleek dat benzeen acute myeloide leukemie (AML) kan veroorzaken. Deze gegevens waren aanleiding voor het internationale agentschap voor onderzoek naar kanker (IARC) om benzeen op de lijst van kankerverwekkende stoffen te plaatsen. Halverwege de jaren negentig de Nederlandse Maximaal Aanvaarde Concentratie (MAC) -waarde vervolgens naar 1 ppm (3,25 mg/m3). 03. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van oplosmiddelen? Inademen van oplosmiddelen kan leiden tot irritatie van slijmvliezen en opname door het lichaam via het bloed. Organen met goede doorbloeding en een hoog vetgehalte, zoals het zenuwstelsel kunnen daar vooral effecten van ondervinden. Het acute effect is vergelijkbaar met alcohol. Bij regelmatige blootstelling aan hoge concentraties oplosmiddelen kan dat leiden tot beschadiging van de hersenen. Dit kan zich uiten in vergeetachtigheid, prikkelbaarheid, vermoeidheid, nervositeit, depressiviteit en (in zeer ernstige gevallen) dementie. De naam voor dit ziektebeeld is het organo psychosyndroom (OPS). 04. Tot hoeveel jaar na blootstelling kun je ziek worden van benzeen?
Er zijn onderzoeken die er op wijzen dat vele jaren na blootstelling aan benzeen leukemie kan ontstaan. Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten gaat in haar registratierichtlijn uit van een minimale periode van vijf jaar na blootstelling. Onderzoek toont aan dat het risico op leukemie afneemt naarmate de tijd sinds de blootstelling toeneemt (Rinsky 2002. Am. J. Ind. Med. 42 (6):474-480). Een andere studie toont aan dat de relatie tussen blootstelling aan benzeen en leukemie het sterkst is tot 10 jaar na blootstelling. 20 jaar na de laatste blootstelling aan benzeen is geen verhoogd risico meer aantoonbaar (Finkelstein 2000, Am.J. Ind. Med. 38 (1):1-7). 05. Wordt er verder onderzoek gedaan naar mogelijke gezondheidseffecten? Er is inmiddels binnen Defensie onderzoek gedaan naar de samenstelling en het gebruik van PX-10. De resultaten van dit interne onderzoek treft u elders op de informatiepagina’s van het informatiepunt PX-10. In een vervolgonderzoek zal aandacht worden besteed aan de gezondheidsrisico’s van het werken met PX-10 door medewerkers van Defensie. Zodra hier meerduidelijkheid over is, wordt deze informatie bekend gesteld. 06. Kan ik mij laten onderzoeken als ik gezondheidsklachten heb? Natuurlijk geldt voor alle gezondheidsklachten dat u deze voorlegt aan uw huisarts of militair arts. Wanneer een relatie met blootstelling in het werk wordt vermoed, kan ook de bedrijfsarts u adviseren. Er is geen specifiek gezondheidskundig onderzoek dat aan kan tonen dat u in het verleden bent blootgesteld aan PX-10 of benzeen.
C. Wat is mijn rechtspositie? 01. Ik ben niet ziek, maar heb met PX-10 gewerkt. Wat kan ik doen? U kunt zich laten registreren bij het Informatiepunt PX-10. Hiervoor kunt u het meldingsformulier gebruiken in de rechterkolom op uw scherm. Het formulier is op het internet defensieportaal beschikbaar. Verzendinstructie: Sla het door u ingevulde formulier op. Hierdoor worden de door u ingevoerde gegevens in het formulier bewaard. Stuur het formulier als bijlage per e-mail naar het informatiepunt PX-10. Het e-mailadres is:
[email protected] Indien u dit formulier liever per post wilt retourneren dan is het adres: Ministerie van Defensie CDC/BGGZ/Informatiepunt PX-10 Antwoordnummer 10023 2501 VB Den Haag Binckhorsthof kamer A214 Hebt u vragen over de registratie? Stuur dan uw vraag per email naar:
[email protected] of, bel met het informatiepunt
telefoonnummer: 070 - 414 3150. Het informatiepunt is bereikbaar op werkdagen van 9.00 uur tot 16.00 uur. Uiteraard bepaalt u zelf wat wordt vastgelegd. Deze gegevens worden langdurig bewaard. 02. Ik ben ziek en ik denk dat het door de PX-10 komt. Wat kan ik doen? U bent nog in dienst als militair of burgerambtenaar: U kunt contact opnemen met uw militair arts of bedrijfsarts. Deze zal uw ziektegeschiedenis vastleggen en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Voor de bedrijfsarts bestaan criteria voor het registreren en melden van beroepsziekten. De arts kan u, als u militair bent, adviseren om een rapportage medische aangelegenheden op te laten stellen. Voor de burgerambtenaar wordt de uitkomst van het onderzoek in zijn dossier vastgelegd. Daarmee worden uw klachten en arbeidsomstandigheden en mogelijke oorzaken vastgelegd. U bent niet meer werkzaam als militair of burgerambtenaar: U kunt contact opnemen met het Zorgloket Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers bij het ABP. Het Zorgloket is op werkdagen telefonisch bereikbaar op: 045 - 579 8005. U kunt ook faxen naar: 045 - 579 7626 of een email sturen naar
[email protected]. Het zorgloket zal voor u alle noodzakelijke acties ondernemen om vast te laten stellen of uw ziekte een relatie kan hebben met de werkzaamheden verricht in de militaire of burgerlijke openbare dienst. In dat kader regelt het loket voor u de medische beoordeling en beoordeelt het loket of u in aanmerking komt voor een verhoogd arbeidsongeschiktheidspensioen, een invaliditeitspensioen of een nabestaandenpensioen en voor aanvullende voorzieningen en geneeskundige verstrekkingen. 03. Ik ben ziek door het werken met schadelijke stoffen. Waar heb ik mogelijk aanspraak op? 1. U bent (of was) militair: Afhankelijk van de omstandigheden waaronder de blootstelling heeft plaatsgevonden, kunt u aanspraak maken op een verhoogd arbeidsongeschiktheidspensioen of een militair invaliditeitspensioen. De kosten van de noodzakelijke geneeskundige behandeling die niet door uw zorgverzekeraar worden vergoed, komen onder bepaalde voorwaarden ook voor vergoeding in aanmerking. Als u komt te overlijden door uw ziekte dan kunnen uw nabestaanden aanspraak maken op een verhoogd nabestaandenpensioen. Het Zorgloket kan u daar meer over vertellen. 2. U bent (of was) burgerambtenaar: U kunt aanspraak maken op een verhoogd arbeidsongeschiktheidspensioen en, als u komt te overlijden door uw ziekte, uw nabestaanden op een verhoogd nabestaandenpensioen. De kosten van de noodzakelijke geneeskundige behandeling die niet door uw zorgverzekeraar worden vergoed, komen onder bepaalde voorwaarden voor vergoeding in aanmerking. Het DCHR kan u daar meer over vertellen.
Telefoon: 0800-CALLSDD (2255733) en kies optie 3 of via interne telefoon *06-SDD (733) en kies optie 3 Telefoon vanuit buitenland: 0031 - 70 - 414 33 00 04. Ik wil Defensie aansprakelijk stellen. Hoe kan ik dit doen? Allereerst moet u een beroep doen op de voor u geldende rechtspositie. Dat wil zeggen, dat u een verhoogd arbeidsongeschiktheids- of invaliditeitspensioen moet aanvragen. Als u van mening bent dat uw schade daarmee niet of niet geheel wordt vergoed, dan kunt u een brief sturen naar: Ministerie van Defensie DienstenCentrum Juridische Dienstverlening Postbus 20703 2500 ES Den Haag In uw brief dient u aan te geven waarom het ministerie naar uw mening aansprakelijk is voor uw schade. 05. Welke aandoeningen worden veroorzaakt door blootstelling aan benzeen? Van de ziekten Acute Myeloide Leukemie, Myelodysplastisch syndroom en Aplastische anaemie is bekend dat zij veroorzaakt kunnen worden door langdurige en hoge blootstelling aan benzeen. Relevante blootstelling aan benzeen door het werken met PX-10 kan zich hebben voorgedaan in de periode tot 1985. 06. Ik lijd aan Acute Myeloide Leukemie, Myelodysplastisch syndroom of Aplastische anaemie. Wat kan ik doen? Indien u in een risicofunctie gewerkt heeft en uw ziekte zich binnen 25 jaar na de laatste blootstelling aan benzeenhoudend PX-10 geopenbaard heeft, is de kans groot dat er dienstverband aangenomen wordt en u aanspraak kunt maken op zorg, rechtspositionele voorzieningen en eventuele aanvullende schadevergoeding. Op de in vraag 3 en 4 genoemde wijzen kunt u een verzoek om een invaliditeitspensioen of om een (aanvullende) schadevergoeding indienen. Een zorgcoördinator zal contact met u opnemen om de vervolgprocedure te bespreken. 07.Wat is een risicofunctie? Hieronder treft u een lijst met risicofuncties aan: Koninklijke Marine: geschutsmaker, torpedomaker, geschutskonstabel, wapenmonteur, elektronicamonteur, wapentechnicus. Koninklijke Landmacht: wapenonderhoudsmonteur, medewerker mobilisatiecomplexen voor wapens en wapensystemen. Koninklijke Luchtmacht: wapenonderhoudsmonteur, medewerker wapensystemen, medewerker Object Luchtverdediging. Koninklijke Marechaussee: wapenonderhoudsmonteur. Mocht uit aanvullende informatie, het onderzoek of de behandeling van de diverse claims blijken dat ook andere dan de hierboven genoemde functies als
risicoberoep moeten worden aangemerkt, dan zullen deze aan de lijst worden toegevoegd. 08. Ik ben meer dan vijf jaar geleden blootgesteld aan en ziek geworden van PX- 10, is mijn claim dan niet verjaard? Verjaring speelt alleen een rol bij de aanvullende schadeclaims en niet bij toepassing van de rechtspositie. Het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat voor schadeclaims een korte of relatieve verjaringstermijn van vijf jaar geldt. Deze termijn vangt aan op het moment dat de persoon die schade geleden heeft bekend raakte met zowel de schade als met de daarvoor aansprakelijke persoon. Dit is de zogenaamde relatieve verjaringstermijn. Daarnaast geldt een absolute verjaringstermijn van twintig jaar, of bij blootstelling aan gevaarlijke stoffen zoals hier, dertig jaar. Deze termijn begint op het moment van de gebeurtenis waardoor de schade is ontstaan. Sinds 2004 is de absolute verjaringstermijn bij letselschadeclaims voor schadeveroorzakende incidenten van na die datum losgelaten en geldt alleen nog de (relatieve) verjaringstermijn van vijf jaar. Het is niet duidelijk wanneer er bij Defensie voor het eerst met benzeen is gewerkt. Wel is duidelijk dat in 1985 blootstelling aan benzeen door werken met PX-10 niet meer mogelijk was omdat vanaf die tijd geen benzeen meer in PX-10 aanwezig was. Op 13 oktober 2008 konden de (gewezen) medewerker of zijn nabestaanden bekend zijn met de gevolgen van het werken met PX-10. Op die datum is namelijk het informatiepunt PX-10 geopend. In interne communicatiemiddelen, op het internet en in diverse media is aandacht besteed aan PX-10 en iedereen die in het verleden met PX-10 heeft gewerkt had vanaf dat moment de mogelijkheid zich te laten registreren. De relatieve verjaringstermijn is dan ook op dat moment begonnen. In voorkomend geval zal Defensie geen beroep doen op de absolute verjaringstermijn van dertig jaar voor de drie typisch aan benzeengerelateerde aandoeningen AML, myelodysplastisch syndroom en aplastische anemie. 09. Ik lijd aan een andere aandoening, wat nu? Huidaandoeningen en neurologische aandoeningen, zoals het Organo Psycho Syndroom. Van deze aandoeningen staat vast dat ze niet typisch door benzeen worden veroorzaakt. Er kan wel een verband bestaan met blootstelling aan bestanddelen van PX-10. (Oud-)defensiemedewerkers met dergelijke aandoeningen die een claim indienen, zullen door het ABP worden gekeurd om het causale verband vast te stellen en pensioenaanspraken te bepalen. De uitkomsten van deze keuring worden ook gebruikt bij de bepaling van de restschadevergoeding als een schadeclaim is ingediend. Overige Maligne aandoeningen Hieronder vallen alle overige kankersoorten. Tot op heden wordt voor de gemelde kankersoorten die geen leukemie (AML) betreffen, geen verband aangenomen met het beroepsmatig werken met benzeen of andere bestanddelen van PX-10. (Oud-) defensiemedewerkers die aan andere (maligne) aandoeningen lijden, kunnen zich weliswaar op basis van een claim laten keuren, maar vooralsnog zijn er geen aanknopingspunten om een relatie met het dienstverband te veronderstellen.
