Zorgeloos Groen. Een wetenschappelijk onderzoek naar relaties tussen Zorgeloos Groen en leefbaarheid en gezondheid. Dr. Jolanda Maas Marjet Gerlings

2013

Zorgeloos Groen  Een wetenschappelijk onderzoek naar relaties tussen  ‘Zorgeloos Groen’ en leefbaarheid en gezondheid 

Dr. Jolanda Maas   Marjet Gerlings 

Colofon    Titel: 

Auteurs: 

Contact:  Redactie:    Beeldmateriaal: 

Zorgeloos Groen: Een wetenschappelijk onderzoek naar relaties  tussen ‘Zorgeloos Groen’ en leefbaarheid en gezondheid    Dr. Jolanda Maas 1  Marjet Gerlings1    1  VU Medisch Centrum, Afdeling Sociale Geneeskunde,  Amsterdam    Dr. Jolanda Maas, [email protected]    Jolanda Maas    De foto’s in dit rapport zijn afkomstig van Zorgeloos Groen en  Google Maps.    VU Medisch Centrum te Amsterdam    September, 2013   

Uitgever:          Dit onderzoek is me1de mogelijk gemaakt door Heijmans Sport & Groen, Boot&Co en  Lageschaar.    Copyright: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door  middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande  schriftelijke toestemming van de opdrachtgevers. 

 

2

Zorgeloos Groen    Een wetenschappelijk onderzoek naar   relaties tussen ‘Zorgeloos Groen’ en   leefbaarheid en gezondheid                                             

Dr. Jolanda Maas, Marjet Gerlings   

 

3

INHOUDSOPGAVE             Samenvatting                     1. Inleiding                  1.1 Verminder contact met groen door verstedelijking en verdichting   1.2 Belang van groen voor gezondheid            1.3 Belang van groen voor leefbaarheid van wijken        1.4 Hiaten in huidige onderzoek              1.5 Zorgeloos Groen                1.6 Doelstelling                  2. Methode                  2.1 Onderzoekslocaties                2.2 Kwalitatieve interviews              2.3 Vragenlijstonderzoek               3. Resultaten                  3.1 Resultaten kwalitatieve interviews            3.2 Resultaten vragenlijstonderzoek            4. Conclusie                  4.1 Motieven voor aanleg en ervaringen met Zorgeloos Groen     van opdrachtgevers en beheerder            4.2 Zorgeloos Groen en leefbaarheid en gezondheid        5. Discussie en aanbevelingen              5.1 Aanbevelingen voor vervolg onderzoek          6. Referenties                 

 

 

5 

                                         

8  8  8  9  10  11  12  13  13  15  16  23  23  25  31    31  32  34  35  36 

4

SAMENVATTING Achtergrond  Door toenemende verstedelijking komen mensen in hun dagelijkse leven steeds minder in  contact met natuur. Tegelijkertijd wijst steeds meer onderzoek erop dat contact met natuur  gunstige effecten kan hebben op de gezondheid en leefbaarheid van buurten. Zo blijkt dat  groen in de woonomgeving een positieve invloed heeft op ervaren algemene gezondheid,  mentale gezondheid, morbiditeit en mortaliteit. Ten aanzien van de relatie tussen groen in  de wijk en leefbaarheid zien we dat groen in de woonomgeving kan bijdragen aan  tevredenheid met de woonomgeving, sociale cohesie en gevoelens van veiligheid.   Het is echter nog onbekend hoe kleinschalig kwalitatief groen in de buurt bijdraagt aan de  leefbaarheid en gezondheid in wijken. Middels dit onderzoek wordt daar meer inzicht in  verkregen door de relaties tussen het concept ‘Zorgeloos Groen’ en leefbaarheid en  gezondheid te onderzoek. ‘Zorgeloos Groen’ is een concept ontwikkeld door een viertal  bedrijven dat zich richt op het ontwerpen, aanleggen en onderhouden van kwalitatief  hoogwaardig, aantrekkelijk en onderhoudsarm openbaar groen in woonwijken.    Doelstellingen  Het doel van dit onderzoek is tweeledig:   1. Inzicht krijgen in (a) motieven voor aanleg van ‘Zorgeloos Groen’ en (b) ervaringen  met ‘Zorgeloos Groen’ van opdrachtgevers en beheerders.   2. Achterhalen in hoeverre er een relatie is tussen het al dan niet wonen in de directe  omgeving van ‘Zorgeloos Groen’ en de leefbaarheid van de buurt en de ervaren  gezondheid van bewoners.    In dit onderzoek wordt leefbaarheid gedefinieerd als: de mate waarin een wijk door  betrokkenen als een aantrekkelijk en geschikt gebied of gemeenschap wordt gezien om te  wonen. De volgende zes aspecten worden gebruikt om de leefbaarheid in de wijk te  beoordelen: tevredenheid met groen, tevredenheid woonomgeving, tevredenheid met de  kwaliteit van voorzieningen, sociale samenhang, verloedering en veiligheid. Om de relaties  met gezondheid te bepalen worden de ervaren algemene gezondheid en ervaren mentale  gezondheid meegenomen.     Methode  Het onderzoek vond plaats op een viertal locaties waar  Zorgeloos Groen is toegepast: (1)  Middachtenstraat in Nijmegen, (2) Kaaplandstraat in Nijmegen, (3) Brakkenstein in  Nijmegen, (4)  Wildemanakker in Koog aan de Zaan. Voor elke locatie waarbij het Zorgeloos  Groen concept is toegepast (de experimentele groep) is ook een controle locatie  geselecteerd (de controle groep).     Voor het onderzoek zijn semi‐gestructureerde interviews afgenomen met opdrachtgevers  (n=4) en een beheerder van Zorgeloos Groen. Hiernaast is een vragenlijst uitgezet onder  bewoners van straten met en zonder Zorgeloos Groen (N=255, responspercentage = 29,9%).   De data afkomstig uit de vragenlijsten zijn in SPSS geanalyseerd met behulp van lineaire  regressie‐analyse. In de analyses is de invloed van het al dan niet wonen rondom Zorgeloos  Groen (variabele ‘Conditie’) op de afhankelijke variabelen gemeten. Hierbij is gecontroleerd  voor mogelijk vertekenende invloeden van verschillende achtergrondvariabelen, te weten:  leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, hoogte van inkomen, leeftijd en etnische achtergrond.     

5

Conclusies  Dit onderzoek is een van de eerste onderzoeken in Nederland waarmee inzicht verkregen  wordt in de mate waarin een interventie gericht op het verbeteren van de kwaliteit van het  openbaar groen een relatie vertoont met de leefbaarheid van de wijk en de gezondheid van  buurtbewoners.     Motieven voor aanleg en ervaringen met Zorgeloos Groen van opdrachtgevers en  beheerder  Uit het onderzoek blijkt dat de opdrachtgevers over gegaan zijn tot de aanleg Zorgeloos  Groen wanneer ze het huidige groen saai en verouderd vonden of wanneer woningen in de  wijk toch al gerenoveerd worden. De ervaringen van opdrachtgevers en beheerders met  Zorgeloos Groen zijn erg positief. Zo is de aantrekkelijkheid van de buurt verbeterd na aanleg  van Zorgeloos Groen, is de staat van onderhoud verbeterd en worden ook bijna alle  kwaliteitsaspecten van Zorgeloos Groen als goed tot zeer goed beoordeeld. De verbetering  van de wijk uit zich niet alleen in een grotere tevredenheid over het groen. De  opdrachtgever en beheerder van Zorgeloos Groen in de Middachtenstraat geven beiden aan  dat er minder vandalisme plaatsvindt in het groen. Bewoners lijken zuiniger om te gaan met  het groen. De opdrachtgever van de Wildemanakker geeft aan dat burgers elkaar meer  opzoeken. Ook rapporteert hij minder klachten te ontvangen, hetgeen een financiële  consequentie heeft. Alle opdrachtgevers en de beheerder geven ook aan vrijwel alleen maar  positieve geluiden te horen van de bewoners. Bewoners zijn volgens hen blij met de  kleurigheid van de bloemen, de bijen en vlinders. Zorgeloos Groen geeft ‘kleur, fleur,  openheid en licht’.    Zorgeloos Groen en leefbaarheid   Het onderzoek heeft aangetoond dat bewoners met Zorgeloos Groen verschillende aspecten  van leefbaarheid hoger beoordelen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.   Met name voor de tevredenheid met groen zien we een sterke associatie. Op bijna alle bij  het onderzoek betrokken locaties zijn bewoners met Zorgeloos Groen meer tevreden met  het groen (algemeen, met de kwaliteit en het onderhoud van het groen) dan bewoners  zonder Zorgeloos Groen. Voor de andere aspecten van leefbaarheid zijn niet zulke  eenduidige resultaten gevonden. Wel zijn voor verschillende uitkomsten aanwijzingen  gevonden voor een positieve associatie. Zo zien we op een of meer locaties dat er minder  verloedering is (minder hondenpoep op straat, minder overlast door hangjongeren en  minder vernieling van gemeente eigendommen) en dat verschillende aspecten van sociale  cohesie hoger beoordeeld worden (buurtgenoten kunnen beter met elkaar opschieten,  meer verbondenheid en bewoners gaan graag om met buurtbewoners).     Iets minder duidelijk, maar wel aanwezig zijn associaties tussen het hebben van Zorgeloos  Groen en tevredenheid met de woonomgeving, veiligheid en buurtbetrokkenheid. Zo blijkt  dat op locatie Middachtenstraat bewoners met Zorgeloos Groen meer tevreden zijn met hun  woonomgeving en zich veiliger voelen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen. Ten aanzien  van de buurtbetrokkenheid wordt alleen gevonden dat bewoners met Zorgeloos Groen op  locatie Brakkenstein vaker anderen aanspreken als zij rommel laten slingeren dan bewoners  zonder Zorgeloos Groen. Op de locatie Wildemanakker, de enige locatie met  “gebruiksgroen”, wordt gevonden dat bewoners met Zorgeloos Groen vaker van mening zijn  dat er goede speelplekken zijn voor kinderen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.      

6

Zorgeloos Groen en gezondheid  Het onderzoek laat een voorzichtige relatie zien tussen Zorgeloos Groen en ervaren  gezondheid. Op 1 locatie (Middachtenstraat) vinden we dat bewoners met Zorgeloos Groen  hun gezondheid als beter ervaren dan bewoners zonder Zorgeloos Groen. Voor mentale  gezondheid zijn geen relaties gevonden.    Discussie  Dit onderzoek heeft aangetoond dat bewoners met Zorgeloos Groen verschillende aspecten  van leefbaarheid en de ervaren gezondheid beter beoordelen dan bewoners zonder  Zorgeloos Groen. De gevonden relaties met leefbaarheid en gezondheid verschillen echter  voor de afzonderlijke locaties. De relaties lijken afhankelijk te zijn van hoe de situatie  voorafgaand aan Zorgeloos Groen was. Zo is bijvoorbeeld te zien dat in buurten waar  overlast was door hondenpoep of hangjongeren bewoners na de aanleg van Zorgeloos  Groen deze aspecten minder rapporteerden.     De resultaten van deze studie moeten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden.  Ten eerste omdat het onduidelijk is of de gevonden verschillen tussen de experimentele en  controle wijken niet ook al bestonden voordat Zorgeloos Groen werd aangelegd. Ten tweede  is op enkele onderzoekslocaties niet alleen het groen aangepakt, maar de wijk als geheel.  Het is daarom niet met zekerheid te zeggen dat de gevonden verschillen (geheel) toe te  schrijven zijn aan de aanleg van Zorgeloos Groen. Een derde reden om de resultaten met  voorzichtigheid te interpreteren is dat in enkele van de onderzoekslocaties slechts een  beperkt aantal respondenten heeft gereageerd op de uitnodiging om de vragenlijst in te  vullen. Door de lage respons is het de vraag of dit wel een goede afspiegeling van de buurt  is. Wellicht zijn de relaties wel groter of kleiner dan nu zijn gevonden.       

 

7

1.   

INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING  

1.1  Verminderd contact met groen door verstedelijking en verdichting  Slootje springen, hutten bouwen, genieten van mooie bloeiende en kleurige beplanting.  Vroeger kon je deze bezigheden vanuit huis beleven, tegenwoordig moeten mensen vaak  een stuk reizen om dit mee te maken. at is voor een groot deel te wijten aan de toenemende  verstedelijking. In Nederland woont momenteel ongeveer 83% van de bevolking in een  stedelijk gebied. De verwachting is dat dit percentage nog verder zal stijgen de komende  jaren (World Population Prospects, 2011). Tegelijkertijd zien we dat in steden de kwantiteit,  de grootte, de kwaliteit en de nabijheid van groenvoorzieningen onder druk staan van  verdichting (Nordh et al., 2009) en recente bezuinigingen op budgetten ten behoeve van  onderhoud van groen in de openbare ruimte (Tuin & Landschap, 2012).   Er bestaat geen vastgestelde norm voor de hoeveelheid groen per woning. Wel wordt in de  Nota Ruimte een richtgetal van 75 m2 groen per woning genoemd (VROM, 2006). Bij 61% (19  gemeenten) van de 31 G31‐gemeenten, de 31 gemeenten die vallen onder het Grote  Stedenbeleid, lag in 2003 de hoeveelheid openbaar groen per woning onder het richtgetal  van 75 m2 (PBL, 2010). In enkele van deze gemeente was in 2006 het aantal vierkante meters  verder afgenomen. In de G4 gemeenten, Utrecht, Rotterdam, Den Haag en Amsterdam is de  hoeveelheid groen per woning beduidend lager dan de vastgestelde norm, er is namelijk  respectievelijk 36, 53, 56 en 38m2 groen per woning (PBL,2010). Door deze ontwikkelingen hebben stadsbewoners steeds minder de mogelijkheid om in  aanraking te komen met groen dicht bij huis. De vraag is of een gebrek aan groen in de wijk  en dus aan contact met groen kwaad kan. Als we onderzoeksliteratuur erop naslaan blijkt  dat we deze vraag bevestigend kunnen beantwoorden. Eerder onderzoek heeft uitgewezen  dat groen in de woonomgeving positief bijdraagt aan de gezondheid van bewoners en de  leefbaarheid van wijken (zie paragraaf 1.2 en 1.3)     1.2  Belang van groen voor gezondheid  Het idee dat groen in de woonomgeving een positieve invloed heeft op gezondheid wordt al  langere tijd omarmt (Hartig et al., 2011). Meer dan honderd jaar geleden pleitte de Britse  stedelijk planner Ebenazer Howard er voor om de voordelen van de stad (zoals  mogelijkheden, amusement en hogere lonen) met die van het platte land (zoals schoonheid,  frisse lucht en lage huren) te integreren in “tuinsteden” ten behoeve van gezondheid en  “well‐beïng” (Groenewegen e.a., 2012).     De laatste jaren wordt er steeds meer onderzoek gedaan om na te gaan of het idee dat  groen in de woonomgeving een positieve invloed heeft op de gezondheid kan worden  onderbouwd (Maas, 2013). Uit dit onderzoek blijkt dat groen in de woonomgeving een  positieve invloed heeft op ervaren algemene gezondheid (o.a. De Vries e.a., 2003; Maas e.a.,  2006; Mitchell & Popham, 2007; Van Dillen e.a., 2012), mentale gezondheid (o.a. De Vries  e.a., 2003; Van Dillen e.a., 2012) morbiditeit (Maas e.a., 2009) en mortaliteit (o.a. Mitchell &  Popham, 2008; Mitchell e.a., 2011). Deze studies hebben zich met name gericht op de relatie  tussen de hoeveelheid grootschalig groen en de gezondheid (Maas, 2013; Maas, 2009;  Groenewegen e.a., 2012). Slechts enkele studies besteden ook aandacht aan de rol van  kwalitatief en kleinschalig groen in de wijk met betrekking tot gezondheid. Een van die  studies is een onderzoek van Van Dillen e.a. (2012).    

8

Uit dit onderzoek blijkt dat kleinschalig groen in het straatbeeld minstens zo sterk  gerelateerd is aan zelfgerapporteerde gezondheid als grotere groengebieden. De uit 80  Nederlandse woonbuurten afkomstige onderzoeksresultaten laten zien dat kwantiteit en  kwaliteit van het kleinschalig groen gecorreleerd zijn in de invloed op gezondheid. Daar  bovenop heeft kwaliteit extra voorspellende waarde wanneer er aan de  kwantiteitsvoorwaarde is voldaan (van Dillen et al., 2012).   Daarnaast is gebleken dat de nabijheid van kleinschalig groen in de woonomgeving gunstige  effecten heeft op gezondheid (Nordh et al, 2009; Nielsen en Hansen, 2006). Kleine, intieme  parken dicht bij huis zijn vaak zeer gewaardeerde groengebieden (Kaplan et al., 1998;  Burgess et al. 1988, beiden in Nordh et al., 2009). Dat nabijheid van groen van belang is  ontdekten ook White e.a. (2013). Deze onderzoekers vermelden dat bewijs uit cross‐ sectioneel onderzoek suggereert dat wonen dichter bij stedelijk groen, zoals parken en  perken, geassocieerd is met minder mentale stress.    1.3  Belang van groen voor leefbaarheid van wijken  Voordat het onderzoek naar de relatie tussen groen in de woonomgeving en leefbaarheid in  wijker nader wordt toegelicht, is het van belang dat eerst wordt weergegeven wat we  precies onder leefbaarheid verstaan. Leefbaarheid is namelijk een begrip waarvoor  meerdere definities bestaan (Thorborg et al. 2006). In dit onderzoek wordt leefbaarheid  gedefinieerd als: de mate waarin een wijk door betrokkenen als een aantrekkelijk en  geschikt gebied of gemeenschap wordt gezien om te wonen. De volgende zes aspecten  worden gebruikt om de leefbaarheid in de wijk te beoordelen: tevredenheid met groen,  tevredenheid woonomgeving, tevredenheid met de kwaliteit van voorzieningen, sociale  samenhang, verloedering en veiligheid (zie verder ook de methode).    Van vier van deze zes aspecten is bekend dat groen een positieve invloed kan hebben. In de  volgende paragraven wordt dit nader toegelicht.    Groen en tevredenheid woonomgeving  Ten aanzien van de relatie tussen groen in de woonomgeving en tevredenheid met de  woonomgeving blijkt uit Nederlands onderzoek dat uitzicht op groen en water een positief  effect heeft op de waardering van de woonomgeving (Crommentuijn et al. 2007). Uit ander  onderzoek blijkt dat mensen die hun eigen buurt als zeer groen ervaren meer tevreden zijn  over hun woonomgeving dan mensen die hun buurt als niet zo groen ervaren (Boer & De  Groot, 2010). Uit dit laatste onderzoek blijkt ook dat naarmate het groen beter onderhouden  is, men meer tevreden is met de woonomgeving.     Groen en sociale cohesie  Contacten ontstaan als mensen elkaar geregeld in hun vrije tijd ontmoeten. Contacten  tussen buurtgenoten vinden meestal plaats in recreatie voorzieningen, bij scholen en in  parken (Kuo et al., 1998a; Völker et al., 2007). Aantrekkelijk groen in de openbare ruimte kan  bewoners er wellicht meer toe bewegen om naar buiten te gaan. Groen in de openbare  ruimte is aantrekkelijk omdat groen, naast een esthetische functie, bijvoorbeeld kan zorgen  voor schaduw, beschutting en privacy en als geluidsbuffer kan dienen tegen hinderlijk geluid  uit omliggende omgevingen (Coley et al., 1997; Hartig et al., 2003; Kaplan and Kaplan, 1989).  Verschillende studies laten zien dat er een relatie is tussen de aanwezigheid van groen en  sociale cohesie. Zo blijkt de aanwezigheid van bomen of vegetatie gerelateerd te zijn aan een  groter gebruik van groen (Coley et al., 1997) en sterkere sociale banden  Kuo et. al. (1998).   

9

Uit recenter Nederlands onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van de relatie tussen groen  en gezondheid is te verklaren doordat de bewoners van groenere buurten meer sociale  cohesie ervaren (Van Dillen, 2012). Daarnaast voelen mensen die wonen in een buurt met  meer groen zich minder eenzaam en ervaren zij minder vaak een tekort aan sociale steun  (Maas et al. 2008).      Groen en overlast en verloedering  Over een mogelijke relatie tussen groen en verloedering zijn niet direct onderzoeken  voorhanden.   Wel is bekend dat natuurlijke elementen het gemeenschapsgevoel kunnen bevorderen door  het bevorderen van de emotionele verbondenheid met een buurt (Pretty et al., 1994; Prezza  et al., 2001). Deze emotionele verbondenheid kan op haar beurt weer leiden tot actieve  betrokkenheid bij deze plek (Salverda, van Dam en During, 2011). Deze actievere  betrokkenheid kan zich vertalen in een grotere inzet voor het behoud van de plek wat zich  bijvoorbeeld kan uiten in het zelf opruimen van zwerfvuil en het aanspreken van anderen op  asociaal‐ of ondoordacht gedrag betreffende de fysieke ruimte.    Groen en veiligheid  De relatie tussen groen en gevoelens van veiligheid is dubbelzinnig. Aan de ene kant wordt  groen in de buurt vaak als gevaarlijk gezien doordat het een goede schuilplek kan bieden aan  criminelen en misdaad kan bevorderen (Herzog & Flynn‐Smith, 2001; Van Winsum‐Westra &  De Boer, 2004). Aan de andere kant zijn er verschillende studies die aantonen dat bepaalde  groene omgevingen juist veiligheid kunnen bevorderen omdat ze gevoelens van woede,  frustratie en agressie kunnen verminderen en toezicht kunnen bevorderen. (Kuo and  Sullivan, 2001a; Kuo and Sullivan, 2001b). Uit een studie uitgevoerd in Nederland blijkt dat  groen in de woonomgeving inderdaad de gevoelens van veiligheid bevordert. Mensen met  meer groen in hun wijk voelden zich veiliger dan mensen met minder groen in hun wijk. Dit  gold niet voor heel sterk stedelijke gebieden, daar bevordert gesloten groen (groen waar je  niet doorheen kan kijken, bijvoorbeeld hoge struiken in plaats van gras en lage struiken) de  gevoelens van onveiligheid (Maas e.a. 2009).     1.4  Hiaten in huidig onderzoek  Bovenstaande tekst maakt duidelijk dat een groene woonomgeving bij kan dragen aan de  leefbaarheid van de buurt en de gezondheid van de buurtbewoners. Tot op heden hebben  de meeste studies zich gericht op het onderzoeken van een brede populatie in een breed  aantal wijken. Dat levert veel relevante algemene informatie op, maar roept wel de vraag op  in hoeverre er effecten te vinden zijn in kleinschaliger onderzoek naar specifieke  aanpassingen in het beschikbare groen.   Het huidige onderzoek biedt de mogelijkheid hier inzicht in te krijgen. En wel door te  onderzoeken of het toepassen van kleinschalig, kwalitatief hoogwaardig buurtgroen  gerelateerd is aan de leefbaarheid van de buurt en de gezondheid van de buurtbewoners.  Meer specifiek onderzoeken we of het toepassen van het concept ‘Zorgeloos Groen’ (zie  volgende paragraaf) van invloed is op de leefbaarheid in de buurt en de gezondheid van  buurtbewoners.            

10

1.5  Zorgeloos Groen  Zorgeloos Groen is het resultaat van een samenwerkingsverband tussen Buro Mien Ruys  (ontwerp en beplantingsplan), Heijmans Sport en Groen (Aanleg en onderhoud), Boot &  Co (leveren beplanting en beplantingsadvies) en Lageschaar (leveren beplanting en  beplantingsadvies). Het is een groenconcept dat ‘een kleurrijk alternatief’ biedt ‘voor het  saaie openbaar groen’. Het vernieuwende beplantingsconcept beoogt uitbundig bloeiende  en kleurige beplanting terug te brengen in het openbaar groen. Door gezonde en sterke  planten toe te passen die tegen een stootje kunnen en weinig onderhoud vragen levert  toepassing van Zorgeloos Groen kwalitatief hoogwaardig, aantrekkelijk en onderhoudsarm  openbaar groen op.  Het concept “Zorgeloos Groen” is ontwikkeld om een oplossing te bieden voor problemen  op verschillende gebieden. Zo biedt het een alternatief tegen de verschraling van het  openbaar groen als gevolg van bezuinigingen op onderhoudsbudgetten enerzijds (Tuin en  Landschap, 2012) en het verbod op het Casoron anderzijds (Tuin en Landschap, 2008).   Dit laatste vormde een directe aanleiding voor het initiatief. Vijf jaar geleden (maart 2009)  werd landelijk, onder druk van de EU, een verbod op “Casoron” ingevoerd. Casoron  (werkzame stof: Dichlobenil) is een onkruidbestrijdingsmiddel dat voorheen veel gebruikt  werd door gemeentelijke plantsoenendiensten bij het onderhouden van het groen  (Molenaar en Demmer, 2008). Door het afschaffen van het relatief goedkope  bestrijdingsmiddel Casoron hebben gemeente meer budget nodig om het huidige  kwaliteitsniveau te behouden. In deze tijden van crisis is dit budget niet altijd beschikbaar en  zijn gemeenten geneigd daarom de norm van onderhoudsniveau te verlagen van A/B  (intensief onderhoud) naar D (zeer laag onderhoudsniveau) en heestervakken om te vormen  naar gras, zo verklaart Anet Scholma van Buro Mien Ruys (Tuin & Landschap, 2012). Deze  maatregelen houden een verarming van het groenaanbod in, terwijl tegelijkertijd de norm  voor het toegestaan aantal stuks zwerfvuil per m2 verhoogd wordt.     Zorgeloos Groen tracht hiervoor een alternatief te bieden door gebruik van duurzame,  robuuste beplanting waarmee op onderhoudskosten bespaard kan worden. Dit laatste is  mogelijk doordat de beplanting zo wordt uitgekozen dat de bodem snel bedekt is en bedekt  blijft. Dit bemoeilijkt de groei van onkruid. Zorgeloos Groen claimt binnen 10 jaar de  investering van de aanleg “eruit” te hebben voor de gemeenten en opdrachtgevers.     In de afgelopen jaren is het concept op verschillende locaties in Nederland toegepast. Bij de  initiatiefnemers van het concept kwam de vraag op of onderzocht kon worden hoe  Zorgeloos Groen wordt ervaren door zowel de opdrachtgevers en beheerders als door de  bewoners. Middels dit onderzoek wordt dit nader uitgezocht.   

 

11

1.6  Doelstelling  Het doel van dit onderzoek is tweeledig:   1. Inzicht krijgen in (a) motieven voor aanleg van Zorgeloos Groen en (b) ervaringen met  Zorgeloos Groen van opdrachtgevers en beheerders.   2. Achterhalen in hoeverre mensen er een relatie is tussen het al dan niet wonen in de  directe omgeving van Zorgeloos Groen en de leefbaarheid van de buurt en de ervaren  gezondheid van bewoners.    Om de eerste doelstelling te bereiken worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord:  1.1  Waarom kiezen opdrachtgevers voor het aanleggen van Zorgeloos Groen?   1.2  Wat zijn de ervaringen van opdrachtgevers en beheerders met Zorgeloos Groen?    Om de tweede doelstelling te bereiken worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord:  2.1  In hoeverre verschillen de ervaringen van bewoners in wijken met Zorgeloos Groen  met die van bewoners zonder Zorgeloos Groen op de volgende aspecten van de  leefbaarheid in de buurt:    a) de tevredenheid met het groen;    b) de tevredenheid met de woonomgeving;    c) de tevredenheid met de kwaliteit van voorzieningen;    c) de sociale cohesie  in de buurt;    e) de afname van overlast en verloedering in de buurt;    f) de veiligheid in de buurt.    2.2  In hoeverre verschilt de waardering van bewoners in wijken met Zorgeloos Groen  met die van bewoners zonder Zorgeloos Groen ten aanzien van de:     a) ervaren gezondheid;    b) mentale gezondheid.   

 

12

2. 

METHODE 

  In dit onderzoek is middels twee methodes inzicht verkregen in de onderzoeksvragen,   namelijk (1) middels kwalitatieve interviews met opdrachtgevers en beheerders van  Zorgeloos Groen en (2) middels vragenlijst onderzoek onder bewoners van straten met en  zonder Zorgeloos Groen. Hiermee is nagegaan of het toepassen van het concept Zorgeloos  Groen in wijken gerelateerd is aan verbetering in de leefbaarheid van de buurt en de  gezondheid van buurtbewoners. Om de verbetering in leefbaarheid en gezondheid te  kunnen bepalen is aan bewoners gevraagd zowel de huidige als de verleden situatie te  beoordelen.     2.1   Onderzoekslocaties  Het onderzoek vond plaats op een viertal locaties waar Zorgeloos Groen is toegepast: (1)  Middachtenstraat in Nijmegen, (2) Kaaplandstraat in Nijmegen, (3) Brakkenstein in  Nijmegen, (4)  Wildemanakker in Koog aan de Zaan. Deze locaties zijn gekozen in overleg  met de opdrachtgevers. Criteria bij de keuze voor locaties waren diversiteit in het aantal jaar  dat het er ligt, diversiteit in omliggende woningtypes en diversiteit aan bewonersgroepen.  Voor elke locatie waarbij het Zorgeloos Groen project is toegepast (de experimentele groep)  is ook een controle locatie geselecteerd (de controle groep). Deze controle locatie is  geselecteerd om na te kunnen gaan of veranderen of beoordelingen van het openbaar groen  van bewoners met en zonder Zorgeloos Groen daadwerkelijk verschillend waren. Om een  beeld te krijgen van de locaties wordt hieronder wat meer informatie gegeven over waar de  onderzoekslocaties waar de gegevens verzameld zijn voor de experimentele‐ en de controle  groepen.     De eerste locatie betreft de Middachtenstraat in Nijmegen. Deze straat ligt in Nijmegen‐Zuid  in de wijk “Hatert”, een wijk die in 2007 benoemd is als “Vogelaar wijk” en onlangs (juni  2013) door de minister van wonen en Rijksdienst van dit predicaat is verlost. Hatert heeft  een hoog percentage inwoners met een lage sociaal‐economische status: 50% heeft een laag  inkomen, het percentage werkzoekenden, werkzoekende jongeren en bijstandsgerechtigden  is 1,5 keer het Nijmeegs gemiddelde (Hatert 2.0, 2012). Het grootste deel van de wijk Hatert  is gebouwd tussen 1955 en 1965. De wijk bestaat voor 70% uit sociale huurwoningen. De  huurwoningen die rondom het aangelegde ZG te vinden zijn bestaan uit lage flats (drie  verdiepingen) met kleine balkons. De woningen van de controlegroep komen overeen met  die op de Middachtenstraat; lage flats bestaande uit sociale huurwoningen (3 hoog), zowel  de voor‐ als de achterzijde grenzend aan een brede strook openbaar groen.                                                     Figuur 1:Middachtenstraat voor aanleg  Figuur 2:Middachtenstraat na aanleg  Figuur 3: Voorbeeld van een controlelocatie Zorgeloos Groen  Zorgeloos Groen       

13

De tweede locatie betreffen twee hofjes aan de Kaaplandstraat in Nijmegen. Deze straat in  de wijk Heseveld ligt in de Afrikabuurt, die in 2008 is aangewezen als gemeentelijk  monument (Gemeente Nijmegen, 2011). De sociaal economische status van de inwoners van  Heseveld lag in 2009 net onder het gemiddelde van Nijmegen. Het aandeel lage inkomens en  gesubsidieerde banen was gelijk aan het Nijmeegs gemiddelde (Afdeling O & S Gemeente  Nijmegen, 2009).  Rondom de hofjes aan de Kaaplandstraat zijn eengezinswoningen opgesteld als drie zijden  van een vierkant. De voorgevels van de woningen zijn naar elkaar toe gewend. De woningen  hebben kleine voortuintjes die grenzen aan een voetpad. In het midden van het hofje bevind  zich een groot plantenvak voorzien van kleurige beplanting.   De controlegroep bestaat deels uit vergelijkbare eengezinswoningen aan een hofje, deels uit  woningen die uitkijken op een groenvoorziening van vergelijkbare grootte, met als scheiding  tussen voortuin en groenvoorziening alleen een voetpad. Vanwege een tekort aan woningen  uit deze twee categorieën is deze controlegroep aangevuld met vergelijkbare  eengezinswoningen met klein voortuintje, grenzend aan een voetpad en rijbaan, uitkijkend  op een stuk openbaar groen aan de overkant van de rijbaan.                                                           Figuur 4:Kaaplandstraat na  aanleg  Figuur 3:Kaaplandstraat voor aanleg  Figuur 5: Voorbeeld van de controlelocatie  Zorgeloos Groen  Zorgeloos Groen    De derde locatie betreft een flat aan de Kanunnik Mijlinckstraat in de wijk Brakkenstein, een  geliefde en relatief goed functionerende wijk in Nijmegen (Gemeente Nijmegen, 2010). Het  aandeel 65‐plussers is met 23% hoger dan gemiddeld in Nijmegen. In Brakkenstein is het  percentage huishoudens met een laag inkomen in de periode 1996‐ 2002 licht gedaald. Het  aantal uitkeringsgerechtigden is relatief laag ten opzichte van het gemiddelde in Nijmegen  (Gemeente Nijmegen, 2010)  De betreffende flat bestaat voor het grootste deel uit seniorenwoningen. De woningen op  de begane grond grenzen aan het Zorgeloos Groen. De tuinen van de bewoners gaan zonder  schutting over in een meer openbaar gedeelte. Er is gebruik gemaakt van gras,  heestervakken met rozen en plantvakken met veelkleurig bloeiende beplanting.   Controlegroepen zijn samengesteld uit vergelijkbare flatwoningen uit dezelfde straat en een  deel seniorenwoningen uit hetzelfde blok. De groene omgeving van de flat bestaat  voornamelijk uit gras, de groene omgeving van de seniorenwoningen bestaat uit gras,  heesters en bloeiende planten.   

Figuur 6:Brakkenstein voor aanleg  Zorgeloos Groen 

 

Figuur 7:Brakkenstein na  aanleg  Zorgeloos Groen 

Figuur 5:                   Figuur 8: Voorbeeld van de  controlelocatie  

14

De vierde locatie is de Wildemanakker in Koog aan de Zaan, behorende bij de wijk  Westerkoog, een wijk die in de zeventiger jaren is opgezet als “groene woonwijk”. Een  redelijk populaire woonwijk, waarvan de inwoners er op sociaal economisch gebied  ongeveer net zo voor staan als bewoners van Koog aan de Zaan als geheel (CBS, via Funda,  2013).   Op de Wildemanakker is als Zorgeloos Groen zogenaamd “gebruiksgroen” aangelegd, groen  waar men niet alleen naar kan kijken, maar dat ook een recreatieve functie heeft. Het terrein  ligt tussen flats  van 3 hoog en een woonwijk met eengezinswoningen. De  eengezinswoningen zijn deels koopwoningen en deels huurwoningen en hebben een kleine  voor‐ en achtertuin. De beplanting op het Zorgeloos Groen project bestaat uit gras,  afgewisseld met vakken sierheesters en bloemen. Hierin zijn recreatieve elementen  geïntegreerd: een voetbalveldje, speeltoestellen in het gras, speeltoestellen op een rubber  ondergrond en een bankje met prullenbak.De controlelocatie ligt enkele straten verderop in  dezelfde wijk. Het openbaar groen ligt tussen flats (3 hoog) en een woonwijk met  eengezinswoningen (deels huur, deels koop). Er is een voetbalveldje en een speeltoestel op  een ondergrond van rubber tegels. Het groen bestaat uit een grasveld met aan de randen  groene heesters. De plantvakken waren op het moment van bezoek aan de locatie vrijwel  leeg.                          Figuur 9: Wildemansakker voor aanleg  Zorgeloos Groen 

                      Figuur 10: Wldemansakker na  aanleg  Zorgeloos Groen 

                       Figuur 11: Voorbeeld van een  controlelocatie  

  2.2   Kwalitatieve interviews  Om inzicht krijgen in (a) motieven voor aanleg van Zorgeloos Groen en (b) ervaringen met  Zorgeloos Groen van opdrachtgevers en beheerders zijn op elke locaties één of meer  personen geïnterviewd die betrokken waren bij de aanleg of het onderhoud. In totaal zijn er  5 interviews afgenomen, waarbij bij een interview twee personen tegelijk deelnamen:  1.  Middachtenstraat: opdrachtgever (adviseur leefomgeving en contractbeheerder    groen van de Portaal Woningbouwstichting) (respondentnummer 31)  2.  Middachtenstraat: beheerder (werkzaam bij Heijmans en verantwoordelijk voor het    onderhoud van Zorgeloos Groen aan o.a. de Middachtenstraat) (respondentnummer    21)  3.  Kaaplandstraat: opdrachtgever (twee wijkopzichters die verantwoordelijk zijn voor    aanleg en onderhoud van groen) (respondentnummer 13)  4.  Brakkenstein: opdrachtgever (opzichter groen en grijs van woningbouwvereniging    Talis) (respondentnummer 33)  5.  Koog a/d Zaan: opdrachtgever (beheerder groen / watergangen bij gemeente    Zaandam) (respondentnummer 14)          

15

Bij de geïnterviewde is een gestructureerd interviews afgenomen met open en gesloten  vragen. De volgende onderwerpen zijn aan de orde gekomen in het interview:  1.  Wat waren redenen voor aanleg van Zorgeloos Groen?  2.  Welke reacties heeft u over Zorgeloos Groen gekregen van bewoners?   3.  Algemene indruk voor en na aanleg Zorgeloos Groen (5‐antwoordcategorieën: Zeer    positief / positief / niet positief, niet negatief /negatief / zeer negatief);  4.  Indruk van staat van onderhoud voor en na aanleg Zorgeloos Groen (5‐   antwoordcategorieën: Zeer goed / goed / niet goed, niet slecht /slecht / zeer slecht);  5.  Welk cijfer zou u het Zorgeloos Groen project geven voor onderhoudsvriendelijkheid  (1 = zeer intensief onderhoud nodig, 10 = zeer licht onderhoud nodig);  6.   Welk cijfer zou u het Zorgeloos Groen project geven voor aantrekkelijkheid (1 =    helemaal niet aantrekkelijk, 10 = zeer aantrekkelijk);  7.  Welk cijfer zou u het Zorgeloos Groen project geven voor verbetering van de buurt    geef (1 = geen enkele verandering, 10 = zeer positieve verandering);  8.  Aan het einde van het interview werden enkele vragen gesteld over de    kwaliteitsaspecten van Zorgeloos Groen. Hiervoor is gebruik gemaakt van de door    van Dillen e.a. (2012) ontwikkelde schaal voor het meten van de kwaliteit van    groen. De schaal bestaat uit 9 items die gemeten werden op een 5‐punts Likert    schaal. De geïnterviewden is gevraagd een oordeel te geven over de    toegankelijkheid, staat van onderhoud, variatie, natuurlijkheid, kleurigheid,    overzichtelijkheid, afwezigheid van zwerfvuil, veiligheid en algemene indruk. Meer    informatie over de schaal is te vinden in paragraaf 2.3.3 onder het kopje “kwaliteit    openbaar groen”.    De interviews duurden ongeveer 45 minuten per persoon. De interviews zijn letterlijk  uitgewerkt en vervolgens geanalyseerd.     2.3  Vragenlijstonderzoek    2.3.1  Proefpersonen  De proefpersonen in dit onderzoek bestaan uit bewoners van vier locaties waar Zorgeloos  Groen is toegepast (experimentele conditie) en bewoners van controlelocaties (controle  conditie). In de experimentele conditie zijn woningen geselecteerd die uitkijken op en/of  direct grenzen aan een ZG project. In de controle conditie zijn woningen geselecteerd die  uitkijken op en/of direct grenzen aan regulier openbaar groen. De controlelocaties zijn  geselecteerd op basis van een zo groot mogelijke gelijkenis met de experimentele locaties.  Hierbij is gekeken naar kenmerken van de woning (woningtype, woninggrootte, huur of  koopwoning), van de bewoners (sociaal demografische kenmerken) en van de  groenvoorziening (oppervlakte, vorm, type kijkgroen of beweeggroen). De selectie van  controlewijken is gemaakt in samenwerking met functionarissen van de gemeente en  woningbouwverenigingen die bekend waren met de betreffende buurten.     2.3.2  Procedure en respons  De vragenlijsten zijn naar in totaal 852 bewoners van de experimentele en controle wijken  verstuurd met begeleidende brief en antwoordkaart. In de brief werden bewoners  uitgenodigd om mee te doen aan het onderzoek.  Als extra motivatie is vermeld dat onder  inzenders van een volledige vragenlijst verschillende prijzen (30 x 1/5 Staatslot met jackpot,  10 x een VVV‐bon t.w.v. 25 euro en een “tablet”) zullen worden verloot.   

16

  Via invullen en inzenden van een antwoordkaart kon aangegeven worden dat men niet mee  wenste te doen met het onderzoek. Het respondentnummer met bijbehorende  adresgegevens werd vervolgens uit het bestand verwijderd, zodat deze mensen geen  herinnering zouden ontvangen. De antwoordkaart bevatte ook een item over de  tevredenheid met het openbaar groen in de directe woonomgeving. Dit item is vergelijkbaar  met een item van de vragenlijst (item 17) en de antwoorden op de antwoordkaarten konden  dan ook gebruikt worden om na te gaan of respondenten en niet‐respondenten verschilden  in hun beoordeling van het openbaar groen.     Twee weken na verzending van de eerste uitnodiging voor deelname is een herinnering  gestuurd naar de 620 adressen waarvan nog geen reactie was binnengekomen.      In totaal zijn 257 vragenlijsten geretourneerd, waarvan er 2 afkomstig waren van hetzelfde  adres (dubbel ingestuurd, eenmaal de eerste versie, en later de reminder versie). De eerst  ingestuurde lijsten zijn meegenomen in de analyse. De totale respons bedraagt met 255  geretourneerde en ingevulde vragenlijsten 29,9%. Zie tabel 2.1 voor een overzicht van de  verzonden en geretourneerde vragenlijsten in totaal en per locatie weergegeven.  Tabel 2.1: Overzicht van de ontvangen vragenlijsten en het responspercentage   Conditie 

Totaal 

Middachten‐ straat 

Kaapland‐ straat 

Brakkenstein 

Koog a/d Zaan 

Verstuurd 

852 

508 

100 

104 

147 

Ontvangen Zorgeloos  Groen  Ontvangen Controle 

126 

66 

11 

20 

32 

129 

47 

25 

19 

35 

Totaal ontvangen 

255 

113 

36 

39 

67 

29,9% 

22,2% 

36% 

37,5% 

45,6% 

Respons % 

 

  De antwoordkaarten zijn door 54 (respons 9%) van de genodigden ingestuurd (zie tabel 2.2.  voor nadere informatie over de ontvangen antwoordkaarten).      Tabel 2.2: Ontvangen antwoordkaarten per locatie  Conditie 

Totaal 

Middachten‐ straat 

Kaapland‐ straat 

Brakkesteijn 

Koog a/d Zaan 

Verstuurd 

852 

508 

100 

104 

147 

Ontvangen Zorgeloos  Groen  Ontvangen Controle 

32 

9 

11 

3 

9 

22 

7 

1 

2 

12 

Totaal aantal  respondenten  Respons % 

54 

16 

12 

5 

21 

9% 

3% 

12% 

4,8% 

14,3% 

         

17

2.3.3  Beschrijving onderzoeksvariabelen  Voor dit onderzoek is bij de respondenten informatie verzameld over leefbaarheid van de  buurt en de gezondheid van de buurtbewoners. In deze paragraaf wordt uiteengezet welke  vragen precies gesteld zijn en hoe deze zijn meegenomen in de statistische analyses.     Leefbaarheid    Algemene tevredenheid groen  In dit onderzoek wordt onder “groen” verstaan: het openbaar groen het dichtst bij de  woning van de respondent, waar de respondent op uitkijkt en/of waar de woning aan grenst.  In de vragenlijst wordt de term “openbaar groen” als volgt verduidelijkt: “Met openbaar  groen bedoelen we de plantsoenen en de speelplekken het dichtst bij uw woning in de  buurt”.    De algemene tevredenheid met het groen in de buurt is gemeten met behulp van twee  vragen. Aan de respondenten is gevraagd of zij via een rapportcijfer (1 t/m 10) aan konden  geven hoe tevreden ze zijn met de plantsoenen, perken en grasstroken (kijkgroen) en het  groen waar gerecreëerd kan worden (de parken en/of speelplekken) (recreatiegroen).     Kwaliteit openbaar groen  Voor het meten van het oordeel over de kwaliteit van groen is gebruik gemaakt van een  schaal met 7 items afkomstig uit het onderzoek van Van Dillen e.a. (2012). De bewoners is  gevraagd aan te geven wat zij vinden van de toegankelijkheid, de staat van onderhoud, de  variatie, de natuurlijkheid, de kleurigheid, de overzichtelijkheid en de veiligheid van het  openbaar groen. De items werden gemeten met een 5‐puntsschaal (heel goed / goed / niet  goed, niet slecht / slecht / heel slecht).   Op grond van de resultaten van een factoranalyse zijn alle zeven kwaliteitsaspecten samen  genomen in een schaal. De betrouwbaarheid van deze schaal is erg hoog: Cronbach’s alpha  0,91. De verschillende aspecten van deze schaal zijn zowel als geheel (schaal  Kwaliteitsaspecten) als afzonderlijk als afhankelijke variabele in een regressieanalyse  meegenomen.     Tevredenheid woonomgeving  De tevredenheid met de woonomgeving is gemeten met behulp van een viertal constructen.  Bewoners is gevraagd met behulp van een rapportcijfer (1 t/m 10) aan te geven hoe  tevreden zij zijn met de woning, het uitzicht vanuit de woning en met de woonomgeving.   Voor de tevredenheid met het uitzicht vanuit de woning en de woonomgeving is ook  gevraagd of respectievelijk het uitzicht vanuit de woning/ de woonomgeving voor en na  aanleg van Zorgeloos Groen (gevraagd door te vragen hoe het is vergeleken met .. jaar  geleden) is vooruit gegaan, achteruit gegaan of gelijk gebleven.     Aan de bewoners is hiernaast gevraagd om aan te geven hoe het is om te wonen in de buurt.  Dit is gemeten met behulp van een zevental stellingen die afkomstig zijn uit het WoON  onderzoek Nederland (2012). Voorbeelden van stelling zijn ‘het is vervelend om in deze  buurt te wonen’, ik ben gehecht aan deze buurt’, ik ben tevreden over de  bevolkingssamenstelling in de buurt’. De bewoners de vijf antwoorden geven op de  stellingen helemaal eens / beetje eens / niet eens / niet oneens / beetje oneens / oneens. De  positief gestelde items zijn omgescoord zodat de antwoordrichting overeenkomt met die   

18

van de negatief gestelde items. Het negatief gestelde item “Het is vervelend om in deze  buurt te wonen” (antwoord categorieën: Helemaal mee eens, t/m helemaal mee oneens),  bleek op grond van de resultaten van factoranalyse niet bij de andere zes te passen. Dit item  is als aparte afhankelijke variabele in een regressieanalyse getest. De zes op dezelfde factor  ladende items zijn samengevoegd tot de schaal “Buurtbeleving”. De betrouwbaarheid van  deze schaal is hoog: .838. De verschillende aspecten van deze schaal zijn zowel als geheel als  afzonderlijk als afhankelijke variabele in een regressieanalyse meegenomen.    Kwaliteit voorzieningen  De mening over de kwaliteit van diverse voorzieningen in de buurt is gemeten met een  schaal van 5‐items afkomstig van het onderzoek van Van Dillen e.a. (2012). Aan de bewoners  is gevraagd op een vijfpunt schaal aan te geven in hoeverre zij het eens zijn met de volgende  stellingen: (1) in de buurt zijn de wegen, paden en pleintjes goed onderhouden; (2) in de  buurt zijn perken, plantsoenen en parken goed onderhouden; (3) inde buurt is het buiten  goed verlicht; (4) in de buurt zijn goede speelplekken voor kinderen; (5) in de buurt zijn  goede voorzieningen voor jongeren. Deze vijf items zijn gehercodeerd van negatief naar  positief, zodat een hogere beoordeling refereert aan een positiever oordeel. Op grond van  factoranalyse zijn de items van de schaal samengevoegd tot 1 schaal “Kwaliteit van  voorzieningen” (Cronbach’s alpha: .74). De verschillende aspecten van deze schaal zijn zowel  als geheel als afzonderlijk als afhankelijke variabele in een regressieanalyse meegenomen.     Buurt betrokkenheid  De term buurt betrokkenheid (engelse term: space‐attachment) is afkomstig uit een  onderzoek van Williams en Steward (in Salverda et al., 2011) en refereert aan positieve  gevoelens over een bepaalde plek, die zich vertalen in positief gedrag tot behoud van die  plek. Buurtbetrokkenheid is gemeten met behulp van 5 items waarop bewoners via een 5‐ puntschaal konden aangeven of zij het er helemaal mee eens dan wel helemaal mee oneens  waren. De items zijn ‘Ik voel me mede verantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt’, ‘Ik  doe, op mijn manier, mijn best om de buurt leefbaar te houden’; ‘Ik ruim zwerfvuil op’; ‘Ik  spreek anderen erop aan als zij vuil of rommel laten slingeren’ en ‘Ik spreek anderen erop  aan als zij zich onverantwoordelijk gedragen’. De aspecten zijn samengenomen tot de schaal  “Buurtbetrokkenheid” (Cronbach’s alpha .782). De items zijn behalve als geheel ook  afzonderlijk als afhankelijke variabele in een regressieanalyse meegenomen.     Sociale cohesie  De variabele Sociale Cohesie (GG&GD Utrecht, 2010) is geoperationaliseerd door bewoners  te vragen in hoeverre zij het eens zijn met de volgende vijf stellingen: (1) de mensen in mijn  buurt helpen elkaar; (2) de mensen in mijn buurt voelen zich verbonden met elkaar (3) de  mensen in mijn buurt zijn te vertrouwen; (4 de mensen in mijn buurt kunnen over het  algemeen slecht met elkaar opschieten (5) ik ga liever niet om met de mensen uit mijn  buurt.   Nadat de antwoord categorieën van twee van de vijf items waren omgescoord om dezelfde  antwoordrichting te verkrijgen zijn, bleek op grond van factoranalyse dat alle items op 1  factor laden, de vijf items zijn dan ook samengevoegd tot de schaal ‘Sociale Cohesie’   (Cronbach’s  alpha .825) . De stellingen zijn behalve als geheel ook afzonderlijk als  afhankelijke variabele in een regressieanalyse meegenomen.       

19

Overlast en verloedering   De items die samen de schalen “Overlast” en “Vooruitgang” vormen, zijn in de vragenlijst  beurtelings gesteld (WoOn 2012). Op elk “overlast‐item”, bijvoorbeeld “Hoe vaak komt het  voor dat muren en/of gebouwen beklad worden?” volgt een (generiek) vooruitgang‐item:  “En ten opzichte van X jaar geleden, komt dit nu vaker, even vaak of minder vaak voor?” De  “Overlast‐items” horen bij de schaal “Overlast” (Cronbach’s alpha van .742) en hebben de  antwoordmogelijkheden “vaak”, “soms” en “(bijna) nooit”. De daarop volgende  “vooruitgang‐items” horen bij de schaal “Vooruitgang ten opzichte van X jaar geleden”  (Cronbach’s alpha van .81) en hebben allen de antwoordmogelijkheden “vaker”, “even  vaak”, “minder vaak” en “niet van toepassing, ik woon hier korter dan X jaar”. Het getal “X”  is aangepast aan het aantal jaar dat het Zorgeloos Groen project op de betreffende  (experimentele) locatie bestond, gemeten vanaf het eerste bloeiseizoen. Antwoorden van  respondenten die invulden dat de vraag niet van toepassing was, zijn niet meegenomen in  de analyse.   Behalve het eerder genoemde item bestaat de schaal “Overlast” uit de volgende items: “Hoe  vaak komt vernieling van bushokjes of andere gemeente eigendommen, zoals  prullenbakken, elektriciteitskastjes of bankjes, voor?”, “Hoe vaak komt rommel op straat  voor?”; Hoe vaak komt hondenpoep op straat voor?” en “ In welke mate ondervindt u in  deze buurt overlast door jongeren die buiten “hangen”?”. De verschillende aspecten van  beide schalen zijn zowel geheel als afzonderlijk als afhankelijke variabelen in de  regressieanalyses meegenomen.    Veiligheidsgevoelens   Gevoelens van veiligheid zijn gemeten met twee items afkomstig uit de Politiemonitor (IVM,  2011): (1) Hoe vaak voelt u zich overdag onveilig in uw buurt? en (2) Hoe vaak voelt u zich ’s  nachts onveilig in uw buurt?. Beide vragen hadden de antwoordmogelijkheden vaak, soms,  zelden en nooit. Samen vormen deze twee items de schaal “Veiligheidsgevoelens”, met een  betrouwbaarheid van .757 (Cronbach’s  alpha). Factoranalyse wees uit dat deze items op één  gezamenlijke factor laden en zijn zowel als gezamenlijk als apart als afhankelijke variabele in  een regressieanalyse meegenomen.    Gezondheid    Algemene ervaren Gezondheid  De algemene ervaren gezondheid is gemeten via een enkel item: “Hoe is over het algemeen  uw gezondheid?” afkomstig uit de SF‐12 (Gandek e.a. 1998). Respondenten konden kiezen  uit de antwoordmogelijkheden “uitstekend”, “zeer goed”, “goed”, “matig” en “slecht”.     Mentale Gezondheid   De mentale gezondheid is gemeten met behulp van de 10‐items van de Perceived Stress  Scale (Cohen, 1988). In deze tien items worden vragen gesteld als: Hoe vaak bent u tijdens  de afgelopen maand overstuur geweest door iets dat onverwacht gebeurde?; Hoe vaak hebt  u tijdens de afgelopen maand het gevoel gehad dat u niet in staat was de belangrijke dingen  in uw leven onder controle te houden?; c: “Hoe vaak hebt u zich tijdens de afgelopen maand  zenuwachtig en gespannen gevoeld?.  De items zijn samengenomen in 1 schaal die de  ervaren stress van de bewoners meet (Cronbach’s alpha = .831).        

20

Conditie  Om vast te stellen of de meningen van bewoners grenzend aan een groenstrook/ plantsoen  met het concept zorgeloos groen verschillen van de meningen van bewoners zonder  Zorgeloos Groen is een dichotome variabele ‘conditie’ (1= wel zorgeloos groen) aangemaakt  aan de hand van het adres waar mensen wonen. In het rapport spreken we verder van  bewoners met Zorgeloos Groen en bewoners zonder Zorgeloos Groen.    Controle variabelen  Omdat op grond van de theorie aangenomen kan worden dat geslacht, leeftijd, etnische  achtergrond, opleidingsniveau en inkomensniveau invloed op de afhankelijke variabelen  hebben, zijn deze achtergrondvariabelen als covariaat meegenomen in de regressiemodellen  om voor deze invloed te controleren.   Leeftijd is meegenomen als continue variabele. Geslacht (man = 1) en Etniciteit (niet  Westerse allochtoon = 1), zijn als dummyvariabelen meegenomen. Om onderscheid te  kunnen maken tussen Westerse en niet‐westerse allochtonen is de definitie van CBS  (verwijzing met jaartal?) voor niet westerse allochtonen gebruikt. Hierin wordt iemand als  niet westerse allochtoon aangemerkt als deze zelf geboren is of minimaal 1 ouder heeft die  geboren is in een “niet westers land”. Onder niet westerse landen worden verstaan: Turkije,  Marokko, Suriname, Antillen, Aruba, landen in Afrika, Latijns‐Amerika en Azië.  Uitzonderingen zijn Indonesië (plus voormalig Ned. Indië en de Molukken), Japan en  Oceanië, deze landen worden als “Westers” aangemerkt.  Opleidingsniveau is onderverdeeld in categorieën en vervolgens als dummyvariabelen  opgenomen in de analyses. De categorieën binnen “Opleiding” zijn: (1) “laag”, geen  opleiding tot en met basisschool; (2) “midden‐laag”: lager‐ of voorbereidend  beroepsonderwijs (zoals LTS, VMBO) en middelbaar algemeen voortgezet onderwijs (zoals  MAVO, VMBO‐t); (3) “midden‐hoog”, van middelbaar beroepsonderwijs (zoals MBO‐lang,  MTS) tot en met hoger algemeen voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (zoals HAVO,  VWO, MMS, HBS) en (4) “hoog”, hoger beroepsonderwijs (HBO) en Wetenschappelijk  onderwijs (WO). Van deze categorieën zijn vier dichotome variabelen gemaakt.  Inkomensniveau is verdeeld in vier categorieën: (1) laag (tot en met € 1.350 per maand); (2)  midden (van € 1.351 tot en met € 3.100 euro per maand); (3) hoog (€ 3.101 euro en meer  per maand); (4) inkomen onbekend (geen antwoord). Deze laatste categorie is meegenomen  om uit te sluiten dat degene die deze vraag niet hebben ingevuld niet heel anders hebben  geantwoord. Van deze categorieën zijn vier dichotome variabelen gemaakt.    Woonduur is gemeten met de vraag ‘hoe lang woont u op het huidige adres?’. In de analyses  van de vragen waarin is gevraagd de situatie voorafgaand aan Zorgeloos Groen te  beoordelen, zijn de antwoorden van mensen niet meegenomen als zij nog niet woonachtig  waren op het adres voordat Zorgeloos Groen werd aangelegd.       Analyse  De data zijn geanalyseerd met behulp van lineaire regressie‐analyse. In de analyses is de  invloed van het al dan niet wonen rondom Zorgeloos Groen (variabele ‘Conditie’) op de  afhankelijke variabelen gemeten. Hierbij is gecontroleerd voor mogelijk vertekenende  invloeden van verschillende achtergrondvariabelen, te weten: leeftijd, geslacht,  opleidingsniveau, hoogte van inkomen, leeftijd en etnische achtergrond.     

 

21

De analyses zijn beoordeeld aan de hand van de gestandaardiseerde beta‐waarden van de  variabele ‘conditie’. Indien die variabele een significante invloed heeft op de afhankelijk dan  kan gesteld worden dat bewoners met Zorgeloos Groen anders oordelen over de  afhankelijke dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.   

 

22

3.   

RESULTATEN 

3.1  Resultaten kwalitatieve interviews    3.1.1  Aanleiding aanleg Zorgeloos Groen  De meeste betrokken opdrachtgevers hebben gekozen voor de aanleg van Zorgeloos Groen  in de betreffende wijken omdat het huidige groen als saai en/ of verouderd werd ervaren  (Middachtenstraat, Kaaplandstraat, Brakkenstein). Zo werd aangegeven dat ‘er is meer dan  alleen heester en bomen’ (21) en dat het bestaande groen ‘functioneel’ was en ‘heel groen,  maar weinig kleur’ had (31). Een derde respondent geeft aan ‘er was alleen maar groen; gras  met struiken en bomen. Alleen in de zomer waren er bloemen en de rest van het jaar niks’.  De opdrachtgever van de Middachtenstraat gaf aan dat hij benieuwd was naar het idee dat  ‘je meer kleur krijgt in een wijk, meer beleving, maar dat het toch ook gunstig is voor ons in  onderhoud’.     Bij locatie Brakkenstein was sprake van onderhoud en hestel werkzaamheden rondom de  gebouwen. Hierdoor (door plaatsing van de steigers en het lopen langs de gevel) was een  deel van het groen kapot gegaan.  Dat maakte deze locatie volgens de opdrachtgever  geschikt voor het toepassen van Zorgeloos Groen.    Bij de Kaaplandstraat en de Wildemansakker is gekozen voor Zorgeloos Groen omdat de  beleving van het groen negatief was. De negatieve beleving uitte zich in klachten van  bewoners. Het idee was dat met het toepassen van Zorgeloos Groen de beleving verbeterd  kon worden. De opdrachtgever van de Wildemansakker gaf ook aan dat een reden om te  investeren op die specifieke plek was dat veel mensen uitkijken op het groen waardoor er  een groter budget beschikbaar is omdat meerdere mensen tegelijk bediend kunnen worden.  In de betreffende wijk wilde men een aantal plusplekken creëren die ook de rest van de wijk  op zouden kunnen halen. Zorgeloos Groen werd gezien als een concept dat bij deze  doelstelling goed paste en de aanbieding van dit project kwam op een gunstig moment.    3.1.2  Ervaringen met Zorgeloos Groen    Algemene indruk van de buurt verbeterd  Alle geïnterviewde geven aan dat de algemene indruk van de buurt verbeterd is ten opzichte  van de situatie zoals deze was voorafgaand aan de aanleg van Zorgeloos Groen. Dit is ook  terug te zien aan het cijfer dat gegeven wordt voor de mate waarin de buurt is verbeterd  (gemiddeld een 8,1).   De opdrachtgever van het groen in de Middachtenstraat is het meest uitgesproken over de  verbetering in de algemene indruk van de buurt. Hij geeft aan dat de buurt ‘enorm is  opgeknapt’. De uitstraling is ‘enorm verbeterd, er is meer kleur en er zijn meerdere  seizoenen in beeld’. Bij het aanplanten was de opdrachtgever nog wat huiverig. Eerder heeft  hij namelijk meegemaakt dat planten werden uitgegraven en meegenomen, maar dat was  nu niet het geval. ‘Het lijkt wel of mensen er zuiniger mee zijn. Auto’s die geparkeerd  worden in de struiken zie je nu ook niet meer.’ ‘Ik heb het gevoel dat mensen er voorzichtig  mee omgaan en dat is positief’. ‘Er is nog maar 1 iemand die zijn hondje hier uitlaat,  voorheen veel meer.’ Ook de beheerder van het groen in de Middachtenstraat geeft aan dat  er minder vandalisme is dan bij het functionele groen. Hij geeft aan dat dit komt doordat de  wijk er nu goed uitziet. Hierdoor ‘is het niet meer acceptabel dat mensen er onzorgvuldig   

23

mee omgaan. Mensen spreken elkaar er nu meer op aan.’ Ook werd er op deze locatie  volgens de beheerder voorheen groen vernield door spelen (verstoppertje) en “hangen” in  de bosjes. Na aanleg van Zorgeloos Groen is dit niet meer mogelijk, vanwege het “groeien,  bloeien en weer terug snoeien”. Dit geeft geen ruimte in de bosjes voor hangen of  verstoppen    Op de locatie Wildemansakker geeft de opdrachtgever aan dat de burgers elkaar meer zijn  gaan opzoeken. Ook hebben zij het gevoel ‘dit is ons groen’.    Indruk staat van onderhoud  Ook de staat van het onderhoud is volgens de opdrachtgevers verbeterd. De staat van het  onderhoud werd voordat het Zorgeloos Groen er lag als ‘niet goed/ niet slecht’ beoordeeld.  Na aanleg van Zorgeloos Groen is de staat van het onderhoud verbeterd naar ‘goed’ tot ‘zeer  goed’. De opdrachtgevers en beheerder geven op dit moment een 7,3 voor de  onderhoudsvriendelijkheid van Zorgeloos Groen. De opdrachtgever van de Wildemansakker  gaf een 7 voor de onderhoudsvriendelijkheid, maar geeft aan dat hij verwacht dat de  onderhoudsvriendelijkheid nog gaat stijgen. ‘Nu staan de planten nog 20cm uit elkaar. Als  het straks dichtgegroeid is, is het onderhoudsarm en dan wordt het cijfer hoger’. De  opdrachtgever van de Middachtenstraat geeft aan dat zij als uitgangspunt hadden dat het  onderhoud niet meer mocht worden dan ze al hadden. ‘En dat lukt’ aldus de opdrachtgever.   Dat de staat van het onderhoud verbeterd is komt volgens de opdrachtgever van de  Kaaplandstraat doordat de frequentie van het onderhoud omhoog gaat en door de  samenstelling van het pakket. ‘Het dek is vrij snel gesloten’. Bij de Wildemansakker klaagde  bewoners voorafgaand aan de aanleg van Zorgeloos Groen over de bestrating en paden. Nu,  na aanleg van Zorgeloos Groen, zijn er ‘veel minder bewonersklachten’. Dit terwijl het  eindbeeld van Zorgeloos Groen nog niet behaald is. Op dit moment is nog intensief  onderhoud nodig.    Overwegend positieve reacties van bewoners  Uit de interviews blijkt dat de reacties van bewoners over Zorgeloos Groen overwegend  positief waren. Hieronder volgen enkele reacties die volgens de opdrachtgevers door de  bewoners zijn gegeven:  • “Wij genieten hiervan, de bloeirijkdom van deze verscheidenheid van beplanting. We  verwachtten dat niet in deze tijd en toch is het heel mooi geworden.” (21,  Middachtenstraat)   • ‘Tijdens aanleg, toen ze aan het planten waren, stond de spirea meteen in bloei,  mensen waren daardoor meteen enthousiasme door het resultaat’ (14,  Wildemansakker)  • “Mooi alle bloemetjes en de bijtjes.’ (33, Brakkenstein)  • “Nu zitten we graag op het terras.”  (33, Brakkenstein)  • “Het uitzicht is mooier geworden.” (33, Brakkenstein)  • ‘Mensen aan de andere kant geven aan ‘waarom krijgen wíj dat niet’. (33,  Brakkenstein)  • ‘Het brengt kleur, fleur, openheid en licht.’ (12, Kaaplandstraat)    Een beheerder van het groen in de Middachtenstraat geeft aan dat er in Nijmegen veertig  jaar geleden heel veel rozenperken waren. Het onderhoud daarvan was heel  arbeidsintensief. Je had een voorjaarssnoei, najaarssnoei, moest bemesten en dode   

24

bloemen eruit halen enzovoorts. Vanwege dit benodigde intensieve onderhoud waren rozen  zo goed als verdwenen uit het straatbeeld. Nu worden via Zorgeloos Groen de rozen weer  teruggebracht in het straatbeeld. Dit zijn rozen die minder onderhoud nodig hebben.  ‘Mensen zijn heel blij dat de rozen weer terug zijn!’, aldus de beheerder.    Geïnterviewden zijn erg positief over de kwaliteit van Zorgeloos Groen   Aan de opdrachtgevers en beheerder is gevraagd via het beantwoorden van een negental  items aan te geven wat ze vinden van de kwaliteit van Zorgeloos Groen.  Uit de analyses  blijkt dat de geïnterviewden deze kwaliteitsaspecten van Zorgeloos Groen erg positief  beoordelen. Men is met name erg tevreden over de natuurlijkheid en kleurigheid van  Zorgeloos Groen. Verder vinden ze Zorgeloos Groen (heel) gevarieerd, is er (heel) weinig  zwerfvuil en is de algemene indruk van Zorgeloos Groen (heel) positief. Ook de staat van het  onderhoud wordt als (heel) goed beoordeeld. De veiligheid, toegankelijkheid en  overzichtelijkheid worden minder hoog beoordeeld als de eerder genoemde items, maar nog  steeds worden ook deze aspecten van de kwaliteit als ‘(zeer) goed’ beoordeeld. Ten aanzien  van de overzichtelijkheid geeft de opdrachtgever van de Wildemansakker aan dat dit beter  kan. Dit komt doordat de seringen hoog worden waardoor onbedoeld onveilige hoeken  gecreëerd worden. De opdrachtgever gaf aan dat bij andere groen‐projecten er deskundigen  betrokken worden die ervoor zorgen dat ‘dit soort onveilige plekken niet ontstaan’. Hij geeft  aan dat deze mensen bij dit Zorgeloos Groen project niet betrokken waren. Tevens geeft hij  aan dat in dit geval geluisterd is naar bewoners, die een achterpad wensten en dat het  luisteren naar de bewoners geleid heeft tot meer vertrouwen in ‐ en acceptatie van het  project Zorgeloos Groen.    Tabel 3.1: Beoordeling van de kwaliteitsaspecten van Zorgeloos Groen door opdrachtgevers  (n=4) en beheerder (n=1)    Toegankelijkheid  Staat onderhoud  Variatie  Natuurlijkheid  Kleurigheid  Overzichtelijkheid  Afwezigheid Zwerfvuil  Veiligheid  Algemene indruk 

Gemiddeld  3,8  4,6  4,8  5  5  4,2  4,8  4,2  4,8 

Laagste score  3  4  4  5  5  3  4  3  4 

Hoogste score  5  5  5  5  5  5  5  5  5 

* schalen lopen van 1 (zeer slecht) tot 5 (zeer goed)  3.2   Resultaten Vragenlijstonderzoek    3.2.1    Populatie  In tabel 3.2 zijn de kenmerken beschreven van de bewoners die aan het onderzoek hebben  deelgenomen. Het grootste deel van de respondenten is vrouw, midden laag opgeleid en  heeft een laag inkomen. Slechts een klein deel van de respondenten heeft kinderen en is  allochtoon.     

 

25

Tabel  3.2 

Achtergrondvariabelen, totaal en per locatie  

  Geslacht (vrouw)    Leeftijd  Tot 30  31‐47  48 – 64  65 en ouder    Opleiding  Laag  Midden laag  Midden hoog  Hoog    Inkomen  Laag  Midden  Hoog  Onbekend    Moeite  rondkomen  Allochtoon  1 of meer  kinderen <= 16 

Totaal  Middachtenstraat  (Locatie 1)  63,9%  61,1%          13,4%  19,5%  26,1%  33,6 %  30%  29,2%  30,4  17,7          9,3%  9%  38,7%  36,9 %  29,4%  34,2%  22,6%  19,8%          42,4%  55,8%  34,9%  27,4%  7,8%  5,3%  14,9%  11,5%      39.1  47.1  10,2  15,4 

Kaaplandstraat  (locatie 2)  69,4%      14,3 %  28,6 %  22,9%  34,3      14,3%  31,4 %  22,9%  31,4%      44,4%  33,3%  17,6%  5,6%    33.3 

Brakkenstein  (locatie 3)  51,3%      17,9 %  28,2 %  30,8%  23,1      2,6%  33,3 %  30,8%  33,3%      25,6%  48,7%  10,3%  15,4%    28.2 

Wildemansakker  (locatie 4)  73,1%      0 %  10,6 %  34,8%  54,5      11,1%  49,2%  23,8%  15,9%      28,4  40,3%  6%  25,4%    34,8 

11,1  8,3 

14,4  30,8 

4,5  10,4 

11,5  15,2 

  3.2.2   Leefbaarheid    Algemene tevredenheid met groen  Uit de analyses blijkt dat bewoners met Zorgeloos Groen significant meer tevreden zijn met  zowel het kijkgroen als het recreatieve groen (zie tabel 3.3). De tevredenheid met het  kijkgroen wordt door bewoners met Zorgeloos Groen beoordeeld met het cijfer 7,6.  Bewoners zonder Zorgeloos Groen beoordeelde de plantsoenen gemiddeld met het cijfer  6,9.   De analyses per locatie laten zien dat alleen bewoners met Zorgeloos Groen van de drie  locaties in Nijmegen meer tevreden zijn met het kijkgroen dan hun controle groep. Op de  Wildemanakker zijn geen verschillen in tevredenheid gevonden. Wat betreft de  tevredenheid met het recreatiegroen tonen de analyses per locatie aan dat alleen de  bewoners van de Middachtenstraat meer tevreden waren over het gebruiksgroen dan de  bewoners uit de controle groep.     Tabel 3.3: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en de tevredenheid  met het kijk‐ en gebruiksgroen (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)    Afhankelijke variabele 

Totaal  (N= 255) 

Tevredenheid kijkgroen  Tevredenheid gebruiksgroen  

.210***  .208*** 

Locatie 1  (n=113)  .448***  .491*** 

Locatie 2  (n=36)  .484*  .064 

Locatie 3  (n=39)  .419*  .052 

Locatie 4  (n=67)  ‐.096  .048 

***p<= .001, **p<= .05 en *p<= .1 

     

26

Tevredenheid met kwaliteit van groen  Uit de resultaten van de regressieanalyse blijkt dat bewoners met Zorgeloos Groen de  kwaliteit van het openbaar groen significant hoger beoordelen dan bewoners zonder  Zorgeloos Groen (zie tabel 3.4).   De analyses per locatie laten zien dat het verschil in het oordeel over de kwaliteit van groen  tussen bewoners met dan wel zonder Zorgeloos Groen toegewezen kan worden aan de  hogere beoordeling van bewoners met Zorgeloos Groen op de Middachtenstraat en  Brakkenstein. Bewoners van de Middachtenstraat zijn over alle afzonderlijke aspecten van  de kwaliteit van groen meer tevreden. In Brakkenstein beoordelen de bewoners de aspecten  toegankelijkheid, natuurlijkheid en overzichtelijkheid hoger.    Tabel 3.4: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en de kwaliteit van  groen (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)   

Totaal  (N= 255) 

Kwaliteit groen      Toegankelijkheid  Staat onderhoud  Variatie  Natuurlijkheid  Kleurigheid  Overzichtelijkheid  Veiligheid 

.275*** 

Locatie 1  (n=113)  .430***   

.201**  .253***  .228***  .246***  .183**  .271***  .180** 

Locatie 2  (n=36)  .150   

.313**  .406***  .326***  .448***  .304***  .379***  .318*** 

Locatie 3  (n=39) 

Locatie 4  (n=67) 

.340* 

.109 

  .212  .350  .007  .138  ‐.116  .191  ‐.200 

  .480*  .233  .222  .309*  .125  .331*  .190 

‐.049  .100  .156  .119  .075  .101  .060 

***p<= .001, **p<= .05 en *p<= .1  

Tevredenheid met woonomgeving    Tevredenheid woning  Er zijn geen significante verschillen gevonden in de tevredenheid met de woning tussen  bewoners met dan wel zonder Zorgeloos Groen (zie tabel 3.5).     Tevredenheid uitzicht vanuit de woning  Bewoners met Zorgeloos Groen bleken wel significant meer tevreden te zijn met het uitzicht  vanuit hun woning. Voor het uitzicht vanuit de woning geven bewoners met Zorgeloos  Groen gemiddeld een 7,5, waar bewoners uit de controleconditie een 6,9 geven. Ook geven  zij significant vaker aan dat het uitzicht vooruit is gegaan in de periode na de aanleg van  Zorgeloos Groen (zie tabel 3.5).  Analyses per locatie laten zien dat bewoners met Zorgeloos Groen van de Middachtenstraat  en Kaaplandstaat meer tevreden zijn met het uitzicht. Wat betreft de vooruitgang ten  aanzien van het uitzicht geven bewoners van de Middachtenstraat, Brakkenstein en de  Wildemansakker aan dat het uitzicht vanuit hun woning vooruit is gegaan (zie tabel 3.5).     Tevredenheid woonomgeving  De resultaten omtrent de tevredenheid met de woonomgeving laten zien dat bewoners met  Zorgeloos Groen meer tevreden zijn met hun woonomgeving dan bewoners zonder  Zorgeloos Groen (zie tabel 3.5). De woonomgeving wordt met .2 punten hoger gewaardeerd  tot een 7.2. Analyses per locatie laten zien dat dit geldt op de Middachtenstraat. Bewoners  van deze straat geven ook significant vaker aan dat hun woonomgeving er op is  vooruitgegaan dan bewoners van de controlegebieden.    

27

Tabel 3.5: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en de tevredenheid  met de woonomgeving (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)      Tevredenheid woning  Tevredenheid uitzicht  Uitzicht vooruit gegaan   t.o.v vóór aanleg ZG  Tevredenheid woonomgeving  Woonomgeving vooruit gegaan    t.o.v. vóór aanleg Z.G. 

Totaal  N= 255 

Locatie 2  n=36 

Locatie 3  n=39 

Locatie 4  n=67 

‐.017  .346***  .343*** 

Locatie 1  n=113    .106  .569***  .487 *** 

.234  .545**  .132 

.019  .258  .308* 

.172  .127  .248** 

.122*    .213** 

.352***    .320** 

.198    .102 

.124    .125 

‐.115    .154 

  Buurtbeleving  Ten aanzien van de buurtbeleving zijn geen significante verschillen gevonden tussen  bewoners met dan wel zonder Zorgeloos Groen (zie tabel 3.6). Bewoners met Zorgeloos  Groen beleven hun buurt dus niet beter of slechter dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.    Tabel 3.6: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en buurtbeleving  (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)    Schaal Buurtbeleving    Vervelend om in deze buurt te wonen  Aantrekkelijke bebouwing in deze buurt  Gehecht aan deze buurt  Thuisvoelen in deze buurt  Tevredenheid met bevolkingssamenstelling  in deze buurt  Indien mogelijk ga ik verhuizen uit deze  buurt 

Totaal  N= 255  ‐.013    .035  ‐.013  ‐.057  ‐.033  .016 

Locatie 1  n=113  .339    ‐.022  .076  .036  .099  .060 

Locatie 2  n=36  .000    .113  .118  ‐.265  ‐.241  .339 

Locatie 3  n=39  ‐.060    .087  .101  ‐.278  ‐.162  .110 

Locatie 4  n=67  ‐.090    .217  ‐.066  ‐.064.  ‐.090  088 

.035 

.224** 

.488 

.010 

‐.227* 

  Tevredenheid kwaliteit voorzieningen  Ten aanzien van de kwaliteit van voorzieningen laten de resultaten zien dat bewoners met  Zorgeloos Groen meer tevreden zijn over de kwaliteit van de voorzieningen in de buurt dan  bewoners zonder Zorgeloos Groen (zie tabel 3.7). Nadere analyses per locatie laten zien dat  deze relatie het best zichtbaar is in de Middachtenstraat.     De resultaten voor de afzonderlijke items laten zien dat bewoners met Zorgeloos Groen met  name meer tevreden zijn met het onderhoud van wegen, paden en pleinen en met het  onderhoud van perken, plantsoenen en parken.   Analyses per locatie laten zien dat de grotere tevredenheid met het onderhoud van wegen,  paden en pleinen toe te schrijven is aan de mening van de bewoners met Zorgeloos Groen  op de Middachtenstraat. Ten aanzien van het onderhoud van perken, plantsoenen en parken  zien we dat bewoners met Zorgeloos Groen op alle locaties behalve de Wildemanakker meer  tevreden zijn. Op de locatie Wildemanakker zien we dat bewoners met Zorgeloos Groen het  vaker eens zijn met de stelling dat er goede speelplekken zijn voor kinderen.         

28

Tabel 3.7: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en de kwaliteit van  voorzieningen (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)    Schaal kwaliteit van voorzieningen     Onderhoud wegen, paden en pleinen   Onderhoud perken, plantsoenen en parken  Goede buitenverlichting   Goede speelplekken voor kinderen   Goede voorzieningen voor jongeren  

Totaal  N= 255  .200**    .175**  .255***  .064  .095  .098 

Locatie 1  n=113  .276**    .335***  .366***  .117  .078  .106 

Locatie 2  n=36  .279    .022  .577**  .285  ‐.130  .198 

Locatie 3  n=39  ‐.028.    .053  .384**  ‐.011  ‐.318  ‐.263 

Locatie 4  n=67  .167    .121  ‐.050  .001  .293**  .103 

  Buurt betrokkenheid  De resultaten laten geen significante relatie zien tussen de schaal voor buurt betrokkenheid  en het wel of niet wonen rondom Zorgeloos Groen (zie tabel 3.8). Analyses van de  afzonderlijke items laten zien dat bewoners met Zorgeloos Groen vaker aangeven hun  zwerfvuil op te ruimen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.     De resultaten per locatie laten zien dat in Brakkenstein bewoners met Zorgeloos Groen  anderen minder vaak aanspreken als ze rommel laten slingeren.    Tabel 3.8: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en de  buurtbetrokkenheid (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)    Schaal Buurtbetrokkenheid    Verantwoordelijkheidsgevoel voor  leefbaarheid in de buurt  Eigen inzet voor leefbaarheid   binnen de buurt  Zwerfvuil opruimen  Anderen aanspreken als zij rommel laten  slingeren  Anderen aanspreken op  onverantwoordelijk gedrag 

Totaal  N= 255  .063    .031 

Locatie 1  n=113  .065    ‐.034 

Locatie 2  n=36  ‐.053    ‐.265 

Locatie 3  n=39  ‐.140    ‐.038 

Locatie 4  n=67  ‐.054    ‐.110 

030 

‐ .036 

‐.348 

.056 

‐.022 

.116*  .016 

.044  .022 

.144  .280 

.134   ‐.341* 

.018  ‐.023 

.031 

.090 

.141 

‐.208 

.033 

  Sociale cohesie in de buurt  De resultaten van de analyses aangaande sociale cohesie laten zien dat de sociale cohesie in  de Middachtenstraat en Kaaplandstraat hoger is bij bewoners met Zorgeloos Groen dan bij  bewoners zonder Zorgeloos Groen (zie tabel 3.9).    Analyses op de afzonderlijke items laten zien dat op de locatie Kaaplandstraat bewoners met  Zorgeloos Groen aangeven zich meer verbonden te voelen met hun buurtgenoten, vaker  aangeven dat buurtgenoten met elkaar kunnen opschieten en vaker aangeven graag om te  gaan met buurtgenoten. Op de Middachtenstraat geven bewoners met Zorgeloos Groen  minder vaak aan dat buurtbewoners met Zorgeloos Groen slecht met elkaar op kunnen  schieten. Op een locatie Wildemanakker worden tegengestelde resultaten gevonden. Hier  geven bewoners zonder Zorgeloos Groen vaker aan dat buurtgenoten goed met elkaar op  kunnen schieten dan buurtbewoners met Zorgeloos Groen.      

29

Tabel 3.9: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en sociale cohesie  (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)    Schaal Sociale Cohesie   Hulpvaardigheid buurtgenoten Gevoelens van verbondenheid buurtgenoten Betrouwbaarheid buurtgenoten Buurtgenoten kunnen goed met elkaar opschieten Ik ga graag om met buurtgenoten

Totaal  N= 255  .032    .017 

Locatie 1  n=113  .187    .095 

Locatie 2  n=36  .744**    .466 

Locatie 3  n=39  ‐.019    .045 

Locatie 4  n=67  ‐.194    ‐.164 

‐.035 

.039 

.630** 

‐.130 

‐.043 

.059 

.146 

.466 

.064 

‐.043 

.025 

.210** 

.583* 

‐.105 

‐.303** 

.043 

.154 

.580* 

.043 

.004 

  Overlast en Verloedering  Wat betreft de verloedering in de buurt laten de resultaten zien dat bewoners met  Zorgeloos Groen op locatie Middachtenstraat significant vaker aangeven dat er minder  verloedering is in hun straat dan bewoners zonder Zorgeloos Groen (zie tabel 3.10).    Als de resultaten voor de afzonderlijke items per locatie bekeken worden dan is te zien dat  bewoners met Zorgeloos Groen op locatie Middachtenstraat significant vaker aangeven  minder hondenpoep op straat te hebben en minder overlast van jongeren te ervaren. Op  locatie Brakkenstein geven bewoners aan minder vaak zwerfvuil te zien dan bewoners  zonder Zorgeloos Groen. Op locatie Kaaplandstraat en Wildemanakker ligt de relatie  andersom. Op locatie Kaaplandstraat geven bewoners zonder Zorgeloos Groen significant  vaker aan dat vernieling aan gemeente‐eigendommen vaak voorkomt. Op locatie  Wildemansakker geven bewoners zonder Zorgeloos Groen vaker aan minder rommel op  straat te zien.     Vooruitgang verloedering na aanleg Zorgeloos Groen  We zijn nagegaan of de verloedering is verminderd na de aanleg van Zorgeloos Groen (zie  tabel 3.10). De resultaten van deze analyses laten zien dat bewoners met Zorgeloos Groen  van locatie Middachtenstraat vaker aangeven dat de situatie wat betreft verloedering  verbeterd is in hun buurt.     Analyses met de afzonderlijke items laten zien dat op locatie Middachtenstraat de afname in  verloedering met name komt doordat na de aanleg van Zorgeloos Groen minder overlast  wordt ervaren door jongeren, er minder hondenpoep op straat is en er minder vaak sprake is  van vernieling van gemeente eigendommen. De analyses van de afzonderlijke items laten  verder zien dat op locatie Kaaplandstraat bewoners met Zorgeloos Groen na aanleg van  Zorgeloos Groen minder bekladding van muren ervaren. Op locatie Brakkenstein wordt er  minder hondenpoep op straat en minder overlast van jongeren ervaren.   

 

30

Tabel 3.10: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en verloedering  (gestandaardiseerde beta‐waarden en significantie)   

Totaal  N= 255  .027   .056 -.030 .014 -.075 .083 .069

Locatie 1  n=113  .204 **   .161 -.059 .101 .115 .263** .205**

Locatie 2  N=36  -.154.   -.397. .096 -.538 ** .080 -.150 .144

Locatie 3  n=39  .007   .438** -.020 -.083 -.075 .242 .284

Locatie 4  n=67  -.030   -.103. -.032 .075 -.264** .190 .192

Schaal vooruitgang na ZG

.050

.213*

.123

.084.

-.039.

Minder bekladding muren / gebouwen Minder vernieling gemeenteeigendommen Minder rommel op straat Minder hondenpoep op straat Minder overlast van hangjongeren

.054 .036

.160 .166*

.582** -.009

.166 .183

-.032 -.112

.083 .074 .132*

.239** .205** .230**

.142 .144 .254

.137 .552** .395**

-.120 .192 -.007

Schaal Verloedering   Zwerfvuil in openbaar groen Bekladding muren / gebouwen Vernieling gemeente-eigendommen Rommel op straat Hondenpoep op straat Overlast van hangjongeren

  Veiligheid  Ten aanzien van de veiligheid laten de resultaten zien dat alleen op locatie Middachtenstraat  bewoners met Zorgeloos Groen zich overdag veiliger voelen dan bewoners zonder Zorgeloos  Groen (zie tabel 3.11).    Tabel 3.11: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groen en veiligheid    Schaal Veiligheid   Veiligheidsgevoelens overdag Veiligheidsgevoelens ‘nachts

Totaal  N= 255  .020    .029  .010 

Locatie 1  n=113  .124    .160*  .075 

Locatie 2  n=36  .178    .370  .022 

Locatie 3  n=39  ‐.005    .053  ‐.048 

Locatie 4  n=67  ‐.058    ‐.087  ‐.023 

  3.2.3  Gezondheid  Ten aanzien van de ervaren gezondheid laten de resultaten zien dat de bewoners met  Zorgeloos Groen een betere ervaren gezondheid hebben dan de bewoners zonder Zorgeloos  Groen. Analyses per locatie laten zien dat dit geldt voor bewoners van de Middachtenstraat.    De analyses voor de mentale gezondheid laten zien dat bewoners met Zorgeloos groen op  locatie Brakkenstein een significant betere mentale gezondheid hebben dan bewoners  zonder Zorgeloos Groen. Voor de overige locaties zijn geen significante relaties gevonden.    Tabel 3.12: Resultaten voor relatie tussen al dan niet Zorgeloos Groenen gezondheid    Ervaren gezondheid

Totaal  N= 255  .098* 

Locatie 1  n=113  .147* 

Locatie 2  n=36  .132 

Locatie 3  n=39  .225 

Locatie 4  n=67  ‐.032 

Mentale gezondheid

‐.025 

.042 

‐.043 

‐.274 

.008 

 

 

31

4. 

CONCLUSIE  

  Dit onderzoek geeft een eerste inzicht in (1) motieven voor de aanleg van Zorgeloos Groen  (2) ervaringen met Zorgeloos Groen van opdrachtgevers en beheerders en (3) relaties tussen  het toepassen van het concept Zorgeloos Groen en leefbaarheid van de buurt en de  gezondheid van buurtbewoners.     4.1  Motieven voor aanleg en ervaringen met Zorgeloos Groen van opdrachtgevers en    beheerders  Ten aanzien van de motieven voor de aanleg van Zorgeloos Groen (onderzoeksvraag 1.1) kan  geconcludeerd worden dat deze veelal te maken hebben met een verouderd en saai aanbod  van het groen in de betreffende wijken. Ook wordt overgegaan tot het toepassen van  Zorgeloos Groen als de wijk of de woningen toch al gerenoveerd worden.   De ervaringen van opdrachtgevers en beheerders met Zorgeloos Groen (onderzoeksvraag  1.2) zijn erg positief. Zo is de aantrekkelijkheid van de buurt verbeterd na aanleg van  Zorgeloos Groen, is de staat van onderhoud verbeterd en worden ook bijna alle  kwaliteitsaspecten van Zorgeloos Groen erg hoog beoordeeld. De verbetering van de wijk uit  zich niet alleen in een grotere tevredenheid over het groen. De opdrachtgever en beheerder  van Zorgeloos Groen in de Middachtenstraat geven beide aan dat er minder vandalisme  plaatsvindt in het groen. Bewoners lijken zuiniger om te gaan met het groen. De  opdrachtgever van de Wildemanakker geeft aan dat burgers elkaar meer opzoeken. Ook  rapporteert hij minder klachten te ontvangen, hetgeen een financiële consequentie heeft.  Elke klacht over vandalisme of zwerfvuil kost de gemeente daar namelijk 150 euro. De  afwezigheid van klachten is dus ook financieel positief.  Alle opdrachtgevers en de beheerder geven ook aan veel positieve geluiden te horen van de  bewoners. Bewoners zijn volgens hen blij met de kleurigheid van de bloemen, de bijen en  vlinders. Zorgeloos Groen geeft ‘kleur, fleur, openheid en licht’.    4.2   Zorgeloos Groen en leefbaarheid en gezondheid     4.2.1   Zorgeloos Groen en leefbaarheid  Uit het onderzoek blijkt dat bewoners met Zorgeloos Groen verschillende aspecten van  leefbaarheid hoger waarderen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.     Met name voor de tevredenheid met het groen (algemeen en met de kwaliteit en het  onderhoud van het groen) werden eenduidige positieve resultaten gevonden op bijna alle bij  het onderzoek betrokken locaties. Zowel de tevredenheid over het kijk‐ en gebruiksgroen in  de buurt als de beoordeling van de diverse kwaliteits‐ en onderhoudsaspecten is significant  hoger onder de bewoners van de onderzoekslocaties met Zorgeloos Groen dan onder  bewoners van de controlelocaties. Hieraan gerelateerd wordt ook gevonden dat bewoners  met Zorgeloos Groen op drie van de vier onderzoekslocaties vaker aangeven dat het uitzicht  vanuit de woning erop vooruit is gegaan dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.    Voor de andere aspecten van leefbaarheid zijn niet zulke eenduidige resultaten gevonden.  Wel zijn voor verschillende uitkomsten aanwijzingen gevonden voor een positieve relatie  met Zorgeloos Groen.    

 

32

Deze aanwijzingen zijn het duidelijkst aanwezig voor verloedering. Uit de analyses van de  vragenlijst blijkt dat op twee locaties bewoners met Zorgeloos Groen tenminste één van de  aspecten van verloedering beter beoordelen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen ook is  de situatie ten aanzien van verloedering er op enkele aspecten van verloedering op  vooruitgegaan. Zo zien bewoners met Zorgeloos Groen onder andere minder hondenpoep  op straat, minder overlast door hangjongeren en minder vernieling van gemeente  eigendommen. Dit beeld wordt ook door de opdrachtgevers op een van de locaties  bevestigd, de opdrachtgevers op locatie Middachtenstraat geven aan dat mensen zuiniger  omgaan met hun omgeving.     Ook voor een verbetering van de sociale cohesie in de wijk zijn duidelijke aanwijzingen  gevonden. In twee van de vier buurten beoordelen bewoners met Zorgeloos Groen  (aspecten van) sociale cohesie positiever dan bewoners zonder Zorgeloos Groen. Met name  op locatie Kaaplandstraat zijn duidelijke resultaten gevonden.  Verder zien we hier een discrepantie tussen de mening van de opdrachtgever en de  resultaten uit de vragenlijst. De opdrachtgever van Zorgeloos Groen op locatie  Wildemanakker gaf aan dat de bewoners na de aanleg van Zorgeloos Groen beter met elkaar  konden opschieten, de vragenlijst wees echter het tegenovergestelde aan.     Op de locatie Wildemanakker, de enige locatie met “gebruiksgroen”, wordt gevonden dat  bewoners met Zorgeloos Groen vaker van mening zijn dat er goede speelplekken zijn voor  kinderen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen.     Voor een relatie tussen Zorgeloos Groen en tevredenheid woonomgeving, veiligheid en  buurtbetrokkenheid  vinden we een minimale relatie. Alleen op locatie Middachtenstraat  wordt gevonden dat bewoners met Zorgeloos Groen meer tevreden zijn met hun  woonomgeving en zich veiliger voelen dan bewoners zonder Zorgeloos Groen. Ten aanzien  van de buurtbetrokkenheid wordt alleen gevonden dat bewoners met Zorgeloos Groen op  locatie Brakkenstein vaker anderen aanspreken als zij rommel laten slingeren dan bewoners  zonder Zorgeloos Groen. Uit de interviews met opdrachtgevers en beheerders komt wel een  duidelijke verandering naar voren. Mensen parkeren de auto niet meer met de neus in het  groen, maar netjes in de vakken, vuilniszakken worden niet meer in het groen gedumpt,  mensen spreken elkaar aan op asociaal gedrag en laten hun hond de stoep niet meer  bevuilen. Het wel of niet toepassen van Zorgeloos Groen lijkt geen relatie te hebben met de  buurtbeleving.    4.2.2  Zorgeloos Groen en gezondheid  Het onderzoek laat een voorzichtige relatie zien tussen Zorgeloos Groen en ervaren  gezondheid. Op 1 locatie vinden we dat bewoners met Zorgeloos Groen hun gezondheid als  beter ervaren dan bewoners zonder Zorgeloos Groen. Voor mentale gezondheid zijn geen  relaties gevonden.   

 

33

5. 

Discussie 

Dit onderzoek is een van de eerste onderzoeken in Nederland waarmee inzicht verkregen  wordt in de mate waarin een interventie gericht op het verbeteren van de kwaliteit van het  openbaar groen een relatie vertoont met de leefbaarheid van de wijk en de gezondheid van  buurtbewoners.     Het onderzoek heeft aangetoond dat bewoners met Zorgeloos Groen verschillende aspecten  van leefbaarheid en de ervaren gezondheid beter beoordelen dan bewoners zonder  Zorgeloos Groen. De gevonden relaties met leefbaarheid en gezondheid verschillen echter  wel voor de afzonderlijke locaties. De relaties lijken afhankelijk te zijn van hoe de situatie  voorafgaand aan Zorgeloos Groen was. Zo is bijvoorbeeld te zien dat in buurten waar  overlast was door hondenpoep of hangjongeren bewoners na de aanleg van Zorgeloos  Groen deze aspecten minder rapporteerden.     De resultaten van deze studie moeten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden.  Dit heeft verschillende redenen. In dit onderzoek is er vanwege praktische redenen voor  gekozen om inzichten ten aanzien van leefbaarheid en gezondheid te vergelijken tussen  bewoners wonend in vergelijkbare wijken met dan wel zonder Zorgeloos Groen. Het is  echter onduidelijk of er voordat het Zorgeloos Groen is aangelegd niet ook al verschillende  inzichten bestonden tussen de experimentele‐ en de controle conditie. Hierdoor is het  moeilijker om vast te stellen of de resultaten alleen zijn toe te schrijven aan de interventie  met Zorgeloos Groen. Het feit dat de resultaten van de vragenlijst voor een groot deel  overeenkomen met de relaties die opdrachtgevers en beheerders hebben gezien, pleit er  voor dat de resultaten voor een groot deel toch de kracht van Zorgeloos Groen laten zien.    Een andere reden waarom de resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden is dat  op twee van de vier onderzoekslocaties niet alleen het groen is aangepakt, maar ook de wijk  als geheel of de gebouwen. Met name op locatie Middachtenstraat is dit het geval. Hier is in  het openbaar groen niet alleen het Zorgeloos Groen toegevoegd, maar is tevens in dezelfde  periode aan de achterzijde van de flats het openbaar groen verbeterd. Ook zijn er op deze  locatie, onderdeel van de wijk Hatert, op veel meer gebieden zaken aangepakt in de  afgelopen tijd. Dit wordt geïllustreerd door het feit dat het “predicaat” Vogelaarwijk in 2007  aan deze wijk is toegekend en in 2013  weer is opgeheven. Er zijn vele interventies gedaan,  waarvan er een aantal zijn die direct de leefbaarheid in de buurt raakten. Het is daarom niet  met zekerheid te zeggen dat de gevonden verschillen (geheel) toe te schrijven zijn aan het  Zorgeloos Groen.     Een derde reden om de resultaten met voorzichtigheid te interpreteren is dat in enkele van  de onderzoekslocaties slechts een beperkt aantal respondenten heeft gereageerd op de  uitnodiging om de vragenlijst in te vullen. Door de lage respons is het de vraag of dit wel een  goede afspiegeling van de buurt is. Wellicht zijn de relaties wel groter of kleiner dan nu zijn  gevonden.     Tot slot dient de lezer in ogenschouw te nemen dat door de schalen op te splitsen waardoor  er veel verschillende afhankelijke variabelen gecreëerd worden de kanskapitalisatie vergroot  wordt. Dit betekent dat de kans dat er per toeval een statistisch significant verband wordt  gevonden groter wordt. Echter, veel van de gevonden relaties in de analyses van de 

 

34

vragenlijsten worden ook bevestigd door opdrachtgevers. Dit maakt de aannemelijkheid van  de gevonden relaties hoger.     5.1  Aanbevelingen voor vervolg onderzoek  Middels dit onderzoek is getracht een eerste inzicht te krijgen in mogelijke relaties tussen  Zorgeloos Groen en leefbaarheid en gezondheid. Het onderzoek heeft sterke aanwijzingen  opgeleverd voor relaties tussen Zorgeloos Groen en verschillende aspecten van leefbaarheid.     Om duidelijkere uitspraken te kunnen doen over de effecten van Zorgeloos Groen dient een  interventie onderzoek gedaan te worden met een voor‐ en een nameting. Hierin wordt dan  allereerst voorafgaand aan het toepassen van Zorgeloos Groen nagegaan hoe het gesteld is  met de ervaren gezondheid en de meningen ten aanzien van de leefbaarheid in de wijk om  vervolgens na de aanleg van Zorgeloos Groen na te gaan of deze ervaringen en meningen  positief veranderd zijn. Het is dan belangrijk dat er op de locaties die betrokken worden bij  het onderzoek geen of slechts beperkte andere buurtveranderingen plaatsvinden.  Hiernaast is het aan te raden om naast het in kaart brengen van ervaringen en meningen  tevens meer objectieve maten te gebruiken om de leefbaarheid in kaart te brengen. De  incidentie van zwerfvuil, graffiti en/of hondenpoep zou bijvoorbeeld door gebruikmaking van  observatielijsten door verschillende beoordelaars bijgehouden kunnen worden.    Wanneer er onderzoek gedaan wordt naar ervaring en beleving van gebruikers is het voor  het gebruiksgroen, waar speeltoestellen en sportgelegenheden in voorkomen, van belang  om de hiervoor aangewezen doelgroep te bevragen. Ter illustratie: in het geval van het  huidig onderzoek zouden dat kinderen tussen 6 en 12 jaar geweest zijn, waarvoor de  speeltoestellen en speelgelegenheden op de Wildemanakker bedoeld zijn.     Verder lijkt het van belang in kaart te brengen wat de attitude is van de respondent ten  opzichte van Natuur en Groen, om na te kunnen gaan of deze algemene attitude doorklinkt  in de mening en ervaringen van de bewoner ten opzichte van het specifieke  onderzoeksgebied. Het zou kunnen dat mensen die een positieve attitude ten opzichte van  groen hebben, een sterker positief effect van specifiek groen in de buurt ervaren.     

 

35

6. 

Referenties  

Boer, T.A. & M. de Groot. (2010) Belevingswaardenmonitor Nota Ruimte 2009. Eerste  herhalingsmeting landschap en groen in en om de stad. Wageningen, Wettelijke  Onderzoekstaken Natuur & Milieu, WOt_rapport 109. 74 blz. 22 fig.; 21 ref.; 3 bijl.    CBS. (2013) via website: http://www.funda.nl/buurtinfo/koog‐aan‐de‐ zaan/westerkoog/kenmerken/?ref=48660899; opgehaald augustus 2013.  Cohen, S., & Williamson, G. (1988). Perceived stress in a probability sample of the United  States. In S. Spacapan & S. Oskamp (Eds.), The social psychology of health: Claremont  Symposium on applied social psychology. Newbury Park, CA: Sage.    Coley RL, Kuo FE, Sullivan WC. Where does community grow? The social context created by  nature in Urban Public Housing. Environ Behav, 1997; 29:(4):468‐94    Crommentuijn, L.E.M., J.M.J. Farjon, C. den Dekker & N. van der Wulp (2007).  Belevingswaardenmonitor Nota Ruimte 2006; nulmeting landschap en groen in en om de  stad. Rapportnr. 500073001. Milieu‐ en Natuurplanbureau, Bilthoven    De Vries S, Verheij RA, Groenewegen PP, et al. Natural environments ‐ healthy  environments? An exploratory analysis of the relationship between greenspace and health.  Environ Plan A 2003;35:1717‐31.    Gemeente Nijmegen (2010). Wijkvisie Brakkenstein 2017; Hart voor Brakkenstein, gemeente  Nijmegen, afdeling wijkmanagement november 2010, via website:  http://www2.nijmegen.nl/mmbase/attachments/1272681/wijkvisie,_Brakkenstein,_lichte_v ersie. Opgehaald augustus 2013.    Gemeente Nijmegen (2011). Raamwerk Hees‐Heseveld, Gemeente Nijmegen, 2011, van  website:  http://www2.nijmegen.nl/mmbase/attachments/1123188/R20110608IS_d11_CollegeB_W_r aamwerk_Hees_Heseveld_bouwstenen_bestemmingsplan_Nijmegen_West.pdf. Opgehaald  13 augustus 2013.    Groenewegen PP, van den Berg AE, Maas J, Verheij RA, de Vries S. Is a green residential  environment better for health? And if so, why? Annals of the American Association of  Geographers, 2012; 102 (5)     Gandek B, Ware J, Aaronson N, et al. Cross‐Validation of Item Selection and Scoring for the  SF‐12 Health Survey in Nine Countries: Results from the IQOLA Project. J Clin Epidemiol  1998;51:1171‐8.    Hartig T, Evans GW, Jamner LD, Dows DS, Gärling T. Tracking restoration in natural and urban  field settings. J Environ Psychol, 2003; 23:109‐23    Hartig, T., A. E., Berg, C. M. van den, Hagerhall, M., Tomalak, N., Bauer, R., Hansmann, A.  Ojala, et al., (2011). Health benefits of nature experiences: Psychological, social and cultural  processes. In Forests, trees and human health, ed. K. Nilsson, M. Sangster, C. Gallis, S. De    

36

Vries, K. See‐ land, and J. Schipperijn, 127–68. New York: Springer.   

Hatert 2.0; Wijkaanpak Hatert van 2012‐2015; vervolg op het Wijkactieplan voor Hatert.  Bijlage 4. Van website: http://www.slideshare.net/helma64/hatert‐20‐vervolg‐wijkactieplan‐ pdf, opgehaald augustus 2013.   

Kaplan  R,  Kaplan  S.  The  experience  of  nature:  a  psychological  perspective.  Cambridge:  Cambridge University Press, 1989    Kuo, F. E., Sullivan, W. C., Wiley, A., (1998) Fertile ground for community: Inner‐city  neighborhood common spaces. American Journal of Community Psychology; 26, 468‐494.    Kuo FE, Bacaicoa M, Sullivan WC. Transforming inner‐city landscapes. Trees, sense of safety,  and preference. Environ Beh, 1998b; 30:28‐59    Kuo  FE,  Sullivan  WC.  Aggression  and  violence  in  the  inner‐city.  Effects  of  environment  via  mental fatigue. Environ Beh, 2001a; 33(4):543‐71.    Kuo FE, Sullivan WC. Environment and crime in the inner city: does vegetation reduce crime?  Environ Beh, 2001b; 33(3):343‐67    Maas J, Verheij RA, Groenewegen PP, et al. Green space, urbanity, and health: how strong is  the relation? J Epidemiol Community Health 2006;60:587‐92.    Maas J, Van Dillen SM, Verheij RA, et al. Social contacts as a possible mechanism behind the  relation between green space and health. Health & Place 2009;15:586‐95.    Maas J, Verheij RA, De Vries S, et al. Morbidity is related to a green living environment. J  Epidemiol Community Health 2009;63:967–73.    Maas J., van Winsum‐Westra, M., Verheij R.A., Spreeuwenberg, P., Groenewegen, P.P.  (2009) Does green space in the living environment influence people’s feelings of social  safety? Environment and planning A. 41 (7): 1763 – 1777.     Maas J. Vitamin G: Green spaces and health: potential mechanisms, policy implications and  ideas for further research. In: Stock C. Ellaway A. (Eds.) Neighbourhood Structure and Health  Promotion. 2013. Springer: New York     Mitchell R, Popham F. Greenspace, urbanity and health: relationships in England. J Epidemiol  Community Health 2007;61:681‐83.    Mitchell R, stell‐Burt T, Richardson EA. A comparison of green space indicators for  epidemiological research. Journal of epidemiology and community health 2011;65:853‐858.    Mitchell R, Popham F. Effect of exposure to natural environment on health inequalities: an  observational population study. Lancet 2008;372:1655‐1660.    Nielsen, T. S. & Bruun Hansen, K., (2007). Do green areas affect health? Results from a  Danish survey on the use of green areas and health indicators. Health & Place, 13, 839‐850.   

37

Nordh H., Hartig, T., Hagerhall, C. M., Fry, G. (2009) Components of small urban parks that  predict the possibility for restoration. Urban forestry & urban greening, 8, 225‐235.    Afdeling O & S Gemeente Nijmegen, Stads/ en wijkmonitor 2009. via website:  www2.nijmegen.nl/.../Stads‐_en_Wijkmonitor_2009,_deel_Wijk.pdf, opgehaald augustus  2013    Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations  Secretariat  (2011).  World  Population  Prospects:  The  2010  Revision  and World  Urbanization  Prospects: The 2011 Revision.    Pretty  GMH,  Andrews  L,  Collett  C.  Exploring  adolescents’  sense  of  community  and  its  relationship to loneliness. J Community Psychol, 1994; 22:346‐58    Prezza M, Amici M, Roberti T, Tedeschi G. Sense of community referred to the whole town:  it’s  relations  with  neighboring,  loneliness,  life  satisfaction,  and  area  of  residence.  J  Community Psychol, 2001; 29(1):29‐52    PBL (2010). Beschikbaarheid groen in de buurt (webdocument 2029, versie 01, 30‐08‐2010)  www.pbl.nl/balansvandeleefomgeving. PBL, Den Haag/Bilthoven.    Salverda, I., Dam, R. Van, During, R., (2011). Een rapportage over werkvormen en methoden  voor het betrekken van mensen bij landschap en natuur. Natuur dichterbij. Alterra,  Wageningen.    Thorborg HWM, Leidelmeijer K, Dassen AGM. 2006. Leefomgevingskwaliteit en leefbaarheid:  naar beleidsevaluatie en onderzoek. Milieu en Natuurplanbureau, Bilthoven.    Tuin & Landschap, 2008, Tien vragen over het wegvallen van Casoron. Molenaar, M. En  Demmer, B., Tuin & Landschap  25, 44‐45.  Tuin & Landschap, 2012, Jaarrond kleur in het openbaar groen. Vrolijk, M. Tuin & Landschap  15/16, 44‐ 47.    Van Dillen SM, De Vries S, Groenewegen PP, et al. Greenspace in urban neighbourhoods and  residents’ health: adding quality to quantity. J Epidemiol Community Health  2012;66:e8. doi:10.1136/jech.2009.104695    Völker  B,  Flap  HD,  Lindenberg  S.  When  are  neighbourhoods  communities?:  community  in  Dutch neighbourhoods. Eur Sociol Rev, 2007; 23(1):99‐114    VROM (2006) Nota Ruimte; ruimte voor ontwikkeling. Deel 4: tekst na parlementaire  instemming. Ministerie van VROM, Den Haag.    White, M. P., Alcock,  I., Wheeler, B. W. & Depledge, M. H., (2013, nog niet gepubliceerd).  Would You Be Happier Living in a Greener Urban Area? A Fixed‐Effects Analysis of Panel     Data. European Centre for Environment & Human Health, University of Exeter, Psychological  Science, 1‐9, DOI: 10.1177/0956797612464659 pss.sagepub.com   

38