Factsheet
ZONNESLIMME SCHOLENPROGRAMMA – FACTSHEET WAT IS HUIDKANKER? Kanker is een ongeremde deling van lichaamscellen, die in het omliggende weefsel kunnen ingroeien en via de bloed-of lymfbanen kunnen uitzaaien elders in het lichaam. Dat is ook het geval bij huidkanker. Cellen kunnen zich echter plaatselijk ook teveel ontwikkelen maar zonder uit te zaaien: dan gaat het om een goedaardig gezwel. Er zijn drie types huidkanker:
Basaalcelcarcinoom is het meest frequente, maar minst kwaadaardige type van huidkanker. De ziekte ontwikkelt zich in de basaalcellen van de opperhuid. Ongeveer 80% van de huidkankers zijn basaalcelcarcinomen, maar de kans op genezing is bijna 100%. 95% van alle patiënten met een basaalcelcarcinoom is op het moment van de diagnose ouder dan 40 jaar De gemiddelde leeftijd op het moment van diagnose is op dit moment 60 jaar.
Plaveiselcelcarcinomen ontwikkelen zich ook in de opperhuid. Deze vorm kan uitzaaien, maar het genezingspercentage ligt op ongeveer 90%. Plaveiselcelcarcinoom komt bij ongeveer 10% van de huidkankerpatiënten voor.
Melanoom is de meest kwaadaardige vorm van huidkanker. Dit type ontstaat in de pigmentcellen van de opperhuid. Jaarlijks overlijden ongeveer 300 mensen aan melanoom in België.De overleving is beter bij een vroegtijdige diagnose en behandeling. Deze vorm komt meer en meer voor bij jongeren, ongeveer 1 op 6 krijgt de diagnose voor de leeftijd van 75 jaar.
2
HUIDKANKER NEEMT TOE : DE CIJFERS Het aantal mensen met huidkanker neemt fors toe. In 5 jaar tijd steeg het aantal mensen met huidkanker in België van iets meer dan 11.000 tot 17.000 ( het officieel geregistreerd aantal, maar men schat dat het er meer zijn). In Vlaanderen was het bijna een verdrievoudiging op 10 jaar tijd, van meer dan 4.000 naar ongeveer 11.000 mensen In Vlaanderen nam het jaarlijks aantal mensen met een diagnose huidkanker toe met 175%. Dat valt te verklaren door het toegenomen aantal zonnevakanties en het gebruik van zonnebanken. Vooral mensen met huidtype 1 en 2 lopen een verhoogd risico op huidkanker. De mensen onderschatten huidkanker en beschermen zich onvoldoende tegen de zon. Gelukkig ken huidkanker een laag sterftecijfer. In 2008 stierven er iets meer dan 400 mensen aan huidkanker.
De kans op huidkanker is vrij hoog: 1 op 6 zal tijdens zijn leven een vorm van huidkanker ontwikkelen en 1 op 75 een melanoom.
Malignant melanoma: Incidence and mortality by sex, Flemish Region 1999-2008 16 14
WSR( n/100,000)
12 10 8 6 4 2 0 '99
'00 Incidence males
'01
'02
'03
Incidence females
'04
'05
Mortality males
'06
'07
'08
Mortality females
3
UV-STRALING UV-straling beschadigt de huid. Teveel UV-stralen op korte termijn verbranden de huid en op lange termijn kunnen de stralen huidkanker veroorzaken. Iedereen heeft een zonnekapitaal. Dit is de hoeveelheid blootstelling die je lichaam verdraagt in de loop van je leven. Daarom moet je blootstelling aan de zon en aan UV-stralen van zonnebanken bij elkaar optellen om de totale hoeveelheid blootstelling te krijgen. HET GOEDE VAN DE ZON De zon stimuleert de aanmaak van vitamine D. Dat is goed voor sterke botten en tanden en speelt een belangrijke rol in de immuniteit. De zon is ook belangrijk om botontkalking tegen te gaan en het voorkomen van botbreuken, vooral bij oudere vrouwen. Om voldoende vitamine D te krijgen volstaat het om elke dag gedurende een half uurtje gezicht en handen bloot te stellen aan het zonlicht, en gezond te eten. OORZAKEN HUIDKANKER Meer blootstelling dan dat half uurtje leidt enkel tot een vroegtijdig verouderde huid en het verhoogt ook het lange termijnrisico op huidkanker. Die ziekte komt steeds meer voor in België. Toch zou 90% van de gevallen voorkomen kunnen worden door je al vanaf een jonge leeftijd correct te beschermen tegen de zon. Huidkankers hebben 2 belangrijke oorzaken die je zelf in de hand hebt: 1. Zonnebrand in je kindertijd 2. Een opgebruikt ‘zonnekapitaal’. Dat is het totaal aantal uren zon dat je huid kan verdragen In de loop van je leven. Hoe meer je in de zon zit of onder de zonnebank ligt, hoe sneller je dit zonnekapitaal verbruikt! ZONNEKRACHT OF UV-INDEX Overal ter wereld wordt op elk moment van de dag gemeten hoe hoog de UV-straling is. De zonnekracht, ook wel UV-index genoemd, wordt weergegeven op een schaal van 0 tot 10. Deze waarden kunnen verschillen naargelang de plaats waar je je bevindt en het tijdstip van de dag. In België kan je deze zonnekrachtwaarden vinden in sommige kranten en op de website van het KMI. De zonkracht wordt bepaald door:
De plaats op aarde: hoe dichter bij de evenaar, hoe sterker de UV-straling De hoogte: hoe hoger in de bergen, hoe sterker de UV-straling Het seizoen: in de zomer is bij ons de zonnekracht sterker bij ons dan in de winter De bewolking: hoe dichter de bewolking, hoe minder UV-straling De invalshoek van de UV stralen: hoe schuiner de stralen invallen, hoe meer stralen er afgeblokt worden De mate van weerkaatsing: UV-stralen worden weerkaatst, en dus sterker, door sneeuw, water, zand
4
HUIDTYPE Op grond van gevoeligheid van de huid zijn er 4 huidtypes. Of iemand bruin wordt of niet, wordt erfelijk bepaald en veranderd niet meer in een mensenleven. Ook niet door meer in de zon te komen. De huidtypes I, II en III zijn het meest gevoelig aan de effecten van ultravioletstralen. In België zijn er naar schatting 40% mensen met huidtype 1 en 2. 1. Huidtype 1: verbrandt zeer snel, wordt niet bruin, zeer lichte huid, vaak sproeten, rood of lichtblond haar en lichte (blauwe) ogen 2. Huidtype 2: verbrandt snel, wordt langzaam bruin, lichte huid, blond haar, grijze, groene, lichtbruine ogen 3. Huidtype 3: verbrandt niet snel, wordt gemakkelijk bruin, licht getinte huid, donkerblond of bruin haar, vrij donkere ogen 4. Huidtype 4: verbrandt bijna nooit, bruint zeer goed, een van nature getinte huid, donker haar, donkere ogen.
ADVIEZEN OM SLIMMER IN DE ZON Tip 1: Zoek de schaduw op Stel je zo weinig mogelijk bloot aan de zon, vooral tijdens de middag (12 u. – 15 u.) in het voorjaar en de zomer. Tip 2: Draag beschermende kledij Draag een hoedje, een zonnebril met UV-werende glazen en fijn geweven, losse kledij die je huid beschermt. Tip 3: Smeer je om de twee uur helemaal in Gebruik om de 2 uur zonnecrème met een beschermingsfactor van minimum 30 SPF. Tip 4: Zorg dat je niet verbrandt Verbranding is een teken dat je te lang onbeschermd in de zon heeft gelegen. Tip 5: Ga niet onder zonnebanken en zonnelampen Ze zijn verboden onder de 18!
5
JONG GELEERD, IS OUD GEDAAN Kinderen houden van de warmte en het licht van de zon. Zonlicht is ook onmisbaar voor de gezondheid van kinderen. UV-stralen zorgen voor de aanmaak van vitamine D en dus voor de ontwikkeling van een stevig beenderstelsel. Kinderen krijgen alle UV-stralen die ze nodig hebben indien ze regelmatig buiten spelen en bewegen. Een half uur zonlicht per dag is al voldoende en het hoeft niet eens directe zon te zijn. De huid van kinderen is dunner en gevoeliger dan die van volwassenen. UV-stralen dringen dus gemakkelijker diep door en beschadigen de huidcellen. Vooral kinderen met een lichte huidskleur, met sproeten, die snel verbranden of minder snel bruin worden, moeten extra oppassen. Bescherm je kind tijdens het sporten, uitstapjes, spelen in de tuin. Geef hen de juiste reflexen tegen huidkanker mee. Zo beschermen ze zichzelf hun leven lang en geven ze die reflexen ook door aan hun kinderen.
6
